Morgunblaðið - 07.10.1993, Qupperneq 46

46
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. OKTÓBER 1993
nznmm
„þettu et'-fyrstl olcLQurirm- minn. Eg
h'elb abþetfa uxri-mötuntytl
fol/C6ins."
Fyrst þú ert byrjaður á lýta-
aðgerðum, viltu þá ekki rétta
á mér nefið í leiðinni?
Fyrst auðmýkti hann mig með
því að stela frá mér konunni
og svo bætti hann um betur
og skilaði henni aftur
BRÉF TTL BLAÐSINS
Kringlan 1 103 Reykjavík - Sími 691100 - Símbréf 691329
Hvað er esperanto?
Frá Auðuni Braga Sveinssyni:
Væri ekki dásamlegt/ ef allir
menn í heiminum gætu gert sig
skiljanlega gagnvart hverjum öðr-
um? Þessi hugsun hlýtur að vakna
hjá flestum einhvern tíma á ævinni.
Er ekki óhugnanlegt að vita til þess,
að fólk skuli þurfa að eyða mörgum
árum í tungumálanám, en geta að
þeim tíma liðnum tæplega bjargað
sér í móðurlandi þessara tungu-
mála. Það er léleg útkoma. Sumir
segja, að ensk tunga sé að verða
alheimsmál og því óþarft að leita
annað. -
Hvað gæti leyst málaerfiðleika
þá, sem ég hefí lýst hér að framan?
Til er tungumál, sem ber heitið
esperanto. En hvað er það? Svarið
er hér — á sjálfu tungumálinu: „Int-
emacia, moderna, neutrala lingvo
estas necesa por la modema mondo.
Por internacia laboro — internacia
lingvo.“ Þetta hljóðar þannig á okk-
ar tungu: „Alþjóðlegt, nútímalegt,
hlutlaust tungumál er nauðsyn nú-
tíma heimi. Fyrir alþjóða samskipti
eitt alþjóðlegt tungumál." Gerð
hafa verið yfir þúsund drög að al-
þjóðlegu hlutlausu tungumáli og
hefur esperanto eitt þeirra hlotið
útbreiðslu og lifað til þessa dags.
Esperanto er talað af að minnsta
kosti milljón manns í öllum löndum
heims. Það er notað um öll svið
mannlegs lífs. Þetta er ekki há tala
notenda eins tungumáls, en það er
ekki bundið við nein landamæri,
heldur er það alheimsmál. Þróun
þessa tungumáls heldur áfram, líkt
og í öðrum tungumálum, en ákveð-
in nefnd stjórnar þróuninni og nefn-
ist „Akademio de Esperanto" (Mál-
nefnd esperantos). UNESCO,
menningar- og vísindástofnun Sam-
einuðu þjóðanna viðurkennir esper-
anto nothæft í samskiptum síma
og íjölmiðlunar, og jafnrétthátt
þjóðtungunum.
Hvaða kosti hefur esperanto
fram yfir þjóðmál til að geta orðið
alþjóðlegt hjálparmál, því að málinu
er ekki ætlað að útrýma þjóðtung-
unum, heldur að vera til hjálpar?
Skulu nú talin fram nokkur atriði,
sem renna stoðum undir þessa full-
yrðingu.
1. Esperanto er reglulegt; það
hefur engar undantekningar, líkt
og þjóðmálin.
2. Esperanto er hlutlaust. Allir
hljóta að skilja, að hvaða þjóðtungu-
mál sem hlyti þann sess að verða
alheimsmál, yrði ekki hlutlaust og
um það skapaðist aldrei friður.
3. Esperanto er borið fram næst-
um eins og það er ritað. Allir vita,
hversu mjög þjóðtungurnar víkja
frá stafsetningu í framburði.
4. Esperanto gerir félagsbundn-
um notendum sínum kleift að tala
við fólk í öllum löndum heims, sem
ekki verður sagt um jafnvel ensku,
því að margar þjóðir tala ekki það
mál eða hliðar sér hjá því, eins og
t.d. Frakkar.
5. Esperanto skapar kynni milli
fólks af ólíkum kynþáttum og þjóð-
um. Esperantistar veita hverjir öðr-
um aðstoð á margan hátt, og er
það ómetanlegt, ekki síst á ferða-
lögum.
6. Esperanto auðveldár nám í
öðrum tungumálum, ekki síst í róm-
Frá Sigrúnu Halldórsdóttur:
Tannlæknar þurfa ekki að flýja
land til að fá sér atvinnu. Þeir eru
ekkert of margir. Þeir ættu með
góðu fordæmi að lækka verðið á
tannviðgerðum. Þá myndi fólkið
flykkjast til þeirra og þeir halda
sinni atvinnu. Það er engin þörf
fyrir þá að leita sér að atvinnu á
erlendri grund. Sannleikurinn er
sá að tannskemmdir halda áfram
að vera til. Fólkið hefur ekki svo
mikið í pyngju sinni að það geti
greitt 20.000 kr. í hvert skipti og
það opnar munninn. Þetta myndi
létta róðurinn hjá fólkinu og tann-
læknar gætu alveg slegið af kröf-
um sínum og komið á móts við
fólkið. Aðrar stéttir í landinu hafa
gert það sama. Það er þungur róð-
ur hjá heimilunum í landinu. Þess
vegna verða tannlæknar að skilja
það að verðið verður að lækka. í
samræmi við greiðslugetu fólks.
Ekki vilja þeir það að þjóðin verði
önskum málum, og það hefi ég
reynt, en talið er, að 70% orðstofna
þess séu þaðan runnir.
7. Esperanto notar samsetningu
orða meira en önnur mál. Til saman-
burðar má geta þess, að franska
setur ekki saman orð, sbr. orðið
póstkort, sem er carte postale.
