Morgunblaðið - 12.03.1994, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. MARZ 1994
Minning
Tryggvi Guðlaugson,
Lónkoti íSléttuhlíð
í dag er lagður til hinstu hvílu
Tryggvi Guðlaugsson bóndi í Lón-
koti í Sléttuhlíð. Með fráfalli vinar
míns sem var kominn á tíræðisaldur
leitar hugur minn til geymslubanka
minninganna og fram koma liðnar
stundir sem ég átti með Tryggva í
fjöldamörg sumur á æskuárum mín-
um í Lónkoti.
Óðum fækkar í hópi þeirra manna
sem fæddir eru kringum aldamótin
við alla þá sáru fátækt og þau kröppu
kjör sem einkenndi íslenskt samfélag
þeirra tíma. Þrældómur og aftur
þrældómur var hlutskipti þeirra
flestra og fáir náðu háum aldri. Þessu
fólki eigum við nútimafólk margt að
gjalda þótt sjaldan komi það fram í
almennri umfjöllun fjölmiðla eða á
öðrum opinberum vettvangi. Alda-
mótakynslóðin skóp framtíð íslands
og þar á meðal framtíð okkar, en
því miður er alltof sjaldan rætt um
það kjarkmikla og dugmikla fólk sem
byggði ísland á þeim tíma og þekkti
ekki nútímaþægindi eða þær kröfur
til samfélagsins sem við gerum í dag.
Tryggvi Guðlaugsson var af alda-
mótakynslóðinni og þekkti vel fátækt
og harðneskju fyrri ára. Hann mundi
sannarlega tímana tvenna, enda al-
inn upp í sveit eins og flestir Islend-
ingar á þeim tíma. í tæpa hálfa öld
bjó hann búi í Lónkoti sem er lítil
sjávaijörð við austanverðan Skaga-
Qörð. Þar ræktaði hann sitt litla bú
af mikilli alúð við menn og skepnur.
Bústörfm fóru honum vel úr hendi
þótt aldrei yrði búið stórt. Af litlum
efnum kom hann sér upp myndarleg-
um íjárstofni sem hann hugsaði vel
um. Kýr átti hann og ágæta hesta.
En fyrst og fremst lifði Tryggvi í
sátt og samlyndi við sveitunga sína
sem nú sjá á eftir miklum heiðurs-
manni og góðum vini.
Tryggvi bjó í Lónkoti ásamt konu
sinni Olöfu Oddsdóttur, sem er látin
fyrir mörgum árum, ættaðri frá
Siglunesi, ásamt augasteini þeirra
og einkasyni, Oddi, sem lést tvítugur
að aldri af völdum voðaskots. Tvö
önnur böm eignuðust þau Tryggvi
og Ólöf, en þau dóu við fæðingu.
Fæddur 16. október 1913
Dáinn 6. febrúar 1994
Hann elsku pabbi minn er dáinn.
Þegar hún mamma hringdi í mig
frá sjúkrahúsinu í Vestmannaeyjum
og sagði mér að nú væri stutt eft-
ir, hringdi ég strax og pantaði mér
far til Eyja með næstu ferð. Ég bað
Guð um að leyfa mér að sjá hann
áður en hann færi, þar sem ég
hafði ekki getað heimsótt hann á
Borgarspítalann þegar hann lá þar
í lærbroti fyrir jólin, en ég var sjálf
á Landspítalanum og komst því
aldrei til hans. En dætur mínar
heimsóttu hann með bömin sín sem
voru pabba mjög kær því hann
dýrkaði bamabamabömin sín. En
aðeins klukkustund síðar hringdi
mamma aftur. Þá var allt yfir stað-
ið. Þótt mér sárast að fá ekki að
kveðja hann á lífi, en við getum
víst ekki alltaf ráðið hvemig fer,
það er í höndum æðri máttarvalda.
