Morgunblaðið - 05.06.1994, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 5. JÚNÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
eftir Guðmund Halldórsson
ÞJÓÐVERJAR velgdu
innrásarmönnum á
Omah-strandsvæðinu undir
uggum, en megnuðu ekki að
hrekja þá á haf út.
AÐ morgni D-dags
fyrir 50 árum, 6. júní
1944, sigldu 370.000
bandarískir, brezkir
og kanadískir
hermenn og sjóliðar á
5.300 skipum upp að
N ormandí-strönd
Frakklands. Um
kvöldið hafði öflugur
her Bandamanna
MESTA INNRÁS SÖGUNNAR
bóginn. Hitler var með allan hug-
ann við baráttu sína gegn bolsé-
víkum og gerði sér ekki ljósa grein
fyrir hættunni á stríði á nýjum
vígstöðvum.
í júní hafði foringinn. heldur
ekki gert út um ágreining Romm-
els og Rundstedts um hvar koma
ætti fyrir þeim skriðdrekum, sem
þeir höfðu yfir að ráða. Rundstedt
vildi halda þýzku brynfylkjunum í
hæfilegri fjarlægð frá varnarvirkj-
unum á ströndinni til þess að
hægt yrði að gera víðtæka gagná-
rás með skriðdrekum á innrásarl-
iðið. Rommel óttaðist að ef farið
yrði að ráðum Rundstedts yrðu
þýzku brynsveitirnar fyrir víðtæk-
um loftárásum og vildi að innrás-
arliðið yrði hrakið á haf út á fyrstu
stundum orrustunnar. Vegna hiks
Hitlers komu þýzku brynfylkin of
seint á vettvang. „Mig langar til
að þakka honum með handa-
bandi,“ sagði forseti brezka her-
áðsins, Alan Brooke hershöfðingi.
„Hann er okkur 40 herfylkja
virði.“
Vandlegur undirbúningur
Bandaríska yfirherráðið og Ro-
osevelt forseti höfðu lengi hvatt
til innrásarinar með stuðningi
Stalíns, sem vildi stríð á nýjum
vígstöðvum. Brezka herráðið hafði
lagzt gegn ótímabærum aðgerðum
yfir Ermarsund. Brooke herráðs-
forseti hvatti til þess að Norður-
Afríka yrði hreinsuð fyrst og
krafðist þess síðan að innrás yrði
gerð í Ítalíu og sótt norður á bóg-
inn. Þótt hann gerði sér grein fyr-
ir nauðsyn árásar yfir Ermarsund
taldi hánn að sóknin á Italíu yrði
til þess að Þjóðverjar yrðu að
senda þangað fjölmennan liðsauka
frá Norður-Evrópu og að þar með
yrði auðveldara að ráðast á Norm-
andí. Churchill studdi Brooke og
hætt var við innrás 1943, þótt
margir telji að auðveldara hefði
reynzt að gera hana þá en ári síð-
ar.
brotizt gegnum
„Atlantsmúr“
Þjóðverja og tryggt
sér verulega fótfestu
á 60 mílna löngum
kafla. Á aðeins einum
lendingarstað af
fimm mætti
innrásarliðið
alvarlegri mótspyrnu,
en jafnvel þar urðu
Þjóðverjar að lúta í
lægra haldi. Stríð á
nýjum vígstöðvum
var hafið og um leið
upphafið að
endalokum
Þýzkalands nazista.
ÞJÓÐVERJAR höfðu búizt rammlega til varnar á ströndinni.
Gengið hafði verið frá því
við frönsku andspyrnu-
hreyfinguna að unnin
yrðu víðtæk skemmdarverk á inn-
rásardaginn. Til þess að gera
hreyfingunni viðvart um innrásina
hafði verið ákveðið að lesnar yrðu
tvær línur úr Haustljóði skáldsins
Verlains í franskri dagskrá BBC.
Fyrri línan átti að tákna að laus-
lega væri búið að ákveða innrásar-
daginn og sú síðari að innrásin
ætti að hefjast innan 48 stunda.
Fyrri ljóðlínunni, „Sorgþungur
ekki haustfiðlanna“, var útvarpað
1. og 2. júní og kl. 9.15 e.h. 5.
júní heyrðist síðari línan mikil-
væga — „Læknirinn grefur alla
sjúklinga sína.“
Samkvæmt ábendingu gagn-
njósnara Þjóðveija í andspyrnu-
hreyfingunni hafði yfirherstjórn
Þjóðveija á vesturvígstöðvunum,
OB West, látið fylgjast með öllum
útsendingum BBC til Frakklands.
Áður en tvær stundir voru liðnar
frá því síðari ljóðlínan var lesin
'hafði fréttin borizt til stjórnstöðva
þýzka hersins í Vestur-Evrópu og
aðalstjómstöðvanna í Berc-
htesgaden. Hins vegar tilkynnti
yfirmaður 7. þýzka hersins að
hann gæti ráðið við ástandið af
eigin rammleik, því að Þjóðveijar
töldu að landgangan í Normandí
væri „dreifiárás" og „raunveruleg
árás Bandamanna yrði gerð ann-
ars staðar.
Yfirmaður OB West, Gerd von
Rundstedt marskálkur, reyndi að
senda tvö brynherfylki á vettvang,
en þau voru ekki undir hans stjórn.
Ekki var hægt að skipa þeim að
sækja fram nema með leyfi Hitl-
BANDARISKIR hermenn ösla í land milli skothrina úr vélbyssum .
ers, sem svaf til hádegis og þegar
hann veitti samþykki sitt kl. 4 síð-
degis var það um seinan. ,
Óskipulögð viðbrögð
Á norðvesturströnd Frakklands
höfðu Þjóðveijar sama sem engan
flota og fáar flugvélar, en 56 her-
fylki (þó ekki fullskipuð), þar af
10 brynfylki. Alls tilheyrðu 40
herfylkjanna herfylkingu B og
voru undir stjórn Erwins Rommels
marskálks, „eyðimerkurrefsins,"
sem hafði stóreflt „Atlantsmúr"
Hitlers og látið koma fyrir milljón
jarðsprengjum.
Hitler hafði hafpað tillögum
Rommels og Rundstedts um að
innrás í vestri yrði hrundið með
því að treysta vígstöðuna í austri,
þar sem Þjóðveijar höfðu 157 her-
fylki, og senda liðsauka vestur á
Kraftur færðist í skipulagningu
áætlunarinnar um innrásina, sem
að lokum fékk dulnefnið Overlord,
þegar hershöfðingjarnir Dwight
D. Eisenhower og Bernard L.
Montgomery komu frá Miðjarðar-
hafi í desember 1943; Eisenhower
til þess að taka við starfi yfirhers-
höfðingja leiðangurshers Banda-
manna í Evrópu og Montgomery
til að taka að sér stöðu yfírmanns
landhersveitanna. Sumir töldu
„Ike,“ eins og Eisenhower var
kallaður, vinsælan sáttasemjara
fremur en þróttmikinn leiðtoga,
en ólíkt því sem gagnrýnendur
hans héldu veigraði hann sér aldr-
ei við að taka erfiðar ákvarðanir.
„Monty“ var þjóðhetja í augum
brezkra hermanna og almennings
i Bretlandi, en bandarískum her-
SJÁ BLS 14^