Morgunblaðið - 16.06.1993, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. JÚNÍ 1993
Heiður Baldurs-
dóttir - Minning
Kveðja frá Landssamtökun-
um Þroskahjálp
Heiður Baldursdóttir sérkennari
og rithöfundur er látin í blóma lífs-
ins. Enda þótt okkur væri kunnugt
um alvarleg veikindi hennar og að
hverju stefndi kom andlátsfregn
hennar okkur í opna skjöldu. Hið
mikla þrek hennar og sterkur vilji
í baráttunni við illvígan sjúkdóm
vöktu vonir um að henni tækist að
vinna sér lengri tíma.
Landssamtökin Þroskahjálp áttu
því láni að fagna að njóta starfs-
krafta hennar um skeið er hún
starfaði í menntamálanefnd sam-
takanna. Þar vann hún með foreldr-
um og öðru fagfólki að mótun
stefnu samtakanna í menntamál-
um. Samtökin hafa mikilvægu hlut-
verki að gegna til áhrifa á stefnu
stjórnvalda hvað varðar menntun
bama með fötlun. Þar er ómetan-
legur stuðningur fagfólks eins og
Heiðar sem, auk þess að vera vei
menntað, hefur til að bera eldmóð
og trú á jafnrétti fatlaðra til skóla-
göngu og menntunar.
Heiður helgaði starfskrafta sína
r- fötluðum börnum. Hún starfaði
m.a. í Safamýrarskóla að kennslu
fjölfatlaðra barna. Hún sýndi ávallt
í lífi og starfí sínu ríkan skilning á
mikilvægi menntunar þessara
barna til undirbúnings þeirra fyrir
lífíð. Hún var föst fyrir og ákveðin
í skoðunum og hafði ríka réttlætis-
kennd. í henni fundu því foreldrar
samherja í þeirri réttindabaráttu
sem stöðugt þarf að heyja.
Sjálf lagði Heiður kapp á að
bæta sífellt við menntun sína. Hún
r. hóf nám í sérkennslufræðum við
Kennaraháskóla íslands árið 1985
og lauk því með BA-gráðu árið
1990. Þá hafði hún ennfremur lokið
starfsleikninámi. Áfram hélt hún
ótrauð og nú kaus hún að halda til
Bandaríkjanna til frekara náms í
sérkennslufræðum við Temple Uni-
versity í Philadelphia. Allir sem til
þekkja vita hversu mikið átak það
er fyrir fjölskyldumanneskju að
taka sig upp og fara í krefjandi nám
í öðru landi. Fyrir foreldra fatlaðra
bama er það dýrmætt að hafa átt
að fólk á borð vlð Heiði sem hefur
lagt svo mikið af mörkum til þess
að auka lífsgæði bama okkar. Það
er mikill skaði að starfskraftar
? hennar nýtist ekki framar í þágu
þessara barna.
Þessi unga, glæsilega og vel
gerða kona er öllum harmdauði.
Harmur íjölskyldu Heiðar er meiri
en orð fá lýst.
Fyrir hönd félaga úr Landssam-
tökunum Þroskahjálp færi ég eigin-
manni Heiðar, Ómari Sævari Harð-
arsyni, dætmm þeirra Brynhildi og
Þóreyju Mjallhvíti, foreldmm henn-
ar Þóreyju Kolbeins og Baldri Ragn-
arssyni svo og öðmm vandamönn-
um innilegar samúðarkveður.
Við erum þakklát fyrir að hafa
notið starfskrafta Heiðar Baldurs-
dótttur. Blessuð sé minning hennar.
Ásta B. Þorsteinsdóttir.
6
1 Lffið er leiðsla og draumur
logn og boðaföll
sker og striður straumur
stormur þoka og §öll,
svo eru blóm og sólskin með
en bakvið fjöllin himín há,
hefur enginn séð.
Elsku frænka og hálfnafna!
Á milli okkar myndaðist ósýni-
legt band er ég varð þeirrar gæfu
aðnjótandi að taka á móti þér, þeg-
■I ar þú komst í heiminn á mildu vor-
kvöldi í súðarherberginu í Skeiðar-
voginum. Þú opnaðir augun þín og
byijaðir að virða fyrir þér þennan
ókunna heim. Árin liðu og þegar
þú varst í kringum tíu ára gömul
komst þú í heimsókn til frænku
vestur á firði.
Við fómm í gönguferð til þess
' að skoða náttúruna. Þú varst alltaf
söm við þig og hafðir með þér bók.
