Morgunblaðið - 30.01.1993, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. JANÚAR 1993
Krisljana Þórðar-
dóttir - Minning
Hún amma mín lést 24. janúar
á Borgarspítalanum eftir nærri 5
ára sjúkrahúslegu.
Það verður að segjast eins og er
að hún amma var ekkert venjulegt
gamalmenni og þaðan af síður gam-
almenni í eiginlegri merkingu. Víst
var hún orðin gömul að árum en
það aftraði henni ekki frá því að
fara allra sinna ferða, hvort sem
um ófærð eða blíðskaparveður var
að ræða. Nei, hún setti bara á sig
mannbroddana og tók strætó niður
í bæ ef því var að skipta, spilaði
*^v>st niðri í Oddfellow-húsi og fór
reglulega með lopapeysumar sem
hún hafði pijónað. Hvorki eldur né
brennisteinn gat stöðvað hana ef
hún var búin að ákveða að fara.
Þegar afí dó, en þá var ég 5
ára, fluttist amma til okkar og bjó
hjá foreldrum mínum og fjölskyldu
uns hún veiktist í mars 1988. Ég
á óteljandi minningar um þessa
dugmiklu og skapsterku konu sem
verið hefur hluti af mér og mínum
uppvexti, ja næstum eins lengi og
ég man eftir mér.
Alveg frá því fyrst hún kom til
okkar tókum við nöfnumar upp á
því að spila og það oft og mikið.
Amma kenndi mér Marías og Kas-
— rnu og gátum við spilað heilu stund-
imar og þess á milli las hún fyrir
mig. Ekki minnist ég þess að hafa
nokkumtíma talið hana ömmu mína
gamla, allavega plataði ég hana
iðulega til að koma í kapphlaup við
mig upp og niður stiga og þá var
hún komin langt yfír sjötugt!
Amma var heilsuhraust með af-
brigðum og var svekkt ef hún fékk
einhveija kvefpest sem gerðist þó
ekki oft. Henni féll aldrei verk úr
hendi, var athafnakona mikil og
> undi sér best ef hún hafði eitthvað
fyrir stafni. Minningar mínar úr
Olafsvík, frá þeim tíma er afí var
á lífí, era flestar á þá leið að ég
sé afa og ömmu fyrir mér niðri í
kjallara „að neta“ eða að stússast
eitthvað; það var ekki mikið um
hangs á þeim bæ.
Eftir að amma fluttist til okkar
drýgði hún tekjurnar með því að
pijóna lopapeysur og sannast sagna
var hún ávallt með pijóna í höndun-
um, enda pijónaði hún margar
peysur á viku.
Árin liðu, en amma var alltaf
jafn hress, og það var með ólíkind-
um hversu minnug hún var. Hún
gat þulið upp óteljandi ljóð og vísur
sem hún hafði lært í bamæsku og
hún mundi ótrúlegustu hluti í smá-
atriðum. Þess vegna fannst manni
einhvem veginn að svona hlyti þetta
alltaf að vera, að hún yrði ömgg-
lega hundrað ára án þess að kenna
sér meins. En enginn veit sína
ævina fyrr en öll er og efast ég um
að nokkum hafí grunað hvað var í
vændum er hún fékk heilablóðfall
1988. Á langri og erfíðri legu missti
amma samt áldrei lífsvonina og
talaði um að nú hlyti henni að fara
að batna af þessari ótætisflensu
eins og hún nefndi ávallt veikindi
sín. En eitt sinn skal hver maður
deyja, langri ævi ömmu minnar er
lokið.
Elsku amma, takk fyrir allt sem
þú kenndir mér og fyrir að vera
ávallt til staðar.
Ég kveð þig með vísunni sem afi
orti um þig og lýsir þér svo vel:
Hengir á snúru hvítan þvott,
hraust er amma.
Sýður ýsu f svörtum pott,
svona er amma.
Bakar, eldar og býr um rúm,
bömin háttar þá kemur húm.
Best er amma.
