Morgunblaðið - 22.10.1992, Síða 14

31
44*
eei HjlHÖDK) .SS HUDAaUTMMn QIQAJaMUOflOM
MOKGUNBLAÐID FIMMTUDAGUR 22. OKTÓBER 1992
Vandi atvinnulífsins
Hvert á að sækja peningana?
eftir Krislján J.
Gunnarsson
Viðræður ASÍ og VSÍ
Óformlegar viðræður eru nú í
gangi milli aðila vinnumarkaðarins
um víðtækar aðgerðir til úrbóta í
efnahagsmálum. Ef vel tekst til geta
þær vissulega stuðlað að því að ís-
Iendingar nái að halda höfði efna-
hagslega í samfélagi þjóðanna.
Þær fréttir sem borist hafa af
þessum samtökum benda til þess að
viðræðuaðilum hafi tekist að gera
sér grein fyrir sjúkdómseinkennum
efnahagslífsins og enginn efast um
að þeir eru allir af vilja gerðir að
vera vandir að meðulum þegar til
læknisverkanna kemur.
Og þó — það er sem í samhljóm-
inn skorti hinn eina sanna tón. Ekki
vegna þess að spilverkið sé ekki í
lagi, heldur kynni ástæðan að vera
að láðst hafi að athuga hvort sprung-
ur kynnu að leynast í hljómbotnin-
um, sjálfri undirstöðunni.
Ópinberar efnahagsaðgerðir eiga
að miða að því að halda uppi heil-
brigðum, almennum leikreglum í
þjóðfélaginu. Slíkar aðgerðir eiga
því fyrst og fremst að snúast um
að virkja einstaklinga og fyrirtæki
til framtaks og heilbrigðra athafna.
Dugnaður og siðferði í viðskiptum
við aðra eru undirstöðuatriði í hveiju
þjóðfélagi. Efnahagsaðgerðir virðast
hins vegar oft snúast um að taka
peninga úr vasa Jóns og flytja yfir
í vasa séra Jóns. Þá skiptir ekki
máli hvort maður er í hópi hinna
framtakssömu, duglegu og heiðar-
legu. Það sem skiptir máli er að
flokkast sem séra Jón en ekki sem
réttur og sléttur Jón.
Til marks um það sem nú virðist
í uppsiglingu má til dæmis líta til
ummæla sem höfð eru eftir Birni
Grétari Sveinssyni, formanni Verka-
mannasambandsins, í DV 16. októ-
ber sl. Þar segir hann meðal ann-
ars: „Fyrst og fremst höfum við
verið að skoða ýmsar stærðir og
hvort til eru einhveijar færar leiðir
út úr vandanum. Þar hafa menn
verið að skoða hvort hægt væri að
færa einhveija peninga til í þjóðfé-
laginu. Sækja peninga þangað sem
þeir hafa ekki verið sóttir ennþá. í
því sambandi líta menn til skatta á
fjármagnstekjur og hátekjuskatts
svo dæmi sé tekið.“
Haft er eftir Magnúsi Guðmunds-
syni, formanni VSI, í Mbl. 16. októ-
ber að menn séu fyrst og fremst að
tala um „kostnaðartilfærslur" sem
muni „vafalítið þýða skattahækkan-
ir, að minnsta kosti fyrir suma,
þannig að þeir sem tekjuhæstir eru
þurfi að leggja meira til en aðrir.“
Þessu til viðbótar hafa svo heyrst
raddir um að samhliða því að létta
aðstöðugjöldum af þeim sem at-
vinnurekstur stunda þurfi að hækka
hina almennu útsvarsprósentu á
launamenn.
Falskur tónn
Getur verið að inn í fagran sam-
hljóm læðist falskur tónn? Tæplega.
Og þó. Hvað getur svo sem ekki
gerst ef vanrækt hefur verið að gera
við stóru og ljótu sprungumar í
hljómbotninum?
Framangreind ummæli bera ekki
með sér að hugsuðir þeirra hafi
munað eftir því sem allir íslendingar
.vita, sem sé að skattaframtöl hér á
landi eru óralangt frá því að sýna
rétta tekjuskiptingu í landinu. Skatt-
svik hafa alltaf verið þjóðaríþrótt
hérlendis og ýmsir sem vel til þekkja
telja að skattsvikin hafi farið vax-
andi fremur en hið gagnstæða.
