Morgunblaðið - 13.11.1992, Page 26

Morgunblaðið - 13.11.1992, Page 26
26 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. NÓVEMBER 1992 Útgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Fulltrúar ritstjóra Fréttastjórar Ritstjórnarfulltrúi Árvakur h.f., Reykjavík Haraldur Sveinsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen. Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson. Björn Vignir Sigurpálsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal- stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar- gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið. Norrænt samstarf Umræður á dómsmálaþingi um rannsókn og meðferð fíkniefnamála Það verður enginn ríkur af sölu fíkniefna á Islandi -sagði Guðjón Marteinsson héraðsdómari GUÐJÓN Marteinsson héraðsdómari og fyrrum fulltrúi við fíkniefna- dómstólinn sagði í svari við fyrirspum á dómsmálaþingi í gær að fjöl- miðlar gæfu mjög ýkta mynd af þeim ágóða sem fengist af innflutn- ingi og sölu fíkniefna. Þetta kom fram við umræður á þinginu eftir hádegi þegar fjallað var um rannsókn og meðferð fíkniefnamála. „Það verður enginn ríkur af því að selja fíkniefni á íslandi. Sá sem flytur inn eitt kíló af hassi, gerir það til að græða á því eða að minnsta kosti til að fjármagna næstu ferð. Hann neytir svo mikils hluta efnis- ins sjálfur, hann lánar vinum og kunningjum hluta efnanna og í þriðja lagi týna menn efnum í sukki og vitleysu. Þegar komið er að næstu ferð á hann svo ekki fyrir farmiðanum," sagði Guðjón. "■^ing Norðurlandaráðs hafa um IJ nokkurra ára skeið einkennzt af umræðum um Evrópumál og hvemig Norðurlöndunum beri að bregðast við samrunaþróuninni í Evr- ópu. Segja má að norrænt samstarf hafi verið í uppnámi vegna þróunar- innar í Evrópu. Uffe Ellemann-Jens- en, utanríkisráðherra Danmerkur, orðaði það svo í umræðum á nýaf- stöðnu Norðurlandaráðsþingi í Árós- um að Norðurlönd hefðu færzt nær hvert öðru, en ekki gert neitt til þess sjálf — ytri atburðir hefðu fært þau saman. Meðal annars hefur samanburður- inn við Evrópusamstarfið verið sam- starfi Norðurlanda óhagstæður. Árangur Evrópubandalagsríkjanna í efnahagslegu og pólitísku samstarfi hefur sýnt fram á að norrænt sam- starf hefur að mörgu leyti verið staðnað og hætt að skila árangri. Gamalt markmið um fijáls viðskipti milli Norðurlandanna náðist til að mynda ekki nema í víðara evrópsku samhengi, með samningnum um Evr- ópska efnahagssvæðið, sem réttilega hefur verið kallaður mikilvægasti norræni samstarfssamningurinn í áratugi. Hrun kommúnismans í Austur- Evrópu og upplausn Sovétríkjanna hefur einnig leitt af sér að hagsmun- ir Norðurlandanna í utanríkis- og öryggismálum fara nú betur saman en áður. Merki um það er að umræð- ur um utanríkismál, sem áður voru algert bannorð á þingum Norður- landaráðs, verða fastur liður á dag- skránni í framtíðinni. Svíar og Finnar hafa endurskoðað hlutleysisstefnu sína og treysta 'sér nú til að ræða um utanríkismál, vamir og öryggi út frá sömu eða syipuðum forsendum og NATO-ríkin ísland, Noregur og Danmörk. Endurskoðun þeirri á norrænu samstarfi, sem forsætisráðherrar Norðurlanda hafa gengizt fyrir, er nú lokið og á 41. þingi Norðurlanda- ráðs í Árósum kom fram hvemig forsætisráðherramir hugsa sér að haga samstarfinu í framtíðinni. Ann- ars vegar munu áherzlur í starfinu beinast að færri og afmarkaðri mál- um, sem Norðurlönd eiga sérstaklega sameiginleg, umfram önnur Evrópu- ríki. Slík áherzlubreyting er líkleg til að stuðla að áþreifanlegri árangri í samstarfinu en raunin hefur verið á undanfarin ár. Því ber einnig að fagna að sjávarútvegur skuli vera eitt af sjö áherzlusviðum Norður- landasamstarfsins í framtíðinni, en samstarf í sjávarútvegsmálum við grannþjóðir okkar er íslendingum