Morgunblaðið - 25.04.1993, Qupperneq 8

8 B
MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 25. APRÍL 1993
L
VÍN/Þýðir Kalifomía bara Chardonnay ogCabemet?
Mirrassou
í HUGUM flestra eru Kaliforníuvín nánast undantekningarlaust fram-
leidd úr Cabernet Sauvignon-þrúgum, ef þau eru rauð, og Char-
donnay, ef þau eru hvít enda eru það þær þrúgur, sem best hafa
reynst við kalifornískar aðstæður og borið hafa hróður dalanna
Napa og Sonoma um allan heim. Flestir vínframleiðendur á þessum
slóðum hafa því tekið þá ákvörðun að byggja framleiðslu sína nær
einvörðungu á þeim. Þau fyrirtæki eru hins vegar til sem þora að
bregða út frá hinu hefðbundna og reyna eitthvað nýtt - oft með
undraverðum árangri. Á síðustu vikum hefur á sérlista ÁTVR
(verslanirnar í Austurstræti og Mjódd) verið boðið upp á rauðvín
og hvítvín frá Mirassou í Monterey County í Kaliforníu á hóflegu
verði. Rauðvínið er úr Pinot Noir-þrúgum og hvítvínið úr Riesling-
þrúgum.
Mirrassou-fyrirtækið á sér
langa og merkilega sögu.
Fjölskyldan er frönsk að uppruna
og settist að í Kaliforníu um miðja
síðustu öld. Mirrassou-fjölskyldan
hefur löngum verið í forystu fyrir
ýmsum nýjungum varðandi vín-
gerð og var til að mynda fyrsta
víngerðarfyrirtæki í heimi til að
taka upp svokallaða „kaldgeijun“,
eftir Steingrím
Sigurgeirsson
sem gérði víngerð-
armönnum í Nýja
heiminum eða
sunnarlega við
Miðjarðarhaf
kleift að framleiða
góð hvítvín jafnvel
í mjög heitu lofts-
lagi. Fyrirtækið er
nú undir stjórn
ÞJÓÐLÍFSÞANKAR Hver á ad
njótaforréttinda?
fimmta ættliðs íjöl-
skyldunnar, bræðr-
anna Peters, Jims og
Daniels Mirrassou.
Vinsældir Mir-
rassou-vínanna hafa
vaxið mjög, jafnt innan
Bandaríkjanna sem
utan, á síðustu árum og
er fyrirtækið meðal
þeirra tíu bandarísku vín-
framleiðenda, sem flest
verðlaun hafa hlotið fyrir
gæði.
Þrúgan Pinot Noir er
uppistaða flest allra rauð-
vína frá Búrgundarhéraði sem og
mikilvægur þáttur í kampavíni.
Þó íjölmargar tilraunir hafi verið
gerðar til að gróðursetja Pinot
Noir-vínvið víða um heim hefur
árangurinn sjaldan verið frábær.
Pinot Noir virðist vera mjög
heimakær þrúga og sýnir sjaldan
á sér sínar bestu hliðar íjarri
heimaslóðunum og hinu hófsama
loftslagi Bourgogne og
Champagne.
Þó eru dæmi þess að einstökum
framleiðendum hafi tekist ágæt-
lega upp. í Kaliforníu hafa menn
brugðið á það ráð að gróðursetja
Pinot Noir á köldustu svæðunum
sem hægt er að finna. Átti Mi-
rassou-fj'ölskyldan frumkvæði að
því að hefja ræktun þessarar
þrúgu í Kaliforníu.
Pinot Noir-vínið frá Mirassou
er gott dæmi um vel heppnaða
framleiðsla úr þessu erfiða hrá-
efni. Bragðið er milt og beijaríkt
með sterkan keim af kirsubeijum
og jafnvel jarðarbeijum. Þetta vín
er um margt mjög ólíkt hinum
hefðbundunu Búrgundarvín-
um frá Cote d’Or og minnir
ef eitthvað er frekar á betri
vín frá Beaujolais. Það sem
helst mætti finna að því er
einum of mikil sýra sem
gerir örlítið „goskennt".
Það ætti að henta mjög vel
með flestum kjötréttum.
Riesling-þrúgan á
einnig uppruna sinn að
rekja til norðlægra slóða
og bestu vínin úr henni
erum framleidd. í kring-
um Mósel og Rín, í
Þýskalandi og Frakk-
landi. Rétt eins og með
Pinot Noir hafa marg-
ir farið flatt á því að
ætla að nýta hana í
hlýrra loftslagi og að
sama skapi hefur einstaka
framleiðendum tekist listilega vel
upp þrátt fyrir erfiðar ytri aðstæð-
ur. Riesling-vínið frá Mirassou er
mun fyllra og ávaxtaríkara vín en
þau sem þeir sem vanist hafa Rín-
ar- og Elsassvínum eiga að venj-
ast. Það er alltaf skemmtilegt að
sjá hvernig þrúgur sýna á sér allt
aðra hlið þegar aðstæður breytast.
