Morgunblaðið - 28.01.1994, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. JANÚAR 1994
Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs - Tilnefndar bækur frá Færeyjum og Grænlandi
HAFIÐ OG
HIMINNINN
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Nokkrar þeirra bóka sem lagðar eru fram til bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs 1994. Fremstar
eru íslensku bækurnar, Ljóð námu völd eftir Sigurð Pálsson og Stúlkan í skóginum eftir Vigdísi
Grímsdóttur. Þriðjudaginn 1. febrúar verður tilkynnt hver hlýtur verðlaunin að þessu sinni. Myndin
er tekin I bókabúð Máls og menningar við Laugaveg.
Bókmenntir
Dagný Kristjánsdóttir
FÆREYINGAR leggja fram til
bókmenntaverðlauna Norður-
landaráðs ljóðabókina Kirkjurn-
ar á hafsbotni (Kirkjurnar á
havsins botni) og Græniendingar
leggja fram ljóðabókina Með
mínum nánustu (Biandt men-
nesker mig nærmest) eftir
Frederik Kristinsen.
Sjómaður í húð og hár
Mítt navn fekk eg frá ommuni
og tá eg tjúgir ár seinni meldaði meg úr
Fólkakirkjuni
lá hin gamla á deyðastrá.
Eg veit ikki um hon brýggjaði seg um
mína avgerð ...
Kanska hevur hon hugsað at ein prestur
er ein prestur,
líkamikið um kragin er hvítur ella reyður.
(Ég var skírður eftir ömmu
minni/ og þegar ég sagði mig úr
þjóðkirkjunni tuttugu árum seinna/
lá hún banalegu./ Ég veit ekki
hvort hún var hrifin af mínum skoð-
unum.../ Kannski hefur hún
hugsað að prestur sé prestur hvort
heldur/ kraginn er hvítur eða rauð-
ur.)
Svo yrkir Jóanes Nielsen. (f.
1955) í ljóðinu „Við ljósbaujuna"
og víst er að margur presturinn
mætti öfunda hann af fossandi
mælskulist, sterkri réttlætiskennd
og heitum tilfinningum. Það fer
ekkert á milli mála að Jóanes tekur
sér stöðu með færeysku alþýðufólki
þó að „kommúnískar orður hafi
endað sem járnarusl". í ljóðinu
„Ársskýrslan" gengur hann frá
færeyskum kapítalistum, embætt-
ismönnum og stjórnmálamönnum á
ýmsa vegu og ljóst er að hann er
þeim reiður fyrir hönd almennings
sem ekki hefur „stolið frá Færeyj-
um“.
Jóanes Nielsen elskar og óttast
hafið, elskar landið sitt, konuna
sína, kynlífið og yrkir um þetta
safaríka söngva. Hann getur líka
verið fyndinn eins og í ljóðinu um
hinn eina sanna píslarvott ástarinn-
ar — King Kong: „Og þú breiddir
út fangið til hennar/ sýndir henni
loðinn Jesús sem riðaði til falls á/
efstu brún Empire State Building./
Fegursta stjama sem nokkru sinni
skein/ var blóðugt andlit apans
ástfángna.“
Eins og sjómönnum er títt talar
Jóanes Nielsen enga tæpitungu,
hann hyllir hversdagslífið og talar
um „hina hreinu ljóðlist" sem heyra
má í dyn díselvélarinnar. Myndmál
hans um erótík og dauða er þó
langt frá því að vera hversdags-
legt, ætli hann flokkist ekki undir
kraftaskáld?
Anqakkoq
Frederik Kristensen með viður-
nefnið „kunngi" (kóngur) fæddist
í Uumannaq árið 1952, sama dag
og Friðrik konungur og Ingiríður
drotting heimsóttu sjúkrahúsið.
Hann var skírður í höfuðið á kon-
ungi.
Ofugt við Jóanes Nielsen notar
Frederik kunngi fá orð og leitast
frekar við að draga upp einfaldar
myndir, stemmningar, sem hann
magnar upp með endurtekningum,
seiðmögnuðu hljómfalli eða söngli
töframannsins (anqakkoq). I ljóð-
inu „Kæra“ eru konungar heim-
skautadýranna ávarpaðir af mynd-
ugleik:
Stóri öm
konungur fuglanna
ég krefst þess að þú
fljúgir
til konungs háloftanna
og færir fram kæru mína.
Öminn, hvalurinn, ísbjörninn
eiga að kæra mengun lofts, hafs
og ísa af völdum flugvéla, kafbáta
og íbijóta. Loks ávarpar skáldið
landsmenn sína:
„Inuk“, aumi maður
konunpr armæðunnar
ég krefst þess að þú
gangir til konungs landsins
og færir fram kæru mína.