mikilvægt. Hins vegar verður Norðurlanda- samstarfinu í stórauknum mæli beint út á við, að samstarfi Evrópuþjóða í EES og Evrópubandalaginu. Norður- löndin munu samræma stefnu sína innan EES og EB, meðal annars með því að hafa frumkvæði að og áhrif á mótun tillagna að nýjum EES- eða EB-reglum. Forsætisráðherrar Norð- urlandanna munu í auknum mæli taka forystu samstarfsins í sínar hendur, þeir munu hittast oftar og samræma sjónarmið landanna í víð- tækara alþjóðasamstarfí. Meðal ann- ars mun eitt ríki í senn hafa á hendi formennsku í Norðurlandasamstarf- inu og á herðum formennskulandsins mun hvíla sú ábyrgð að sjá til þess að þau mál, sem um er fjallað innan EES eða Evrópubandalagsins séu tekin til umræðu á norrænum vett- vangi áður en þau koma til ákvörðun- ar. Ráða má af orðum margra nor- rænna stjómmálamanna að þeir telji norrænt samstarf fyrst og fremst munu snúast um samræmingu á stefnu Norðurlandanna innan Evr- ópubandalagsins. Danir em í EB, Finnar og Svíar hafa sótt um aðild og Norðmenn hyggjast sækja um fyrir lok mánaðarins. „Eins og Evr- ópa verður, þannig verða Norður- lönd,“ sagði Thorvald Stoltenberg, utanríkisráðherra Noregs, er hann flutti Norðurlandaráði skýrslu um utanríkismál. Hann lét einnig svo um mælt að til þess að vera með í nor- rænu samstarfí, yrðu öll Norðurlönd- in að ganga í Evrópubandalagið. Ekki er víst að framtíðarsýnin sé jafn einföld og utanríkisráðherra Noregs og fleiri norrænir stjómmála- menn vilja vera láta. Það er engan veginn víst að aðild Svíþjóðar, Noregs og Finnlands verði orðin að vemleika fyrir miðjan þennan áratug. Það er ekki einu sinni víst að viðræður um aðild þeirra geti hafizt strax um næstu áramót eins og þau hafa stefnt að, vegna óvissu um framtíð Maastricht-samkomulagsins. Þangað til Evrópubandalagið fjölgar aðildar- ríkjum sínum, verður EES-samning- urinn í fullu gildi og íslendingar munu taka fullan þátt í samstarfi Norðurlanda um Evrópumál. Fari hins vegar svo, að ísland standi innan tíðar eitt Norðurland- anna utan Evrópubandalagsins, má spyija hvort tilhneigingin verði sú að ýta Islandi til hliðar í samstarfi Norð- urlanda, til dæmis með því að skil- greina ■ hagsmuni íslendinga sem „vestnorræna" ásamt málum Fær- eyja og Grænlands. Samstarf Norður- landanna sem fímm fullvalda ríkja hefur ætíð verið á jafnréttisgrund- velli. Vinátta Norðurlanda er einstök í sinni röð vegna sterkra menningar- og sögulegra tengsla þeirra. Hins vegar er ljóst, að efnahagsleg afkoma okkar byggist ekki á þátttöku okkar í samstarfi Norðurlanda. Hún byggist á traustum viðskiptasamböndum við Bandaríkin og nokkrar Evrópuþjóðir. Það hefur ekki haft úrslitaáhrif á samskipti við mikilvægar viðskipta- þjóðir okkar á borð við Breta, Þjóð- veija og Frakka, þótt þessi ríki séu innan Evrópubandalagsins en við ut- an þess. Hvers vegna skyldi það hafa áhrif á menningarleg samskipti okkar og annarra Norðurlandaþjóða, þótt þær gerðust aðilar að EB en við ekki? Þau rök, sem sumir halda á lofti, að við getum ekki einir Norðurlanda- þjóða staðið utan Evrópubandalags- ins vegna þess, að þá munum við einangrast í Norðurlandasamstarfi, eru engin rök. Þessar þjóðir sækja um aðild að EB vegna sinna hags- muna. Sú afstaða okkar að EES dugi okkur byggist á hagsmunum okkar. Með sama hætti og Norðurlandaþjóð- ir hafa átt gott samstarf á liðnum áratugum, þótt þær hafí ekki átt samleið í öryggismálum á tímum kalda stríðsins geta þessar þjóðir átt náið samstarf sín í milli, þótt leiðir skilji varðandi EB-aðild. Guðjón vék einnig að rannsóknar- aðferðum í fíkniefnamálum og sagði að í kringum árið 1985 hefðu rann- sóknaraðilar byijað á að nota sím- hlustanir, sem hafí í fyrstu skilað góðum árangri við að leggja hald á fíkniefni. Smám saman hefði þessi rannsóknaraðferð