Morgunblaðið - 12.03.1994, Page 30

30
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. MARZ 1994
Vanhæfni
eða saman-
tekin ráð?
Hundruð milljóna færð frá farþeg-
um SVR til hlutafélagsins SVR hf.
Þróun vegins meðalfargjalds á verðlagi janúar 1994. Súlurnar eftir breytingu (mitt ár 1992) sýna verð-
ið miðað við 22,5% hlutfall skiptimiðafarþega af heildarfarþegafjölda fyrir breytinguna. Punktarjiir
sýna verðið miðað við að sama hlutfall sé 20% og 25%. Sjá nánar Reiknibálk.
Skráðir farþegar hjá SVR
Heildarfj. m.v. 20%
Heildarfj. m.v. 22,5%
■ Heildarfj. m.v. 25%
Borgunarfarhegar
Þróun farþegafjölda SVR á árunum 1965-1993. Skiptimiðar voru teknir upp 1970 og sýna efri línurnar
þijár heildarfarþegarfjölda miðað við mismunandi hlutfall skiptimiðafarþega af heildarfarþegafjölda
fyrir upptöku græna kortsins en eftir það er 8% hlutfall skiptimiðafarþega notað. Skráðir farþegar
og borgunarfarþegar eru sama stærð fyrir breytingu en eftir hana er reiknað hlutfall skiptimiðafar-
þega af grænakortsfarþegum dregið frá skráðum farþegum til að fá út borgunarfarþega.
eftir Árna Davíðsson
og Ara Hauksson
Um miðjan ágúst 1992 var tekið
upp grænt kort í strætó sem gildir
í einn mánuð á öllu höfuðborgar-
svæðinu og um leið voru fargjöld
fullorðinna hækkuð töluvert. Um
svipað leyti tók byggðasamlagið Al-
menningsvagnar (AV) við rekstri al-
menningssamgangna í nágranna-
sveitarfélögum Reykjavíkur af þeim
þremur fyrirtækjum sem áður sáu
um þá þjónustu. Við ætlum hér að
svara grein stjómarformanns SVR
og borgarfulltrúa Sjálfstæðisflokks-
ins, Sveins Andra Sveinssonar, sem
var svar við grein okkar sem birtist
í Morgunblaðinu í sumar. I greininni
gagnrýndum við1 hátt verðlag á
græna kortinu miðað við forsendur
sem Sveinn Andri gaf sjálfur í blaða-
viðtali og2 þá staðreynd að skiptimið-
ar gilda ekki milli SVR og AV. Svar-
grein Sveins Andra var í öllum meg-
inatriðum röng eins og við munum
hér sýna fram á.
Rugl í skiptimiðaríminu
Grundvallarmistök þeirra sem
komu að verðlagningu græna korts-
ins á einhvem hátt var að „gleyma"
mikilvægi skiptimiðafarþega þegar
bomar eru saman stærðir fyrir og
eftir breytinguna, sem gerð var á
fargjaldakerfinu í ágúst 1992. Munar
þar talsverðu. Fyrir breytinguna voru
skráðir farþegar hjá SVR 75% til 80%
af heildarfarþegafjölda (en 20% til
25% hlutfall skiptimiðafarþega var
óskráð) en eru nú 92%. Það er vegna
þess að stór hluti skiptimiðafarþega
færðist inn í græna kortið. Fjöldi
skráðra farþega jókst því þó raun-
vemlegur fjöldi hafí minnkað. Þetta
nota Sveinn Andri og borgarfulltrúar
Sjálfstæðisflokksins til að halda,
ranglega, fram fjölgun farþega.
Sveinn Andri Sveinsson
leiðréttur
Hér munum við taka fyrir og leið-
rétta þær fullyrðingar Sveins Andra
sem birtust í biaðagrein hans í haust.
Sveinn rekur ástæður þess að skip-
timiðar gilda ekki á milli SVR og
AV: „Ekki var vilji fyrir því að sam-
ræma staðgreiðslu- og farmiðakerfið
þegar AV tók til starfa og því útilok-
að að láta skiptimiða gilda á milli
kerfanna." Þetta eru gölluð rök því
hann getur ekki rökstutt eina
ákvörðun með annarri ákvörðun sem
er á hans valdi (og annarra) að taka.
Það verður ekki annað séð en að
AV og SVR hafi verið í lófa lagið
að samræma kerfin og láta skipti-
miða gilda milli fyrirtækjanna. Þess
í stað kusu þeir að mismuna farþeg-
um eftir búsetu2 og skerða þjón-
ustuna. Það má benda Sveini Andra
á að hann og aðrir þeir sem stóðu
að þessum ákvörðunum eru stjórn-
málamenn sem eru kosnir til að þjóna
almenningi.
