Morgunblaðið - 03.11.1993, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. NÓVEMBER 1993
35
hvort það hefði aldrei hent mig þá,
að skynja það, að lífið hlyti að vera
eilíft.
Vinur! Ég, sem ekki hef skrifað
sendibréf í þijátíu og fimm ár, sit
hér og skrifa þér þetta bréf. Mitt
síðasta sendibréf. Það er þökk mín
og kveðja til þín.
Það er kominn 18. október, Esjan
faldar hvítu en þú hefur tekið dót
þitt í klif, dregið tjaldhæla j)ína úr
jörðu og ert lagður í ferð. Ég, sem
veit hvert veganesti þú hefir, óttast
ekki um þig í ferðinni en vona að
þú fáir að ferðalokum að sannreyna,
að það að gæta síns minnsta bróður
beri í sér verklaun.
Helgi Jónasson.
Sumar andlátsfregnir eru þannig
að menn setur hljóða yfir óvæntum
og þungum tíðindum. Það kemur þó
einnig fyrir að maður finnur til
feginleika þegar löngu og erfiðu
helstríði er lokið og hinn látni hefur
fengið langþráða hvíld. Þá gildir einu
þótt sá látni hafi verið slíkra mann-
kosta að maður telji sig sjálfan ögn
skárri af því að hafa kynnst honum.
Einari Bjarnasyni kynntist ég
fyrst þegar ég byijaði sem afleys-
ingamaður í lögreglu sumarið 1963.
Þá var manni víst gjarnast að leita
félagskapar við þá sem voru nýlega
byijaðir í liðinu. Hann skar sig nokk-
uð úr, hæglátur, en fastur fyrir,
ekki léttlyndur á efra borði, en með
drýgri kímnigáfu en flestir. Það var
eins og hann hefði ögn meiri lífs-
reynslu en við hinir.
Fáeinum misserum síðar vorum
við byggingarfélagar. Nú er ein-
kennilegt til þess að hugsa að fjórir
skuli vera fallnir frá úr sex manna
hópi sem þama hóf verk saman,
þrír þeirra vel fyrir aldur fram.
Það var snemma árs 1982 að Ein-
ar bað mig um að koma með sér til
verka, er hann bauð sig fram til
formennsku í Lögreglufélagi
Reykjavíkur. Þá hafði um hríð verið
róstusamt í stéttarsamtökum lög-
reglumanna, en Einar tók að sér það
verkið að leiða félagið til betri sam-
stöðu og trausts, á þann veg sem
ég hygg að hefði vart verið öðrum
fær. Hann tók síðan að sér for-
mennsku í Landsambandi lögreglu-
manna árið 1986 og gegndi henni í
tvö ár. Ferill hans í félagsforystu
var ekki langur, en Einar kom dijúgu
í verk og var flestum mönnum ráða-
betri. Það hjálpaði líka til að flestum
þóttu sín mál betur komin hjá honum
en öðrum.
Einar Bjarnason var vinsæll mað-
ur og vel metinn af félögum sínum.
Honum var það tamast að vænta
þess besta af hveijum og einum, og
reyndin varð sú að fæstir vildu
bregðast honum í því efni. Ég hef
um það grun að hann hafi látið
vandamál manna renna sér meir til
rilja en lögreglumanni er hollt, og
stundum tekið áhyggjurnar heim
með sér. Ég veit líka að hann var
oft góðviljaðri og víðsýnni en þeir
geta leyft sér, sem standa í hags-
munagæslu fyrir félaga sína, og ég
sagði stundum við hann að hann
væri full sanngjarn í sér til að standa
í stéttarfélagsmálum.
Við Einar ræddum oft saman um
starfskjör og hagsmuni lögreglu-
manna og vorum ekki alltaf á einu
máli. Þó held ég að ég hafi aðeins
einu sinni snuprað hann. Þá kvart-
aði hann undan því að hann kynni
lítið fyrir sér í íslensku. Þá sagði ég
honum að skammast sín fyrir þessi
orð, því hann hefði lært málið í há-
skóla sveitanna og notið þess sem
við malarbörnin færum á mis við.
