Morgunblaðið - 31.07.1992, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. JÚLÍ 1992
17
Margt gætí komið á daginn
leysi Honecker frá skjóðunni
VIÐBRÖGÐIN í Þýskalandi, við afhendingn Erichs Honeckers, fyrr-
um leiðtoga Austur-Þýskalands, hafa verið æði misjöfn. Annars veg-
ar fagna menn því að nú verði Ioks hægt að efna til réttarhalda
vegna þeirra grimmdarverka sem framin voru í Austur-Þýskalandi,
en hins vegar óttast menn einnig að grundvöllurinn fyrir málaferlun-
um sé í veikara lagi. Þá eru þeir sem telja likur á að ýmislegt mis-
jafnt gæti komið í ljós um ráðamenn í Vestur-Þýskalandi leysi Honec-
ker frá skjóðunni um samskipti sín við þá.
Flokkur hins lýðræðislega sósíal-
isma (PDS), sem er arftakaflokkur
fyrrum austur-þýska kommúnista-
flokksins (SED) hefur enn ekki tek-
ið formlega afstöðu til Honecker-
málsins vegna sumarleyfa, sam-
kvæmt upplýsingum sem Morgun-
blaðið aflaði sér á skrifstofu flokks-
ins í Berlín í gær. Einn stjórnar-
manna flokksins, Angela Marqu-
ardt, sagði aftur á móti, í samtali
við Morgunblaðið, að réttarhöld yfir
Honecker væru ekki rétta leiðin til
að gera upp við fortíðina. „Ríkis-
stjómin gleðst eflaust yfir því að
Honecker hafi verið framseldur en
PDS tekur ekki þátt í þeirri gleði.
Honecker ber vissuiega ábyrgð á
þeim pólitíska raunveruleika sem
var við lýði á þessum tíma en það
er ekki hægt að gera upp við það
tímabil á þennan hátt.“
Hún sagði að þótt gera yrði
Honecker ábyrgan fyrir gjörðum
sínum þá þyrfti að taka tillit til
margra annarra þátta. Menn yrðu
að horfast í augu við það sem gerst
hefði og takast á við það. Það sem
nú væri að gerast líktist hins vegar
frekar einhvers konar hefnd.
Honecker hefði ekki verið sá eini
sem var við völd.
„Ég tel ekki miklar likur á að
sanngirni verði látin ráða í réttar-
höldunum yfir Honecker. Hann
verður eflaust gerður ábyrgur fyrir
öllu sem átti sér stað í Austur-
Þýskalandi en það voru fleiri sem
báru ábyrgð. Réttarhöldin yfir
Honecker munu vafalítið falla í
góðan jarðveg hjá íbúum austur-
hlutans sem þurfa sálarró. En það
er einmitt það fólk sem ætti að sjá
um umræður um þessi mál en ekki
fólkið í vesturhlutanum. Það á ekki
að segja okkur fyrir verkum."
Hún sagði að leysa yrði fortíðar-
vandann í mörgum skrefum og
ætti fyrsta skrefið að vera að hætta
að stimpla alla sem tengdust komm-
Keuter.
Erich Honecker ræðir við lögfræðing sinn Friedrich Wolff í fangels-
inu.
únistaflokknum eða Stasi sem
glæpamenn. Það væri ekki hægt
að gera heilt samfélag að glæpa-
ríki. „Það voru ekki allir glæpa-
menn. Þegar það er komið á hreint
er hægt að byrja að ræða hlutina.
Menn virðast hins vegar ekki vera
á þeim buxunum að taka þessi
skref,“ sagði stjórnarmaðurinn í
PDS.
Friedrich Wolff, lögfræðingur
Erichs Honeckers, sagði á blaða-
Réttað verður í máli Honeckers í haust;
Akæran er siðferðilega
sterk en lagalega veik
Bonn. Frá Sæmundi H. Halidórssyni, fréttaritara Morgunbiaðsins.
FORMLEG ákæra á hendur Erich
Honecker var lögð fram í maí síð-
astliðnum. Er hann sakaður um
manndráp í 49 tilvikum og tilraun
til manndráps 25 tilvikum til við-
bótar við þýsk-þýsku landamærin.
Auk þess var Honecker sakaður
um spillingu og valdamisnotkun.