Faðir minn Jóhann Bjamason
fæddist á Hoffelli í Vestmannaeyj-
um 16. október 1913, sonur hjón-
anna Jónínu Sigurðardóttur og
Bjama Bjamasonar. Hann var elst-
ur þriggja alsystkina, Bjama og
Sigríðar og Óla Þórarinssonar af
seinna hjónabandi. En Sigríður og
Óli eru bæði látin. Faðir pabba
drukknaði þegar hann var ellefu
ára og snemma þurfti hann að fara
að vinna til að hjálpa móður sinni
að framfleyta fjölskyidunni. Hann
heillaðist af sjónum og hann var
ekki gamall þegar hann sem lítil
peyi var dreginn undan segldúkum
Þrettán ára gamall kom ég undir-
ritaður fyrst til dvalar hjá Tryggva
í Lónkoti. Ég var föðurlaus, óharðn-
aður unglingur sem þekkti ekkert
annað en malbik götunnar og
Tryggva fannst sér skylt að ala þenn-
an ókunna pilt upp sómasamlega og
kenna honum að vinnan væri dyggð
mannsins og trúin á Jesú væri ofar
öllu. Tryggvi var sjötugur þegar ég
kom fyrst í Lónkot. í augum ungl-
ingsins var hann gamall maður, þrot-
inn að kröftum af erfíðri lífsbaráttu
sem hafði oft leikið hann grátt, særð-
ur af sonarmissi, sárum sem aldrei
greru í hjarta hans, því sorgin sleppti
aldrei af honum taki. En í brjósti
þessa aldraða vinar míns sló gott og
heiðarlegt hjarta sem öllum vildi vel
og var honum í mun að koma ófermd-
um unglingnum, sem honum hafði
Minning
Fæddur 25. ágúst 1911
Dáinn 21. desember 1993
Ágúst var elstur þriggja bama
hjónanna á Snotm í Austur-Land-
eyjum, Sigrúnar Snjólfsdóttur og
Páls Sigurðssonar. Sigrún lézt árið
1938 og bjó Páll með bömum sínum
til ársins 1940, en brá þá búi. Þá
um vorið fór Gústi, eins og hann
var jafnan nefndur, austur í Skafta-
fellssýslu og vann þar um sumarið,
en um haustið lá leið hans til Reykja-
víkur og var þar búsettur síðan.
Vann í fyrstu m.a. við múrverk en
varð síðan starfsmaður í vélsmiðj-
unni Héðni og vann þar til starfs-
loka.
Kynni okkar Gústa byijuðu fyrir
alvöm þegar ég gerðist félagi í ung-
mennafélaginu árið 1934. Þá var
á bátunum þar sem hann faldi sig
til að komast á sjóinn. Pabbi fór í
Vélstjóraskólann og vann síðan sem
vélstjóri á bátum og sigldi t.d. á
Skaftfellingi öll stríðsárin, þar til
hann neyddist til að fara í land
vegna veikinda. Vann hann þá hjá
bænum sem verkstjóri og síðan sem
hafnarvörður til sjötugs. Hugur
hans var ætíð við sjóinn og Eyjarn-
ar. Ef hann brá sér til Reykjavíkur
var hann orðinn órólegur eftir tvo
daga og þráði að komast aftur heim
til Eyja.
Árið 1937 kvæntist faðir minn
móður minni, Oddnýju Guðnýju
Bjamadóttur frá Fáskrúðsfirði, ein
af tíu bömum hjónanna Bjama
Bjamasonar og Stefaníu Markús-
dóttur. Fluttist mamma til Eyja og
byggðu þaá húsið á Ásavegi 8 og
bjuggu þau þar alla tíð eða þangað
til þau fluttust að Hraunbúðum sl.
ár.
Ég var einkabam og hlaut því
óskipta athygli og ást foreldra
minna. Pabbi var ekki margorður
maður en á sinn hljóðláta hátt lag-
aði hann hlutina ef eitthvað bjátaði
á. Er mér ofarlega í huga er við
hjónin lentum í hremmingum á
Englandi með eins árs gamla dóttur
okkar, Rósu. Hafði maðurinn minn
verið í námi, en nú var aurinn upp
urinn og kaupið lágt og áttum við
hvorki í okkur né á. Reyndi ég að
fela aðstæðumar eftir bestu getu
en eitthvað fannst foreldrum mín-
um vera að í bréfum mínum. Einn
daginn þegar þau höfðu fengið bréf
verið treyst fyrir, til manns. Reyndi
hann af fremsta megni að leggja sitt
af mörkum svo að það gæti orðið,
með kristilegu hugarfari sínu og lífs-
reynslu sem hann hafði öðlast á
langri ævi. Hann sagði mér að eitt
af leyndarmálum lífsins fælist í því
að geta glaðst á góðum stundum,
en einnig að geta tekið ósigrum
mannlífsins því stundum væru ráðin
tekin af okkur og við fengjum engu
Gústi byijaður að viða að sér bókum
eftir því sem efni leyfðu, og oft lagði
ég leið mína að Snotm að sníkja
bækur að láni. Eftir að hann settist
að í Reykjavík kom hann sér upp
mjög góðu bókasafni og kenndi þar
margra grasa. Hann las mikið og
þá einkum fræðibækur af ýmsum
toga og allt sem hann las festist
honum í minni því hannvar stál-
minnugur. Það er ekki ofsagt að
hann hafí orðið vel sjálfmenntaður
af lestri góðra bóka.
