Morgunblaðið - 12.03.1994, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. MARZ 1994
EIGMMIÐLLTMN111
Siiiú • SiiWila 21
- Vln rji |ijiMiii-la i áraliip.
mmmBnm:
Smir kn4iflwni. Hikhljflri • 1'itfWiir I.
ISin4fiir m. loefr. • l.iMlmiuuliir SmirjiHi-uNi. hiífr.
Kaldasel - einbýli
Vegna flutninga erlendis
ereinbýlishúsið Kaldasel 2
til sölu nú þegar. Mögul.
að taka eina til tvær íbúðir
uppí. Verð 15,3 millj.
3342.
Við Elliðavatn
Vorum að fá í einkasölu
nýtt 120 fm einb. á 1400
fm lóð ásamt 51 fm bílsk.
Mögul. á hesthúsi. Húsið
er frá að utan en rúml.
fokh. að innan. Fráb. stað-
setn. og útsýni. Verð 10,9
millj. 2703.
Seljabraut - raðh.
Ákaflega vandað og fallegt
um 190 fm endaraðhús
ásamt stæði í bílgeymslu.
Vandaðar innr. Suðurlóð.
Verð 11,7 millj. 3710.
Engjasel - raðh.
Um 200 fm vandað enda-
raðhús með séríb. í kjall-
ara. Stæði í bílgeymslu.
Skipti á 2ja-4ra herb. íb.
koma vel til greina. Verð
11,9 millj. 3590.
Vesturgata 7
- þjónustuíbúð
Vorum að fá í sölu 4ra
herb. glæsil. 99 fm endaíb.
á 3. hæð. íb. er laus nú
þegar. Áhv. 3,5 millj. frá
byggsj. Verð 10,9 millj.
3711.
Hraunbær - 2ja
- skipti
Rúmg. og björt um 62 fm
íb. á 1. hæð. Suðursv. Vill
skipta á 3ja-4ra herb. í
Hraunbæ á verðbilinu
6-6,5 millj. Verð 5,1 millj.
3709.
-Ál»\rji |>j«nni»la í áralnyi.e
S»rrrir Kri-linwHi. «.lu-l>.ri l‘..rirtíur
Siðfræði í öldrunarmálum
eftir Kristjönu
Sigmundsdóttur
Öryggi er mikilvægast í lífi aldr-
aðra og aðstandenda þeirra.
Öryggið getur verið fólgið í ýms-
um þáttum en sá mikilvægasti er
að aldraður einstaklingur hafi vissu
fyrir því að þegar hann getur ekki
hjálpað sér sjálfur heima fái hann
viðeigandi þjónustu á borð við heim-
ilisþjónustu, heimahjúkrun, dag-
vistun og hvíldarinnlagnir. Þegar
þau úrræði dugi ekki lengur verði
hægt að fá vist á viðeigandi stofn-
un. Allfiestir aldraðir eiga þá von
að vera ekki upp á aðra komnir,
þess vegiia er svo nauðsynlegt að
þessi þjónusta sé sjálfsögð og veiti
eðlilega öryggistilfinningu. Þó
ýmislegt hafi þokast í rétta átt í
málefnum aldraðra er samt ennþá
alltof langt í land með að aldraðir
njóti þess öryggis sem nauðsynlegt
er.
Mikilvægt er að fjölskyldur aldr-
aðra fái upplýsingar um þá þjón-
ustu sem er í boði ef á þarf að
halda. Flestir aldraðir fá mikla hjálp
frá fjölskyldu sinni og þá oft á nótt-
um og um helgar. Þessar fjölskyld-
ur lifa oft við kvíða og óöryggi um
framtíðina auk mikils álags dags
daglega. Nauðsynlegt er að hið
opinbera hjálparkerfi geti þá gripið
inn í og t.d. skipulagt hvíldarinn-
lagnir fram í tímann og boðið
skyndihjálp ef á þarf að halda.
Aldraðir eru oft viðkvæmir fyrir
breytingum, sérstaklega þeir sem
hafa tapað minni. Undirbúa þarf
breytingar vel, því álagi fylgir kvíði
sem getur varað lengi og haft áhrif
á allt umhverfi þess aldraða.
