Morgunblaðið - 29.07.1994, Blaðsíða 23

I-
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 29. JÚLÍ1994 23
Reuter
Fjölmiðlar krefjast útskýringa frá Silvio Berlusconi, sem er hér
umkringdur í höfuðstöðvum flokks síns, Forza Italia, í Róm.
Segulbandsupptökur úr forsetatíð Kennedys birtar
Hafði áhyggjur af
lokamistökunum
Loftmynd, sem
tekin var úr
bandarískri
njósnaflugvél,
af sovéskri eld-
flaugastöð á
Kúbu, tekin 16.
október 1962.
góðir vinir og nánir samstarfsmenn
að eyða saman kvöldstund. Stjórnar-
andstaðan og fréttaskýrendur gerðu
gys að þeirri útskýringu, og töldu
víst að fundurinn hefði snúist um
hvernig bregðast mætti við ásökunum
um spillingu.
Hvort heldur þeir hittust þarna
félagarnir og gripu í spil, eða ræddu
hvernig komast mætti undan alvar-
legum ásökunum, þá hefði Berlusconi
mátt vera deginum ljósara, ekki síst
vegna hremminganna út af tilskipun-
inni, að fundur embættismanna ríkis-
stjórnar hans með forsvarsmönnum í
fyrirtæki hans - alit að því á laun -
myndi vekja alvarlegar grunsemdir.
Aðstoðarmenn hans segja að ekki
hafi hvarflað að forsætisráðherranum
að svona fundur myndi þykja vafa-
samur, og því segja fréttaskýrendur
að honum hafi einfaldlega brugðist
stjórnmálabogalistin.
Það er einmitt þarna sem Berlusc-
oni hefur brugðist, segja stjórnmála-
menn og fréttaskýrendur. Honum
hefur láðst að gera greinarmun á
hagsmunum Fininvest og skyldum
sínum sem þjóðarleiðtoga.
„Ég trúi því ekki sjálfur hvernig
hann hefur hagað sér,“ var haft eftir
ráðherra sem ekki vildi láta nafns
síns getið. „Hann ætti bara, að sinna
störfum sínum sem forsætisráðherra,
og ekki svo mikið sem ræða við stjórn-
armenn í Fininvest, að ekki sé nú
minnst á lögfræðinga starfsmanna
sem hafa viðurkennt á sig mútu-
greiðslur.“
Giuliano Ferrara, talsmaður stjórn-
arinnar, viðurkenndi að fundurinn á
sunnudaginn hefði verið mistök. Hann
sagði í viðtali við la Repubblica að
forsætisráðherrann hlyti að reyna að
forðast hagsmunaárekstra. Vandinn
yrði þó ekki leystur snögglega. Ber-
lusconi hefði verið vanur að vera allt
í öllu í fyrirtækinu sem hann byggði
upp á 30 árum. „Nú stendur hann í
rekstri á ríkisstjórn, og þarf að læra.“
Hvar er kraftaverkið?
Það veldur ítölum nokkrum heila-
brotum hvers vegna Berlusconi var
yfirleitt áfram um þessa tilskipun.
Vandann sem hann vildi bregðast við,
möguleikinn á fyrirbyggjandi varð-
haldi og misnotkun þess, hefði að lík-
indutn mátt leysa betur með því að
+■
leggja fram lagafrumvarp á þinginu.
Það er einmitt leiðin sem stjórnin
ætlar að fara núna. Forsætisráðherr-
ann neitar því að með tilskipuninn
hafi hann viljað hjálpa vinum sínum,
eins og Bettino Craxi, fyrrum forsæt-
isráðherra, sem á nú yfir höfði sér
dóm fyrir aðild að spillingu, þótt sjálf-
ur haldi hann sig í Túnis - vegna
veikinda, að eigin sögn. Rannaóknar-
dómararnir kröfðust þess að gefin
yrði út alþjóðleg handtökuskipun á
hendur honum, en hefði tilskipun
Berlusconis náð fram að ganga hefðu
þeir ekki getað farið fram á slíkt. Það
varð raunar úr, að í fyrradag var
kröfu dómaranna hafnað.