Esperanto hins vegar postkarto.
8. Aðeins einn ákveðinn greinir
er í esperanto og nefnist „la“. Svip-
ar til frönsku. Hann er eins í öllum
kynjum, en ekki eins og í frönsk-
unni: la í kvenkyni og le í karl-
kyni, og fleirtaka les. Einfaldleiki
esperantos er staðreynd. Þó skyldi
enginn halda, að ekkert þurfi fyrir
því að hafa að læra þetta mál, svo
að gagni komi. Esperanto verður
að lesa eins og önnur mál, ef árang-
ur á að verða af því tungumálanámi.
Esperantistar hafa aðsetur að
Skólavörðustíg 6a í Reykjavík og
geta þeir sem áhuga hafa á að
kynna sér þetta tungumál, leitað
þangað klukkan 4 til 6 síðdegis alla
virka daga, og fengið upplýsingar.
AUÐUNN BRAGI SVEINSSON,
Hjarðarhaga 28,
Reykjavík.
hálf tannlaus. Stundarerfiðleikar
þeirra eru ekkert meiri en hjá öðr-
um stéttum þjóðfélagsins. Taki
þeir höndum saman við fólkið leys-
ist þessi vandi á svipstundu. Að
hugsa bara um það að fara úr
landi. Það er óskiljanlegt. Hér á
landi eru nóg verkefni. Það er ör-
uggt mál. Þetta minnir á söguna
af manninum, sem var að selja
glæsikerru sína ungum manni.
Hann strauk bílnum ástúðlega og
sagði við hinn unga mann: Þú seg-
ir mér hvernig hann reynist. Alveg
sjálfsagt, svaraði ungi maðurinn á
augabragði. Þú segir mér bara
hvað þú ætlar að gera vi peningan-
að mína. Svo menn.sjá að með
sameinuðu átaki getum við leyst
þessa deilu í sameiningu. Allt sem
þarf er vilji.
SIGRÚN HALLDÓRSDÓTTIR,
Erluhólum 3,
Reykjavík.
Tannlæknar í dag
Yíkveiji skrifar
ær eru heldur óhugnanlegar
fréttimar sem berast af of-
beldisverkum unglinga í Reykjavík.
Margir foreldrar hljóta nú að velta
því fyrir sér hvernig þeim megi
best takast að koma í veg fyrir að
þeirra börn verði fyrir ofbeldi eða
beiti ofbeldi sjálf.
Víkverji fylltist engri sérstakri
bjartsýni meðan hann beið í nokkr-
ar mínútur eftir dóttur sinni fyrir
utan skóla í borginni fyrir skömmu.
Þegar hann kom að skólanum stóðu
nokkrar 13-14 ára gamlar stúlkur
við skólavegginn og reyktu af
kappi. Skömmu síðar komu aðvíf-
andi nokkrir jafnaldrar þeirra og
hröktu á undan sér dreng með
höggum, spörkum og fúkyrðum.
Síðan blandaðist hópurinn og sam-
skipti ungmennanna einkenndust
af stimpingum og ofbeldisfullu tali
og Víkverji hugsaði með sér hvort
þetta væri dæmi um venjulega
hegðun unglinga samtímans.
Ríkisvaldið lætur ekki að sér
hæða hugsaði Víkveiji með
sér þegar hann las ótrúlega frásögn
í Morgunblaðinu í vikunni af við-
skiptum umboðsmanns Alþingis og
utanríkisráðuneytisins. Umboðs-
maður fékk til meðferðar kæru
umsækjanda um tollvarðarstöðu á
Keflavíkurflugvelli. Umsækjandinn
var annar tveggja sem uppfylltu
menntunarskilyrði og höfðu starfs-
reynslu, en starfið var veitt um-
sækjanda sem ekki uppfyllti nein
menntunar- eða starfsreynsluskil-
yrði.
Átta mánuðir liðu frá því um-
boðsmaður óskaði eftir fyrstu upp-
lýsingum um málið frá varnarmála-
skrifstofu utanríkisráðuneyti þar til
þær voru veittar. Og þá var megin-
skýring ráðuneytisins á ráðning-
unni sú að sá sem var ráðinn ætl-
aði að sinna starfínu til frambúðar.
Hins vegar kom fram að ekki hafði
verið kannað hjá öðrum umsækj-
endum hvort þeir hygðust starfa til
frambúðar; raunar var ekkert við
þá talað.
Þegar umboðsmaður óskaði eftir
frekari skýringum hjá vamarmála-
skrifstofunni varð enn dráttur á
svari. í skýrslu umboðsmanns segir
síðan: „Hinn 12. mars 1992 (rúmu
ári frá því upphaflega kæran barst.
Innskot Víkveija) átti ég viðræður
við skrifstofustjóra varnarmála-
deildar um málið. Af þeim viðræð-
um varð ljóst, að ekki var að vænta
frekari skýringa eða gagna frá ut-
anríkisráðuneytinu."
Nú er ráðning á ríkisstarfsmanni
í raun ekkert annað en ráðstöfun
almannafjár. Og þeir sem borga
brúsann, skattgreiðendur, hljóta að
eiga heimtingu á því að þeir sem
ráðnir em uppfylli nauðsynleg skil-
yrði svo ekki sé verið að sóa fjár-
munum, eða að minnsta kosti að
eiga heimtingu á að vita hvers
vegna fallið sé frá settum skilyrð-
um. Og Víkveiji getur ekki annað
en spurt: Ef stjórnvöld og embættis-
menn haga sér með þessum hætti
í málum sem kalla má minni hátt-
ar, hvernig er hægt að treysta þeim
fyrir stórum málum sem varða þjóð-
ina alla?