Morgunblaðið - 20.10.1993, Page 15

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. OKTOBER 1993
15
Umboðsmaður Alþingis og ráðning tollvarðar
Hæfasti umsækj-
andinn var valinn
eftir Þröst Ólafsson
Ég hygg að um það séu menn
nokkuð sammála að stofnun emb-
ættis umboðsmanns Alþingis hafi
á sínum tíma verið mikilvæg
réttarbót. Þá ljúka menn almennt
upp einum rómi um að stjóm
Gauks Jömndssonar á embættinu
hafi verið farsæl þrátt fyrir þær
skorður sem fámenni og kunn-
ingjatengsl setja slíkri stofnun.
Það er jafnframt mikilvægt að
starf embættisins haldi áfram að
vera faglegt og álit þess mega
aldrei vera veitt eða kynnt í póli-
tískum tilgangi. Það skiptir miklu
að starfsmenn stofnunarinnar
forðist tengsl eða náið samstarf
við einstaka stjórnmálaflokka. All-
ar vangaveltur um hugsanleg
hagsmunatengsl rýra álit embætt-
isins.
Síðasta Ársskýrsla umboðs-
manns Alþingis er eftirtektarverð
lesning fyrir þá sem áhuga hafa
á faglegri stjórnsýslu. Þar er
greint frá Í94 kvörtunum sem
beinast gegn íslenskum stjórnvöld-
um, þ. á m. öllum ráðuneytum
stjórnarráðsins.
Nokkur umræða hefur farið
fram að undanförnu um eitt þeirra
mála er umboðsmaður Alþingis
hefur fjallað um, þ.e. ráðningu
tollvarðar í fasta stöðu hjá toll-
gæslunni á Keflavíkurflugvelli fyr-
ir liðlega þremur árum. Það er
undarlegt þótt ekki sé meira sagt,
að þetta skuli bera að nú þar sem
skýrsla umboðsmanns hefur legið
fyrir síðan í júní sl. Þess má geta
að aðeins tvær kvartanir eru
skráðar á utanríkisráðuneytið.
Skyndilegur pólitískur áhugi
nokkurra manna á þessu máli virð-
ist því miður ekki stafa af áhuga
fyrir bættri stjórnsýslu í landinu,
enda hefur ekkert framhald orðið
á kynningu á öðrum niðurstöðum
umboðsmanns. Hér kemur því eitt-
hvað allt annað til.
Það skyldi þó aldrei vera að til-
gangurinn sé að koma höggi á
utanríkisráðherra, en stöðugar og
ósvífnar árásir á hann eru orðnar
að illlæknanlegri áráttu útvalinna
hatursmanna.
Ef farið er út í að leita skýringa
á einstökum álitum umboðsmanns
er rétt að hafa í huga að embætt-
ið hefur að leiðarljósi að stuðla
að auknu jafnvægi í samskiptum
einstaklinga við stjómsýsluna. Á
jafn fáliðaðri stofnun má ætla að
sami aðili kanni málavexti og gefi
álit. Það er því afar mikilvægt að
viðkomandi embættismaður átti
sig á hlutverki sínu og því að hann
er ekki lögmaður þess er lagði
fram kvörtun. Það er einnig mikil-
vægt að gera sér grein iyrir því,
að álit umboðsmanns er álit sem
byggt er á tilteknum forsendum
eins löglærðs manns og er — þótt
það vegi þungt — ekki jafngildi
dómsúrskurðar frá rétti, enda
hygg ég gagnasöfnun ekki sam-
bærilega.
ffrS G<eBa
■ ® eldíuís-
I
HARÐVIÐARVAL
HARÐVIÐARVAL HF.
KRÓKHÁLSI 4 R. SÍMI 671010
Þar sem fyrrnefnt ráðningarmál
er orðið að fjölmiðlamáli er óhjá-
kvæmilegt að fjalla nokkuð nánar
um álit umboðsmanns því vissu-
lega er embættinu lítill greiði gerð-
ur ef það fær engin viðbrögð við
álitsgerðum sínum. Ég vil byija á
því sem umboðsmaður segir „að
verulegur annmarki [hafi verið] á
undirbúningi málsins". Sem leik-
manni í sölum réttvísinnar finnst
mér það fulllangt gengið að
finnast það ámælisvert að tollvarð-
arstaða sé ekki auglýst í Lögbirt-
ingarblaðinu, þótt hún sé sannar-
lega auglýst í öllum dagblöðum
landsins. Mér er ekki kunnugt um
að einstaklingar lesi mikið það
ágæta blað, nema að sjálfsögðu
þeir sem fá borgað fyrir að lesa
það. Auglýsingin virðist þó hafa
komist ágætlega til skila, a.m.k.
sóttu 12 um starfið.