Það var svo núna undir vikulokin
að gefin var út skipun um að Paolo,
bróðir Berlusconis, skyldi handtekinn,
grunaður um að standa fyrir mútu-
greiðslum fyrir hönd Fininvest, fyrir-
tækisins sem forsætisráðherrann er
sjálfur eigandi að. Þau eru því oiðin
fá, skjólin sem ekki virðist fokið í
fyrir Berlusconi. Maðurinn sem ætlaði
að ráðast gegn gamla kerfinu virðist
helst vera hluti af því sjálfur. Meira
að segja þau tögl og hagldir sem
hann hefur á sjónvarpinu hafa komið
í bakið á honum. Nýverið vildi hann
gera mannabreytingar í stjórn ríkis-
sjónvarpsins, og var þá sakaður um
að haga sér eins og „Stóri bróðir" í
sögu Orwells, vilja hafa vakandi auga
með borgurum sínum og stjórna með
„telecrazia" eða „nærræði".
Það hefur vakið undrun fréttaskýr-
enda hversu veik stjórnarandstaðan
á þinginu hefur reynst í þessu máli
öllu. Francesca Cinelli, vínbóndi í
Toscana, bendir á, að vandinn sé fólg-
inn í því, að „þetta land hefur aldrei
haft raunverulega, lýðræðislega
stjórnarandstöðu á þessari öld. Okkur
var lofað friðsælli byltingu 1922,
1945-48, og svo lofaði Berlusconi því
sama núna 1994. En efndir hafa eng-
ar orðið, þótt við þurfum mjög á því
að halda.“
Atburðir undarfarinna vikna hafa
svipt Berlusconi möguleikanum á því
að veita ítölum það sem hann lofaði
þeim í kosningabaráttunni: Bjartsýni.
Ef til vill er hætt við að rannsóknar-
dómararnir fari offari, en það kann
líka að vera, að þeir séu besta og
öflugasta andstaðan sem Italir eiga
völ á gegn boðberum nærræðisins.
HEIMURINN stóð á
barmi kjamorkustyrj-
aldar í Kúbudeilunni.
Kemur það fram á
segulbandsupptökum,
sem gerðar voru í
skrifstofu John F.
Kennedys Bandaríkja-
forseta í Hvíta húsinu
þessa örlagaríku daga
í október 1962.
Bandaríkjaher var til-
búinn til loftárása á
Kúbu, en sumir ráð-
gjafa Kennedy, lögðu
til, að Níkíta Krútsjov,
leiðtoga Sovétríkj-
anna, yrði gefin „und-
ankomuleið“.
Leynilegar segulbandsupp-
tökur, sem John F.
Kennedy-safnið hefur birt
í fyrsta sinn, staðfesta
fyrri fullyrðingar um, að legið hafi
við nýju heimsstríði og allsheijar-
kjarnorkustyijöld í Kúbudeilunni
1962. Á spólunum, sem eru þriggja
klukkustunda langar, eru upptökur
frá fundum Kennedys, forseta
Bandaríkjanna, með ráðgjöfum sín-
um, þar á meðal Robert, bróður
sínum, sem þá var dómsmálaráð-
herra, McGeorge Bundy öryggis-
ráðgjafa og Robert McNamara
varnarmálaráðherra.
Það, sem olli Kúbudeilunni, var
gríðarmikil hernaðaruppbygging
.Sovétmanna á Kúbu þar sem þeir
komu fyrir fjölda eldflauga, sem
borið gátu kjarnorkusprengjur og
voru í skotfæri við Bandaríkin.
Kennedy og ráðgjafar hans veltu
því fyrir sér hvernig svara ætti
þessari ógnun og meðal annars var
rætt um loftárásir á Kúbu. Af upp-
tökunum er ljóst, að Kennedy og
hans menn gerðu sér fulla grein
fyrir, að minnstu mistök gætu
steypt heiminum út í kjarnorku-
styrjöld. Kennedy hafði hins vegar
einnig áhyggjur af því, að yrði ekk-
ert hafst að, gæti það táknað enda-
lok Atlantshafsbandalagsins,
NATO, varnarsamtaka vestrænna
ríkja.
Óhjákvæmilegt að bregðast við
„Við verðum að bregðast við
þessu því annars mun bandalagið
leysast upp,“ sagði Kennedy við
ráðgjafa sína. „Nú er aðeins um
það að ræða hvað eigi að gera til
að draga úr hættu á kjarnorkustyij-
öld — sem yrði auðvitað lokamistök-
in.“
Upptökurnar eru frá tveimur
fundum í Hvíta húsinu að morgni
18. og 22. október 1962, þegar
Kúbudeilan stóð sem hæst, en gæð-
in éru fremur lítil vegna ýmissa
bakgrunnshljóða og nálægðar fund-
armanna við falda hljóðnemana í
skrifstofu forsetans. Á fyrstu upp-
tökunni virðast flestir ráðgjafa
Kennedys vera hlynntir beinum
hernaðarafskiptum. Loftmyndir af
eldflaugapöllunum á Kúbu eru
skoðaðar nákvæmlega og aðgerðir
ræddar, meðal annars viðbrögð við
hugsanlegri árás Kúbveija á banda-
rísku flotastöðina í Guantanamo-
flóa.