Enn sem fyrr vom augu þín og
hugur opinn og þú sást náttúruna
í kringum þig og gladdist yfír
mætti og unaðssemdum hennar.
Við þökkum lífsstarf þitt og
megum við öll lifa og gleðjast í
þeim björtu minningum sem þú
gafst okkur með lífsþrótti þínum
og athafnasemi.
Elsku systir og mágur, Ómar og
dætur og aðrir aðstandendur, mínar
innilegustu samúðarkveðjur.
Aðalheiður.
Ég vil með örfáum orðum kveðja
Heiði Baldursdóttur, sem lést hinn
28. maí sl. aðeins 34 ára gömul.
Það var hinn 14. nóvember sl.,
eða fyrir sjö mánuðum, að ég kynnt-
ist Heiði. Ég varð fyrir mikilli hug-
arfarsbreytingu og er mjög þakklát-
ur fyrir að hafa fengið að kynnast
Heiði. Heiður var ákaflega heil-
steypt og sterk persóna. Það geisl-
aði frá henni lífskrafturinn alveg
til hins síðasta. Það er óskiljanlegt
þegar fólk er hrifíð á brott í blóma
lífsins. En enginn veit sína ævina
fyrr en öll er.
Og ég heyrði rödd af himni sem sagði: Rita
þú: Sælir eru dánir, þeir sem í Drottni deyja
upp frá þessu. Já: segir andinn þeir skulu
fá hvfld frá erfiði sínu, því að verk þeirra
fylgja þeim.
(Opinberunarbókin 14.13)
Minningin um Heiði mun ætíð
lifa í hjarta mínu. Ég bið almáttug-
an Guð að styrkja Ómar Sævar
Harðarson, Brynhildi og Þóreyju
Mjallhvíti Ómarsdætur, einnig alla
aðra aðstandendur í sorginni.
Ásgeir Ásgeirsson.
Ég sem þetta rita var svo lánsöm
að hafa um nokkurt skeið þekkt
Heiði Baldursdóttur og fengið tæki-
færi til að kynnast þeim fjölþættu
hæfileikum sem hún var gædd og
þeim einstaka lífskrafti sem ein-
kenndi hanna mjög.
Heiður, hvort sem það var fag-
maðurinn Heiður eða vinkona mín
Heiður, hafði mikil áhrif á mig.
Virðing mín og aðdáun á hæfileik-
um hennar og framkvæmdaorku óx
dag frá degi. Hetjuleg barátta
hennar gegn óvægnum sjúkdómi
síðustu mánuðina sem hún lifði
snart mig djúpt. Sú ríkulega hlut-
deild sem Heiður veitti mér í hugs-
unum sínum, úrvinnslu og átökum
við krabbameinið, sem smám saman
varð ljóst að ekki myndi unnt að
sigrast á, er mér ómetanleg reynsla
sem ég mun hafa að leiðarljósi um
ókomna tíð. Með óvenju opinni
umræðu um sjúkdóminn og raun-
hæfa möguleika á lækningu, um
hveiju hún hefði fengið áorkað í
lífinu og hveiju hún myndi ekki ná,
opnaði fyrir mér nýjar víddir. Mér
fínnst í raun sem Heiður hafi með
þessu gefíð mér lykil að reynslu-
hólfí sem mér var áður framandi.
Hún ræddi um vonina, vonbrigðin
og sorgina. Heiður líkti veikindum
sínum eitt sinn við leikrit í mörgum
þáttum þar sem hún væri í aðal-
hlutwerki.
Ég átti upphaflega samleið með
Heiði að ráði vorið 1987 þegar und-
irbúningur hófst að þróunarverk-
efni í Safamýrarskóla, sem er sér-
skóli fyrir fötluð börn. Þessi undir-
búningsvinna markaði upphafíð að
tveggja ára samfelldri starfsrann-
sókn. Heiður var þá starfanndi
kennari við skólann. Henni hafði
verið fengið það ábyrgðarhlutverk
að vera hópstjóri óg ritari og var
hún þannig tengiliður hópsins við
mig, en ég var utanaðkomandi ráð-
gjafí á vegum Kennaraháskólans.
Tilgangurinn með verkefninu var
fyrst og fremst að þróa leik sem
kennsluaðferð en í framhaldi þar
af beindist kastljósið að ýmsum
fleiri þáttum, m.a. námskrárgerð. I
skýrslu þátttakenda í lok fyrra árs
kom fram að starf vetrarins hefði
verið átakamikið og erfítt en mjög
lærdómsríkt.