Þá finnur umboðsmaður að
málsmeðferð, einkum því að ekki
hafi verið gengið nægilega skil-
merkilega eftir upplýsingagögnum
um einstaka umsækjendur. Sú
staðreynd að umsækjendur hafi
ekki verið kallaðir í viðtöl er talin
ámælisverð. Því er hins vegar
sleppt að þeir þrir umsækjendur
sem eru tilefni umfjöllunarinnar
höfðu allir að baki starfsreynslu
hjá tollgæslunni á Keflavíkurflug-
velli og höfðu sína starfsferilsskrá,
sem t.d. í þessu tilviki segir meira
en eitt viðtal. Skyldi það nú ekki
einmitt geta verið að ákvörðun um
ráðningu hafi byggst á frammi-
stöðu og framkomu í starfi? Þeirri
reynslu samstarfsmanna hefði eitt
viðtal ekki getað breytt.
Næsta atriði sem umboðsmaður
finnur að er ákvörðunin um veit-
ingu stöðunnar. Hann telur að
„umrædd stöðuveiting hafi verið
ótæk ...“. Þar færir hann fram
þau skilyrði, almenn og sérstök,
sem umsækjendur þurfa að upp-
fylla. Sumir uppfylltu almennu
skilyrðin en enginn sérhæfu skil-
yrðin. Það er rangt sem kemur
fram í álitinu að umsækjandi B
„hafi einnig lokið fyrri önn toll-
skólans ...“. Skólastjóri Tollskól-
ans tekur það fram í bréfi dag-
settu 28. febrúar 1991 að um-
ræddur einstaklingur hafi ekki
„lokið fyrri önn Tollskóla ríkisins
með fullnægjandi hætti“, jafnvel
þótt honum hafi verið gefið tæki-
færi til að þreyta endurtökupróf.
Ef gera á sömu nákvæmniskr-
öfu til umboðsmanns og hann ger-
ir til annarra verða þessi ummæli
hans að teljast röng.
Þegar umsækjandi er ráðinn ber
skv. áliti umboðsmanns „að velja
þahn umsækjanda sem hæfastur
verður talinn á grundvelli málefna-
legra sjónarmiða um menntun,
reynslu, skólagöngu, hæfni og
aðra persónulega eiginleika, er
máli skipta“. Hér er komið að
kjarna málsins. Það verður nefni-
lega að taka tillit til fleiri sjónar-
miða en prófa og náms s.s.
reynslu, hæfni og annarra per-
sónulegra eiginleika. Það hefur
komið fram áður að umsækjendur
voru ekki bláókunnugir í tollgæsl-
unni á Keflavíkurflugvelli. Þar lá
fyrir reynsla af starfi þeirra og
hæfni. Það er álit flestra starfs-
manna tollgæslunnar sem nú geta
gert samanburð á þessum þremur
starfsmönnum að sú ákvörðun
ráðuneytisins að ráða C hafi verið
besti kosturinn.
Umboðsmaður finnur að því að
umsækjendum hafi ekki verið
Þröstur Ólafsson
„Þegar um er að ræða
mikil álita- og matsmál
eins og starfshæfni ein-
staklings, vekur það
undrun þótt ekki sé
meira sagt, þegar því
er gefið undir fótinn að
maður eigi rétt á miska-
hótum ef honum er
hafnað í starf sem við-
komandi hefur ekki
einu sinni réttindi til.“
greint bréflega frá því hvað hafí
ráðið vali stjórnvalda í stöðuna.
Það kann að vera að greint sé frá
þessari reglu í sænskum lögfræði-
ritum, en ég efast stórlega um að
þessi framkvæmd tíðkist hérlend-
is. Ég veit ekki til þess að þetta
tíðkist heldur á einkamarkaði en
þar þekki ég þó nokkuð til. Það
er því óeðlilegt að setja reglu sem
ekki er höfð í hávegum í íslenskri
stjórnsýslu, til fortakslausrar
viðmiðunar í þessu máli.
