Morgunblaðið - 05.06.1994, Blaðsíða 8

8 SUNNUDAGUR 5. JÚNÍ 1994
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
R-listaverkið afhjúpað . . .
Fiskvinnslan leitar nýrra leiða til hráefnisöfiunar
Kaupa hluta af 12 þúsund tonna
kvóta Breta og Þjóðveija
ÞEGAR harðnar á dalnum leita
menn gjarnan nýrra leiða til að ná
settu marki. íslendingar hafa
brugðist við minnkandi þorskkvóta
með þeim hætti. Þeir hafa aflað
fanga á fjarlægum miðum og gert
löndunarsamninga við erlenda að-
ila. Hið síðarnefnda er nýtt og
ástæða til að velta því upp hvaða
möguleikar bíði okkar á þessu sviði.
Helsti möguleikinn felst í við-
skiptum með svokallaðan Atlants-
hafsþorsk úr Barentshafi. Eftir
heimildum Morgunblaðsins er um
að ræða 700.000 tonna kvóta og
skiptist hann á þann veg að Norð-
menn eiga 350.000 tonn, Rússar
330.000 tonn og nokkrar aðrar
þjóðir, m.a. Þjóðverjar og Bretar,
20.000 tonn.
Fiskurinn, sem er talinn góður
og er ormaíaus, er ýmist frystur
um borð eða fluttur ferskur til
hafnar. Rússar hafa aðallega tíðk-
að fyrri aðferðina og hafa íslend-
ingar verið meðal viðskiptavina
þeirra undanfarin tvö ár. Framboð
er áætlað u.þ.b. 200.000 tonn á
árinu og eigum við í samkeppni við
t.d. Norðmenn, Færeyinga, Dani,
Breta, Portúgala og Kanadamenn
um þann afla.
Yaxandi áhugi er á viðskiptun-
um og hefur umfang þeirra smám
saman aukist. Engu að síður hafa
ýmiss konar erfiðleikar mætt
mönnum. Nefna þeir erfiða sam-
keppnisaðstöðu vegna hás olíuverðs
(70 dollurum dýrara hér en í sam-
keppnislöndunum) og andúð sö-
lusamtaka á að markaðssetja tví-
frystan fisk. En smám saman er
að vinnast markaður fyrir þennan
físk.
Viðskipti með ferskan fisk úr
Barentshafi eru nýrri af nálinni hér
á landi. Aðallega er um að ræða
kvóta Breta og Þjóðverja og hafa
markaðsaðstæður á erlendum fisk-
mörkuðum valdið. því að sótt hefur
verið í að landa físknum hér.
Skemmst er að minnast landana á
Sauðárkróki og í Vestmannaeyjum.
Svipað er greitt fyrir fiskinn og á
Landanir erlendra
skipa á Sauðárkróki
og í Vestmannaeyj-
um hafa vakiðvonir
um lausn á vanda
fiskvinnslunnar.
Anna G. Ólafsdóttir
kannaði um hversu
mikil viðskipti gæti
verið að ræða.
fiskmörkuðum hérlendis og mark-
aðsetning veldur ekki erfiðleikum
eins og með frysta fískinn. Heimild-
ir Morgunblaðsins minna hins veg-
ar á að eðlilegt sé að verð á fisk-
mörkuðum erlendis hækki í kjölfar
landana á íslandi og bent er á að
um takmarkaðan kvóta sé að ræða.
Um sé að ræða snögga innspýtingu
í atvinnu og umsetningu sem vari
tæplega lengur en fram á haust.
Hér eru utankvótategundir ekki
inn í myndinni. í samtali við Einar
Svansson, framkvæmdastjóra,
Fiskiðjunar Skagfírðings á Sauðár-
króki, minntr hann á hlut ýsu, sem
er utankvótategund, í afla. Hann
sagði að skip frá Klaus Hartmann
í Þýskalandi hefði landað 500 tonn-
um af fiski í 4 löndunum hjá Fisk-
iðjunni í maí og gerður hefði verið
samningur um 4 til 5 landanir í
júní. Samtals yrði um 1.000 tonn
af fiski að ræða þessa tvo mánuðí
og meirihlutinn ýsa. Þorskkvóti
útgerðarinnar væri trúlega ekki
nema 600 til 700 tonn. Hann sagði
að verð væri svipað og á fisk-
mörkuðum hér og gæðin væru
sæmileg miðað við stíufísk.