Kristjana Skúladóttir.
Nú er hún amma mín dáin eftir
langt og erfítt stríð sem hún háði
af svo miklum vilja. Langar mig
Klara Krisljáns-
dóttir - Minning
Fædd 8. júU 1917
Dáin 23. janúar 1993
í dag, 30. janúar, verður til mold-
ar borin í Vestmannaeyjum Klara
Kristjánsdóttir, oft kennd við Heið-
arbrún þar í bæ. í því húsi fæddist
Klara árið 1917 og bættist í hóp
sex systkina sem fyrir vom. Þau
systkinin áttu eftir að verða tíu sem
komust til manns. í þessum stóra
systkinahópi ólst Klara upp og
dafnaði vel í föðurhúsum. Komu
fljótt í ljós þeir eðliskostir sem
prýddu hana allt hennar líf, en þeir
vom glaðværð og bjartsýni. Strax
á unglingsámm fór Klara að vinna
fyrir sér að vissu marki eins og þá
var siður og var hún fljót að koma
sér vel við húsbændur sína vegna
_ keímennsku og vinnusemi.
Klara giftist Sigmundi Karlssyni
árið 1942, en áður höfðu þau eign-
ast þijú böm. Eitt þeirra Iifði að-
eins í 3 mánuði. Bömin urðu alls
11 sem þau eignuðust en 1966 fórst
Hörður, sonur þeirra, í bflslysi, efni-
legur tónlistarmaður með meim og
var það sú raun sem Klara átti einna
erfíðast með að bera. Það lætur að
líkum að Klara hafði nóg að gera
með þennan stóra bamahóp og varð
oft að leggja dag við nótt til að
anna þörfum heimilisins.
Þrátt fyrir fremur þröngan kost
'og mikið annríki reyndi hún að hlúa
að bömum sínum og heimili eins
og kostur var á. Var unun að sjá
hve bömin vom hrein og vel klædd.
Naut hún aðstoðar bónda síns þeg-
ar hann var heima, en hann þurfti
oft að dvelja langdvölum að heiman
vegna vinnu sinnar.
Um það leyti sem börnin em að
verða uppkomin og bamabömunum
fíölgar ört tekur Klara þann sjúk-
dóm sem nú hefur leitt hana til
dauða. Það hefði mátt ætla að Klara
fengi notið þess að hafa það rólegt
og njóta lífsins með bamabörnum
og bamabamabörnum, sem nú em
yfír 60 talsins, svo og öðmm skyld-
mennum, en svo fór ekki. En sjúk-
dómurinn ágerðist meir og meir og
fór svo að lokum að maður fór að
óska þess að þessar þjáningartækju
enda þó svo að það kostaði hana
lífíð.
Mikill harmur er kveðinn að af-
komendum, ættingjum og vinum
Klöru. Og sá sem þessar línur ritar
vottar þeim sína dýpstu samúð.
Gísli Kristjánsson.
að minnast hennar í nokkmm orð-
um.
Kynni okkar ömmu hófust við
fæðingu mína því hún bjó í kjallar-
anum heima og passaði mig meðan
mamma var í vinnunni. Má segja
að hún hafí verið eins og önnur
mamma mín og vomm við mikið
saman þar til hún veiktist.
Af miklum söknuði hugsa ég til
þeirra stunda sem við áttum saman
og man ég hvað það var alltaf gott
að koma heim úr skólanum og fínna
ilminn af nýbökuðum hveitikökum
eða öðm bakkelsi. Amma miklaði
fátt fyrir sér og lét sig m.a. hafa
það að fara í tjaldferðalag 82 ára
gömul.
Frá því ég man eftir mér var hún
með pijónana í höndunum og var
hún einstaklega handlagin. Ekki er
hægt að segja annað en ég hafí
notið góðs af því hún pijónaði á
mig ófáar hosumar og vettlingana.
Það var hreint ótrúlegt að sjá hana
klára eina lopapeysu á um það bil
þremur dögum.