Á fyrri ámm hélt ungmennafé-
lagið Dagsbrún úti handskrifuðu
félagsblaði sem lesið var á fundum
félagsins. Skömmu eftir að ég kom
í félagið tók Gústi við ritstjórn blaðs-
ins og í fyrstu greininni sem hann
skrifaði sagði hann frá námi sínu í
frá mér gekk pabbi út. Kom hann
aftur eftir stutta stund og sagði við
mömmu. „Pakkaðu niður, Dúdda
mín, ég er búinn að panta far til
Englands, við verðum að athuga
ástandið, þetta er eitthvað ekki í
lagi.“ Er skemmst frá því að segja
að þau komu til okkar og fóm með
Rósu til baka svo við gætum bæði
unnið okkur fyrir farinu heim.
Þegar ég var átta ára var pabbi
vélstjóri á mjólkurbátnum sem gekk
milli Eyja og Þorlákshafnar. Einn
morgun vaknaði ég við koss og
rödd sem hvíslaði í eyra mér: „Viltu
koma með pabba í sjóferð, elskan
mín?“ Og þeirri sjóferð gleymi ég
aldrei, að sjá hann föður minn í
dymm stýrishússins hlæjandi upp í
vindinn og í essinu sínu. Meira að
segja lítið bam fann hve mikið hann
elskaði sjóinn. Oft fór pabbi með
mig á trillu á skak eða í kringum
Eyjamar og til sölva. Og alltaf fann
pabbi bestu sölin.
Samband okkar var alltaf mjög
náið og var pabbi alltaf næmur á
tilfínningar annarra. Hann var allt-
af fámáll, en ef eitthvað amaði að,
þá gaf hann manni styrk og huggun
með nærvem sinni.
Pabba var einnig mjög annt um
Rósu og Bjamdísi Helenu, dætur
mínar og börnin þeirra. Og alltaf
gátu þær leitað til afa ef eitthvað
bjátaði á. Bamabamabömin elskaði
hann heitt og ekki síst nafna sinn,
Jóhann Daníel. Það var ekki það
til sem hann ekki vildi fyrir þau
gera. Og þau voru ekki margra
vikna gömul þegar hann fór að
mata þau á svörtu kaffí og hafði
mikið gaman af.
Ég þakka Guði fyrir að hafa
gefíð mér svona góðan föður.
Megi Guð styrkja og styðja þig
í sorg þinni, elsku mamma mín.
Guð verndi þig og varðveiti þig,
elsku pabbi minn, og ég er sann-
breytt í lífsins ólgusjó, sama hversu
sterk við væmm. Við- réðum ekki
ferðinni, heldur önnur voldugri og
sterkari öfl sem okkur bæri að kijúpa
í lotningu. En þá væri mikilsvert að
geta leitað sér hjálpar í trúnni því
trú okkar á Jesú Krist væri einn
mikilvægasti hlekkurinn á lífkeðju
mannsins. Það hefði hann sjálfur
sannreynt, því án trúar á Jesú væri
hann ekki í þessu jarðlífi.
Orð gamla mannsins ristu kannski
ekki djúpt í vitund unglingsins á
þessum tíma, en þegar tímar liðu og
manndómsárin tóku við opnuðu þau
margar og stórar dyr skilnings og
þroska — orð sem hann beindi til
mín fyrir um það bil tuttugu ámm
í von um að geta lagt sitt af mörkum
til að kærleikur og heiðarleiki væm
það ljós sem vísuðu mér veginn í
framtíðinni.