Breskt skip landaði 100 tonnum
af ýsu og þorski hjá Vinnslustöð-
inni í Vestmannaeyjum á fímmtu-
dag. Sighvatur Bjamason, fram-
kvæmdastjóri, sagði að von væri á
öðru skipi á sunnudagskvöld og
yrði afli úr honum unninn í næstu
viku. Eftir það yrði staðan skoðuð
og ákveðið hvort tilboði um frekari
landanir yrði tekið. Hann sagðist
álíta að um skammtímaviðskipti
væri að ræða þar sem báðir
högnuðust. Verð væri lágt á mörk-
uðum í Bretlandi. Það myndi vænt-
anlega hækka aftur og Bretarnir
sækja heim á ný. Viðskipti með
frystan físk frá Rússum sagði Sig-
hvatur mun stöðugri. Hann sagðist
eiga von á rússnesku skipi í lok
vikunnar og ætlunin væri að safna
birgðum af frystum físk fram á
haust þegar framboð minnkaði.
Aðspurður um verð og gæði ferska
físksins sagði Sighvatur að verð
væri sambærilegt og á mörkuðum
hér. Gæði væru furðanlega mikil
miðað við aðstæður í skipunum.
Af ofansögðu má ljóst vera að
viðskipti með Atlantshafsþorsk úr
kvóta Breta og Þjóðveija verða
tæplega til að bjarga vanda sjávar-
útvegsins enda er vart nema um
tæplega 12.000 tonn að ræða í
heildina. íslendingar verða því að
róa á önnur mið og hefur verið
rennt hýru auga til viðskipta Rússa
með ferskan fisk í Noregi. Reynt
hefur verið að finna leið til að kom-
ast inn í þau viðskipti en víst er
að erfitt verður um vik enda gott
verð í gangi. Hér er samt um um-
talsvert magn að ræða sem komið
gæti sér vel fyrir íslenska fisk-
vinnslu.
Til frekari fróðleiks má geta
þess að erlend skip lögðu 20.985
tonn af afla á landa hér 1992 og
32.914 tonn árið 1993. Aflinn í ár
var, samkvæmt bráðabirgðatölum
Fiskistofu, kominn upp í 14.640
tonn 25. maí síðastliðinn. Þorskur
var 6.000 tonn, þar af 5.600 frá
rússneskum skipum, ýsa 540 tonn,
þar af 480 frá rússneskum skipum,
ufsi 210 tonn, úthafskarfi 4.000
tonn, þar af 850 tonn frá rússnesk-
um skipum og 2.180 frá þýskum,
og rækja 3.890 tonn.
Öryggismál í öndveg
Sj ómannadag-
urinn stuðlar
að samheldni
Halldór Blöndal
Sjómannadagurinn er að
venju haldinn hátíðleg-
ur í dag, fyrsta sunnu-
dag í júní. Dagurinn var í
fyrsta sinn haldinn hátíðlegur
í Reykjavík árið 1938 og
breiddist siðurinn fljótt út um
landið.
Sjómenn, aðstandendur
þeirra og aðrir landsmenn gera
sér jafnan glaðan dag á sjó-
mannadaginn. Flutt eru ávörp
og aldraðir sjómenn heiðraðir
fyrir störf sín. Stór þáttur í
dagskrá sjómannadagsins er
að minnast látinna sjómanna
og heiðra aðra fyrir björgunar-
afrek. Sjónum er beint að ör-
yggis- og fræðslumálum, knúið
á og spurst fyrir um úrbætur.
Hver er staða öryggisfræðslu
nú? Stendur til að færa fræðsl-
una nær sjómönnum úti á landi
með skólaskipinu Sæbjörgu? Get-
um við lánað frændum okkar í
Færeyjum skipið? Þetta eru spurn-
ingar sem varpað er fram á sjó-
mannadaginn.
Halldór Blöndal, samgönguráð-
herra, segir að alþingi hafí sam-
þykkt hertari ákvæði um fræðslu
í öryggismálum sjómanna. „Eftir-
leiðis fá sjómenn ekki lögskráningu
nema hafa áður farið á námskeið
í Slysavamaskóla sjómanna eða
sambærilegum skóla. Lögin marka
þáttaskil og eru til þess fallin að
draga úr slysahættu.
Skólaskipið Sæbjörg hefur farið
um hafnir landsins til þess að gefa
sjómönnum kost á fræðslu í örygg-
ismálum sem ég tel nauðsynlegt,
m.a. til að þeir geti dvalist hjá fjöi-
skyldum sínum meðan á námskeið-
unum stendur. Nú hefur verið til
umræðu hvort fara eigi út í fjár-
frekar endurbætur á Sæbjörgu eða
festa kaup á nýju skipi. Niðurstaða
hefur ekki fengist. En brýnt að
taka ákvörðun. Ef við getum liðs-
innt Færeyingum er ég hlynntur
því og að Sæbjörg fari þangað."
