Morgunblaðið - 30.04.1993, Qupperneq 33

MORGUNBLADIl) FÖSTUDAGUR 30. APRÍL 1993
Minning
Magnús Eggertsson
Fæddur 2. júní 1899
Dáinn 23. apríl 1993
Öll vitum við hið innra með okk-
ur að dauði er jafn sjálfsagður og
fæðing. Að brottför okkar af þessu
tilverusviði er jafn eðlileg og kom-
an. Að þetta er hinn eðlilegi gangur
lífsins og að hverfa úr jarðneskri
tilvist er máski það eina sem við
eigum víst. Að við komuna á Hótel
Jörð hafa örlögin ætlað okkur vissa
dvöl sem óhjákvæmilega tekur
enda.
Samt er það svo að þegar kemur
að kveðjustundinni myndast tóma-
rúm í sálinni einkanlega þegar sá
eða sú sem kveður hefir verið fast-
ur og rótgróinn punktur í tilverunni
allt frá fyrstu minningum barns og
til fullorðinsára.
Magnús Eggertsson frá Leirár-
görðum lést á Sjúkrahúsi Akraness
hinn 23. apríl síðastliðinn. Hann var
næstelstur sex systkina, fæddur 2.
júní árið 1899, sonur Eggerts Gísla-
sonar og Benóníu Jónsdóttur. Eldri
var Sæmundur en yngri voru Lára,
Áslaug, Kláus og Gunnar. Magnús
er sá ijórði úr systkinahópnum sem
kveður. Öll komust systkinin vel
yfir sjötugt. Kjarnafólk duglegt og
vel af Guði gert til líkama og sálar.
Eins og títt var á fyrstu áratug-
um aldarinnar vann Magnús heim-
ili foreldra sinna lengi framan af.
Það gerðu reyndar öll systkinin í
Vestri Leirárgörðum. Ungur stofn-
aði hann til búskapar og í mörg ár
var tvíbýli í Leirárgörðum þar sem
þeir feðgar, Eggert Gíslason og
Magnús stjórnuðu hvor sínu búinu.
Þetta var farsælt samstarf. Magnús
var ungur heitbundinn glæsilegri
stúlku. Hún lést nokkru áður en
brúðkaup þeirra skyldi standa.
Mörgum árum síðar gekkst hann
undir erfiða læknisaðgerð að Klepp-
járnsreykjum í Borgarfirði. Þar var
læknissetur og spítali og þar var
einnig ljósmóðir sveitarinnar, ung
glæsileg og mikilhæf kona, sem auk
ljósmóðurstarfanna sinnti því
vandasama hlutverki að aðstoða
lækninn við skurðaðgerðir og veita
þeim hjúkrun og umönnun meðan
þeir voru að ná bata. Þessi kona
var Saivör Jörundardóttir. Hún
fæddist að Birnhöfða í Innri Akra-
neshreppi, hafði dvalið á stórbúinu
í Viðey og lært ljósmóðurfræði í
Reykjavík. Salvör hafði, er hér var
komið, misst mann sinn eftir stutta
sambúð og átti þriggja ára dóttur
frá því hjónabandi. Til þess af fara
fljótt yfir sögu þá varð spítaladvöl
Magnúsar að Kleppjárnsreykjum
þeim báðum til mikillar gæfu. Þarna
kynntust Magnús og Salvör og ári
síðar gengu þau í hjónaband.
Árið 1928 voru bílar fáséðir í
Leirársveit. Það vakti því óskipta
athygli í sveitinni þegar vörubíll
kom öslandi upp með Leirá, ók því
sem næst eftir árfarveginum, og
stefndi heim að Vestri Leirárgörð-
um. Þarna var Jóhannes Helgason
bílstjóri á ferðinni og flutti Salvöru
og dótturina Vilborgu Kristófers-
dóttur, þá fjögurra ára, til síns nýja
heimilis. Og vel man sá er þetta
ritar og sem þá og lengi síðar dvaldi
á sumrum hjá ömmu og afa í Vestri
Leirárgörðum tilhlökkun og fegin-
leik að fá þarna jafnöldru og leikfé-
laga.