Allt tekur enda og amma mín
er komin á endastöð lífsins á þess-
ari jörð. Amma er einhver merkasta
og besta kona sem ég hef komist
í kynni við og em stundimar með
henni einhveijar þær bestu sem ég
hef lifað. Ég vona að guð hugsi vel
um hana ömmu og megi þeirra sam-
vemstundir vera jafn ánægjulegar
og okkar. í minningunni lifír amma
að eilífu.
Magnús Pálmi Skúlason.
Kristjana Þórðardóttir, tengda-
móðir mín, lést 24. janúar sl. eftir
langa og erfiða baráttu við þann,
sem ávallt sigrar að lokum.
Kristjönu kynntist ég fyrst á
haustdögum árið 1959, er ég tók
mér ferð á hendur til Ólafsvíkur til
að hitta þáverandi unnustu mína,
Eddu, yngstu dóttur hjónanna Krist-
jönu Þórðardóttur og Magnúsar
Jónssonar. Þar vestra vom þau
kennd við Gíslabæ, en svo nefndist
hús þeirra hjóna.
Ég minnist þess að ég bar nokk-
um kvíða í bijósti á leiðinni vestur,
því að ekki hafði ég áður hitt þau
hjón og bjóst við vandræðalegum
samskiptum sem oft einkenna heim-
sóknir sem þessa.
Magnús tók á móti mér og fylgdi
í hús. Sá ég þar Kristjönu fyrst þar
sem hún stóð við eldavélina eins og
kapteinn í brúnni, skenkjandi kaffí
á báðar hendur. Skipti engum tog-
um, að frá fyrstu stundu tókust með
okkur miklir kærleikar, feimnin og
kvíðinn hurfu sem dögg fyrir sólu.
Hvort sem það var vegna þessara
góðu áhrifa eða af öðrum ástæðum,
þá bundumst við Edda þeim böndum
sem ekki hafa trosnað síðan. Sagt
er að kenna megi af mæðrum hvern-
ig dætur reynast og ekki ólíklegt
að Edda hafí fengið prik vegna
hinna góðu áhrifa, sem þessu fyrstu
kynni af Kristjönu höfðu á mig.
Fyrstu hjúskaparár okkar var
Ólafsvík ávallt kjölfestan í okkar
lífí, þangað leitaði hugurinn og
þangað lá oftast leiðin í sumarleyf-
um.
Einkennandi fyrir heimilisbrag-
inn í Gíslabæ var hversu gestkvæmt
var þar. Eldhúsið var jafnt griðar-
staður gesta sem heimilismanna, en
stássstofan notuð á tyllidögum.
Létt högg á útidyr og gestur
komin inn á eldhúsgafl með kaffí-
bolla í hendi áður en hann gat áttað
sig. Síðan var sætabrauð veitt sem
hver vildi, en hnallþómr sáust ekki
hversdags. Fannst mér borgarbarn-
inu í fyrstu óvarlegt, að hver sem
vildi gæti vaðið inn á gafl, en fljótt
kunni ég þessu mjög vel, enda oft-
ast sama fólkið sem þangað lagði
leið. í þessum hópi vom margir
kynlegir kvistir, sem Kristjana hafði
tekið upp á sína arma, en merkilegt
fólk á sína vísu. Þar var m.a. einn
sem kunni afmælisdaga allra kon-
ungborinna manna í Vestur-Evrópu
og þótt víðar væri leitað og gat leyst
flókin reikningsdæmi í huganum,
líkt og Sólheima-Reynir.
Við dauða Magnúsar, tengdaföð-
ur míns, síðsumars 1972, áttum við
þjónin því láni að fagna, að Krist-
jana fluttist í homið hjá okkur, en
bjó þó í eigin íbúð í húsi okkar, allt
þar til hún varð fyrir áfalli árið
1988, sem leiddi til þess að hún
varð rúmföst á Borgarspítalanum
frá þeim tíma.