- Hvernig líður sjálfvirku til-
kynningaskyldunni?
„Gengið hefur verið frá þríhliða
samkomulagi við Slysavamafélagið
og Póst og síma um að ráðist verði
í uppsetriingu sjálfvirka tilkynn-
ingakerfísins. Kerfíð er hannað af
íslenskum aðilum og hefur verið
lengi í undirbúningi. Nú liggur fyr-
ir að skipa undirbúningshóp til að
skipuleggja verkefnið og hvernig
eigi að standa að fram-
kvæmd þess sem ekki á
að taka langan tíma.
Ég sé fyrir mér að það
verði síðan unnið af ís-
lenskum aðilum, sem
hafa sýnt því áhuga, og
mun Kerfísverkfræði-
stofan væntanlega
gegna- lykilhlutverki. Við getum
verið stolt af því hversu vel hefur
til tekist og fyrirspurnir hafa borist
frá öðrum löndum um að fá að
fylgjast með reynslu okkar.
Tekist hefur að tryggja 50 millj-
ónir til verksins. En hugmyndin er
sú að Póstur og sími reki kerfið
og að staðið verði undir því með
afnotagjöldum. Slysavamafélag ís-
lands hefur tekið að sér að reka
stjómstöðina og reisa hana, sem
kostar um 30 milljónir króna. Það
er verulegt fé og sýnir hversu mik-
ið slysavamafólk leggur uppúr því
að sjálfvirku tilkynningaskyldunni
verði komið á.“
— Er eitthvað nýtt á döfinni í
öryggismálun um?
„Nú er að hefjast vinna við mót-
un heildarreglna um þann þátt sem
unninn er af frjálsum félagasam-
tökum og verður það gert í nánu
samstarfi við Slysavarnafélag ís-
► Halldór Blöndal, alþingis-
maður og ráðherra, er fæddur
24. ágúst 1938 í Reykjavík.
Hann lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum á Akureyri
árið 1959 og hóf nám í lög-
fræði við Háskóla íslands árið
eftir. Hann hætti námi og starf-
aði í nokkur ár sem kennari
og blaðamaður. Hann hefur
unnið fjölmörg trúnaðarstörf
fyrir Sjálfstæðisflokkinn og
setið á þingi og í ráðherrastól
fyrir flokkinn.
lands, Landsbjörgu og aðra sem
koma að.
Ríkisstjórnin ákvað að ráðast í
kaup á Puma-þyrlu í maímánuði
og er gert ráð fyrir að hún komi
til landsins í apríl næstkomandi.
Þyrlan markar þáttaskil í björgun-
armálum okkar þar sem hún er
öflugri og langfleygari en þau tæki
sem við höfum nú. Með henni og
eftir að sjálfvirka tilkynningakerfíð
verður komið á verður miklu betur
séð fyrir öryggismálum sjómanna
en áður.“
- Mikið hefur verið rætt um
hentifánaskip. Hvernig líður skrán-
ingu þeirra?"
„I maímánuði samþykkti alþingi
að víkka út reglur um skráningu
fiskiskipa þannig að nú má skrá
fiskiskip sem hafa verið úrelt eða
keypt til landsins fyrir 30. apríl
síðastliðinn þó þau séu eldri en 15
ára. Þetta er gert til að koma til
móts við þá aðila sem
hafa fest kaup á fiski-
skípum sem ekki hafa
heimild til veiða innan
fiskveiðilögsögunnar.
Tilgangurinn er að
sjálfsögðu sá að nýta
fiskistofna á alþjóðlegu
hafsvæði en það höfum
við gert í vaxandi mæli.“
- Hver er þýðing sjómannadags-
ins fyrir sjómenn? Hefur hún
breyst?
„Sjómannadagurinn er mikill
hátíðisdagur í sjávarplássum lands-
ins, einkum fyrir sjómenn, fjöl-
skyldur þeirra, gamla sjómenn og
aðra sem að útgerð og fiskvinnslu
koma. Gildi þessa dags er síst
minna en áður og sést m.a. á því
að mikið er lagt upp úr að skip séu
í höfn.
Á sjómannadaginn gera menn
upp Iiðið ár og horfa til framtíðar.
Hann stuðlar að nauðsynlegri sam-
heldni meðal sjómanna og minnir
þjóðina á að hún gæti ekki lifað
því menningarlífi sem hún lifír
nema vegna þeirra miklu auðæfa
sem hafíð gefur af sér. Ég vil nota
þetta tækifæri til að óska sjómönn-
um öllum til hamingju með daginn
og árs og friðar í framtíðinni."
Getum veriA
stolt af nýja
tilkynninga-
skyldukerfinu