Sannast sagna hef ég heyrt fáa tala
betra mál en Einar Bjarnason, og
hann var flestum öðrum betri ræðu-
maður. Jafnan var eins og hann tal-
aði að vel ígrunduðu máli og það
gat reynst erfitt verk að andmæla
honum.
Þegar Einar Bjarnason hætti for-
ystustörfum í málum lögreglumanna
var hann farinn að kenna meinsins
er dró hann til dauða. Þó mun það
líka hafa hvatt hann til að hætta
að honum fannst hann hafa fengið
lítt af gleði en nóg af vonbrigðum
í því starfi. Hann hafði gengið til
verka með heilindum, en sumir við-
semjenda okkar lítt reynst traustsins
verðir.
Skömmu síðar gekkst Einar undir
mikinn og erfiðan uppskurð og þótt
nokkrar vonir væru um bata kom
brátt í ljós að stefndi á verri veg.
Hann kom aftur til vinnu um skeið,
en sjúkdómurinn náði æ harðari tök-
um á honum. Baráttan varð löng
og hörð en jafnaðargeð hans virtist
meira en í meðallagi og hann gerði
oftast lítið úr veikindum sínum. Það
var þó öllum ljóst er sáu hann, að
hveiju stefndi.
Forfeður vorir töldu mann þá fýrst
fullreyndan, þegar sást hvernig hann
brást við, er hann hlaut sár eða
bana. Einar Bjarnason háði lengri
og harðari rimmu við dauðann en
flestir aðrir. Hann stóðst þá þraut á
þann veg sem fáum er ætlandi.
Hann mun ekki fljótt gleymast
þeim sem kynntust honum.
Jóhannes Jónasson.
Vinur okkar, ferðafélagi og aðal-
varðstjóri í lögregluliði Reykjavíkur,
Einar Bragason, lést á heimili sínu
aðfaranótt 19. þessa mánaðar.
Þessi vinur okkar átti í löngum
og erfiðum veikindum síðastliðin
fimm ár þannig að við vissum að
hveiju dró, það gat ekki farið á
annan veg en nú hefur orðið.
Einar okkar var mikil hetja í sjúk-
dómsbaráttu sinni. Sigrún kona Ein-
ars og börn hans studdu mjög vel
við þessa hetju I löngu stríði. Kom
stuðningur þeirra best í ljós með því
að Einár fékk að ljúka þessu lífi í
faðmi fjölskyldu sinnar í Mávahlíð
25. Þar vildi hann vera og þar vildi
hann deyja.
Einar Bjarnason var spilafélagi
sumra okkar, ferðafélagi, veiðifélagi
og síðast en ekki síst, verkstjóri
okkar á vinnustað. Fyrir alla þessa
hluti viljum við þakka. Einnig fyrir
að hafa orðið þess aðnjótandi að
kynnast svo heilsteyptum persónu-
leika sem Einar var. Það var sama
að hveiju hann gekk, hann tók á
máli eins og það lá fyrir hveiju sinni.
Einar var félagshyggjumaður og
vann mikið að málefnum lögreglu-
manna. Hann varð á félagsmálaferli
sínum formaður bæði Lögreglu-
félags Reykjavíkur og Landsam-
bands lögreglumanna.
Einar var víðlesinn, hafði ferðast
mikið um heiminn og átti gott með
að tjá sig á erlendum tungumálum.
Við ferðuðumst með Einari innan-
lands eftir að hann var orðinn veik-
ur. Við fórum í ferð til Aðalvikur á
Hornströndum. Þar naut Einar sín
vel í ósnortinni náttúru. Þar var
spilað, en einnig mikið rætt um lifn-
aðarhætti fólks sem byggði þennan
útkjálka — þessa nyrstu byggð Vest-
fjarða. Umhverfið á þessum stað
virtist hæfa Einari vel.
Síðasta ferð sem við fórum með
Einari var dagana 1.-3. júlí 1992.
Sú ferð var farin í Lónssveit, sem
var sveitin hans Einars. Er við kom-
um að Hjörleifshöfða bað hann okk-
ur að stoppa. Hann ætlaði að sýna
okkur höfðann og segja okkur sögu
hans. Það gerði hann með miklum
sóma, sagði frá útræði og lifnaðar-
háttum fólks sem þarna bjó á síð-
ustu öld.