í Vestri Leirárgörðum var menn-
ingarheimili. ÖIl voru systkinin fé-
lagslynd og tóku mikinn þátt í
íþróttum og þarna var mikið lesið
þegar næði gafst frá daglegum
störfum. Og þama var oft glatt á
hjalla og mikið sungið. í minning-
unni er nánast ávallt sólskin á þess-
um árum. Glitrandi ský yfir Ákra-
ljalli og Skarðsheiði og tíbrá yfir
landinu. En svo rigndi og ilmur úr
nýslegnu túngresinu fyllti vitin —
ilmur sem er ólýsanlegur en líka
ógleymanlegur. Þannig var sumar-
dvölin á heimili afa og ömmu og
síðar á heimili Magnúsar og Salvar-
ar. Magnús var góður smiður og
smíðaði flest verkfæri og áhöld við-
komandi búskapnum. Allt slíkt lék
í höndum hans. Nokkru eftir 1930
efndu þrír nágrannar til samvinnu
og reistu rafstöð sem sá bæjunum
fyrir raforku til ljósa, eldunar og
upphitunar. Þetta voru þeir Eggert
Gíslason í Vestri Leirárgörðum,
Einar Gíslason í Eystri Leirárgörð-
um og Júlíus Bjarnason á Leirá.
Rafstöðin var reist í landi Vestri
Leirárgarða og vatn til stöðvarinnar
leitt þar um túnið. Þetta var mikið
mannvirki og þrekvirki að koma því
upp. Það kom í hlut Magnúsar að
1936, deildarstjóri, kvæntur Sigur-
laugu Helgadóttur hjúkrunarfræð-
ingi, og Sveinjón Ingvar, fæddur
1944, dáinn 1993, síðast aðstoðar-
hótelstjóri á Hótel Holti, eftirlifandi
eiginkona hans er Valdís Hansdótt-
ir. Afkomendur Önnu og Ragnars
eru nú orðnir fjörutíu og þrír, flest-
ir búsettir á höfuðborgarsvæðinu.
Árið 1944 var mikið örlagaár
fýrir fjölskylduna því þá skildu þau
hjónin og Ánna stóð eftir með börn-
in fjögur. Ragnar Þorkell kvæntist
að nýju, sótti sjóinn, varð skipstjóri
á fiskiskipum og gerði undir lokin
út frá Reykjavík. Hann lést árið
1969. Það er af Önnu að segja, að
hún átti nú við ramman reip að
draga með framfærslu barna sinna
og tvö þau eldri urðu að hlaupa
undir bagga og leggja til heimilisins
um leið og þau gátu. Anna vann
ýmis verkakvennastörf, mestmegn-
is við fiskvinnslu, en tók þar að
auki að sér hreingerningar. Þannig
liðu árin og lífsbaráttan var hörð.
Snemma á sjötta áratugnum fékk
Anna húsnæði á vegum borgarinnar
í Höfðaborg 29 og skömmu síðar
kynntist hún traustum og góðum
manni frá Grindavík, Hafliða Jóns-
syni trésmiði. Fyrst um sinn bjuggu
þau í Höfðaborginni, en fluttust
síðar á Leifsgötu 23 og giftu sig
loks árið 1971. Hafliði reyndist
Önnu og börnum hennar í alla staði
ákaflega vel, en hann lést árið 1983.
Þótt skilnaðurinn hafi verið börn-
um Önnu og Ragnars þungbær, þá
þótti litlum snáða að norðan það
mikill kostur að geta komið til höf-
uðborgarinnar og eiga þar tvær
ömmur og tvo_ afa, auk ömmunnar
á Akureyri. Ég man óljóst eftir
Höfðaborginni, og þá einna helst
að þar bjó glaðvært og samheldið
fólk, og úti í bakgarðinum var lítill
burstabær sem vakti óskipta at-
hygli mína. Ég kvað hafa sagt við
föður minn að Höfðaborgin væri
flottasta húsið í Reykjavík. Á ungl-
ingsárum mínum heimsótti ég
ömmu og Hafliða árvisst og var þá
hjá þeim á Leifsgötunni viku í senn.
Um mig var búið á stofugólfinu,
sælgæti veitt á hverju kvöldi og
drengurinn var alsæll. Amma vildi
allt fyrir mig gera og hvað eftir
annað fengum við Kiddu og frænd-
liðið í Ásgarðinum til að fara með
okkur í Sædýrasafnið eða Eden í
Hveragerði, nema hvort tveggja
væri. Það voru dýrðartímar.
