Morgunblaðið - 08.01.1995, Blaðsíða 27

26 SUNNUDAGUR8. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 8. JANÚAR 1995 27

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Kostnaður við heilbrigðiskerfi
okkar íslendinga hefur vax-
ið mjög. Á þessu kjörtímabili hefur
verið gripið til margvíslegra ráð-
stafana til þess að hemja þessi
útgjöld. Sighvatur Björgvinsson,
heilbrigðisráðherra hefur haft for-
ystu í þeirri viðleitni. Á fyrra tíma-
bili hans í heilbrigðisráðuneytinu
gekk hann hart fram í því að draga
úr kostnaði. Þótt Morgunblaðið
styddi slíkan niðurskurð og hefði
m.a. bent á þá leið sem Nýsjálend-
ingar hafa. farið að tekjutengja
nánast allt þetta kerfi, þótti blað-
inu á hinu fyrra tímabili Sighvats
Björgvinssonar í heilbrigðisráðu-
neytinu, að hann væri kominn út
á yztu mörk gjaldtöku hjá almenn-
ingi og jafnvel yfir þau mörk.
Hins vegar fer ekki á milli mála,
að umtalsverður árangur hefur
náðst í því að draga úr útgjöldum
eða öllu heldur að draga úr aukn-
ingu útgjalda.
Nú hefur ráðherrann hafizt
handa á nýjan leik um að hemja
útgjöld hins opinbera vegna heil-
brigðismála og stefnir að því að
taka upp á ný tilvísanakerfi í heil-
brigðisþjónustunni. í grundvallar-
atriðum hlýtur það að teljast eðli-
legt, að einstaklingur, sem telur
sig eiga erindi til læknis, fari í
byijun til heimilislæknis og að sá
læknir meti, hvort ástæða er til,
að sjúklingur fari til sérfræðings.
Gestur Þorgeirsson, formaður
Læknafélags Reykjavíkur, segir í
Morgunblaðinu í gær, að ekki sé
um það deilt, að almennt eigi fólk
að leita fyrst til heimilislæknis
vegna heilbrigðisvanda. Þess
Árvakur hf., Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
vegna er væntanlega samstaða
meðal lækna almennt og annarra
um þetta grundvallaratriði.
Hins vegar snýst ágreiningur-
inn um það, hvort setja eigi fólki
skorður við að leita beint til sér-
fræðinga. Nú er að vísu ljóst, að
samkvæmt þeim tillögum, sem
fyrir liggja um hið nýja tilvísana-
kerfi, getur fólk snúið sér beint
til sérfræðings en þá verður það
að greiða þjónustuna fullu verði.
Ríkið greiðir ekki hluta hennar
eins og nú. Það er jákvætt að
þessi valkostur sé fyrir hendi.
Samkvæmt hinum nýju reglum um
tilvísanir ákveður heimilislæknir,
sem gefur út tilvísun gildistíma
hennar. Hámarkstími getur verið
eitt ár. í því felst, að sjúklingur,
sem þarf af einhveijum orsökum
að ganga reglulega til læknis þarf
að endurnýja tilvísunina einu sinni
á ári. Það geta varla talizt mikil
óþægindi fyrir sjúklinginn.
Samkvæmt hinu nýja tilvísana-
kerfi á heimilislæknir að tilgreina
grein sérfræðilækninga en ekki
nafn sérfræðings. Sjúklingurinn
ákveður sjálfur til hvaða læknis
hann fer. Þetta firrir lækna þeirri
gagnrýni að þeir vísi til ákveðins
sérfræðings vegna kunningja-
tengsla eða annarra tengsla.
Formaður Læknafélags Reykja-
víkur segir, að sérfræðingar séu
ánægðir með kerfið eins og það
er og telur, að sjúklingar séu það
líka. Hann segir: „Megintilgangur
tilvísanakerfa er að takmarka að-
gang fólks að dýrri sérfræðiþjón-
ustu. Hér á þetta ekki við vegna
þess, hvað sérfræðiþjónusta er
ódýr, raunar með því lægsta, sem
þekkist á Vesturlöndum vegna
samninga okkar við Trygginga-
stofnun." Nú er það alltaf teygjan-
legt hvað er dýrt og hvað er ódýrt.