I góðu veðri fórum við undir leið-
sögn Einars um sveitina. Við fórum
til dæmis upp með Jökulsánni að
Hraunkoti og fundum við nú vel að
Einar var á heimavelli, hann kunni
frá mörgu að segja. Ferðir okkar
út fyrir borgina urðu nú ekki fleiri,
en oft var komið saman í Mávahlíð-
inni eða annars staðar, gripið í spil
og slegið á létta strengi.
Að Ieiðarlokum þökkum við kynn-
in og samverustundirnar. Sigrúnu
og ástvinum öllum vottum við samúð
okkar.
Ferða- og spilafélagar,
Kristinn, Helgi, Friðrik, Krist-
leifur, Sigurbjörn og Ingi-
björg.
Einar vinur minn, vinnufélagi, og
veiðifélagi, er dáinn eftir harða bar-
áttu við manninn með ljáinn, og þar
var ekkert gefíð eftir fyrr en í fulla
hnefana, enda Einar baráttumaður
og þrautseigur með afbrigðum.
Okkar kynni hófust á vordögum
1965, þegar við urðum vinnufélag-
ar, en ekki urðu þau náin fyrst í
stað, því að honum sem var rólegur,
yfirvegaður og orðvar, hefur senni-
lega þótt ég vera heldur hávær og
óspar á lýsingarorð um menn og
málefni.
í ágústmánuði 1973, þegar vaktin
fór í veiðiferð inn að Þórisvatni
ásamt mökum og börnum, var
ákveðið að við fjórir vaktfélagar,
Einar, ég, Kristinn Óskar og Guð-
mundur Guðveigsson, færum aftur
til veiða í sama mánuði, og var ferð-
inni heitið í Staðarsveit á Snæfells-
nesi.
Síðan var það árvisst að við fær-
um til veiða, og renndum við fyrir
bæði silung og lax. Víða var leitað
fanga en mest vorum við í Staðar-
hólsá og Hvolsá í Saurbæ í Dala-
sýslu. Fórum við oftast tvær ferðir
á sumri. Þá fyrri um miðjan júlí, og
vorum við þá í tjaldi með konum og
börnum. Síðari ferðin var farin um
mánaðamótin ágúst-september og
gistum við þá í veiðihúsinu við
Hvolsá ásamt konum okkar.
Þá var oft glatt á hjalla, alltaf
tekin upp spil og spilaðar nokkrar
„bertur“ á kvöldin og jafnvel í hvíld-
inni frá ánni 'um hádegi.
í þessum ferðum okkar til veiða
er mér minnisstæðust ein setning,
sem Einar sagði, þegar veiði var
treg, eitt sinn í Dölum, og lýsir hon-
um afar vel: „Strákar mínir, það er
ekki hungursneyð á íslandi. Hvernig
er það á ekki að fara að stokka
spilin?" Tilefnið var það að við hinir
vorúm eitthvað daufir yfir fískileys-
inu.
Við vorum saman á vakt frá 1966
til 1991, en þá hætti hann störfum
vegna veikinda. Lengst af var hann
yfirmaður minn á vaktinni, en Einar
var þess háttar maður að flestum
þótti vænt um hann, því að hann
var sanngjarn og umgekkst undir-
menn eins og fjölskyldu sína, með
föðurlegu umburðarlyndi og um-
hyggju. Enginn skyldi þó halda að
hann hafi verið skaplaus, þeir kom-
ust að því sem reyndu að troða hon-
um um tær. Hrekkjóttur var hann
nokkuð, en alltaf var það græsku-
laust.
Einar var hár, grannur, beinvax-
inn, með sterkleg bein og handsterk-
ur, ljós yfírlitum með þetta bjarta,
góða svipmót sem ávann sér traust.
Hann brást því ekki.
Ég og kona mín nutum gestrisni
Einar og hans ágætu konu, Sigrún-
ar, oftar en tölu verði á komið, og
þar var ekki komið að tómum kofan-
um, því að Sigrún er frábær í að
útbúa veislu fyrir vini heimilisins,
sem og aðra.