Vera hennar á heimili okkar hafði
mikil og góð áhrif á uppeldi barna
okkar. Hún hafði ávallt tíma fyrir
þau og fékk sína lífsfyllingu við
umönnun þeirra. Varð mér þá ljóst
hve mikið uppeldislegt gildi það
hefur fyrir böm að alast upp í faðmi
tveggja kynslóða, ekki síst ef natni
og þolinmæði fylgjast að, en hvort
tveggja hafði Kristjana í ríkum
mæli.
Sonur okkar hjóna, sem fæddur
er 1975, varð strax augasteinn
ömmu sinnar og má hiklaust full-
yrða að hún hafði annast uppeldi
hans ekki síður en foreldramir.
Hann vafði henni um fíngur sér, en
þess var þó gætt að hóf væri á.
Langaði hann í köku, sem ekki var
óvenjulegt, hvíslaði hann að ömmu
sinni: „Amma, eigum við ekki að
koma niður að baka?“ Og niður var
farið. Þar sat hann í eldhúsvaskinum
meðan amma sló saman laufléttri
jólaköku eða bakaði pönnukökur,
sem ofarlega vom á vinsældalistan-
um. Ekki skemmdust kökumar
hennar ömmu, þær hurfu í gímga
munna áður en þær náðu að kólna.
Ævi Kristjönu var lík sögu ann-
ars alþýðufólks, sem fætt er kring-
um síðustu aldamót, aldamótakyn-
slóðarinnar svonefndu. Hún fæddist
16. mars 1902 á Höfða í Eyja-
hreppi. Foreldrar hennar voru hjón-
in Guðríður Bjarnadóttir og Þórður
Jóhann Þórðarson, sem kenndur var
við Rauðkolsstaði í Eyjahreppi.
Þórður faðir Kristjönu var tvíkvænt-
ur og var Guðríður síðari kona hans.
Fyrri kona Þórðar var Kristín Þor-
leifsdóttir frá Bjarnarhöfn og áttu
þau tvær dætur, Kristínu og Ásdísi.
Albróður átti Kristjana er Magnús
hét, sem var tveim ámm eldri en
hún. Var mjög kært með þeim systk-
inum. Magnús var stýrimaður og
búsettur í Reykjavík. Hann fórst
með bv. Pétri Halldórssyni um miðja
þessa öld. Kristjana átti að auki tvo
hálfbræður, Þórð Þórðarson, vegg-
fóðrarameistara i Reykjavík, og
Valdimar Þórðarson kaupmann,
kenndan við Silla og Valda. Krist-
jana var tvíburi, en (systir hennar
fæddist andvana, líklega fyrir það
að ekki náðist í Ijósmóður i tæka tíð.
Kristjana ólst upp í föðurhúsum
að Syðri-Görðum í Kolbeinsstaða-
hreppi til átta ára aldurs, en þá flutt-
ust foreldrar hennar til Ólafsvikur.
Þar kynntist hún ung Magnúsi Jóns-
syni. Felldu þau hugi hvort til ann-
ars og rugluðu saman reytum, sem
ekki vom miklar á veraldar vísu,
og gengu að eigast 29. nóvember
1919.
Þeirra böm vom Jenný, fædd 2.
október 1919, Kristín, fædd 30. júlí
1925, Höskuldur, fæddur 6. maí
1927, Guðmundur, fæddur 18. apríl
1930, Guðrún Margrét, fædd 23.
janúar 1933, dó í frumbemsku, og
Edda, fædd 5. febrúar 1938. Af-
komendur Kristjönu skipta tugum.
Kristjana og Magnús háðu sína lífs-
baráttu í Olafsvík, hann lengst af
sem formaður á eigin bátum, hún
í hlutverki móður og hússtýru.
Stýrði hún húshaldi sínu af festu
og myndugleika, en af góðsemi
umfram allt.