Við upptöku græna kortsins hélt
Sveinn því fram að vegið meðalfar-
gjald ætti ekki að hækka. Hann seg-
ir í júní 19928: „Það er ekki reiknað
með að þetta skili betri afkomu" (en
óbreytt afkoma þýðir óhjákvæmilega
óbreytt meðalfargjald miðað við
sama farþegafjölda). En í umræddri
grein (ágúst 1993) segir Sveinn um
verðlagningu græna kortsins:
„markmiðið var að meðalfargjald í
hverri ferð með korti væri sem næst
lægsta fargjaldi í gamla kerfinu."
Sveinn Andri breytir því um forsendu
í miðju klíðum þegar á daginn kemur
að fyrri forsendan stenst ekki og því
miður stenst sú' síðari sekki heidur.
í greininni heldur Sveinn því fram
að meðalfargjald á hveija ferð með
græna kortinu sé 47 krónur og ber
það saman við þær 50 krónur sem
ódýrasta ferð fullorðinna kostaði fyr-
ir breytingu. Hefði Sveinn beitt réttri
reikniaðferð hefði hann komist að
þvi að meðalverð á borgunarferð
(skráðar grænakortsferðir — skip-
timiðaferðir í græna kortinu = borg-
unarferðir) með grænu korti er 70-87
krónur. Því er hækkunin 40%-74%.
Raunar er besta aðferðin til að bera
saman fargjöld sú að nota vegið
meðaltal fargjalda. Vegið meðalfar-
gjald var stöðugt frá 1987 þar til
breytingin var gerð í ágúst 1992 en
þá tók það stökk upp á við. Nánar
tiltekið var fargjaldið 49 kr. árið
1992 fyrir breytingu en varð 70 kr.
til 87 kr. eftir breytinguna. Það er
43% til 77% hækkun.
Sveinn segir síðar (í sömu grein)
að hækkaðar fargjaldatekjur SVR
megi þakka : a) hækkun á stað-
greiðslu og b) „stórfelldum breyting-
um á fjölda farþega. Ef bomar eru
saman farþegatölur fyrir marsmánuð
1992 og 1993 kemur í Ijós að farþeg-
um hefur fjölgað um 8,5% milli ára.“
Hið fyrra er rétt, enda hækkaði stað-
greiðslufargjaldið úr 70 kr. í 100
krónur. En það að farþegum hafi
stórfjölgað er alrangt. Ef Sveinn
hefði beitt réttri aðferð hefði hann
væntanlega ekki skrifað í blöðin, því
þá hefði komið í Ijós að farþegum
fækkaði um 7% til 13% milli mars-
mánaða. Við samanburð á farþega-
fjölda á lengra tímabili4 fyrir og eft-
ir breytingu kemur í ljós að farþegum
fækkar um 12% (sbr. 1. mynd). Því
er augljóst að það var ekki aukinn
fjöldi farþega sem skilaði meiri pen-
ingum til SVR, heldur stórhækkuð
fargjöld. Ekki tekst VSÓ Rekstrar-
ráðgjöf hf.5 betur upp. Þeir bera sam-
an farþegafjölda SVR í júní og júlí
1992 (fyrir breytingu) saman við
fjöldann í mars 1993 (eftir breyt-
ingu). Tvennt er við þetta að at-
huga. í fyrsta lagi er farþegafjöldi
jafnan í lágmarki að sumarlagi en í
hámarki að hausti og vori og slíkur
samanburður því rangur. I öðru lagi
gera þeir sömu vitleysu og Sveinn,
þ.e. taka ekki tillit til þeirra skip-
timiðaferða sem færast inn í græna
kortið.
Næst talar Sveinn Andri um
skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla
íslandsc þar sem fram kemur að 10%
hækkun fargjalda valdi 2% til 5%
fækkun farþega og notar þetta sem
rök fyrir því að breytingin haustið
1992 hafi ekki verið „sú hækkun sem
margir vildu vera láta“. Þessi fullyrð-
ing er, eins og öll greinin, byggð á
röngum forsendum. Okkar útreikn-
ingar stemma vel við það sem fram
kemur í skýrslu Hagfræðistofnunar,
þ.e. að um 50% hækkun fargjalda
valdi um 10% fækkun farþega.
Benda má á að farþegum fækkar
þrátt fyrir kreppuna, sem ætti að
öðru jöfnu að fjölga þeim.
Allt ið ranga
Þær hækkanir á fargjöldum sem
við höfum hér verið að lýsa nema á
einu ári um 110 til 130 milljónum
króna. Á þeim 18 mánuðum sem liðn-
ir eru frá breytingunni eru milljónirn-
ar orðnar 165 til 195. Þær tölur
stemma vel við það sem Sveinn Andri
talar um í auglýsingu sem hann birti
vegna prófkjörs Sjálfstæðisflokksins
fyrir borgarstjórnarkosningarnar:
„Undir forystu Sveins Andra hefur
afkoma SVR batnað um 200 milljón-
ir króna. Liður í þessum ánægjulegu
umskiptum var sú staðfasta ákvörð-
un hans að framfylgja þeirri ptefnu
Sjálfstæðisflokksins að breyta SVR
í hlutafélag.“ Erfitt er að sjá hvað
breyting fyrirtækisins í hlutafélag
kemur þessu við, en milljónirnar 200
eru komnar frá farþegum strætis-
vagnanna, þó vera kunni að Sveinn
geri sér ekki grein fyrir því. Við
leggjum áherslu á að framlag borg-
arinnar verði ekki minnkað um þenn-
an mun heldur verði fargjaldið lækk-
að. Vert er að benda á að farþegar
eru þeir sem síst mega við fjárútlát-
um; unglingar og námsfólk og þeir
sem hafa ekki ráð á að reka einkabíl.