Og þegar maður var orðinn svo
saddur af veisluföngum að ekki varð
meiru við bætt, sagði Einar gjarnan:
Hvernig er þetta, ætlarðu að svívirða
konu mína með því að fá þér ekki
meira?
Elsku Sigrún, við Margrét sendum
þér og öðrum ættingjum innilegar
samúðarkveðjur. Einar vinur minn,
far þú vel, ég sakna þín mikið.
Kristleifur Guðbjörnsson.
Eitt bros getur dimmu í dagsljós breytt,
sem dropi breytir veig heillar skálar.
Þel getur snúist við atorð eitt.
Aðgát skal höfð í nærveru sálar.
Svo oft leynist strengur i bijósti, sem brast
við biturt andsvar, gefið án saka.
Hve iðrar margt líf eitt aupakast,
sem aldrei verður tekið til baka.
(Einar Benediktsson.)
Þessar ljóðlínur komu upp í hug-
ann þegar ég minnist vinar og sam-
ferðarmanns sem kallaður var brott
á hádegi lífs síns. Einar Bjarnason
aðalvarðstjóri var vissulega sá mað-
ur sem með brosi sínu og mannkær-
leika gat breytt dimmu í dagsljós.
Og víst var hann málsvari lítilmagn-
ans sem oftar en ekki kemur við
sögu þeirra manna sem valið hafa
sér löggæslustörf sem starfsvett-
vang. Starf lögreglumannsins ein-
kennist öðru fremur af samskiptum
við það ógæfusama fólk sem orðið
hefur undir í lífsbaráttunni; fólk sem
vegna félagslegra aðstæðna og
bágra kjara hefur misstigið sig á
hinni beinu braut réttvísinnar. Einar
Bjarnason hafði þann fágæta eigin-
leika lögreglumannsins að fínna
þann streng sem bærðist í bijósti
þessa fólks. Hann skynjaði fljótt þær
tilfinningar sem bærðust með þessu
ólánssama fólki og bar gæfu til þess
að sjá að á bak við harðan skrápinn
leyndist oft viðkvæm sál. í starfi
sínu sem varðstjóri og síðar aðal-
varðstjóri gætti Einar þess að setja
sig ekki í dómarasæti og viðhafði
jafnan þá reglu að enginn maður
er sekur fyrr en sekt hans hefur
verið sönnuð. Gilti þá einu hvort
hann fékkst við harðsvíraðan sí-
brotamann götunnar eða utangarðs-
manninn sem átti hvergi höfði sínu
að halla.
Þegar ég kveð varðstjóra minn
og læriföður í löggæslumálum er
mér efst í huga mannkærleikurinn
og réttsýnin sem einkenndi lífsstarf
Einars Bjarnasonar. Sem nýliði
skynjaði ég fljótt þann viðkvæma
streng sem bærðist í bijósti hans;
streng sem hann lék svo listilega vel
á þegar illa áraði í lífí skjólstæðinga
hans. Af öðrum samferðarmönnum
í lögreglunni á ég honum einna
mest að þakka. Hann kenndi mér
að bera virðingu fyrir manneskjunni
og fékk mig til þess að skilja að
löggæslustörf snúast ekki einungis
um kaldan lagabókstafinn — heldur
fyrst og síðast um fólk með mann-
legar tilfinningar. Þannig mun ég
minnast Einars Bjarnasonar. Á bak
við borðalagðan embættismanninn
leyndist heimspekingur og sálfræð-
ingur sem miðlaði af manngæsku
sinni og réttsýni svo eftir var tekið.
Um leið og ég votta eiginkonu hans
og öðrum aðstandendum samúð kveð
ég mætan mann með söknuði og
virðingu.
Það smáa var stórt í harmanna heim, -
höpp og slys bera dularlíki, -
og aldrei er sama sinnið hjá tveim,
þótt sama glysi þeir báðir flíki. -
En mundu, þótt veröld sé hjartahörð,
þótt hrokinn sigri og rétturinn víki,
bölið, sem aldrei fékk uppreisn á jörð,
var auðlegð á vöxtum í guðanna ríki.