þó verið komin á vitorð allra og hún skilaði því ekki lengur árangri. Mikilvægasta rann- sóknaraðferðin sem lögreglan notaði í dag væri ábyggilega að styðjast við upplýsingaaðila við rannsóknir í þessum málum. Gagnrýndi Guðjón fjölmiðla fyrir að mála skrattann á vegginn og lýsa himinháu söluandvirði fíkniefna sem hald væri lagt á en styddust þar ekki við raunveruleikann. Efnin kost- uðu í raun lítið erlendis og því væri ekki rétt þegar því væri haldið fram að auðugir menn stæðu á bak við innflutning fíkniefna. I stóra kókaín- málinu sem nú væri til meðferðar hefði komið í ljós að eitt kíló af kóka- íni í Kólumbíu kostaði um 100 þús- und krónur. „Menn geta ekki stund- að þessa brotastarfsemi mánuðum eða árum saman án þess að lögregl- an komist í málið,“ sagði Guðjón. Hröð atburðarás getur leitt til mistaka Guðmundur Guðjónsson yfírlög- eftirÞorvald Gylfason I. Fréttir frá Færeyjum Slæmar fréttir frá Færeyjum hafa vakið mikla athygli hér heima að undanförnu. Engum ætti þó að þurfa að koma það á óvart, hvemig komið er fyrir frændum okkar þar. Það hefur verið ljóst í mörg ár, að hveiju stefndi. Færeyingar hafa safnað gríðarlegum skuldum í útlöndum, meðal annars til að standa straum af offjárfestingu í sjávarútvegi. Á sama tíma hefur fiskafli þeirra verið að dragast saman, að nokkru leyti vegna ofveiði þeirra sjálfra. Endur- greiðslugeta Færeyinga hefur skroppið saman, meðan skuldirnar hafa hrannazt upp. Danir hafa séð Færeyingum fyrir næstum þriðjungi af tekjum lands- stjómarinnar á liðnum árum. Þessi rausn virðist hafa dregið úr sjálfs- ábyrgðartilfínningu færeyskra stjómvalda. Nú hafa Danir sett þeim stólinn fyrir dyrnar. Færeyingar neyðast nú til að draga saman segl- in og haga útgjöldum sínum eftir aflafé og föngum, hvort sem þeim líkar það vel eða illa. Það verður sársaukafullt og getur tekið langan tíma. Lífskjör Færeyinga munu versna verulega á næstu árum. Fjöldi fólks mun líklega flýja eyjarnar. Reyndar hefur Færeyingum fækkað nú þegar um 4% síðan 1989. Það samsvarar því, að 10.000 manns hefðu flutt héðan af landi brott á sama tíma. n. Tapað fé Landlægum efnahagsvandræðum hér heima svipar að ýmsu leyti til regluþjónn sagði í erindi sínu að lög- reglan legði megináherslu á að leggja hald á fíkniefni áður en þau kæmust í umferð. Einnig væri lögð áhersla á svokölluð „götumál“ þar sem reynt væri að ná til neytenda og millidreifenda. Sagði hann mikil- vægt að lögð væri áhersla á aðferðir sem stuðluðu að fækkun neytenda en þar með fækkaði einnig þeim sem fjármögnuðu eigin neyslu með sölu fíkniefna. Guðmundur sagði að fíkniefna- rannsóknir væru að mörgu leyti ólík- ar öðrum rannsóknum afbrotamála. Erfítt væri að sjá fyrir hversu tíma- frek rannsókn gæti orðið, undirbún- ingur hvers máls gæti tekið mjög langan tíma, upplýsingaöflun væri erfíð og flestir sem tengdust þessum málum væru hræddir við að gefa upplýsingar. „Aðgerðir lögreglu verða að vera með þeim hætti að tryggt sé, eftir því sem hægt er, að sá grunaði komi ekki efninu undan og því verða hlut- imir að ganga hratt fyrir sig. Það verður á hinn bóginn að gera sér grein fyrir að röð tilviljana og hröð atburðarás getur gert það að verkum að mistök verði gerð þannig að sak- laus aðili lendi í aðgerðum lögregl- unnar. Lögreglumenn verði að gæta efnahagsvanda Færeyinga. Vandi okkar er líka heimabakaður að miklu leyti. Við höfum safnað miklum skuldum í útlöndum, meðal annars til að standa straum af óhagkvæmri fjárfestingu í sjávarútvegi og land- búnaði. Þessi fjárfesting skapaði að vísu tekjur og vinnu i fyrstu og villti á sér heimildir með því móti, en hún skilur næstum ekkert eftir nema níð- þunga skuldabyrði á endanum. Við súpum nú seyðið af rangri fjárfestingu og illri meðferð almann- afjár mörg ár aftur