En eftir að Hafliði dó tók að
bera á sljóleika hjá ömmu og hún
virtist ekki átta sig alls kostar á
umhverfi sínu. í ljós kom að hún
var haldin Alzheimer-sjúkdómi og
hafði líklega verið um nokkurra ára
skeið, en tekist að halda þvi leyndu
með stuðningi Hafliða. Hún gat
ekki búið öllu lengur ein og úr því
fékk hún vist á Hrafnistu. Þar var
vel hlúð að ömmu og eiga starfs-
stúlkurnar sérstakar þakkir skilið
fyrir góða umönnun.
Amma var hæglát og blíð kona.
Hún gerði litlar kröfur og vann sín
verk í hljóði. Undir það síðasta var
mjög af þessari þreyttu verkakonu
dregið og ljóst að hún ætti ekki
langt eftir. En amma var söm við
sig og sofnaði út af, hljóðlát og góð.
Niðdimm er nóttin,
napur vindur hvín.
Senn rénar sóttin,
sofu vina mín.
(Höf. óþekktur)
Blessuð sé minning Önnu Mikka-
línu Guðmundsdóttur.
Ragnar Hólm Ragnarsson.
hugsa um rafstöðina og því verki
sinnti hann af stakri kostgæfni.
Magnús hafði mikið yndi af góð-
um hestum og átti marga slíka.
Þrátt fyrir annríki við bústörfm
hafði Magnús ávallt tíma til þess
að liðsinna og hjálpa börnunum á
heimilinu. Hann var einstaklega
barngóður maður. Vilborgu stjúp-
dóttur sinni gekk hann í föður stað
svo á betra varð ekki kosið. Vilborg
býr nú ásamt eiginmanni sínum
Einari Helgasyni að Læk í Leirár-
svejt.
Árið 1932 fæddist þeim Magnúsi
og Salvöru sonur sem skírður var
Jón Kristófer. Hann býr að Mela-
leiti í Melasveit ásamt eiginkonu
sinni Kristjönu Höskuldsdóttur frá
Vatnshorni í Skorradal. Eftir að
hafa búið í tvíbýli í Vestri Leirár-
görðum frá því árið 1928 keyptu
þau Magnús og Salvör jörðina Mela-
leiti í Melasveit árið 1945 og fluttu
þangað sama ár. Þarna bjuggu þau
til ársins 1971, síðari árin í félags-
búi við Jón son sinn og Kristjönu.
Þá var Dvalarheimilið Höfði tekið
í notkun og þau Salvör og Magnús
ákváðu að bregða búi og gerast þar
heimilismenn. Salvör lést fyrir
nokkrum árum og nú er Magnús
kvaddur. Kynslóðir koma og fara.
Það er lífsins gangur. Hann lifði
langan dag, lengst af við góða
heilsu. Minningar um hann eru ljúf-
ar í huga mínum. Ég sendi Jóni og
Kristjönu, Vilborgu og Einari og
börnum þeirra samúðarkveðjur.
Sveinn Sæmundsson.
„Afi, heldurðu að þú munir lifa
eftir dauðann?" Ein okkar systra
bar þessa spurningu upp við afa
fyrir um það bil 20 árum. „Já,“ var
svarið öllum til mikillar undrunar,
því í okkar huga var hann raun-
hyggjan holdi klædd.
„Og hvernig þá?“ var enn spurt.
„í ykkur,“ var svarið. Og nú er
komið að tímamótum og mér finnst
sem okkur hafi verið falið ábyrgðar-
mikið en ánægjulegt hlutverk.
Við systur vorum svo lánsamar
að fá að alast upp með afa okkar
og ömmu. Æska okkar var umvafin
elsku þeirra. Amma og afi voru
bæði fædd á öldinni sem leið og í
viðhorfum sínum til samfélagsins
voru þau kynslóð sinni og uppruna
trú.
Afi var bóndi og umhverfissinni,
löngu áður en síðarnefnda hugtakið
var upp fundið. Eflaust var hann
smábóndi, en han skeytti fremur
um gæði en magn; falleg umgengni
um land og líf auðkenndi allt hans
ævistarf.