(Einar Benediktsson.)
Ragnheiður Davíðsdóttir.
Hvað vannstu Drottins veröld til þarfa?
Þess verður þú spurður um sólarlag.
(E.Ben.)
Engan veit ég fráhverfari því að
tíunda verk sín og velgjörðir en Ein-
ar Bjarnason var, enda þurfti hann
þess ekki með.
Tæpast heldur frammi fyrir skap-
ara sínu, sem hafði reynt hann lengi
á jarðneskan mælikvarða.
Leiðir okkar Einars lágu saman
fyrir nærri 30 árum er við vorum
vaktarfélagar um nokkura ára skeið.
Helstu einkenni hans og höfuðkostir
voru jafnvægið, hógværðin og góð-
vildin. Jafnvægi í öllu hans fasi og
athöfnum, gamni og alvöru, hóg-
værð og festu. Hann var vörpulegur
og bjartur yfirlitum. Einar var tild-
urslaus í hinu efnislega, ein leitaði
gjarnan í vit bókmenntanna, var víð-
lesinn, og ræktaði garðinn sinn í
fyllstu merkingu.
Sem vænta mátti fólu starfsfélag-
arnir honum forystu í stéttarfélagi
þeirra og landssamtökum. Megi
þeim auðnast að gjalda honum
verkalaunin með því að tileinka sér
verklag hans og viðhorf. Hann var
sígild fyrirmynd.
Góður drengur hefur kvatt. Hann
mætti örlögum sínum af hugprýði
og reisn. „Jafnan er dimmast undir
dögunina." Senn birtir og um sólar-
upprás heldur vinur okkar út á akur-
inn, út á stræti og torg, „meira að
starfa Guðs um geim“.
„Góður maður ber gott fram úr
góðum sjóði hjarta síns,“ sagði Jesús
Kristur. Einar lætur eftir sig dýr-
mætan sjóð og þar fengu fjölmargir
skerf. Ég þakka fyrir mig og mína.
Veri hann kært kvaddur, friður
og ljós veri með fjölskyldu hans.
Sig. Steindór Pálsson.
Sálufélagi hverfur og eftir verður
meiri tómleiki en orð fá lýst. Raunar
var aðdragandi að láti Einars
Bjarnasonar svo langur, svo ótrúlega
langur, að það gaf tíma til að horf-
ast í augu við þá ísköldu staðreynd,
að öll barátta þess manns, sem nú
er ákaft syrgður, við að sigrast á
dauðanum var vita vonlaus. Enda
þótt Einar vissi upp á hár, að karl-
mennska hans og sálarstyrkur gögn-
uðu ekki til að leggja dauðann að
velli, þá hélt hann hugrekki og reisn
fram til hinztu stundar og sýndu
ekki af sér minnsta bilbug. Karl-
mennsku var Einar gæddur í ótrú-
legum mæli og gumaði aldrei af.
Þannig var Einar Bjarnason lög-
regluforingi í Reykjavík — einstakur
persónuleiki sem minnti á glæsileg-
ustu hetjumar í íslendingasögunum
okkar — ekkert víl — engin væll á
hveiju sem valt. Það varð alltaf
óþægilegra og óþægilegra að hitta
hann og tala við hann, hvort sem
það var heima hjá honum í Hlíðunum
eða símleiðis, en hið síðargreinda var
algengara undir lokin. Ekki eru.