Mjög einkennandi fyrir Heiði var
að reyna að læra af mistökum. Hún
var óþreytandi við að setja fram
tilgátur um hvernig hefði mátt gera
öðruvísi. Enda þótt umrædd starfs-
rannsókn væri löngu að baki vísaði
hún oftlega til einstakra þátta henn-
ar, leitaði enn skýringa og fannst
sem betur hefði mátt vinna úr hinu
og þessu, hvort sem um var að
ræða fræðilegt innihald eða sam-
spil þátttakenda. Lausir endar áttu
ekki við Heiði. Hún vildi gera ná-
kvæma úttekt á öllum málum af
hreinskilni og var ekki að hlífa
sjálfri sér í þeirri úttekt.
Veturinn 1989-1990 stundaði
Heiður síðari hluta náms til BA
prófs í kennslufræðum við Kenn-
araháskóla íslands. Ég var annar
umsjónarmanna námsins og kynnt-
ist henni því sem nemanda mínum.
Heiður var mjög áberandi í hópi
tæplega 30 námsmanna. Hún
spurði áleitinna spuminga, var
gagnrýnin og rökföst, nákvæm og
metnaðarfull auk þess að vera mjög
sjálfstæð. Heiður gerði kröfur, bæði
til sjálfrar sín og annarra. Hún var
fróðleiksþyrst, komin til að læra og
vera virk í náminu.. Heiður var af-
burða nemandi. Það var hrein unun
að lesa ritgerðirnar hennar sem
voru ríkar að inntaki, settar fram
á kjamyrtu máli og héldu lesandan-
um föngnum. Heiður var framsæk-
in, og fannst mér oft sem hún væri
komin feti lengra í hugmyndafræði-
legum vangaveltum en við hin. Hún
tjáði mér óspart efasemdir sínar ef
svo bar undir og var ósjaldan í hlut-
verki hins faglega áskoranda. Gáfur
hennar, rökfesta og dugnaður
ávann henni virðingu í hópnum.
Hún kom alltaf ótrúlega beint að
efninu, umbúðir hentuðu henni
ekki. Hefur hún eflaust af þeim
sökum sett einhverja út af laginu
með sínum beinu og hreinu tilsvör-
um, án þess sjálf að reikna með
að viðkomandi gæti bmgðið eða
jafvel sárnað einlæg svör hennar.
Á sama tíma og Heiður stundaði
nám sitt af kostgæfni afrekaði hún
að stunda störf rithöfundar, sem
barnabókahöfndur. Sólarhringur
Heiðar var augljóslega ekki lengri
en okkar hinna og er aðdáunarvert
hversu vel henni tókst að skipu-
leggja og nýta tímann. Ég spurði
Heiði eitt sinn hvernig í ósköpunum
hún færi að því að afkasta svona
miklu og hvaðan henni kæmi þessi
mikli kraftur. Hún svaraði að
bragði: „Ég drekk kaffi" og lyfti
hlæjandi kaffíbollanum sem hún
hélt á.
Þegar veikindin bar að hafði
Heiður um skeið stundað fram-
haldsnám í sérkennslufræðum við
Temple University í Philadelphia,
Bandaríkjunum, en hún og eigin-
maður hennar, Ómar Sævar Harð-
arson, fóru utan til náms haustið
1990 ásamt dætrum þeirra tveim,
Brynhildi og Þóreyju Mallhvíti.
Hugur hennar stóð til rannsókna á
sviði boðskipta. Hún vildi skoða og
skilgreina boðskipti og leita leiða
til þróunar markvissrar málörvun-
ar, einkanlega barna með skertan
þroska, en lokaritgerð Heiðar í BA
náminu greindi frá rannsókn henn-
ar á boðskiptum 4 ára þroskaheftr-
ar stúlku. Til marks um viljastyrk
Heiðar og ásetning um að ná að
ganga frá sínum málum áður en
yfír lyki má nefna, að síðustu dag-
ana fyrir andlát sitt skráði Heiður
niður nánari skýringar við nefnda
ritgerð, svo kennarar og aðrir uppa-
lendur sem gætu mögulega nýtt sér
vinnu hennar, hefðu enn meiri not
af. Þegar krafta þraut til skrifta
skráði Ómar niður athugasemdir
hennar.