Tryggvi var mikill félagsmálamað-
ur og gegndi mörgum ábyrgðarstörf-
um fyrir sveitunga sína sem vissu
að mál sveitarinnar væra í góðum
farvegi þegar þau voru í höndum
bóndans í Lónkoti. í sýslunefnd
Skagaíjarðar sat hann lengi og lét
sig ævinlega miklu skipta velferð og
framtíð sinnar sveitar. Oft liðu heilu
bamaskólanum. Hann sagði að það
hefði verið stór stund þegar hann
við upphaf skólans tók á móti náms-
bókunum sem vom íslandssaga eft-
ir Boga Melsteð, Náttúmfræði, Bibl-
íusögur og Helgakver. Það kom
glöggt fram í máli Gústa að hann
varð fyrir vonbrigðum þegar hann
fór að kynnast efni bókanna. Hann
hefði búist við meiri fróðleik en
hann fann í þessum bókum og hann
taldi sig lítið hafa lært þennan fyrsta
vetur. Síðan segir Gústi: „Skömmu
áður en skólinn byijaði næsta haust
ofkældist ég illa og bý reyndar að
því enn í dag og um veturinn var
ég svo lasburða að ég gat ekki farið
í skólann. Minn þriðja skólaskyklu-
vetur komst ég svo í skólann." En
þegar upp var staðið eftir þriggja
vetra farskóla fannst Gústa árang-
urinn lítill. En hann gat þess í lokin
að hann hefði verið orðinn læs nokk-
uð löngu áður en skólagangan hófst.
Gústi hélt alltaf tryggð við sínar
gömlu æskustöðvar og dró ekki dul
á hvaðan hann væri upprunninn.
Nokkm áður en hann hætti vinnu
í Héðni þurfti ég að hafa tal af
honum í síma. Þegar ég hafði feng-
ið samband við deildina þar sem
færð um að við munum hittast aft-
ur.
Þín elskandi dóttir,
Hanna Mallý Jóhannsdóttir.
Hann afi fór þennan sunnudags-
morgun og skildi eftir sig tómarúm
sem enginn annar getur fyllt. Þegar
mamma hringdi og sagði mér frétt-
imar var hún miður sín þar sem að
hún hafði ekki fengið að kveðja
hann. Ég hlustaði á bömin mín sem
léku sér inni í stofu og var þakklát
fyrir að hann afi fékk að sjá þau
núna um jólin, áður en að hann fór.
Afí fæddist á Hoffelli í Vest-
mannaeyjum, sonur Bjarna Bjarna-
sonar og Jónínu Sigurðardóttur, og
var hann elstur þriggja alsystkina
og hálfbróður. Hann byijaði ungur
að ámm að vinna fyrir fjölskylduna,
þar sem faðir hans andaðist þegar
afi var aðeins 10 ára. Hann heillað-
ist að sjónum og vann við hvað sem
hann gat sem tengdist honum.
Ég sé afa ennþá fyrir mér, þegar
hann keyrði mig um alla eyjuna til
að horfa á bátana og skipin. Og
þegar að sjórinn sýndi kraft sinn
þá lék alltaf aðdáunarbros á vömm
afa yfír þessum mikilfengleika.
Hann afí var alltaf rólegur og
hæglátur maður. Hann sagði fátt,
en ég gat aldrei efast um hversu
vænt honum þótti ufti mig og böm-
in. Það streymdi frá honum alúð og
umhyggja, og þegar mér leið illa
sagði hann alrei neitt, heldur sat
hann hjá mér og leyfði mér að fínna
styrk sinn og kærleik.
í gegnum alla mína ævi fann ég
hversu náin við vorum. Það sýndi
sig best þegar ég var 16 ára og var
að jafna mig eftir skæðan sjúkdóm.
Einn daginn leið mér sérstaklega
illa og þráði að hafa afa hjá mér,
en ijarlægðin fannst mér svo mikil,
þar sem hann var í Eyjum og ég í
kvöldin í spjalli yfír kaffíbolla þegar
sveitungar hans komu og þáðu ráð
hjá lífsreyndum manni sem virtist
hafa svör við öliu á reiðum höndum.
Tryggvi brá búi 1978 og dvaldist
á dvalarheimili aldraðra á Sauðár-
króki þar sem hann var innan um
sitt fólk, fólk sem hann þekkti, og
flestir Skagfirðingar þekktu hann.
Sjónin var farin og minnið stundum
farið að skeika, en alltaf skyldi
Tryggvi þekkja son minn þegar við
íjölskyldan komum í heimsókn og
litlar hendur tóku í gamla, þreytta
og visna hönd. „Sæll Tryggi, ég heiti
Svavar, ég er fímm ára.“ Þá færðist
bros yfír andlit gamla mannsins sem
breiddi út faðminn og faðmaði litla
drenginn minn að sér.