Það síðasta í áliti umboðsmanns
sem er eftirtektarvert er það sem
kallað er réttur til miskabóta. Svo
fortakslausa álítur umboðsmaður
niðurstöðu sína vera að hann telur
að um miskabætur gæti verið að
ræða. Þegar um er að ræða mikil
álita- og matsmál eins og starfs-
hæfni einstaklings, vekur það
undrun þótt ekki sé meira sagt,
þegar því er gefið undir fótinn að
maður eigi rétt á miskabótum ef
honum er hafnað í starf sem við-
komandi hefur ekki einu sinni rétt-
indi til. Hér fínnst mér rétttrúnað-
ur hins óskeikula verða heilbrigðri
skynsemi ofviða.
Ég tel óþarfa að ræða frekar
álit umboðsmanns í þessu máli.
Um það er ekkert meira að segja.
Ég vil hins vegar vekja athygli á
grein ívars Péturs Guðnasonar
sem kærði málið til umboðsmanns,
en hún birtist í Morgunblaðinu 14.
október sl. Ég hvet menn eindreg-
ið til að lesa þau skrif. Þessi grein
gefur umsækjanda ekki góðan
vitnisburð og tel ég nægilegt að
vísa í eina setningu því til sönnun-
ar: „Alþýðuflokkurinn er mein-
semd og böl. Hann er púkinn á
þjóðarlíkamanum sem úðar eitri,
étur kjötið af beinunum og drekk-
ur lífsblóðið.“ Af þessum ummæl-
um verður sú ályktun tæplega
dregin að viðkomandi uppfylli skil-
yrði 28. greinar laga um réttindi
og skyldur starfsmanna ríkisins,
sem greinir frá skyldum til að
gæta kurteisi og réttsýni í starfi.
Það er mjög að vonum að slíkur
maður eigi kröfur til miskabóta
frá ríkinu! Að lokum við ég fagna
áhuga Páls Þórhallssonar blaða-
manns á Morgunblaðinu og viðtali
hans við Heimdellinga og aðra
unga sjálfstæðismenn í skemmti-
legri Morgunblaðsgrein sunnudag-
inn 10. október sl. um þetta fróð-
lega mál.
Það er einlæg von mín að þessi
áhugi fyrir faglegum vinnubrögð-
um stjórnsýslunnar eigi eftir að
aukast, enda er því miður af nógu
að taka í þessum efnum. Það er
ég viss um að þjóðin öll hefði
áhuga á slíkri umræðu um vinnu-
brögð ríkistollstjórans í kalkúna-
málinu svokallaða, kjötið góða sem
þeir gæddu sér á sjálfstæðismenn
á kvöldfundi ekki alls fyrir löngu.
Höfundur er aðstoðarmaður
utanríkisráðherra.
heinidioniu.
Brottfarir á fimmtu- og föstudögum.
Heimflug á sunnu- og þriöjudögum.
Tilboö fyrir hópa:
2.000 kr. afsláttur á
mann ef í hópnum
eni 15 manns eöa
fleiri. 40.000 kr.
spamaöur fyrir
nlam
I Amsterdam
bjóöum viö gistingu
í eftirtöldum
gæöahótelum:
Citadel, Singel,
Amsterdam Ascot,
Estheréa,
Krasnapolsky og
Holiday Inn Crowne
Plaza.
á marmirm í tvíbýli í
2 metttrog 3 daga
d Hotel Estberéa. *
Ycittur cr 5% staðgrciðsluafsláttur*
Töfrandi umhverfi á bökkum síkjanna í miöborginni. Iðandi verslunargötur,
útimarkaðir, forngripaverslanir, veitingastaðir, kaffihús, skemmtistaðir,
næturklúbbar, „Rauða hverfið“, frábær listasöfn (Van Gogh, Rembrandt),
öflugt tónlistarlíf. Stutt að heimsækja hlýlega smábæi allt um kring.
* Miðað við að greitt sé með minnst 14 daga fyrirvara.
Innifalið er flug, gisting, morgunverður og flugvallarskattar. Börn, 2ja - 11 ára, fá
10.500 kr. í afslát:. Börn að 2ja ára aldri greiða 3.000 kr. Enginn bókunarfyrirvari.
~!sa QATIAS^
Hafðu samband við söluskrifetoíur okkar, umboðsmenn
um allt land, ferðaskrifstofurnar eða í síma 690300_
(svarað alla 7 daga vikunnar frá kl. 8-18.)
FLUGLEIDIR
Traustur íslenskur ferðafélagi