Óskaverkefni Heiðar var að fá
tækifæri til að takast á við kennslu
ófatlaðra og fatlaðra bama saman
í hópi, þ.e. blönduðum bekk, í al-
mennum grunnskóla. Minntist hún
þess stundum að sig skorti reynslu
í að kenna við almennan grunn-
skóla og var ekki alls kostar sátt
við það.
Þrátt fyrir alvarleg veikindi Heið-
ar hélt hún áfram faglegri umræðu
af kappi og lét í ljósi afdráttarlausa
skoðun á öllu því sem á döfinni
varí skólamálum, en þau áttu hug
hennar allan. Hún fylgdist með fag-
legri umræðu og bað mig m.a. um
að útvega sér tillögur nefndar um
mótun nýrrar menntastefnu. Síð-
ustu vikumar, þegar ljóst var að
hveiju stefndi, hélt Heiður áfram
að láta sig varða og rökræða skóla-
mál, einkanlega blöndun fatlaðra
og ófatlaðra og þörfína á vönduðum
rannsóknum svo unnt yrði að fjalla
málefnalega um hina ýmsu hliðar
blöndunar, kosti og vandkvæði.
Ég mun sakna þess að geta ekki
lengur borið hugmyndir undir Heiði
og átt við hana hressandi umræðu
um kennslumál í leit að betri leiðum
til að gera skólagöngu barna, eink-
anlega barna sem em fötluð á ein-
hvern hátt, eins markvissa og ár-
angursríka og best verður á kosið.
Heiður gaf mér ætíð gnægð efnis
til að velta vöngum yfír, brá upp
óvæntum sjónarhomum, spurði
öðmvísi spurninga. Það vom for-
réttindi að eiga Heiði að sem vin-
konu og faglegan áskoranda.
óhætt er að segja að miklar vænt-
ingar vom bundnar við Heiði sem
verðandi einn af helstu fánabemm
og sérfræðingum í kennslu nem-
enda með sérþarfír hér á landi. Hún
var auk þess mjög meðvituð um
mikilvægi grasrótarinnar og þörf-
ina áað tengja fræði og starf.
Nýstofnuðum minningarsjóði um
Heiði Baldursdóttur er ætlað að
hvetja til rannsókna og þróunar á
þeim sviðum sem henni vom hug-
leiknust og hún hafði ætlað að helga
krafta sína, ásamt ritstörfum, en á
þeim vettvangi hafði hún þegar
unnið íjölmörg afrek. Má með sanni
segja að Heiður hafí með áhuga
sínum og framlagi á þessum sviðum
gefíð okkur sem eftir stöndum veg-
legt veganesti og um leið kallað
okkur til ábyrgðar um að hafast að.
Ég get fundið samhljóm með
starfí Heiðar með börnum, einkan-
lega fötluðum bömum og eftirfar-
andi línum úr Kvæðinu um fuglana
eftir Davíð Stefánsson:
Hver fugl skal þreyta flugið móti sól,
að fótskör guðs, að lambsins dýrðarstól,
og setjast loks á silfurbláa tjöm
og syngja fyrir lítil englaböm.
Og eins og barnið rís frá svefnsins sæng,
eins sigrar lífið fuglsins mjúka væng.
Er tungan kennir töfra söng og máls,
og teygir hann sinn hvíta svanaháls.
Ég færi Ómari, Brynhildi og Þór-
eyju Mjallhvíti, foreldrum og systk-
inum mínar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Eyrún Gísladóttir.
Góður vinur er nú horfinn úr
þessum heimi eftir harða baráttu
við erfíðan sjúkdóm. Horfurnar
voru góðar eftir fyrstu meðferð og
við fylltumst bjartsýni og von, en
lífið er hverfult og ófyrirsjáanlegt.
Einn daginn skín sólin og framtíðin
brosir við okkur, en á næsta andar-
taki geta þung ský dregið fyrir
þessa birtu og yl. Slík veðraskipti
urðu í lífi okkar í lok maímánaðar,
er við fréttum af andláti Heiðar.
Það voru aðeins liðnir örfáir
mánuðir frá því að við sáumst síð-
ast og ræddum um stjómmál, upp-
eldismál, ritstörf og um lífið og til-
veruna almennt. Ekki hvarflaði það
að okkur að sú heimsókn yrði síð-
asta millilending Heiðar á heimili
okkar hér í Lundi. Við vorum bjart-
sýn og ræddum hugsanlega heim-
sókn okkar til Heiðar og ðmars til
Bandaríkjanna að ári liðnu.