Ég vil þakka öllu hjúkranarfólkinu
á dvalarheimilinu sem líknaði mínum
gamla vini og létti honum ævikvöld-
ið. Hafí það þakklæti fyrir alla
umönnunina. Sveitungum hans og
ættingjum votta ég samúð mína og
sendi um leið mínar bestu kveðjur
heim í Sléttuhlíð. Guð blessi þig
gamli vinur, minning þín mun ávallt
lifa í hjarta mínu.
Stefán S. Svavarsson
og fjölskylda.
hann vann, spurði ég um Ágúst
Pálsson. „Hér er enginn með því
nafni," sagði sá sem fyrir svömm
varð. Ég sagði að mér kæmi þetta
nokkuð spánskt fyrir því þessi mað-
ur hefði unnið hjá Héðni um ára-
tuga skeið. Það var stutt þögn, en
svo sagði viðmælandi minn:
„Heyrðu, ertu að meina hann Gústa
Landeying?"
Það var fastur liður hjá Gústa
mörg undanfarin ár að koma austur
að Snotm og oftast var ferð þessi
farin á laugardag fyrir hvítasunnu,
og kom hann þá gjama við þriðja
mann. Þegar að Snotm kom var
hreiðrað um sig í grasi grónum
bæjartóftunum, en Snotra fór í eyði
árið 1964. Gústi tók upp nesti og
veitti af rausn og að því búnu hélt
hann ræðustúf þar sem hann fræddi
viðstadda um ýmsa atburði frá gam-
alli tíð og vora þær frásagnir einkum
bundnar við Rangárþing.
Síðustu ferðina að Snotm fór
Gústi 14. ágúst sl. sumar. Hann var
hress í anda að venju en líkamleg
afturför orðin auðsæ.
Að endingu þakka ég Gústa ára-
tuga vináttu og ógleymanleg kynni.
Jóhann G. Guðnason.
Reykjavík. Ég sagði engum frá
hvemig mér leið, en svo um kvöldið
var bankað á dyr hjá okkur. Mamma
fór til dyra og kallaði svo í mig þar
sem það var kominn gestur til mín.
Ég get ekki lýst því hvernig mér
leið þegar ég sá afa standa þarna
brosandi. Hafði hann orðið órólegur
snemma morguns og var ekki í ró
sinni fyrr en hann var búinn að fá
far með flugi og kominn til mín.
Var hann svo hjá mér í viku.
Þegar svo börnin mín þijú fædd-
ust naut hann þess að vera með
þeim við hvert tækifæri. Elskaði
hann þau jafn mikið og lífið sjálft.
Hann lifði fyrir sumrin og jólin sem
við fómm til Eyja. Eitt var alltaf
víst dag hvem meðan á heimsókn-
inni stóð; eitt bamið á fætur öðm
skyldi hverfa og ég fínna þau ásamt
langafa sínum inni í eldhúsi með
súkkulaði atað um allt andlit en
brosandi út að eyrum. Sá sem brosti
breiðast var hann afi. Á jólunum
kom hann alltaf með jólatréð niður
af lofti og heimtaði að börnin
skreyttu það með sér, alveg sama
hvað klukkan væri.
Fyrir mig vom hann og amma
alltaf fasti punkturinn í lífinu. Ræt-
ur mínar vom heima hjá þeim.
Á síðustu dögum ævi hans gátum
við ekki verið hjá honum, en amma
fór til hans á sjúkrahúsið í Eyjum
á hveijum degi, þökk sé bróðursyni
hans, Einari Bjarnasyni og konu
Einars, henni Ester Ólafsdóttur.
Hafa þau alltaf verið ömmu og afa
til trausts og halds. Þau og börnin
þeirra hafa ávallt verið afa til mikill-
ar ánægju og staðið við hlið hans
þegar hann fór að geta minna vegna
veikinda í fæti.
Ég kveð þig nú, afí minn. Megir
þú fínna þann frið og kærleik sem
nærvera þín hefur alltaf gefíð mér.
Guð varðveiti þig og blessi.
Rósa Mikaelsdóttir.
*
Agúst Pálsson
frá Snotru
Jóhann Bjarna-
son — Minning