Á árinu 1984 skipaði þáverandi
fjármálaráðherra nefnd til að kanna
umfang skattsvika. Nefndin skilaði
skýrslu á árinu 1986 þar sem fram
komu ýmsar mjög athyglisverðar
niðurstöður og tillögur. Ef áætlun
nefndarinnar um umfang skattsvika
er framreiknuð til dagsins í dag verð-
ur niðurstaðan sú að opinberir aðilar
tapa á hveiju ári um 10 milljörðum
króna vegna skattsvika. Þetta er
hvorki meira né minna en 10% af
fjárlögum og 60% meira en væntan-
legur, og mjög umtalaður, fjárlaga-
halli á næsta ári. Hér mun þó alls
ekki ofreiknað því gera má ráð fyrir
að sú opinbera nefnd sem skilaði
umræddri skýrslu hafi fremur haft
HERRAKULDASKOR
CountryJack
4.500.-
*ftalskir
skór úr
slípuðu leðri.
Loðfóðraðir.
Stærð 40-45.
Naturgulur
og brúnn.
Póstsendum
samdægurs.
Staðgreiðslu-
afsláttur.
SKÆDI mílano
KRINGLUNNI8-12 S. 689345 LAUGAVEGI 61-63
Kristján J. Gunnarsson
„Ef áætlun nefndarinn-
ar um umfang skatt-
svika er framreiknuð til
dagsins í dag verður
niðurstaðan sú að opin-
berir aðilar tapa á
hverju ári um 10 millj-
örðum króna vegna
skattsvika.“
tilhneigingu til að vera varfærin við
mat á umfangi skattsvikanna.
Til að gera sér einhveija grein
fyrir áhrifum skattsvikanna á
neyslumöguleika einstakra þjóðfé-
lagshópa, og á einkaskiptingu í land-
inu, má benda á að ef 10 milljarðar
eru lagðir til hliðar á hveiju ári og
njóta 7% ársvaxta er fjárhæðin orðin
hvorki meira né minna en 150 millj-
arðar eftir 10 ár!
Vandamál íslenska ríkisins felast
sem sé ekki í því að of lítil skatt-
byrði hafi verið lögð á þegnana til
að afgreiða hefði mátt hallalítil eða
hallalaus fjárlög á liðnum árum, og
að hægara væri að takast á við
núverandi efnahagserfiðleika, held-
ur eru þau fólgin í hinu, að löggjaf-
ar- og framkvæmdavald hafa látið
sumum skattgreiðendum haldast
uppi að koma sér hjá því að leggja
til þjóðarbúsins það sem þeim bar.
Meðan við svo búið stendur er falsk-
ur tónn í öllu tali um skattahækkan-
ir, jafnvel einnig þær sem kynnu í
sjálfu sér að vera réttlætanlegar.
En hverjir eru skattsvikaramir?
Eitt er víst að það eru ekki launa-
menn í landinu. Nöfn launþega og
árstekjur eru skilmerkilega send til
skattayfirvalda á launamiðum hvers
árs.
Auðvitað berast böndin fyrst og
fremst að ýmsum í hópi þeirra mörgu
sem atvinnurekstur stunda í einu eða
öðru formi í þessu landi og er um
það mál töluvert fjallað í áður tilvitn-
aðri skýrslu um skattsvikamál. Vit-
anlega fer því sem betur fer fjarri
að þar eigi allir óskilið mál. Síður
en svo. En einhvers staðar hlýtur
því miður að vera pottur brotinn.
Ég vil ekki trúa því að ASÍ og
VSÍ menn séu að gæla við þá hug-
mynd að „sækja peninga" enn á ný
SACHS HÖGGDEYFAR
SACHS verksmiðjurnar eru leiðandi framleiðendur á höggdeyfum og
kúplingum í evrópska og japanska bíla.