Undanfarin ár þegar birt hefur
:■
:
■
p
ITALSKIR;
SKÓR '
38 þrep
JVC-húsinu
Laugavegi 89
p LauQ
21150-21370
LARUS Þ. VALDIMARSSON framkvæmdastjóri
KRISTINN SIGURJÓNSSON, HRL, löggilturfasteignasau
Til sýnis og sölu m.a. athyglisverðra eigna:
Glæsileg sérhæð í Laugarneshverfi
5 herb. efri hæð um 130 fm. Nýtt parket. Nýtt gler. Rúmg. forstherb.
m. sérsnyrtingu. Tvennar svalir. Góður bílsk. Langtlán kr. 6,2 millj.
Stór og góð við Álfheima
3ja herb. íb. á 1. hæð. Þvegið á rúmg. baði. Sólsvalir. Geymsla í kj.
Húsið er nýsprunguþétt og málað. Mjög gott verð.
Skammt frá Háskólanum
nýendurbyggt og stækkað timburhús á kyrrlátum stað í Skerjafiröi.
Ný sólstofa. Ræktuð eignarlóð 816 fm m. gróðurhúsi. Tilboð óskast.
Úrvalsgóð einstaklingsibúð
Ný 2ja herb. íb. á 1. hæð v. Rekagranda tæpir 60 fm nettó. Rúmg.
sér Jóð. Vinsæll staður. Tilboð óskast.
Glæsileg endaíbúð - gott verð
4ra-5 herb. 118,7 fm í suðurenda v. Breiðvang, Hafn. Sérþvhús. Ágæt
sameign. Góður bflsk. Eignaskipti mögul. Tilboð óskast.
Stór og góð við Eiðistorg
Glæsil. 3ja herb. íb. á 3. hæð. Parket. Rúmg. sólsvalir. Ágæt sam-
eign. Mikið útsýni. Langtlán kr. 4,6 millj. Tilboð óskast.
Góð íbúð - bílsk. - eignaskipti möguleg
Suðuríbúð 2ja herb. á 2. hæð v. Stelkshóla um 60 fm. Vel umgengin.
Sólsvalir. Góður bílsk. getur fylgt. Ágæt sameign. Skipti mögul. á lít-
illi einstaklíb. sem næst miðborginni. Tilboð óskast.
Skammt frá Sundlaug Vesturbæjar
góð 3ja herb. íb. á 2. hæð á besta stað v. Kaplaskjólsveg. Sólsvalir.
Ágæt sameign. Vinsæll staður. Tilboð óskast.
Sérstaklega óskast á söluskrá
húseign m. tveimur íb. og bílskúrum. Ennfremur 3ja herb. góð íb. í
smíðum á höfuðborgarsvæðinu.
Opiðídagkl. 10-14.
Opið sunnudag kl. 12-14.
Almenna fasteignasalan sf.
var stofnuð 12. júlí 1944.
AIMENNA
FASTEIGHASALAN
LAUGAVEP118 SlMAR 21150-21370
„Kannski má segja að
strákar sem eru að
stjórna megi leika sér
að því að flytja til pen-
inga ef það bitnar ekki
á lífi fólks en það er
ekki hægt að láta það
óátalið þegar það ógnar
öryggi fjölmargra aldr-
aða og fjölskyldna
þeirra.“
í lofti og vorið fyllir fólk bjartsýni
hafa borist vátíðindi um sumarlok-
anir á sjúkrastofnunum í sparnað-
arskyni að okkur er sagt. Við vitum
samt öll að það er í heild enginn
sparnaður í sumarlokunum heldur
flutningur á peningum milli vasa.
Það sem sparast á einni sjúkra-
stofnun eykur annan kostnað t.d. í
heimilisþjónustu, heimahjúkrun og
svo ótal bráðainnlögnum í rándýr
sjúkrapláss.
Nú er vor í lofti og enn berast
sömu váboðin um sumarlokanir.
Kannski má segja að strákar sem
eru að stjórna megi leika sér að
því að flytja til peninga ef það bitn-
ar ekki á lífi fólks, en það er ekki
hægt að láta það óátalið þegar það
Krisljana Sigmundsdóttir
ógnar öryggi fjölmargra aldraða og
fjölskyldna þeirra.
Lokun á deild þýðir t.d. tilfærslu
á „gamalmennum" innan eða á
milli deilda. Á mannamáli þýðir það
að aldraður einstaklingur er orðinn
fyrir, hann fer í annað herbergi
með ókunnu fólki, í nýtt rúm, fær
ókunnugt starfsfólk sem m.a. hjálp-
ar því á salerni — ókunnar hendur
sem fara um allan líkamann.