Fólki með litlar tekjur, sem þarf
að leita til heilbrigðisþjónustunnar
reglulega, finnst þessi þjónusta
býsna dýr. Það var ekki að
ástæðulausu, að Morgunblaðið
varaði við því fyrir nokkrum miss-
erum, að gjaldtakan í heilbrigðis-
kerfinu væri komin að yztu mörk-
um. Það er hins vegar engin
spurning um, að heilbrigðisþjón-
ustan í heild er orðin mjög dýr
fyrir skattgreiðendur og hundrað
milljónir hér og hundrað milljónir
þar í sparnaði skipta máli.
Gestur Þorgeirsson, formaður
Læknafélags Reykjavíkur, telur,
að tilvísanakerfið geti leitt til þess
að sérfræðiþjónustan verði fyrir
færri og þá verði hún jafnframt
dýrari. Hvað felst í þessu? Að
núverandi kerfi sérfræðinga sé svo
viðamikið, að fækki sjúklingum
umtalsvert kosti þeim mun meira
á sjúkling að halda því uppi? Það
væri þá væntanlega vísbending
um, að sérfræðingar væru að
bjóða upp á meiri þjónustu, en
„markaðurinn" þyrfti á að halda.
Og þá er ekki um annað að ræða
en takmarka framboðið.
Hitt er svo annað mál, að tilvís-
anakerfið má ekki leiða til þess,
að heimilislæknar haldi þeim
sjúklingum hjá sér, sem eiga er-
indi við sérfræðinga. Raunar er
óhætt að fullyrða, að yfirgnæfandi
meirihluti lækna, hvort sem um
er að ræða heimilislækna eða sér-
fræðinga misnota þetta kerfi ekki
á nokkurn hátt, En eins og venju-
lega er alltaf hægt að finna dæmi
um slíkt og þau dæmi koma óorði
á kerfið.
Reynslan í heilbrigðiskerfinu
eins og víða annars staðar er sú,
að ekki er allt sem sýnist. Rök
heilbrigðrsráðherrans fyrir því að
taka upp tilvísanakerfi á ný eru
íhugunarverð. Sérfræðingar þurfa
að færa fram aðrar röksemdir
gegn þessu kerfi en þeir hafa gert,
ef þeir vilja ná eyrum fólks. Feng-
in reynsla sýnir hins vegar að allt
of oft skýtur kostnaður, sem tekst
að spara á einum stað, upplcollin-
um annars staðar. Hann færist til
en hverfur ekki. Þetta hefur gerzt
í heilbrigðiskerfinu og getur gerzt
aftur.
TILVÍS ANIR OG
SÉRFRÆÐIN GAR
1 1 A ÞEGAR
1 Itc*ég tala um
að lífíð sé ferðalag og
hugsa um dauðann í
svipuðum dúr, þá er
ég síðuren svo einn á
báti og sízt af öllu að
slík hugsun sé ný af nálinni. Eða
talar ekki Hamlet um dauðann sem
ókannað land, nei hann segir ekki
einsog ókannað land, heldur að
dauðinn sé ókannað land sem eng-
inn ferðalangur snýr aftur frá:
The undiscover’d country from whose boum
No traveller retums...
Merkilegt(I) En þó er það kannski
merkilegast við þessa tilgátu eða
ályktun að unnt er að taka svona
til orða, ókannað land, um þann
heim sem fleiri hafa gist en nokk-
urt landsvæði annað án þess okkur
þyki það skrýtið; andkannalegt.
Ætli það segi ekki meira um dauð-
ann og leyndardóma hans en flest
annáð?
I Serenissima sem gerist einsog
flestar góðar sögur innan þess leik-
sviðs sem markast af höfuðkúpu
aðalpersónunnar, eða eigum við
heldur að segja höfundarins, er,
Jessica, hversem hún er, að velta
fyrir sér lífí mannsins og kemst áð
þeirri niðurstöðu að það sé í raun
og veru ekki fólgið í öðru en nær-
ast og losna við úrgang. Ef ást, list
og Ijóð væru tekin burt úr lífí og
reynslu mannsins snerist það ekki
um annað en þessa næringu og
þennan úrgang. Maðurinn væri þá
ekki annað en vélinda, magi og rist-
ill sem vinna úr næringu. Upphaf
alls og endir væru þannig tvö op.