ÓSKALÍNAN FRÁ SACHS TRYGGIR ÖRYGQIOG AKSTURSEIGINLEIKA
eingöngu til þess hóps duglegs og
heiðarlegs fólks sem staðið hefur
undir greiðslu tekjuskatta í þessu
landi áratugum saman. Ég teldi það
hreina ósvífni að láta sér detta í hug
að þeir mundu sætta sig við að segja
sem svo við sjálfa sig eða aðra. Ef
menn eru raunverulega hátekju-
menn, og jafnframt svo sniðugir að
kunna til verka við að svíkja undan
skatti, þá skulu þeir fá að vera í
friði því að auðvitað dettur okkur
ekki íhug að sækja peninga til skatt-
svikaranna núna fremur en endra-
nær. Nei, við ætlum að sækja enn
meiri peninga en áður til launamann-
anna. Og til að ná inn nægilega
miklum sköttum frá launamönnun-
um setjum við bara hátekjumarkið
nægilega neðarlega. Okkar skil-
greining gæti t.d. orðið þannig að
dugleg og vinnusöm hjón sem sam-
tals hafa meira en 220 þús. kr. í
laun á mánuði eða einhleypingur
með enn lægri tekjur, t.d. 150 þús.
á mánuði, komist í flokk þeirra sem
greiða skulu hátekjuskatt. En hvað
verður ekki að gera til að létta byrð-
um af atvinnurekstrinum í landinu?
Auðvitað kann einn og einn skatt-
svikari að vera í hópi þeirra sem
atvinnurekstur stunda og þannig fá
í þessu slæma árferði svolítinn auka-
bónus frá heiðarlegum skattgreið-
endum. Og hvað með það? Það skyldi
þó ekki koma á daginn að jafnvel
hið háa Alþingi telji þá eiga þannig
smágreiða inni?
Nei, rödd eins og þessi er ekki
nægilega fögur til að geta hljómað
frá ASI og VSÍ. Hún er nefnilega
fölsk.
„Það eru erfiðir timar
það er atvinnuþref “
Enginn neitar því að ærinn vandi
steðjar nú að okkur íslendingum í
efnahagsmálum eins og flestum öðr-
um vestrænum ríkjum. Flest bendir
raunar til þess að hinn vestræni
heimur verði til nokkurrar frambúð-
ar að sætta sig við minni efnalegan
hlut en menn höfðu áður búist við.
Öllum má ljóst vera að aðlögun okk-
ar að breyttum efnahagsskilyrðum
innan lands og utan verður erfið og
sársaukafull.
Andleg og efnaleg velsæld I hvaða
þjóðfélagi sem er hvílir ekki síst á
tveimur meginforsendum. Annars
vegar þurfa almennar leikreglur fyr-
ir þegnana að vera afmarkaðar með
eðlilegum hætti í lögum og fram-
fylgt réttlátlega af framkvæmda-
valdi og dómsvaldi. Hins vegar þurfa
mismunandi þjóðfélagshópar að ná
farsælum samningum sín í milli um
þau mál sem ekki er skipað með
lögum heldur ætluð þegnunum til
frjálsrar úrlausnar.
Kjarasamningar milli atvinnurek-
enda og launþega mega teljast mikil-
vægustu fijálsu samningarnir í
hveiju þjóðfélagi. Sá andi sem al-
mennt hefur ríkt í þeim samningum
hér á landi nú um skeið er annar
en áður var og hefur meðal annars
fært okkur úr röðum óráðsíuþjóða í
verðlagsmálum í hóp þeirra er fylgja
viðunandi siðareglum á þessu sviði.
Þeir er að unnu eiga þakkir skildar
fyrir gott starf á heimavelli en allir
verða að kunna sér hóf — líka í
dugnaði — og taka ekki að sér þau
störf sem þeir hafa ekki verið kjörn-
ir til.
Þeim til sárabóta sem þannig
kynni að vera ástatt um má benda
á að það gæti vel tekið kúfínn af
dugnaðinum að kljást við offjárfest-
ingu atvinnuveganna, slaka útkomu
af vinnuframlagi og framleiðni í fyr-
irtækjum miðað við samkeppnislönd
og misgóða markaðssetningu svo
eitthvað sé nefnt.
