Morgunblaðið - 03.11.1993, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. NOVEMBER 1993
19
Prófsteinn á fram-
sýni þjóðarinnar
eftirJón Þorsteinsson
Á undangengnum árum hefir
alda sameiningar gengið yfir land-
ið. Fyrirtæki hafa sameinast, lífeyr-
issjóðir, verkalýðsfélög og stofnanir
af ýmsum gerðum. Þessari þróun
er ekki lokið. Menn hafa fyrir löngu
komið auga á það að einingarnar
voru of smáar og vanmáttugar, en
sameining leiðir til hagkvæmni og
betri rekstrar og veitir aukinn styrk
til að gæta hagsmuna þeirra, sem
hlut eiga að máli. Nú er röðin kom-
in að sveitarfélðgunum.
Laugardaginn 20. nóvember nk.
fara fram víðtækar kosningar um
sameiningu sveitarfélaga, sem líkja
má við þjóðaratkvæðagreiðslu.
Þetta eru mikilvægar kosningar því
verði hin nýja skipan samþykkt
getur hún dugað þjóðinni um langa
framtíð. Sem betur fer eru þessar
kosningar ekki flokkspólitískar þar
sem innan allra flokka eru skiptar
skoðanir um sameiningaráformin.
Sameiningu sveitarfélaga fylgja
almennt sömu kostir og annarri
sameiningu. Hér kemur þó fleira
til. Undirrótin að sameiningu sveit-
arfélaga er sú stefna að færa völd
og verkefni frá landsstjórninni til
sveitarstjórnanna einkum með það
í huga að styrkja landsbyggðina.
En þetta verður ekki framkvæman-
legt nema að undangenginni fækk-
un og stækkun sveitarfélaga víða
um land. Grundvallarspurningin í
kosningunum 20. nóvember nk. er
því sú, hvort menn aðhyllast þessa
stefnu eða ekki. Aukaspurningar
svo sem um breytingar á hitakostn-
aði, nýjar vegalagnir og röskun á
fjallskilum skipta miklu minna máli.
Hagkvæmni af sameiningunni mun
örugglega skila sér til fólksins i
ýmsum myndum á næstu árum.
Raunar er víðtæk sameining sveit-
arfélaga besta kjarabótin, sem þjóð-
in á völ á um þessar mundir. Sam-
runi sveitarfélaga skapar að sjálf-
sögðu ýmis úrlausnarefni heimafyr-
ir. Marga málefnaflokka þarf að
samræma og endurskipuleggja, en
hin nýju sveitarfélög, ef til þeirra
verður stofnað, hafa alla burði til
að leysa þessi mál á farsælan hátt.
Margir velta því fyrir sér hvort
fyrirheit ríkisvaldsins um nýja
tekjustofna sveitarfélaga, aukin
verkefni og eflingu Jöfnunarsjóðs
muni örugglega standast þegar til
kastanna kemur. Ég held að þetta
séu óþarfar áhyggjur. Ríkisstjórn
sem svíkur sveitarfélögin missir
traust og verður ekki langlíf. Raun-
ar þarf ekki annað til að tryggja
hagsmuni sveitarfélaganna en að
þegnar þeirra taki sig saman og
kjósi ekki aðra menn á þing en þá,
sem vilja gera hlut sveitarfélaganna
góðan.
Við getum bjargað okkur sjálfir,
við þurfum ekki á sameiningu að
halda, segja menn í Grindavík og
víðar. Þessi einangrunarsjónarmið
koma helst fram í sæmilega öflug-
um sveitarfélögum. En gætu Grind-
víkingar ekki tekið þátt í samein-
ingu til þess að skerast ekki úr leik
eða bara til þess að bjarga öðrum?
Það eru sárafá sveitarfélög til í
„Undirrótin að samein-
ingu sveitarfélaga er sú
stefna að færa völd og
verkefni frá lands-
stjórninni til sveitar-
stjórnanna einkum með
það í huga að styrkja
landsby ggðina. “
landinu, sem geta treyst á eigin
styrk í framtíðinni.
Sú stækkun sveitarfélaga, sem
lögð er til, hefði í för með sér fækk-
un sveitarstjórnarmanna úr sem
næst 1.100 í 500. Þetta telja marg-
ir mikinn ávinning. Sveitarstjórnar-
maður einn úr Rangárvallasýslu,
sem talaði í útvarpið fýrir nokkru,
var andvígur sameiningu. Hann
færði meðal annars fram þau rök
að það væri þroskandi fyrir menn
að sitja í sveitarstjórnum og því
væri óráð að fækka sveitarstjórn-
um. Það er áreiðanlega nokkuð til
í þessu. Stjórnsýsluskipan landsins
getur þó tæpast tekið mið af
þroskamöguleikum nokkur hundruð
manna. Hins er ekki síður að gæta
að nýskipan sveitarstjórnarmála
færir heim í héruðin ný viðfangs-
efni, sem auka ábyrgð og þroska
allra þeirra, sem við þau fást. Svo
má heldur ekki gleyma því að sam-
einingin er gerð fyrir almenning en
ekki sveitarstjórnarmennina.