nema þijár vikur síðan sá, er þetta
skrifar, bjallaði í Einar til að segja
honum í fáum dráttum af ferð sinni
norður í Fljót í Skagafírði, sem er
orðinn árlegur viðburður 20. septem-
ber — þ.e.a.s. í vertíðralok sigl-
fírzkra stangveiðimanna. Fyrir þrem
árum sýndi Einar greinarhöfundi
þann heiður að koma með í slíka
ferð á bjeemmvaffinum. Það var
rannsóknarefni út af fýrir sig að sjá
þá hittast Einar og Braga Magg,
skáld og listamann af Stapadalsætt
að vestan, fyrrum lögreglumann á
ísafírði og Sigló til margra ára, sem
alltaf minnti á Marshall MacCloud
að hugrekki og hreinskilni í starfí,
en Bragi er allra manna beztur og
skemmtilegastur. Þeir voru góðir
saman hann og Einar, þeir kolleg-
arnir. Bragi er potturinn og pannan
í ritúali lokadags stangveiðimanna,
sem byijar eldsnemma um morgun-
inn og endar í æðislegri veizlu, þar
á Illugastöðum. í þessari ferð var
Einar orðinn mjög sjúkur, en lét á
engu bera — og þá var hann ekki
farinn að vinna á ný, eftir alvarlegan
uppskurð (þann fyrsta). Leiðin norð-
ur var með blæ. Éinar sagði sitthvað
af sjálfum sér — eins konar sögu-
kafla af sjálfum sér, t.a.m. þá er
hann upplifði og stundaði ævintýri
í vesturvegi, þ.e.a.s. í júess. Þessi
ferð með Einari var sérkennileg og
gaf þeim, sem þetta ritar, mikið.
Hvergi er jafngott að kynnast per-
sónu eins og að ferðast með henni
eins og var raunin á í þessu tilfelli.
Einar sat þarna við hliðina á greinar-
höfundi í framsæti biskæbláa bje-
emmvaffsins, klæddur lopapeysu, í
litum, sem minntu á haustið og veð-
ur lífsins. Hann gaf mikið af sjálfum
sér þessa ferð eins og svo oft áður.
Kynni af Einari vini mínum voru _
orðin býsna löng allt frá því árið
1964, þá er sá er þetta ritar, var
blaðamaður á Vísi og fékk leyfi þá-
verandi lögreglustjóra Sigurjóns
Sigurðssonar til að vera með reyk-
vísku lögreglunni á patról og niðri
á stöðinni og fylgjast með vörðum
laganna í starfi, einkum í skjóli
nætur. Einar Bjarnason var þá ung-
ur lögreglumaður, ljós yfirlitum og
norrænni í útliti en gengur og gerist
með drengilegri svip, en flestir aðrir
menn, sem maður hefur mætt á lífs-
leiðinni. Einar var sagður frækn og
hugaður lögreglumaður, þegar hann
var óbreyttur liðsmaður eða áður en
hann gerðist kapteinn (aðalvarð-
stjóri) í liðinu. Hann bjargaði mörg-
um mannslífum frá drukknun við •
höfnina með því að kasta sér til
sunds í ísköldum sjónum og draga
vitstola fólk upp úr og jafnvel lífga
það við á staðnum. Slíkar karl-
mennskuraunir unnu fáir í lögreglu-
liðinu betur en Einar Bjarnason.
Jálkar, harðjaxlar í liðinu tala með
virðingu um hugrekki Einars í
ákvörðunum og færni. „Hann var
sterkur og vel gerður," sagði einn
liðsmanna nýlega, en sá kallar ekki
allt ömmu sína. Eftir að Einar varð
yfirmaður, varð hann allt öðru vísi
stjórnandi — lögguforingi en aðrir,
að því að sagt er. Hann hafði bein
í nefinu, ef því var að skipta, en
hins vegar ljúfur, kíminn og oft hlýr.
Fáum mönnum hef ég kynnzt í
seinni tíð (vinátta okkar og sálufélag
fór vaxandi af ýmsum ástæðum) —
já, fáum hef ég kynnzt, sem var
jafn glöggskyggn á menn og mál-
efni eins og Einar — og enginn, alls
enginn, var jafn óvilhallur og rétt-
sýnn eins og hann — langar mig til
að bæta við.
Það er góð tilfinning að virða, en
geta þó brugðið yfír á vinahót, sem
var Einars vandi. Og nú er hann
farinn allt of snemma, blessaður og
tómið er nístandi — en huggun harmi
gegn, að hann þarf ekki að kveljast
meir. Hann talaði nokkuð oft um
dauðann — sallarólegur og æðrulaus
eins og sæmir karlmenni. í augum
mínum verður Einar alltaf lifandi
eins og bestu kaflar gullaldarbók-
mennta okkar.
Requiescat in pace.
p.t. Hamraborg, ísafirði,
Steingrímur St. Th.
Sigurðsson.