Það hlýtur að vera sjálfsögð krafa
almennings að þeir sem stóðu fyrir
breytingunni í ágúst 1992 standi við
þau orð sem þeir létu þá falla. En
til þess að vegið meðalfargjald verði
óbreytt, sem var fyrsta forsenda
Sveins, þarf græna kortið að kosta
480 krónur ef allar stærðir haldast
óbreyttar. Sú forsenda er óraunsæ
og því þyrfti verðið að vera nokkru
hærra til að afkoma SVR væri sú
sama og fyrir breytingu. Ef við reikn-
um út frá síðari forsendu Sveins,
þeirri að borgunarferð á græna kort-
ið ætti að kosta 50 kr., þyrfti kortið
eftir Gylfa Þ. Gíslason
ogMagneu Steinunni
Ingimundardóttur
Æskulýðssamband íslands er
samstarfsvettvangur 14 æsku-
lýðssambanda á Islandi og hefur
það að markmiði að vera málsvari
ungs fólks í inlendu og erlendu
starfí. Æskulýðssamband íslands
mun standa fyrir ráðstefnu í næsta
mánuði um stöðu og framtíð ungu
fjölskyldunnar á íslandi í dag. Á
ráðstefnunni mun verða fjallað um
mennta-, jafnréttis- og atvinnumál
ásamt því að komið verður inn á
lífsgæðakápphlaupid í dagiogihdg-
„En það að farþegum
hafi stórfjölgað er al-
rangt. Farþegum fækk-
aði um 12%.“
að kosta 1.800 krónur. Það þykir
okkur viðunandi verð en kortið kost-
ar núna 2.900 krónur. í síðustu grein
okkar settum við fram þá skoðun
að SVR og AV ættu að leggja höfuð
áherslu á að fjölga farþegum en ekki
einblína á rekstrarlega afkomu.
Mælikvarðinn á árangur stjómenda
SVR og í framtíðinni AV er hvort
þeir ná að auka hlut almenningssam-
gangna í heildarferðafjölda íbúanna
á þjónustusvæði sínu, ekki hvort
þeir geta hækkað fargjöld til að
lækka framlög sveitarfélaganna til
almenningssamgangna. Við veltum
því fyrir okkur hvort hér sé um van-
hæfni að ræða eða, það sem verra
er/'samantekin ráð um að flytja stór-
ar fúlgur fjár (um einn milljarð á
þeim sex árum sem samningurinn
myndir ungs fólks um fjölskyld-
una. Varpað verður m.a. fram
þeim spurningum hvernig staða
þessara mála er á íslandi í dag
og hvernig þessi mál blasa yið
nær til) frá farþegum SVR til eig-
enda hins nýja hlutafélags. Ef hið
síðara er rétt er hér e.t.v. komin
skýringin á þeim flýti og því flaustri
sem einkenndi breytinguna í hlutafé-
lag. Það sem styrkir þá skýringu er
sú furðulega staðreynd að enginn í
öllu „batteríinu" sem kom nálægt
breytingunum hefur bent á þær villur
sem við höfum bent á. Þar eigum
við við SVR, stjóm SVR, borgarfull-
trúa, borgarskrifstofur og VSÓ
rekstrarráðgjöf hf.
Vegna plássleysis í blaðinu var
ekki hægt að birta síðasta kaflann
þar sem aðferðum okkar og útreikn-
ingum var lýst. Það er bagalegt en
þeir sem hafa áhuga á að sannreyna
útreikningana geta fengið greinina
óstytta ef þeir hafa samband við
okkur.
Árni Davíðsson, Hraunbraut 14, 200
Kóp. hs: 64 17 91; vs: 69 46 09;
Ari Hauksson, Hrauntungu 111, 200
Kóp. hs: 4 06 66.
Árni Davíðsson er líffræðingur og
Ari Hauksson er vaktmaður.
„Miklar breytingar
hafa orðið á fjölskyldu-
mynstrinu.“
hinni ungu Droplaugu og hennar
kynslóð sem er að flúga úr hreiðri
hótels mömmu og hefja lífsbarátt-
una.
Mamma, pabbi, börn og bíll
Ákveðið var af Sameinuðuð
þjóðunum að árið 1994 yrði ár fjöl-
skyldunnar. Tilgangurinn er að
vekja stjórnvöld og almenning til
umhugsunar um mikilvægi fjöl-
skyldunnar. Miklar breytingar
Droplaug: Hún og
hennar fjölskylda