Til stendur að hefja réttarhöldin
yfir Honecker og fimm samstarfs-
mönnum hans úr Æðsta ræði komm-
únistaflokksins í haust. Allir sitja
þeir nú í fangelsi í Berlín, að einum
undanskildum, sem var sleppt úr
haldi vegna veikinda. Þekktastir
fimmmenninganna eru þeir Erich
Mielke, stofnandi og yfirmaður ör-
yggislögreglunnar Stasi, Willi Stoph,
sem starfaði sem eins konar forsætis-
ráðherra, og Heinz Kessler, fyrrum
vamarmálaráðherra Austur-Þýska-
lands. Allir undirrituðu þeir þann 3.
maí 1974, ásamt Honecker, fyrir-
skipun um að beita skyldi miskunar-
laust skotvopnum gegn hverjum
þeim sem reyndi að komast vestur
yfir múrinn eða landamærin.
Saksóknarar hafa viðað að sér
gífurlegu magni upplýsinga í ákæru-
skjölin. Stóra spumingin er hins veg-
ar samt sem áður sú hvort það sé í
samræmi við leikreglur réttarríkisins
að draga stjómendur annars ríkis til
saka fyrir athæfi sem í flestum tilvik-
um stóðst lög viðkomandi ríkis.
Landamæralög Austur-Þýskalands
voru nefnilega að litlu frábmgðin
samsvarandi lögum í öðram ríkjum.
Því er eingöngu hægt að skera úr
um hvort þeir Honecker og Mielke
hafi gerst brotlegir við eigin lög eða
stjómarskrá.
Saksóknarar era þeirrar skoðunar
að sú sé raunin. Telja þeir athafnir
landamæravarðanna hafa brotið
gegn stjórnarskrá Austur-Þýska-
lands, sem tryggði rétt manna að
flytja úr landi, a.m.k. fram til ársins
1968. Þá hafi þær verið í andstöðu
við samþykkt Sameinuðu þjóðanna
frá 16. desember 1966 sem tryggir
rétt hvers og eins til að yfirgefa
hvaða land sem er, þar með talið
sitt eigið. Bæði þýsku ríkin voru
aðilar að Sameinuðu þjóðunum frá
Margot Honecker, eiginkona
Erichs, hélt í gær til Chile þar sem
dóttir þeirra býr. Hér sést hún
koma til Moskvuflugvallar
skömmu fyrir brottför. Margot
hefur oft verið nefnd „galdra-
nornin" og sagði hið virta dagblað
Frankfurter Allgemeine Zeitung
í gær að margir hefðu frekar vilj-
að sjá hana dregna fyrir rétt en
Erich Honecker.
og með 1973 og þær samþykktir sem
ríkin undirrituðu þá um mannrétt-
indamál era æðri landslögum. Sam-
kvæmt ákæranni hvöttu hinir
ákærðu ekki eingöngu til manndráp-
anna heldur bára þeir einnig megin-
sökina.
Siðferðilega séð getur þessi mál-
atilbúnaður fullkomlega staðist en
það gæti samt reynst erfitt að halda
fram ákæranni til streitu. Það hefur
sannast í áralöngum réttarhöldum
yfir þýskum nasistum, sem alltaf
gátu vísað til þess að þeir hefðu ein-
ungis framfylgt skipunum og farið
eftir gildandi lögum. Honecker mun
eflaust vísa til þess að ákvörðunin
um að reisa Berlínarmúrinn, sem
tekin var 13. ágúst 1961, hafi verið
tekin í Moskvu á fundi Varsjárbanda-
lagsins í þeim tilgangi að „tryggja
heimsfriðinn" og forða Austur-
Þýskalandi frá því að blæða út vegna
straums flóttamanna vestur yfir.
Reuter.
mannafundi í Berlín í gær að hann
teldi engar líkur á að Honecker
fengi sanngjörn réttarhöld vegna
þeirra aðstæðna sem ríktu. „Honec-
ker hefur þegar verið dæmdur af
almenningi og fjölmiðlum og komist
hefur verið að þeirri niðurstöðu að
hann sé sekur. Sanngjörn réttar-
höld era óhugsandi þegar haft er í
huga hvernig hann hefur verið
dæmdur fyrirfram.,“ sagði Wolff.