Loftmyndirnar sýndu svo ekki
varð um villst, að á Kúbu átti sér
stað mikil uppbygging stöðva fyrir
meðaldrægar kjarnorkueldflaugar
og heyra má ónefndan ráðgjafa
segja við Kennedy: „Maður fær það
óhjákvæmilega á tilfinninguna af
myndunum, að eitthvað mikið liggi
á.“
Skyndiárás ósamboðin
Bandaríkjunum
í einn tíma ræddu Kennedy og
ráðgjafar hans um að gera skyndiá-
rás á Kúbu en nokkrir urðu þó til
að vara forsetann við og sögðu, að
nauðsynlegt væri að gefa Níkíta
Krútsjov, leiðtoga
Sovétríkjanna,
„einhveija undan-
komuleið11.
Skyndiárás á Kúbu
myndi hins vegar
loka fyrir það.
„Að gera fyrir-
varalausa árás
væri endurtekning á Pearl Harbo-
ur. Við getum vænst slíks framferð-
is af Sovétríkjunum en ekki af
Bandaríkjunum," segir George Ball,
aðstoðarutanríkisráðherra Banda-
ríkjanna á þessum tíma.
Heyra má Kennedy spyija
McNamara varnarmálaráðherra
hvað hann haldi um líklegt mann-
fall í loftárásum á eldflaugastöðv-
arnar á Kúbu.
Hugsanlegt mannfall
„Við myndum nota 750 punda
(340 kg) napalmsprengjur og það
yrði um að ræða mjög miklar árás-
ir. Við hljótum að gera ráð fyrir,
að nokkur hundruð sovéskra borg-
ara týndu lífi,“ svarar McNamara.
Sumir þeirra, sem voru á fundun-
um, vöruðu við hugsanlegum við-
brögðum Sovétmanna annars stað-
ar, jafnvel beinum árásum á Banda-
ríkin. Á fundinum mánudaginn 22.
október snerist umræðan um ræðu,
sem Kennedy ætlaði að flytja til
bandarísku þjóðarinnar, og um þær
fyrirskipanir, sem yfirstjórn Banda-
ríkjahers yrðu gefnar kæmi til styij-
aldarátaka. Þann sama dag var
herinn að safna saman hundruðum
orrustuflugvéla í Flórída ásamt því
að fylgjast nákvæmlega með því,
sem fram fór á Kúbu, með hjálp
njósnahnatta.
Sex dögum síðar leystist Kúbu-
deilan þegar Krútsjov féllst á að
taka niður eldflaugastöðvarnar og
flytja burt frá Kúbu öll árásarvopn.
Mestur hlutinn leynilegur
áfram
Upptökurnar, sem Kennedy-
bókasafnið hefur birt, eru aðeins
þær fyrstu af alls 15 klukkustunda
löngum upptökum,
sem gerðar voru í
Kúbudeilunni. Hef-
ur bandaríska
þjóðaröryggisráðið
og aðrar opinberar
stofnanir heimilað
birtingu þeirra að
nokkru. Mestur
hlutinn verður þó leynilegur áfram
þrátt fyrir áskoranir fræðimanna
og jafnvel sumra úr Kennedy-fjöl-
skyldunni um að þær verði birtar.
Frá sumrinu 1962 eru til 200
klukkustunda langar upptökur af
því, sem fram fór á skrifstofu
Bandaríkjaforseta í Hvíta húsinu
og þær voru gerðar að fyrirskipan
Kennedys. Voru þær raunar gerðar
reglulega allt þar til hann var myrt-
ur í Dallas 22. nóvember 1963.
Opinberlega var ekkert vitað um
tilvist segulbandsupptaknanna fyrr
en 1973 en þangað til voru þær í
eigu Kennedy-fjölskyldunnar. Þá
gaf hún þær Kennedy-safninu, en
það er hluti af bandaríska þjóð-
skjalasafninu.
15 klukkustunda langar
upptökur voru gerðar á
skrifstofu Bandaríkja-
forseta á meðan Kúbu-
deilan stóð