Morgunblaðið - 10.10.1993, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. OKTÓBER 1993
17
Hátíðar-kimono sem þessi þykir sannkölluð gersemi. Stúlkan sem
hann ber, hefur sannkallað framkomu lótusblómsins, en hún tjáði
greinarhöfundi samt sem áður i trúnaði, að þessi klæðnaður væri
ótrúlega óþægilegur og þvingandi, en japanskar konur létu sig samt
sem áður hafa það, að klæðast honum við hátíðleg tækifæri.
gildum, auk þess sem þeir séu ekki
tilbúnir að axla þá ábyrgð og taka
að sér þá vinnu sem fælist í raun-
verulegri viðurkenningu þeirra á
jafnrétti kynjanna.
Hugarfarsbreyting - jafnrétti
„Hér verður ekki um jafnrétti
kynjanna að ræða, fyrr en hugar-
farsbreyting hefur átt sér stað með-
al þjóðarinnar, einkum karlanna, en
þó einnig íjölda kvenna. Það mun
taka sinn tíma, á því leikur ekki
nokkur vafi, en það sem er að ger-
ast í skólakerfmu nú, með nýrri
stefnu í menntamálum, mun auð-
velda okkur konum leikinn. Það er
ég viss um, en engu að síður eigum
við mikið starf fyrir höndum," segir
Higuchi.
Eg hitti konu í utanríkismáladeild
LDP (Liberal Democratic Party),
sem er stærsti stjórnmálaflokkur
Japan og er nú í stjómarandstöðu
eftir 38 ára setu í stjórn. Konan
heitir Kiyoko Ono, framkvæmda-
stjóri utanríkismáladeildar flokksins,
og situr hún fyrir LDP í efri deild
Japanska þingsins (Diet) og hefur
verið á þingi síðan 1986.
Ono er lifandi dæmi um konuna
sem er komin þangað sem hún átti
samkvæmt japönskum hefðum alls
ekki að komast. Hún er þingmaður
Tokyo-kjördæmis, fædd árið 1936,
útskrifaðist árið 1958 frá Tokyo
háskóla, úr fimleikakennaradeiid
hans. Hún var í ólympíuliði Japans
í fimleikum á Olympíuieikunum
1964 og stóð sig þar með miklum
ágætum. Hún varð síðan háskóla-
kennari í fimleikum og starfaði við
kennslu og þjálfun allt þar til hún
hóf afskipti af stjórnmálum. Það sem
meira er: Ono er gift og fimm barna
móðir.
Spilling réiðarslag
„Auðvitað var það reiðarslag fyrir
LDP þegar spilling ákveðinna stjórn-
málamanna í flokknum komst í há-
mæli. Það er enginn vafi í mínum
huga að sú var ástæðan fyrir því
að við misstum þingmeirihluta okkar
í kosningunum í sumar. En eftir á
að hyggja, tel ég að þetta geti reynst
bæði flokknum og þjóðinni til góðs,
því ákveðin pólitísk endurreisn fer
nú fram innan flokksins í kjölfar
þessa, og þeir sem tengdust spillingu
með einum eða öðrum hætti,- verða
einfaldlega að hætta afskiptum af
stjórnmálum," segir Ono. Hún er
einnig viss um að það reynist sam-
steypustjóm Hosokawas þörf lexía
að þurfa að axla ábyrgðina af því
að halda um stjómartaumana. SDP
(Social Democratic Party) stærsti
stjórnarflokkurinn, með 76 þing-
menn í neðri deild þingsins og 73 í
þeirri efri, hafi ávallt hingað til ver-
ið í stjórnarandstöðu, og því verið í
því óábyrga hlutverki að krefjast
stöðugt fjárframlaga úr ríkissjóði,
án þess að hafa nokkurn tíma þurft
að koma með ábyrgar tillögur um
það hvemig tekna skyldi aflað til
þess að fjármagna kröfurnar.
„Það er líka gott fyrir okkur, á
meðan svona mikil endurnýjun fer
fram í flokknum, að prófa einu sinni
stjórnarandstöðuhlutverkið, en LDP,
sem hefur 227 þingmenn í neðri
deild og 99 í þeirri efri, verður innan
skamms aftur kominn við stjórnvöl-
inn. Um það er ég sannfærð," segir
Ono.
- Ég spyr Ono hvernig henni
hafi verið tekið í karlaveldi japan-
skra stjórnmála í LDP og hvort henni
hafi einkum verið ætlað að beijast
fyrir og íjalla um hin svokölluðu
„mjúku mál“: „Ég var háskólakenn-
ari áður en ég hóf afskipti af stjórn-
málum. Konur sem eru háskólakenn-
arar verða ekki fyrir kynjamismun-
un, heldur vinna með karlkennurun-
um á jafnréttisgrundvelli. Þegar ég
var kjörin á þing árið 1986 hafði
ég því gott veganesti, þar sem ég
átti bara jafnrétti að venjast á vinnu-
stað. Vissulega verður maður var
við ákveðna mismunun, a.m.k. hjá
ákveðnum mönnum, en hafi maður
tilskilið sjálfstraust og sannfæringu
fyrir því sem maður er að gera, þá
Kiyoko Ono, þingmaður LDP í
efri deild Japanska þingsins (Di-
et) og framkvæmdastjóri utan-
ríkismáladeildar LDP, segir að
breyttir tímar i Japan geri það
að verkum að „mjúku málin“ í
japönskum stjórnmálum séu að
verða „hörðu málin“.