Annar lögfræðingur, Hubert Dreyl-
ing, sem varið hefur Erich Mielke,
yfírmann Stasi, sagði að réttarhöld-
in gætu snúist upp í mjög opin-
skátt uppgjör varðandi samskipti
þýsku ríkjánna þá fjóra áratugi sem
skipting Þýskalands varði. „Hann
veit um ótrúlega margt og mun
eflaust vilja bera hönd yfir höfuð
sér. Það gæti orðið gífurlegt uppi-
stand,“ sagði Dreyling í viðtali við
þýska sjónvarpið. Sagði hann hugs-
anlegt að Helmut Kohl kanslgtri
yrði kallaður sem vitni og að orð-
spor hans gæti beðið mikinn hnekk
þegar í ljós kæmi hversu langt
kristilegir demókratar hefðu gengið
í að viðurkenna skiptingu Þýska-
lands og tilvist Austur-Þýskalands.
Einnig hafa menn spáð því að
margir forystumenn jafnaðar-
manna, s.s. Björn Engholm og Osk-
ar Lafontaine, gætu átt á hættu
að þurfa að heyra frá Honecker
ýmsar fagrar yfirlýsingar sem þeir
hafi látið falla í hans eyru um hið
sósíalíska ríki í austurhluta Þýska-
lands. Fijálsir demókratar í Bæjara-
landi sögðu einnig í gær að Honec-
ker væri „draumavitnið" til að
varpa ljósi á viðskiptatengsl Franz
Josefs Strauss, fyrram forsætisráð-
herra Bæjaralands, við Austur-
Berlín.
Varaforseti
Rússlands
vinsæll
VARAFORSETI Rússlands,
Alexander Rutskoi, sagði í gær
að í auknum vinsældum hans
fælist engin freisting til að ögra
Borís Jeltsín. Opinber könnun
sýnir að 24% Rússa treysta for-
setanum fyllilega en 28% taka
varaforsetann fram yfir hann.
Rutskoi er íhaldssamur og hefur
oft gagnrýnt stjómbrögð Jelts-
íns. Rússlandsforseti virðist gera
sér grein fyrir þeim sess sem
öflugt miðstjómarvald skipar í
hugum margra landsmanna.
Hann sækist, eins og Gorbatsjev
gerði, eftir auknum persónuleg-
um völdum og vill að næsta ár
verði stjórnarskránni breytt
þannig að hann geti gefið út til-
skipanir án atbeina þingsins.
Atvinnuleysi
eykst í
Frakklandi
ATVINNULAUSIR Frakkar
vora fieiri en nokkra sinni í síð-
asta mánuði, 12,9 milljónir tals-
ins. Aukinn hagvöxtur er talinn
eina leiðin til úrbóta og niður-
stöður úr athugun Alþjóða gjald-
eyrissjóðsins auka á vanda
frönsku stjómarinnar. Þær
herma að undirbúningur sam-
eiginlegs Evrópumarkaðar muni
minnka hagvöxt um 0,8% árlega
frá 1993-6. Greint var frá þessu
degi eftir að stjómvöld hófu
áróðursherferð fyrir sameiningu
Evrópu, en Frakkar greiða at-
kvæði um Maastricht-samkomu-
lagið í septemberlok.
Baker hitti
íraska
stjórnarand-
stæðinga
BANDARÍSK stjómvöld
sögðu í vikunni að þau myndu
styðja dyggilega við bakið á and-
stæðingum harðstómar Sadd-
ams og átti James Baker utan-
ríkisráðherra fund með forystu-
mönnum stjómarandstæðinga.
írakarnir sögðust ekki þurfa
hemaðaraðstoð til að velta Sadd-
am heldur peninga ásamt sið-
ferðilegum stuðningi annarra
ríkja.
AUGLYSING
UMINNLAUSNARVERÐ
VERÐTRYGGÐRA
SPARISKÍRTEINA RÍKISSJÓÐS
FLOKKUR INNLAUSNARTÍMABIL INNLAUSNARVERÐ *) Á KR. 10.000,00
1984-1 .fl. 01.08.92-01.02.93 kr. 57.954,71
*)lnnlausnarverð er höfuðstóll, vextir, vaxtavextir og verðbætur..
Innlausn spariskírteina ríkissjóðs fer fram í afgreiðslu
Seðlabanka íslands, Kalkofnsvegi 1, og liggja þar jafnframt frammi
nánari upplýsingar um skírteinin.
Reykjavík, Júlí 1992.
SEÐLABANKI ÍSLANDS