Það er góð fylling í bragði þessa
víns og ávextir á borð við perur
og epli ríkjandi ásamt blómum og
kryddjurtum. Þetta vín er tilvalið
sem fordrykkur eða sem fylgifisk-
ur léttrar máltíðar.
r
A hækjum
Ég gekk við hækjur um páskana og þótti það all merkileg
lífsreynsla. Forsaga málsins var sú að ég hafði um nokkurt
skeið orðið óeðlilega þreytt í öðrum^ fætinum við göngur og
einnig ef ég steig á hælaháa skó. Loks ákvað ég að fara til
læknis. Hann kvað upp þann úrskurð að hnútur á taug milli
ristarbeina ylli krankleikanum. Slíkir hnútar eiga það sameigin-
legt með Gordíonshnútinum fræga að þá er ekki hægt að leysa.
Aðferð Alexanders mikla, að höggva á hnútinn, dugir ekki einu
sinni á þá, heldur verður að nema burtu taugina sem þeir hafa
tekið sér bólfestu á. Að því loknu er sjúklingurinn sendur heim
á hækjum.
□
eftir Guórúnu
Guðlaugsdóttur
Fyrsta daginn eftir aðgerðina
lá ég fyrir en þann næsta
ákvað ég, í þeim taugaveiklun-
artryllingi sem einkennir nútím-
ann, að fara í verslunarleiðangur
á öðrum fæti. I
fylgd með
hraustum manni
hoppaði ég á
heila fætinum og
tveimur hækjum
í Bónus. Þetta
reyndist frómt
frá sagt
heimskulegt til-
tæki. Þröngt var
í versluninni, allir að versla fyrir
páskana og alls ekki gert ráð
fyrir einfættu fólki. Ég var óvön
hækjunum og riðaði því til falls
hvað eftir annað þegar ég rakst
á önnum kafna tvífætlinga sem
tíndu handfljótir niður í körfur
sínar, snöggir uppá lagið. Við
slíka árekstra datt ég oftar en
einu sinni utan í vörustafla og
mátti þakka fyrir að rotast ekki
undir því sem féll niður á mig.
Jafnframt var ég ákaflega
hrædd um að meidda fótinn, sem
ekkert mátti við koma. Þar á
ofan getur manneskja, höktandi
á tveimur hækjum, alls ekki ekið
körfu eða tínt ofan í hana vörur,
hún getur ekki einu sinni bent á
það sem hún vill fá svo vel sé.
Ég sá þó að allir sem á annað
borð litu á mig, gerðu það með
auðsærri meðaumkvun og
reyndu að hliðra til fyrir mér.
Eftir mikla þrautagöngu hoppaði
ég út úr Bónus og stundi af feg-
inleika þegar ég loks gat sest
niður í bílsætið.
Næst fannst mér ég endilega
þurfa að fara í Hagkaup. Eftir
reynsluna í Bónus kveið ég þeirri
ferð mikið. Mér var orðið ljóst
að ég var öldungis ófær til þess
að standa í verslunarleiðöngrum,
slíkar ferðir eru varla á færi
veikburða fólks á hækjum. Mik-
ill var þvi léttir minn þegar sam-
fylgdarmaður minn fann hjóla-
stól sem geymdur var hjá inn-
kaupakerrunum í Hagkaupum.
Ég settist í stólinn, hélt á hækj-
unumog lét aka mér um verslun-
ina. Ég hefði verið alsæl hefði
ég ekki fundið augnaráð fólksins
í kringum mig brenna á mér.
Nú lýstu augnaráðin ekki aðeins
samúð, heldur slíkri aumkvun
að mér þótt það næstum lítils-
virðandi. Ég gat ekki varist þeirri
hugsun að ömurlegt hlyti að vera
að búa við slíkt til langframa.
Ekki bætti úr skák að þeir sem
ég þekkti ráku upp hávær undr-
unaróp þegar þeir sáu mig svona
á mig komna. Ég var því fegin
að komast í skjól bílsins á ný.
Þegar heim kom lagðist ég í
rúmið, með ákafa verki í blárauð-
um og bólgnum veika fætinum,
og þreytuverki í öxlum og hand-
leggjum eftir hækjurnar. Eftir
reynslu sem þessa lærir maður
að meta þau forréttindi að hafa
heila fætur til að ganga á og
skilur betur vanda þeirra sem
ekki njóta þeirra forréttinda af
ýmsum orsökum. Síðast en ekki
síst er verslunareigendum bent
á að hjólastólar ættu að vera til
í verslunum og samborgarar
ættu ekki að senda þeim sem í
þeim sitja augnaráð aumkvunar
og lítilsvirðingar heldur augna-
ráð velvildar og skilnings.
LÆKNISFRÆÐI/Etti eybnimál í bibstöbu?
Það gefitr á bátinn
ENGINN veit hvenær eða hvernig sóttkveikja eyðninnar tók sér
fyrst bólfestu í mannslíkama. Pistillinn á sunnudaginn var hreyfði
þeirri kenningu sem margir vilja aðhyllast að veiran sé komin
frá öpum. Aðrir svara því til að slíkt skipti litlu úr því sem kom-
ið er.