Kæran varðar eyðileggingar-
vopnin sem fólkið óttast. Frederik
kunngi fjallar um lífið í stórborg-
inni, atvinnuleysi og vonleysi, en
flest ljóðin fjalla þó um grænlenska
náttúru sem fyllir hann ást og
hrifningu og verða þegar best tekst
til eins loftkennd og dulúðug og
ég ímynda mér að landið sé.
Sigrún Eðvaldsdóttir fiðluleikari með
tónleika hjá Vestur-íslendingum
„Augnablik fegurð-
ar“ í Winnipeg
I BYRJUN nóvember á síðasta ári heimsótti Sigrún Eðvaldsdóttir fiðlu-
leikari íslendingaslóðir í Kanada. Undirleikari hennar í ferðinni var
Þorsteinn Sigurðsson. Sigrún og Þorsteinn dvöldu vikutíma í Kanada
og héldu tónleika daglega. Viðbrögð frænda okkar vestanhafs voru
frábær. Sigrún var á forsíðu Lögbergs Heimskringlu, undir fyrirsögn-
inni „Augnablik fegurðar." Þar segir að íslenska samfélagið í Man-
itoba hafi líklega fengið tækifæri lífs síns þegar hlýtt var á tónleika
Sigrúnar og Þorsteins, sem hafi verið á heimsmælikvarða.
Fyrstu tónleikamir vom haldnir
í hjarta íslendingabyggða vestan-
hafs, í þéttsetnum Eckhardt-
Grammaté sal í Háskólanum í
Winnipeg. Síðan lá leiðin til Gimli,
litla höfuðstaðar Nýja íslands við
Winnipeg-vatn, þar sem tónleikar
voru í Betel, heimili eldri borgara,
og á heimili Irvins og Lois Ólafsson.
Á sunnudag var ekið til Brandon
og tónleikar haldnir í Tónlistardeild
háskólans þar. Þá aftur til Winnipeg
og fárra tíma svefn áður en flogið
var yfir til Torontó, þar sem dag-
skráin hélt áfram.
En hvernig skynjaði Sigrún Vest-
ur-íslendinga?
„Það var sérstök tilfinning að
spila fyrir Islendinga í Kanada. Að
vissu leyti fannst mér ég vera á
heimavelli, þar sem margir þeirra
tala svo góða íslensku. Það eru ekki
margir sem tala íslensku í heimin-
um, þess vegna er mjög jákvætt að
hitta svona stóran hóp vestanhafs.
Þetta er yndislegt fólk, en kannski
einum of gestrisið.
Dagskráin var frá morgni til
kvölds og reyndist býsna erfið. Við
héldum tvenna tónleika í Gimli einn
daginn, vomm í veislu um kvöldið
og fómm ekki að sofa fyrr en klukk-
an tvö um nóttina. Næsta morgun
áttum við að mæta í messu hjá ís-
lenskum presti í Winnipeg, borða
hádegisverð þar, aka síðan í tvo tíma
til Brandon og beint á tónleika. Þá
varð að spyrna aðeins við fótum.
En þetta var mjög ánægjulegt. Ég
fann svo góða strauma frá fólkinu."
Sigrún segist vera ánægð með
að hafa fengið að halda fyrstu tón-
leikana í Winnipeg. íslenska samfé-
lagið þar sé nær íslenskum upprana
og fleiri tali íslensku en í Toronto.
Flestir gestir frá gamla F'róni skynja
þetta á svipaðan hátt. íslendingar
„eiga“ Winnipeg, en íslenska þjóðar-
brotið í Toronto er að hverfa inn í
fjöldann. Þannig má segja að V-
Islendingar í Winnipeg séu stór hóp-
ur í meðalstórri sléttuborg, en í
Toronto séu þeir lítiil hópur í heims-
borg.
- Voru íslensk verk á dag-
skránni hjá ykkur?
„Já, við vorum líka með íslensk
verk, eins og Sónötu fyrir fiðlu og
píanó eftir Jón Nordal og sönglög
í útsetningu Atla Heimis. Áheyrend-
ur á tónleikunum í Winnipeg vom
dálítið sérstakir. Þeir klöppuðu á
eftir hveijum einasta kafla, greini-
lega ekki vanir að hlusta á kiassíska
tónlist!
Á elliheimilinu Betel spiluðum við
óskalög. Fólkið hafði svo gaman af
íslenskum lögum, bað um íslensk
vöggulög, eins og „Mamma ætlar
að sofna". „Svanasöngur á heiði“
fékk líka góðar undirtektir. Þarna
hitti ég 106 ára konu, sem heilsaði
mér og sagði - komdu nú sæl og
blessuð, ég er hún Rúna gamla -
svo hló hún hjartanlega."
Sigrúnu fannst stórkostlegt að
hitta allt þetta fólk sem talaði hreina
íslensku, sumir höfðu ekki komið
Sigrún Eðvaldsdóttir
til íslands. íslensku götunöfnin
vöktu sérstök hughrif, þegar gengið
var um miðbæinn í Gimli í fallegu
veðri, snjór yfir öllu og 6 stiga frost.