Vinátta okkar hófst þegar við
fyrstu kynni og áttu ijölskyldur
okkar margar gleðistundir saman.
Heiður var óþreytandi að ræða þau
mál sem henni stóðu nærri hveiju
sinni þegar við hittumst, hvort sem
það var í fjölskylduboðum eða minni
„veislum". Áhugi hennar á uppeld-
is-, fræðslu- og stjórnmálum var
smitandi og var oft erfítt að slíta
sig úr heitum umræðum og teygð-
ist oft úr kvöldstundunum sem við
áttum saman.
Eftir að leiðir skildu fyrir tæpum
fjórum árum og við fluttum til Sví-
þjóðar og Heiður og hennar fjöl-
skylda síðar til Bandaríkjanna bið-
um við spennt eftir jólabókunum.
Bama- og unglingabækur Heiðar
voru þær fyrstu sem voru lesnar á
heimilinu og um þær rætt frá öllum
hliðum. Síðan voru niðurstöðurnar
bornar undir Heiði við fyrsta tæki-
færi.
Atorkusemi og lífskraftur Heiðar
virtist óþreytandi og bera störf
hennar þess glöggt vitni, bæði sem
rithöfundar og sérkennara. Alltaf
gaf hún sér tíma fyrir bömin okkar
og fór með þeim í smá þroskaleiki
sem oftar en ekki urðu uppspretta
nýrra umræðna um þroskaferli og
sérkennslu. Það varð ekki hjá því
komist að smitast af óbifandi orku
Heiðar. Það var sama hvar borið
var niður, alltaf hafði Heiður eitt-
hvað ígrundað og markvert fram
að færa.
Nú eru þessar stundir að baki
og aðeins hægt að minnast og rifja
upp. Við sem eftir lifum getum
aðeins þakkað fyrir þá stuttu stund
sem við áttum saman í þessu lífi.
En samveran var gefaridi og virðist
lengri en árin segja til um. Góður
vinur er nú horfinn og eftir situr
tómarúm í hjarta okkar. Minning-
arnar streyma fram og fylla bijóst
okkar smátt og smátt. Minningin
um Heiði, atorkusemi hennar og
lífskraft er það veganesti sem hún
hefur gefið okkur til lífsgöngu
framtíðarinnar.
Við kveðjum góðan vin með eftir-
sjá og vottum Omari, Brynhildi og
Þóreyju samúð okkar, svo og öðrum
aðstandendum og vinum.
Jón Gunnar, Anna,
Andri, Sandra og Tinna.
Mér er mikill heiður af að hafa
fengið að kynnast Heiði Baldurs-
dóttur. Þó kynni okkar hafi verið
stutt voru þau mér sérstæð og dýr-
mæt reynsla. Við urðum málkunn-
ugar fyrir u.þ.b. tíu árum en örlög-
in höguðu því svo að kynni okkar
urðu ekki nánari fyrr en nú undan-
farið ár meðan á veikindum hennar
stóð. Strax við fyrstu sýn varð mér
ljóst að hér fór ekkert meðalmenni
og það sannreyndi ég nú á liðnum
mánuðum þegar ég komst í návígi
við lífsskoðanir hennar.
Heiður var baráttuhugi á öllum
sviðum, í námi, við störf sín sem
kennari fatlaðra barna, við ritstörf
sem barnabókahöfundur, svo og í
öðrum lífsaðstæðum sínum. Samtöl
okkar snerust oftar en ekki um
kennslumál sem báðum voru sér-
staklega hugleikin. Þar varð mér
líka ljóst að kennsla var Heiði ekki
einungis áhugavert lífsstarf - hún
var henni hugsjón. Hugurinn stóð
til þess að geta stundað raunveru-
lega fræðimennsku í tengslum við
sérkennslumál og hún hafði verið
við nám í Bandaríkjunum unfanfar-
ið í þeim tilgangi. Raunin varð hins
vegar sú að Heiður þurfti að takast
á við annað og erfíðara verkefni.
Hún var orðin alvarlega veik. Hún
tókst á við veikindi sín með þeirri
reisn og því andlega þreki sem hlýt-
ur að teljast einsdæmi. Þegar henni
varð það fullljóst að í þessari bar-
áttu yrði ekki sigrað tók hún til við
að reyna að ljúka við ýmis þau verk-
efni sem hún hafði áður hafist
handa við og sem voru henni mikil-
væg. Heiður vildi skilja mikið eftir
sig. Og það tókst henni að gera.
Eftir stendur minning um unga,