Hann skildi þó ekki við land
ósnortið frekar en aðrir á þessari
jörð en honum var umhugað um
að gæði þess glötuðust ekki. Hann
leit stórframkvæmdir á landi hom-
auga: „Jörðina svíður í sárin,“ varð
honum oft að orði. Skilningur hans
á landi, mikilvægi þess og eiginleik-
um, var að sumu leyti hliðstæður
því sem ég hef síðar kynnst hjá
erlendum sérfræðingum.
Eins og margir af hans kynslóð,
velti afi uppbyggingu samfélagsins
fyrir sér. Jafnréttishugsjón var hon-
um eðlislæg og hann hélt henni lif-
andi með gagnrýnni hugsun. Hann
benti okkur á hvernig orsök getur
leynst þó afleiðing sé ljós. Hvemig
valdahlutföllum í'þjóðfélaginu var
áður viðhaldið með aðstoð kirkju
og klerka, þó síðar hafi aðrar stétt-
ir og stofnanir tekið við því hlut-
33
verki. Og hvernig hjátrú og hindur-
vitni geta verið lipur hjálpartæki
þeirra sem um valdatauma halda.
Afi áttaði sig líka á því hin síð-
ari upplýsingaár, að aukið frétta-
flæði færir fólki ekki endilega auk-
inn sannleika. Upplýsingaveitur eru
vandmeðfarin verkfæri og afi leyfði
sér meira að segja að efast um
sannleiksgildi heiðvirðs fréttaflutn-
ings. Sjálf þurfti ég að komast til
austurlanda nær til að átta mig á
hinu sama.
Jafnréttishyggja hans náði ekki
einungis til auðs og valds. Hlut-
skipti kvenna fýrr og síðar og
ósanngjarnt vinnuálag þeirra var
honum umhugsunarefni. Hann virti
líka sjálfstæði kvenna sem augljóst
var á samskiptum hans og ömmu.
Afi hafði þann dýrmæta eigin-
leika að sjá að öll emm við hluti
af stærri heild og hver og einn
hefur skyldum að sinna; að stuðla
að velferð þessarar heildar. Hann
hélt þannig jákvæðu lífsviðhorfi og
hugsjón samhliða uppbyggilegri
gagnrýni.
Síðasta samtal okkar í síma fýrr
á þessu ári var ekki ólíkt mörgum
fyrri, rödd afa djúp og hressileg þó
auðheyrt væri að við vomm austan
hafs og vestan. Afi áréttaði þá skoð-
un sína að fólk væri best komið þar
sem það gæti lifað í sátt við um-
hverfí sitt.
Nú við þáttaskil fínnst mér ég
ekki einungis hafa eignast ánægju-
legar minningar heldur einnig mik-
ið og gott veganesti.
Salvör Jónsdóttir.
Aðalfundur
1993
GWBSIDI
Aðalfundur Granda hf.
verður haldinn föstudaginn
30. apríl 1993 í matsal fyrir-
tækisins að Norðurgarði,
Reykiavík, og hefst fundur-
inn kl. 17.00.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundar-
störf skv. 18. gr. sam-
þykkta félagsins.
2. Tillaga um breytingu á
ákvæðum samþykkta um
boðun til hluthafafundar.
3. Önnur mál, löglega upp
borin.
Grandi hf., Norðurgarði, 101 Reykjavík
AUGLYSING
UMINNLAUSNARVERÐ
VERÐTRYGGÐRA
SPARISKÍRTEINA RÍKISSJÓÐS
FLOKKUR INNLAUSNARTÍMABIL INNLAUSNARVERÐ *) Á KR. 10.000,00
1983- 2.fl. 1984- 3.fl. 01.05.93-01.11.93 12.05.93-12.11.93 kr. 58.814,90 kr. 67.221,50
*)lnnlausnarverð er höfuðstóll, vextir, vaxtavextir og verðbætur.
Innlausn spariskírteina ríkissjóös fer fram í afgreiðslu
Seðlabanka íslands, Kalkofnsvegi 1, og liggja þar jafnframt frammi
nánari upplýsingar um skírteinin.
Reykjavík, apríl 1993.
SEÐLABANKI ÍSLANDS