Lokun á deild þýðir að „gamal-
menniff‘ er flutt heim með mikla
þjónustu eða heim til ættingja. Á
mannamáli þýðir það að kvíðinn
og hræddur aldraður einstaklingur
verður upp á aðra kominn. Hann
þarf hjálp við flesta hluti, t.d. sal-
ernisferðir og það er ekki víst að
einhver sé hjá honum einmitt „þá
stundinaAllir í fjölskyldunni eru
í vinnu eða í skóla og þó að allir
hjálpi og vilji vel finnur sá aldraði
sárt til vanmáttar síns — hann er
fyrir alls staðar.
Lokun á deild þýðir að færri fá
hvíldarinnlagnir. Á mannamáli
þýðir það t.d. að það hefur úrslita-
áhrif á hvort fjölskylda fær sum-
arfrí saman eða aldraður maki geti
fengið langþráða hvíld og svefn
heilar nætur í 3-4 vikur yfír árið.
Nú er ár fjölskyldunnar — í fyrra
var ár aldraðra. Væri ekki ráð að
við sem vinnum við öldrunarmál,
aldraðir og fjölskyldur þeirra skori
á ráðamenn að sjá til þess að
aldraðir búi við öryggi og mann-
sæmandi kjör, en ekki niðurlæg-
ingu og óöryggi?
Höfundur cr félagsráðgjafi og
forstöðumaður vistunarsviðs
öldrunarþjónustudeildar
Félagsmálastofnunar
Reykja víkurborgar.
fbtefeft ináD
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
Jón G. Friðjónsson fjallar
hér um efni sem ég veit að
margir vilja kynna sér:
Alla vega og alla vegana
„í nútímamáli enda allmörg
atviksorð á -na og fela þau í sér
sterka bendivísun, t.d. hérna,
þarna, núna, hana og svona,
sbr. einnig hvað er að
tarna(na), atarna og sá arna.
Viðskeytið -na var talsvert fijótt
í fyrri alda máli. I Guð-
brandsbiblíu (1584) er t.d. að
finna fjölmörg atviksorð af þess-
ari tegund, t.d. algjörligana,
augljósligana, dagligana,
klárligana, margfalldligana,
meistaraligana, nógligana,
nytsamligana, opinberligana,
réttligana og skilmerkiligana.
í nútímamáli er notkun þess
bundin tiltölulega fáum orðum.
Orðasambandið alla vega er
margfalt í roðinu eins og reynd-
ar beyging síðari liðarins vegur.
í fornu máli er fleirtalan oftast
vegir (þf. vegi/vegu) en fleirtal-
an vegar (þf. vega) er einnig
kunn. Orðasambandið alla vega
mun upprunalega notað í merk-
ingunni alls staðar, hvarvetna
en þegar í fornu máli er það
kunnugt í merkingunni með öll-
um hætti; með ýmsu móti. Ur
síðari alda máli er það kunnugt
í ýmsum merkingum, t.d. ‘úr
öllum áttum, frá öllum hliðum’
(þrengja að e-m alla vega) og
‘margs konar’ (alla vega iitur).
Úr nútímamáli er loks kunn
merkingin ‘að minnsta kosti;
örugglega’ sem trúlega er feng-
in úr ensku (anyway). Atviksleg
notkun alla vega á sér því forn-
ar rætur í íslensku. Af því er
einnig kunnugt afbrigðið alla
vegana og þar kemur viðskeytið
-na til sögunnar. Það afbrigði á
sér nokkuð langa sögu í íslensku
þótt þess sjái ekki stað í orðabók
Blöndals svo að dæmi sé tekið.
Elstu dæmi sem ég þekki eru
úr Guðbrandsbiblíu: þetta sam-
hljóðar alla vegana og í allan
máta vorum dögum, sbr. einnig
e-ð gengur alla vegana til
‘með öllum hætti’, umbreyta
sér alla vegana ‘með ýmsu
móti’, alla vegana í landinu
‘hvarvetna’, leita alla vegana
(að e-m) ‘alla staðar’ og óvin-
irnir voru hræddir fyrir hon-
um allavegana ‘hvarvetna’.