Sumir, sem hlynntir eru stækkun
Jón Þorsteinsson
sveitarfélaga, vilja sameina með
öðrum hætti en umdæmanefndirnar
leggja til. Sveitarfélög má auðvitað
sameina með margvíslegum hætti.
í því efni er ómögulegt að gera svo
öllum líki. Ég fæ ekki betur séð en
umdæmanefndirnar hafi unnið sitt
starf af mikilli vandvirkni og haft
góða yfirsýn, þótt alltaf megi deila
um einstakar tillögur. Sjálfum
finnst mér t.d. að Austur-Húna-
vatnssýsla ætti að vera eitt sveitar-
félag en ekki tvö. Einnig tel ég
vafasamt að auka Mosfellsbæ, Kjal-
arnesi og Kjós við Reykjavík, þótt
á hinn bóginn sé sjálfsagt að sam-
eina Seltjarnarnes og Reykjavík,
sem eru samgróin sveitarfélög.
Mestan stórhug sýnir umdæmis-
nefndin á Norðurlandi eystra með
því að leggja til að allt Eyjafjarðar-
svæðið renni saman í eina heild.
Þar kemur upp, ef samþykkt verð-
ur, fjölmennasta sveitarfélag lands-
ins utan Reykjavíkur, með mestri
útgerð og mestri landbúnaðarfram-
leiðslu allra sveitarfélaga í landinu.
Sameining sveitarfélaga á höf-
uðborgarsvæðinu á villigötum!
eftir Krislján
Sveinbjörnsson
Undanfarið hafa verið kynntar
tillögur um sameiningu sveitarfé-
laga. Kostirnir við sameiningu hafa
verið þeir helstir að gera sveitarfé-
lögunum kleift með stærð sinni að
taka við auknum verkefnum sem
áður hafa verið í höndum ríkis-
valdsins. Þá á hagræðing í rekstri
að skila sparnaði. Ljóst er að víða
á þetta við og munu íbúar þar
ugglaust samþykkja sameiningu
þar sem hægt verður að sýna fram
á kosti hennar.
En á höfuðborgarsvæðinu gegnir
öðru máli. Sveitarfélög þar eru flest
það stór, að þau geta tekið við
auknum verkefnum sjálf eða í sam-
starfi við önnur sveitarfélög. Þar
yrði hagræðing í rekstri nær engin.
Greinilegt er að sameininga-
nefndin svokallaða (umdæmis-
nefnd) sem lagði fram þessar tillög-
ur hefur ekki lagt mikla vinnu í
verkefni sitt eða réttara sagt ekki
hugsað málið til enda. Megin verk-
efnið virðist hafa verið það að setja
fram einhveijar tillögur, frekar en
það hvort þær væru raunhæfar.
Nefndin kom með tvær tillögur.
Annars vegar að sameina Reykja-
vík, Seltjarnarnes, Mosfellsbæ,
Kjalarneshrepp og Kjósarhrepp.
Rökin gegn þessari tillögu eru
mörg, s.s. sparnaður er nær eng-
inn, giskað er á um 55 milljóna
sparnað af yfir 10 milljarða króna
veltu. Reykjavík verður enn meira
bákn en nú er. íbúar uppsveitanna
missa stjórn sinna mála frá sér til
kerfiskalla í borginni. Breyta þarf
mörgum lögum svo og Stjórnarskrá
íslands.
„Tillögurnar eru illa
eða ekki unnar og eng-
in sterk rök færð fyrir
breytingunum.“
Kosturinn virðist vera sá einn
að með sameiningunni stækkar lög-
saga Reykjavíkurborgar og borgin
eignast meira land. Þetta má kalla
landvinninga.
Hin tillagan frá sameiningar-
nefndinni er að sameina Bessa-
staðahreþp og Garðabæ. Ekkert
hefur enn komið fram opinberlega
sem mælir með þessari sameiningu.
íbúar Bessastaðahrepps eru nú yfir
1.100 og fer ört fjölgandi. Hreppur-
inn á að geta þjónað sínum íbúum
jafn vel og önnur stærri sveitarfé-
lög, ýmist sjálfur eða í samstarfi
við nágrannasveitarfélögin. Ef rök-
in eru sparnaður þá gæti sparn-
aðurinn á stærsta liðnum sem er
yfirstjórn verið um 2-3 milljónir á
ári. Ér sameining þess virði? Því
miður virðist sem sameiningar-
nefndin hafi ekki gert sér grein
fyrir tilganginum með sameiningu.