En hvenær fáum við vopn í
hendur sem bíta á þennan
erkióvin? Reynsla læknavísind-
anna er sú að leiðin frá tilrauna-
glasi til sjúklings sé oft löng og
vonbrigðum
stráð og ekki
má það gleym-
ast að einungis
tíu ár eru liðin
frá því veiran
fannst. Þrátt
fyrir það bíður
hinn hijáði
borgari óþolin-
móður eftir hjálp þegar mikið
liggur við og stundum sáust
kröfuspjöld og heyrðist hrópað
til vísindamanna á árlegum
eyðniþingum: Við heimtum
árangur í stað skvaldurs! Og það
án tafar!
í þá daga snerist umræðan
mjög um bólusetningar. Bæði
lærðir og leikir voru sæmilega
bjartsýnir og gerðu því skóna
að innan tíðar kæmi bóluefni sem
reyndist vörn gegn eyðnismiti
og gæti hugsanlega einnig dreg-
ið burst úr nefi sóttkveikjunnar
hjá þeim sem þegar hefðu smit-
ast eða væru orðnir veikir. Yfir
þess háttar vonum hefur dófnað
að undanförnu og meira að segja
þeir sem lengi vel létu engan
bilbug á sér finna eru teknir að
impra á villigötum.
Á lyfjameðferð fremur en
bólusetningu hafa svo aðrir
treyst og unnið samkvæmt því.
Um miðjan síðasta áratug var
farið að gefa eyðnisjúklingum
AZT eða zídóvúdin, sem upphaf-
lega var krabbameinslyf, og þar
kom að talið var rétt að mæla
með almennri notkun þess meðal
eyðnisjúkra. Það virtist draga
úr einkennum og spáð var að
það mundi létta sjúklingum lífíð
þann tíma sem þeir kynnu að
eiga eftir. Jafnvel lengja hann
dálítið líka.
í framhaldi af þessum bolla-
leggingum leist mönnum væn-
legt að gefa lyfið einnig þeim
sem við prófun reyndust eyðn-
ismitaðir en voru ennþá ein-
kennalausir í von um að veikind-
in yrðu við það fyrir töfum. Og
raddir heyrðust sem bættu við -
„eða stöðvaði framgang þeirra
með öllu“.
Lyfið er dýrt og aukaverkanir
þess einatt töluverðar en af þeim
og fleiri ástæðum þótti nauðsyn
bera til að öðlast frekari vitn-
eskju um kosti þess og galla.
Rannsóknaráð breskra og fran-
skra lækna tóku sig því til fyrir
nokkrum árum og hleyptu af
stokkunum viðamikilli athugun á
því hvort eyðnismituðu en ein-
kennalausu fólki væri fengur í
að taka lyfið reglulega í langan
tíma, Og gáfu rannsókninni nafn-
ið Concorde. Þátttakendur í
lyfjaátinu voru tæplega átján
hundruð; annar helmingur hóps-
ins tók AZT en hinn sýndarlyf,
með öðrum orðum hylki sem litu
nákvæmlega eins út og AZT-
hylki en innihéldu algerlega
óvirkt efni. Hvorki þeir sem
gleyptu hylkin né hinir sem
skömmtuðu vissu hver fengi
hvað; því var stjórnað af þriðja
aðila sem þagði eins og steinn
en sá um bókhaldið og gætti
þess að allt færi fram eftir kúnst-
arinnar reglum. Fyrirkomulag
af þessu tagi er nefnt tvíblind
rannsókn. - Og svo biðu allir
með öndina í hálsinum eftir nið-
urstöðu.
Nú í aprílbyijun birtust fyrstu
fregnir af útkomunni. Þar stend-
ur skýrum stöfum að eftir þess-
ari rannsókn að dæma breyti
Rúdólf Núrejev ballettdansar-
inn frægi varð eitt af fórn-
arlömbum eyðninnar.
AZT engu um framgang sjúk-
dómsins en fylgst verði með þátt-
takendum framvegis og metin
ný atriði sem kynnu að koma í
ljós síðar.
Ekki verður annað sagt en
nokkurs glundroða gæti í her-
búðum þeirra sem beijast gegn
eyðniplágunni og varla verður
Concorde-skýrslan til þess að
draga úr skoðanamun og deilum.
Það er ekki lengra síðan en í
fyrrasumar að augljóst varð að
til væru sjúklingar sem uppfylltu
öll skilyrði sem þarf til þess að
vera dregnir í eyðnidiikinn, nema
eitt - eyðnipróf þeirra voru nei-
kvæð. Það verður að teljast babb
í bátnum. Og sumum árunum róa
mektarmenn sem hafa ekki leng-
ur neina trú á því að HlV-veir-
urnar séu einu sökudólgarnir;
þar séu áreiðanlega fleiri fantar
að verki.
eftir Þórarin
Guðnason