í tímann. Næst- um þriðjungur allrar fjárfestingar atvinnuveganna síðan 1980 hefur verið í sjávarútvegi og landbúnaði. Til samanburðar hefur skerfur sjáv- arútvegs til landsframleiðslunnar verið um 12-13% síðast liðin ár sam- kvæmt upplýsingum Þjóðhagsstofn- unar. Framlag landbúnaðar til lands- framleiðslunnar hefur verið um 3%, en kostnaður neytenda og skatt- greiðenda vegna landbúnaðarstefnu stjómvalda hefur á hinn bóginn ver- ið langt umfram markaðsvirði bú- vöruframleiðslunnar. Virðisaukinn í landbúnaði hefur verið neikvæður með öðrum orðum. Hlutdeild sjávar- útvegs og landbúnaðar í mannaflan- um er komin niður í 17% samtals. Þetta þýðir það, að 83% vinnandi fólks í landinu — fímm af hveijum sex — vinna við iðnað, verzlun og þjónustu. Af þessu má sjá, að fjárfesting í sjávarútvegi og landbúnaði hefur verið langt umfram hlutdeild þeirra í þjóðarbúskapnum. Bankar og lána- sjóðir undir handleiðslu stjómvalda bera ábyrgð á þessari fjárfestingar- stefnu. Á sama tíma höfum við veitt fímm sín að fara ekki offari svo saklaust fólk bíði skaða af,“ sagði hann. „Lögreglumaður verður ávallt að hafa í huga að þó fíkniefnameðhöndl- un sé alvarlegur hlutur á það ekkert síður við í fíkniefnamálum en öðrum málum að lögreglumaðurinn má aldrei láta eðli brotsins móta fram- komu sína eða viðmót eða láta það hafa áhrif á vinnubrögð sín. Lög- reglumaðurinn má aldrei tileinka sér þann hugsunarhátt að tilgangurinn helgi meðalið," sagði Guðmundur. Dregið hefur úr heildarvandanum Þórarinn Tyrfíngsson, yfírlæknir á Vogi, fjallaði um umfang vímu- efnavandans í erindi sínu og sagði m.a. að mestur kostnaður og erfíð- leikar þjóðfélagsins stöfuðu af áfengissjúkum fremur en öðrum vímuefnaneytendum. Sagði Þórarinn að fjölmargar upplýsingar um vímu- efnavandann sem fram væru settar væru misvísandi og gagnrýndi hann framsetningu þeirra sem hann sagði yfírleitt ráðast af hagsmunum við- komandi. Vitnaði Þórarinn í upplýsingar um 650 einstaklinga sem hefðu komið í meðferð á Vog frá árinu 1984, skipt í aldurshópa og eftir kyni og hvað álykta mætti út frá þeim um líkur þess að einstaklingar þyrftu að koma í vímuefnameðferð. Samkvæmt þeim væru líkurnar á að karlmenn þyrftu að fara í meðferð vegna vímuefna- notkunar fyrir sjötugt 27,8% en 11,5% meðal íslenskra kvenna. Færri kannabisneytendur Upplýsingar um kannabisneyslu sjúklinga sem komið hefðu á Vog frá árinu 1985 leiddu í ljós að þeim færi fækkandi eða 19% árið 1985 í 15% á síðasta ári. Mest fækkun hefði „Við íslendingar eigum það á hættu að lenda í sams konar vítahring á næstu árum — ekki vegna þess fyrst og fremst að við tókum lán, heldur vegna þess að við fórum illameð lánsféð. Skuldabyrði okkar hefur tvöfaldazt síðan 1980.“ físka fyrir hveija ijóra, sem okkur var óhætt að taka úr stofnunum að dómi fiskifræðinga. Þetta er höfuðá- stæðan til gæftaleysisins nú. Stjóm- völd hafa látið ofveiðina viðgangast vitandi vits ár fram af ári þrátt fyr- ir ítrekaðar aðvaranir. Þannig hafa þau dregið úr getu þjóðarinnar til að vinna sig úr úr vandanum með auknum útflutningi í framtíðinni. Margt bendir til þess, að tugir milljarða króna séu farnir í súginn hér heima vegna rangrar fjárfesting- ar. Þetta fé var tekið að láni ýmist erlendis eða inann lands. Lántakend- urnir eru búnir að eyða fénu, en þeir eiga eftir að standa skil á skuld- unum. Forustumenn í sjávarútvegi hafa gefíð til kynna á opinberum vettvangi, að um 30 miHjarðar króna af skuldum útvegsfyrirtækja kunni að vera tapaðir. Ef það reynist vera rétt, mun skellurinn kosta næstum hálfa milljón króna á hveija íjögurra manna fjölskyldu í landinu. Þetta er engin reikningsbrella, heldur bein- harður kostnaður, sem á eftir að Færeyjar: Gæti þetl

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.