Af tvennu illu vilja áburðarklárar
skattbyrðanna — skattgreiðendur
sem möglandi inna álögur sínar af
hendi og geta ekki annað — að skatt-
arnir séu fremur lagðar á þá af þjóð-
kjörnum fulltrúum þeirra en ein-
hveijum hjálpsömum góðmennum
úti í bæ. Og ósköp yrðu þessir sömu
skattgreiðendur fegnir ef alþingis-
menn færu nú að sinna máli mál-
anna sem svo vill til að er jafnmikið
hagsmunamál ríkisins og þjóðfélags-
þegnanna og einbeittu sér að því að
kveða niður skattsvikin. Allir hafa
hin stórfelldu skattsvik meira og
minna fyrir augum daglega en að-
gerðir gegn þeim hafa verið litlar
og máttlausar. Af hveiju hefur ekk-
ert verið unnið eftir þeim tillögum
sem áðurnefnd skattsvikanefnd
lagði fram á árinu 1986? Þessar til-
lögur snúa meðal annars að gjör-
breytingu á stjórnskipan skatta-
mála, breytingum á bókhaldslögum
og hertum viðurlögum við brotum
bókhaldsskyldra aðila. Skattalög
þurfa að vera einföld og réttlát, og
hafa þá möskvastærð að hleypa
stórlöxum ekki í gegn. En jafnvel
það er ekki nóg. Framkvæmdavaldið
þarf einnig að standa sig í stykkinu
og þar hefur pottur verið stórlega
brotinn mjög lengi.
Því er ekki að neita að mörgum
hefur fundist sem ASÍ og VSÍ hafi
smám saman með samningsgerð
sinni ætlað sér stærri hlut í þjóðfé-
laginu en þeim ber að réttum stjórn-
skipunarreglum. Menn hafa í vax-
andi mæli velt fyrir sér hvort löggjaf-
arvaldið lægi hjá ASÍ og VSI eða
hjá þjóðkjömum fulltrúum við Aust-
urvöll. Mörgum þykir vafasamt að
rétt sé að þessi tvö samtök aðila
vinnumarkaðarins sem fara alls ekki
með samningsgerð fyrir alla vinnu-
veitendur og alla launþega í landinu
semji um það sín á milli að skattar
skuli lagðir á stóra hópa launþega
sem eru utan raða ASI og pening-
arnir síðan fluttir til skjólstæðinga
VSÍ.
Aðstöðugjald
Álagt aðstöðugjald á landinu er í
ár 5,3 milljarðar kr. og eins og kunn-
ugt er rennur það af þessu gjaldi
sem innheimtist til sveitarfélaganna.
Aðstöðugjaldið er sjálfsagt mjög
vondur skattur en það eru margir
skattar í skattasafni ríkis og sveitar-
félaga. Ef ríkisvaldið setur sér það
mark að afnema aðstöðugjaldið sem
fyrst væri ómaksins vert að leitast
við að finna aðrar leiðir en hækkun
útsvars sem ekki getur talist sér-
staklega girnileg skattheimta frem-
ur en aðstöðugjaldið sjálft.
Hvernig væri að hefja nú verulegt
átak með því markmiði að stórm-
innka skattsvik hérlendis. Að hluta
mætti byggja á tillögum skattsvika-
nefndar sem legið hafa og safnað
ryki í sex ár. Þess má vænta að
verulegur árangur næðist með aukn-
um aðhaldsaðgerðum, aukinni beit-
ingu viðurlaga og með því að ná
aukinni samstöðu meðal landsmanna
um að vinna gegn skattsvikum.
Sæmilega nákvæman mælikvarða
ætti að mega leggja á þann árangur
sem næðist á hveiju ári í baráttunni
gegn skattsvikum og auknar skatt-
tekjur vegna minnkandi skattsvika
mætti síðan nota til að leggja að-
stöðugjaldið niður í áföngum. Hafa
ber í huga að aðeins þarf að nást
50% árangur í baráttunni gegn
skattsvikunum til að það nægi til
að jafna tekjumissi af niðurfellingu
aðstöðugjaldsins.
Höfundur var borgarfulttrúi í
Reykjavík og síðar fræðslustjóri
Reykjavíkur.
ÞAÐ BORGAR SIG AÐ NOTA ÞAÐ BESTA!
Þekking Reynsla Þjónusta
FÁLKINN
SUÐURLANDSBRAUT 8 • SlMI: 81 46 70 • FAX: 68 58 84
Til leigu - Kringlan
í hverri viku leggja u.þ.b. 75.000 manns leiö sína
í þessa glæsilegu verslunarmiöstöö.
Framundan er góður sölutími hjó framsæknum
kaupmönnum. Til leigu er gott verslunarpláss á
jaróhæð í Kringlunni.
Vegna sérstakra aðstæðna er verslunarplássið
laust nú þegar.
Nánari upplýsingar í síma 676869.