Sennilega verða þessar tillögur
felldar og þá er verr farið en heima
setið. Eina sameiningartillagan við
þessar aðstæður hefðu mátt vera:
Mosfellsbær, Kjalameshreppur og
Kjósarhreppur. Þá væri athugandi
að skoða þann möguleika að sam-
eina allt höfuðborgarsvæðið í eina
heild og er hægt að færa mörg rök
fyrir þeirri sameiningu. Hægt væri
að gera það þannig að svæðinu
yrði skipt upp í einingar sem gætu
að hluta til verið eins og sveitarfé-
lögin eru í dag. Svæðisstjórnir
stýrðu þar ýmsum staðbundnum
Krislján Sveinbjörnsson
málaflokkum eins og skólamálum,
æskulýðsmálum, dagvistarmálum
og fleiri málaflokkum, en að öðru
leyti yrði stjórn á stærri málaflokk-
um, s.s. heilbrigðismálum, veitu-
málum og gatnamálum, á einni
hendi höfuðborgarsvæðisins.
Sveitarfélög á höfuðborgarsvæð-
inu hafa haft með sér samtök sem
heita Samtök sveitarfélaga á
höfuðborgarsvæðinu, skammstafað
SSH. í upphafi voru bundnar mikl-
ar vonir við að þessi samtök yrðu
virkt afl í sveitarstjórnarmálum
höfuðborgarsvæðisins, en því miður
hefur það ekki tekist, kannski
vegna þess að fulltrúar höfuðborg-
arinnar hafa dregið lappirnar í því
samstarfi.
Við hljótum að gera kröfur til
þeirra manna sem vinna að samein-
ingarmálum um að allar tillögur
að sameiningu verði vel og ítarlega
unnar og sterk rök færð fyrir mál-
unum. Svo er ekki nú. Tillögurnar
eru illa eða ekki unnar og engin
sterk rök færð fyrir breytingunum.
Því er óþarfa bruðl að blása til
kosninga nú um tillögur sem verða
felldar og legg ég til að tillögurnar
verði afturkallaðar hið snarasta hér
á höfuðborgarsvæðinu og þær unn-
ar betur áður en þær eru iagðar í
dóm kjósenda.
Höfundur er rafvirkjameistarí og
íbúi Bessastaðahrepps.
wlcanBers Kork- o "Plast
EF ÞÚ BÝRÐ ÚTI Á LANDI ÞÁ SENDUM VIÐ ÞÉR ÓKEYPIS
SÝNISHORN OG BÆKLING.
Kork-O'PIast er með slitsterka vinylhúð' og notað á gólf sem mikið
mæðir á, svo sem flugstöðvum og sjúkrahúsum.
JKork-O'PIast er auðvelt að þrífa og þægilegt er að ganga á því..
Þ. ÞORGRÍ MSSON & CO
ÁRMÚLA 29 - REYKJAVÍK - SÍMI 38640
Stofnun þess yrði verðugt andsvar
gegn þéttbýlisvaldinu við Faxaflóa.
Eitt er það, sem farið hefir úr-
skeiðis við undirbúning sameining-
aráformanna, en það er sú ákvörðun
Alþingis að krefjast meirihlutafylg-
is við sameiningu í hverju einasta
sveitarfélagi á viðkomandi svæði.
Þannig getur einn hreppur hindrað
sameiningu tíu sveitarfélaga. Sann-
gjarnari regla var að til sameining-
ar þyrfti samþykki kjósenda i meiri-
hluta sveitarfélaganna og jafnframt
heildarmeirihluta þegar öll atkvæði
á svæðinu væru talin saman.
Niðurstaða Alþingis mun hafa
grundvallast á því að ná samkomu-
lagi um málið. Stundum er það
misráðið, sem samið er um á Al-
þingi, og svo var í þessu tilviki.
Um þetta þýðir þó ekki að fást
héðan af. Én sameiningarmenn
verða að gera sér grein fyrir því
að fyrirfram standa þeir höllum
fæti í kosningunum.
Að lyktum hvet ég alla til þess
að taka þátt í kosningunum 20.
nóvember nk., hvaða skoðun sem
þeir hafa á málinu, því að það er
öllum fyrir bestu að vilji kjósenda
komi sem gleggst fram. Að minni
hyggju verða þessar kosningar öðrú
fremur prófsteinn á framsýni þjóð-
arinnar.
Höfundur erfyrrv. alþingismaður
og hæstaréttarlögmaður í
Reykjavík.
BV
Hand
lyfti-
vagnar
BÍLDSHÖFÐA 16 SÍML6724 44
Tl Vestfrost
Frystikistur Staðgr.verð
HF201 72 x 65 x 85 36.921,-
HF271 92 x 65 x 85 41.013,-
HF 396 126 x 65 x 85 47.616,-
HF506 156 x 65 x 85 55.707,-
SB 300 126x65x85 52.173,-
Frystiskápar
FS205 125 cm 55.335,-
FS275 155 cm 62.124,-
FS345 185 cm 73.656,-
Kæliskápar
KS 250 125 cm 49.104,-
KS315 155 cm 52.638,-
KS 385 185 cm 63.333,-
Kæli- og frystiskápar
KF 285 155 cm 70.215,-
kælir 199 ltr frystir 80 ltr 2 pressur
KF350 185 cm 84.816,-
kælir 200 Itr frystir 156 ltr 2 pressur
KF355 185 cm 82.956,-
kælir 271 ltr frystir 100 Itr 2 pressur
OS&Œl l
Faxafeni 12. Sími 38 000 <