Kristjönu minnist ég sem góðrar
og grandvarrar konu, sem gerði
miklar kröfur til sjálfrar sín en minni
til annarra. Hún var margfróð, sjálf-
menntuð kona sem var mörgum
kostum búin. Því valdist hún til
ýmissa trúnaðarstarfa í heimabyggð
sinni, Ólafsvík. M.a. átti hún lengi
sæti í skólanefnd og barnavemdar-
nefnd og um áratuga skeið söng
hún í kirkjukór Ólafsvíkurkirkju og
kunni alla sálmabókina utan að.
Kristjana var gædd læknishönd-
um og var mikið til hennar leitað
um fæðingarhjálp, bæði manna og
dýra.
Ekki býst ég við að Kristjana
yrði talin fögur kona á nútímamæli-
kvarða, en reyndar sá ég hana fyrst
nálægt sextugu, er æskublóminn
var löngu fölnaður. í mínum augum
var hún samt fögur kona. Hún hafði
persónutöfra í ríkum mæli, var kvik
á fæti og snör í snúningum, meðan
hún mátti og gat. Hún var bam
sinnar kynslóðar sem engum vildi
skulda og var ekki í rónni vissi hún
af ógreiddum reikningi, þótt ekki
væri að gjalddaga komið. Af litlum
efnum gat hún nurlað ótrúlega,
þótt ekki væri hún nísk. Aldrei féll
henni verk úr hendi, var sípijónandi
og drýgfli rýrar tekjur sínar talsvert
með þeim hætti.
Ég kveð Kristjönu með sárum
söknuði, en veit að henni verður vel
tekið, hvert sem leið hennar liggur.
Skúli J. Pálmason.
band og ræddum sameiginleg
áhugamál. Þó urðu kynni okkar
aldrei eins náin og þegar við ferðuð-
umst eitt sumar með þeim hjónum
um Homstrandir og Strandasýslu.
Það átti við Áma, alltaf eitthvert
nýtt torleiði ekki talið fært hestum.
Ótrúleg náttúrufegurð og nægir
hagar. Sannkallaðir hamingjudagar.
Á kvöldin, þegar komið er í áfanga-
stað, búið að koma hestunum fyrir
í girðingu, við röltum með beislin í
hendinni, fleygjum okkur niður,
virðum fyrir okkur fagurt umhverf-
ið. Hestarnir velta sér og rífa í sig
grængresið. Við þegjum. Lengra
verður ekki komist. Þetta er lífíð.
Árni vissi að lífsfullnæging sú er
við köllum hamingju verður ekki
keypt fyrir peninga, en hann vissi
hvar hana er að finna.
Við kveðjum kæran vin og þökk-
um samfylgdina.
Guðný og Sverrir.
Árni Jón Pálma-
son - Minning
„Ámi Jón Pálmason varð bráð-
kvaddur 10. janúar," tilkynnir út-
varpið. Ég hrekk^ við, það getur
ekki verið hann Ámi? Jú, það er
enginn vafí, vinur minn Ámi Pálma
er allur. Á augabragði fljúga í gegn-
um hugann minningar sem allar
tengjast ferðalögum okkar um land-
ið ásamt Árna og Juttu.
Fyrstu kynni okkar vom þegar
Ámi ásamt þremur félögum sínum
kom ríðandi norður í Mývatnssveit.
Við fylgdum þeim svo í þijá daga
um Þeistareyki og Hólmatungur.
Þá varð mér starsýnt á þennan
granna og kvika náunga sem virtist
eiga ráð við öllu. Ef einhver var í
vandræðum með að ná hesti kom
Árni, beygði sig aðeins saman,
horfði fast í augu hestsins og talaði
til hans lágri röddu. Hesturinn
horfði á móti og stóð eins og dáleidd-
ur meðan Ámi lagði við hann. í
þessari ferð fylgdi honum hesturinn,
hans, hann Kinni, 27 vetra, grannur
og kvikur eins og eigandinn. Þegar
þurfti að sækja hestana eitthvað
lengra til tók Árni gæruskinnið sem
hann hafði alltaf í hnakkanum,
fleygði því á bak Kinna og þeysti í
kringum hópinn.
Eftir þetta höfðum við oft sam-