Prófessor Keiko Higuchi segir
að í Japan verði ekki um fullt
jafnrétti kynjanna að ræða, fyrr
en hugarfarsbreyting hafí átt sér
stað meðal þjóðarinnar, einkum
karlanna.
er hægt að ráðast til atlögu við slík
sjónarmið. Það hef ég gert eftir
megni, og ég held orðið talsvert
ágengt."
Mjúku málin verða hörðu
málin
„Hvað varðar mjúku málin, eins
og þú orðar það, þá er því til að
svara að í japönsku þjóðfélagi í dag,
eru að verða svo miklar breytingar,
að þau mál sem iðulega hafa nefnst
mjúku málin, eru nú að verða hörðu
málin. Þar á ég við málefni sem
tengjast fjölskyldunni, vinnutíma,
bættri stöðu konunnar, sem starfs-
krafts og móður, umhverfismálin,
málefni hinna öldruðu og eftirlauna-
tryggingar þeirra.
Allt eru þetta mál sem brenna á
þjóðinni, og hún mun kreíjast úrbóta
innan tíðar á þessum sviðum. Þar á
ég ekki hvað síst við málefni aldr-
aðra, sem eru í ólestri hér í Japan.
Meðalaldur kvenna er hvergi hærri
í heiminum en í Japan. Kona getur
vænst þess að verða 82ja ára gömul
og karlinn .76 ára. Eftirlaunaaldur
miðast á hinn bóginn ýmist við 60
eða 65 ár, og h'feyrisgreiðslur til
þeirra sem sestir eru í helgan stein,
eru hvergi nærri nægar. Með stöð-
uga fjölgun gamals fólks hér í Japan
í huga, verður að viðurkenna að
þetta er að verða brýnt þjóðfélags-
vandamál, sem krefst úrlausnar.“
Samkvæmt tölfræðilegum upplýs-
ingum þá reyndist tíðni hjónaskiln-
aða í Japan árið 1989 vera rúmt
prómill, eða 1,29/1000! Þetta er
auðvitað ótrúlega lág tala, en hún á
sér þær skýringar, að það er nánast
ómögulegt í Japan að vera einstæð
móðir.
Efnalega séð getur einstæð móðir
vart framfleytt bami/börnum og
sjálfri sér. Fráskildir feður eru ekki
meðlagsskyldir og aðeins 13% frá-
skildra mæðra fá barnsmeðlag. Þeir
sem greiða meðlag, greiða svo lágt
meðlag, að það dugar hvergi nærri
fyrir dagvistun bamsins eða barn-
anna, hvað þá framfærslu og mennt-
un. Um 72% fráskildra mæðra í Jap-
an fá forræði yfir börnum sínum við
skilnað, en samkvæmt skoðana-
könnun sem gerð var meðal þeirra
árið 1987, sögðu 65% þeirra fjár-
hagserfíðleika vera sitt stærsta
vandamál.
Það er ekki erfitt að gera sér í
hugarlund við hvers konar afkomu-
örðugleika einstæðar mæður í Japan
hljóta að glíma, þegar haft er í huga
að meðaltekjur heimila einstæðra
mæðra árið 1989 voru um 1,6 millj-
ónir króna, en heimila með tveimur
fyrirvinnum (eða einni, þar sem karl-
maðurinn aflaði teknanna) 3,8 millj-
ónir króna. Á það ber að líta að
verðlag í Japan er geysilega hátt, í
mörgum tilvikum þrefalt eða fjórfalt
á við það sem gengur og gerist á
íslandi.
Því var svo að heyra á viðmælend-
um mínum, að auk þess, sem huga
þurfi að stórbættum kjörum stöðugt
fleiri gamalla kvenna í Japan, verði
að eiga sér stað róttækar breytingar
á kjörum einstæðra mæðra og að
þær þurfi að fá mun meiri stuðning
frá samfélaginu í gegnum velferðar-
kerfið en nú tíðkast. Raunar sagði
prófessor Higuchi að núverandi að-
stæður gerðu það nánast ómögulegt
fyrir japanskar konur að skilja, jafn-
vel þótt hjónaband þeirra væri vart
annað en helvíti á jörð.
AUGLÝSING
40 félagar úr Heimsklúbbi Ingólfs héldu „keisaralegt“ lokahóf á Grand Hótel í Beijing
Segja má að lánið hafí
leikið við Kínafara
Heimsklúbbsins sem
hófu dvöl sína í Hong
Kong og héldu þaðan
til Guangzhou.
Veður var hið
fegursta allan tímann
og landslagið við
Guilin á sólbjörtum
degi getur engum úr
minni liðið. AIls
staðar var búið á
bestu hótelum. t.d. í
Xian, hinni fornfrægu
höfuðborg, en einnig í
Shanghai, stærstu
borgiandsins,
Hangzhou, höfuðborg
fylkisins og að lokum
i Bejing, þar sem fólk
spókaði sig á
Kínamúrnum og
lauk för sinni í
„forboðnu borginni“ í
fegursta veðri.