Af framansögðu er ljóst að
vegana í orðasambandinu alla
vegana er upprunalega þf. flt.
af vegur að viðbættu viðskeyt-
inu -na. Orðmyndin vegana mun
hins vegar fyrir margt löngu
hafa orðið ógagnsæ enda er hún
stundum (ranglega) tengd ef.
flt. veganna. Þessa sér t.d. stað
í afbrigðinu allra vegna ‘alls
staðar’ sem kunnugt er úr Sír-
aksbók (Guðbrandsbiblíu).“
Umsjónarmanni hefur borist
eftirfarandi spurningalisti frá
Friðgeiri Haraldssyni í Kópa-
vogi:
a) Er rétt að sú stofnun sem
innheimtir meðlög skuli heita
Innheimtustofnun sveitarfélaga,
skal ekki rita sveitafélaga?
b) Hvort þykir réttara að
segja (rita) Japanir eða Japanar?
c) Hvort telst betra írakskur
eða íraskur?
d) Ávallt hefur stungið í augu
að sjá Landspítali í stað Lands-
spítali (t.d. Ríkisspítalar).
e) Á í að vera á eftir i í orða-
bókum, símaskrám og fleiri stöð-
um eða innanum, eftir því hvaða
stafur kemur næstur?
f) Hvort skal rita dómhús eða
dómshús — dómsalur eða dóms-
salur?
g) Er til einhver regla — önn-
ur en málvenja — varðandi notk-
un á í og á t.d. í orðatiltækjum
eins og á (i) Dalvík, í (á) Hvera-
gerði, í (á) Ólafsvík o.s.frv.?“
Umsjónarmaður svarar þessu
svo:
a) Já. Orðið sveitarfélag
fellir ekki niður r-ið í flt. sveit-
arfélög.
b) Ami Böðvarsson telur að
íbúi í Japan sé réttnefndur Jap-
ani og því sé rétt fleirtala Jap-
anar. Úmsjónarmaður á erfitt
með að venja sig af fleirtölunni
Japanir.
c) Árni Böðvarsson vildi hafa
lýsingarorðið samsvarandi írak
annaðhvort írakískur eða ír-
akskur. Umsjónarmaður skrifar
735. þáttur
íraskur, sbr. reykvískur og
keflvískur.
d) Ekki hefur það stungið í
augu umsjónarmanns að sjá
Landspítali. Honum þykir það
fallegra en „Landsspítali". Hvor
tveggja samsetningin er gild, sjá
lið f. Umsjónarmaður teiur land-
læknir og landsími betri kosti
en *landslæknir og *landssími.
e) Samkvæmt stafrófi okkar
á í að vera á eftir i og duga um
það engir vafningar. Þegar slík
rétt uppröðun komst inn í síma-
skrána og þjóðskrána var það
stórmál, stórsigur fyrir þá sem
varðveita vilja íslenskt mál og
menningu, sjá leiðara hér í blað-
inu 25. febrúar sl.
f) Þarna er frjáist val; smekk-
ur og venja verða að ráða. Is-
lenskan leyfir samsetningar
bæði af stofni (þolfalli) og af
eignarfalli.
g) Járnhörð regla um þetta
er því miður ekki til. Steindór
Steindórsson frá Hlöðum hefur
rannsakað málvenju að þessu
leyti vandlega og umsjónarmað-
ur birti niðurstöður hans hér í
blaðinu í júlí 1990 (545-547).
Rúmið leyfir ekki að endurtaka
þær hér. Ég vísa þessu til hins
gagnmæta manns Steindórs
Steindórssonar.
★
Vegna vísu, sem ég birti í
næstsíðasta þætti, eftir Baldur
Hafstað, kemur hér leiðrétting frá
höfundi. Honum fínnst vísan falla
örlítið létar svona:
Staðarfallið féll í nótt,
fer hann geyst hann Mangi.
Nú mun gnginn anda rótt
austur á Dalatangi.
Frá höfundi barst líka svofelld
eftirskrift á nútímamáli: „Við
skoðum málin og verðum meðvit-
aðir um að þau skili skilvirkum
árangri." Umsjónarmanni þykir
mjög miður að hafa misfarið með
vísuna, en hann taldi sig hafa
afar traustar heimildir.
P.s. Ósköp er að heyra þaulvan-
an fréttamann ríkisútvarpsins
segja (að vísu um helgi) að „lagt
hafí verið á ráðin um . . Ennþá
sleppa ráðin (ráðagerðirnar) við
á|ögur,.þó að ráðin kunni að vera
lögð á um slíkt.