Sigrúnu fannst líka ógleymanlegt
hvað allir vom áhugasamir um Is-
land, líka eiginmenn og eiginkonur
íslendinganna.
„Þeir em líka með ættfræðina á
hreinu,“ segir Sigrún og hlær, „hún
er ástríða hjá þessu fólki. Fyrsta
spurningin sem mætti manni var
yfírleitt: - Hvaðan ert þú, góða?
Pabbi var búinn að segja mér að
ég ætti marga ættingja þarna. Ég
hitti að vísu fullt af fólki frá Húna-
vatnssýslu, þaðan sem pabbi er
ættaður, en ættfræðin er ekki mín
sterka hlið.“
- Þeir hjá Lögbergi Heims-
kringlu skrifa líka sérstaka grein
um fiðluna þína, undir yfirskriftinni
„Fiðluævintýrið." Þar er sagt, að
þeir sem hafi verið svo óheppnir að
missa af tónleikunum, gætu hafa
séð konu á gangi í Winnipeg, með
lítinn svartan kassa. Þetta sé hún
Sigrún með fiðluna sína sem hún
skilji aldrei við sig. Er það satt að
fiðlan og-þú séuð eitt?
í fyrsta skipti færist alvörusvipur
yfir brosmilda fiðluleikarann okkar
og hún segir: „Fiðlan er besti vinur
minn; alltaf hjá mér. Ég og fiðlan
mín erum í svo nánu sambandi, að
enginn kemst á milli okkar. Stund-
um finnst mér þetta samband vera
óheilbrigt, en það er óhjákvæmilegt,
þegar maður þarf að eyða svona
miklum tíma með hljóðfærinu, að
það skapist mikil ástríða."
Sigrún segist stundum óska sér
að vera einhver annar, það sé afar
streitubundið líf að vera flytjandi á
sviði. Alltaf að vera að æfa sig fyr-
ir nýjan tónflutning. „Bijálað líf að
loka sig svona inni,“ segir hún.
Samt segir hún að þetta gefi sér
svo mikið. Segir líka að fiðlan sín
sé alltaf að verða betri og betri.
- Finnst þér eitthvað einkenna
þinn tónflutning?
„Ég veit ekki hvort það er sér-
kenni, en ég hef tekið eftir því að
það er oft meiri kraftur í minni túlk-
un en hjá öðmm, eins og ég eigi
auðvelt með að gæða ofsaþrungna
tónkafla lífi. Ég er svo hamingjusöm
þegar ég er búin að ná þeim blæ-
brigðum sem ég vil að komi fram.
Og alveg yndisleg tilfinning, þegar
ég er búin að skila verkinu frá mér
á tónleikum."
Þannig segir Sigrún, að sviðið
gefi henni bæði það versta og það
besta. Hún segir að það sé ofsalega
spennandi þegar hún er komin á
visst stig, sé að nálgast markið. En
þegar ákveðnu stigi er náð, þá sé
alltaf hægt að gera miklu meira.
„Maður nær aidrei takmarkinu,"
segir listakonan.
Sigrún er nú að æfa Fiðlukonsert
Tsjajkovskíjs fyrir fíðlukeppnina í
Moskvu í júní, en fmmflytur kon-
sertinn með Sinfóníuhljómsveit ís-
lands á skólatónleikum í febrúar.
Sigrún stefnir líka á einleikstónleika
hér heima með vorinu.
Samskiptanefnd skipuð af utan-
ríkisráðuneytinu, sem sér um að
efla menningarleg og viðskiptaleg
tengsl milli Islendinga og fólks af
íslensku bergi brotið í Kanada og
Bandaríkjunum, stóð fyrir tónleika-
ferð Sigrúnar til Kanada. Nefndar-
formaður er Heimir Hannesson lög-
maður, aðrir í stjórn eru séra Bragi
Friðriksson prófastur, Dr. Finnbogi
Guðmundsson Landsbókavörður og
prófessor Haraldur Bessason há-
skólarektor.
Sjö stúlkur
FÚRÍA, leikfélag Kvennaskól-
ans í Reykjavík, frumsýnir í
kvöld kl. 20 verkið „Sjö stúlk-
ur“ eftir Erik Thorstenson.
Leikstjóri er Sigrún Valbergs-
dóttir. Leikmynd og búninga
hannaði Guðrún Auðunsdóttir,
en um ljósahönnun sér Kári
Gíslason. Sýnt verður í Tjarnar-
bíói. Leikritið „Sjö stelpur" er
byggt á dagbókum höfundar,
en hann vann um árabil á með-
ferðarheimili fyrir ungar stúlk-
ur. Leikritið segir frá sjö stúlk-
um sem eru á meðferðarheimili.