Engin ást, engin ljóð-
list né þrá eftir því
sem er guðdómlegt.
Og niðurstaða Ericu
Jong er sú að það
sæti undrun að svo
margir skuli vera svo
ánægðir með svo lítið(!) Eða eru
þeir í raun óánægðir og reyna að
gleyma þessari óánægju með því
að festa hugann við afþreyingu og
kaupæði og slóvga óánægjuna með
áfengi og fíkniefnum?
Einnig þetta hefur Shakespeare
fjallað um. Og hann hefur svar á
reiðum höndum án þess það komi
til tals þarsem þau hittast þarna í
Feneyjum í þessari athyglisverðu,
tímalausu fléttu og horfast í augu
í vatnsmjúku myrkri þessarar
gömlu borgar. Það glittir á gulllokk-
inn í eyra hans og hann horfir inní
starandi augnaráð Jessicu og segir:
Hver elskar sem elskar ekki við
fyrstu sýn? Og hún verður aldrei
söm eftir. Ástin er upphaf og endir
alls í ljóðlist þessa skolhærða snill-
ings sem hefur afgreitt líf án ljóðs,
listar, ástar og þrár eftir því sem
er guðdómlegt með þessum orðum:
Hvað er sá maður
sem fær þau gæði æðst i tímans arði
að sofa og éta? skepna, og ekkert annað.
Sönn ást getur verið endurtekn-
ing. En hún er þó aldrei endurtekn-
ing, þótt hún sé endurtekin daginn
út og daginn inn. Tilhlökkun er
ávallt fersk og ný einsog Passíu-
sálmarnir. Ást þarfnast ræktunar.
Ræktun er endurtekning. Það getur
verið fullnæging í slíkri endurtekn-
ingu, ekki einungis stundarfróun.
1 1 r SUMIR GETA EKKI
A X tl • að því gert að þeir eru
skáld. Aðrir geta ekki að því gert
að þá langar til að vera skáld. Vind-
urinn er alltaf að reyna að syngja
við laufið í skóginum. Hann öfund-
ar fuglana. En stundum gælir hann
við þá í andvaranum. Eg hef ort
um minningu fuglanna.
í Bræðrunum Karamazov segir
einhvers staðar að minningin sé
verðmætust, einkum æskuminning-
in. Eg er sammála því. Þær bækur
sem skipta mig máli sem skáldskap-
ur eru verk sem eru reist á tilfinn-
ingu sem er höfundinum eiginleg
og reynslu og minningum sem geta
staðið sem algild skírskotun.
1 1 BORGES HAFÐI OF-
1 lUtnæmi fýrir speglum.
Hann óttaðist spegla. Það gerði Poe
víst líka. Þeim fannst eitthvað ógn-
vekjandi við speglasal veruleikans.
En þeir speglar sem eru raunver-
lega ógnvekjandi eru speglarnir
sem búa innra með hveijum manni.
Sérhver manneskja er spegill sem
endurskapar aðra manneskju. Þeg-
ar við deyjum, brotnar spegill. Þá
fara í súginn þúsundir atburða,
þúsundir minninga sem verða ekki
endurteknar. Líf sundrast. Spegill-
inn speglar, en hann geymir ekki.
Hann endurkastar; en varðveitir
ekki.
Dagarnir eru spelgar eilífðarinn-
ar, sagði Borges.
M
(meira næsta sunnudag)
HELGI
spjall
Bæjarstjórn akur-
eyrar hefur ekki tekið
ákvörðun um að selja
meirahlutaeign sína í
Útgerðarfélagi Akur-
eyringa eða verulegan
hluta hennar. Hins veg-
ar er ljóst, að einhver
vilji er fyrir hendi innan bæjarstjórnarinn-
ar til þess að selja þessa eign. Það er
bæði skiljanlegt út frá hagsmunasjónar-
miði bæjarins og fagnaðarefni frá sjónar-
hóli þeirra, sem telja, að ríki og sveitarfé-
lög eigi ekki að vera aðilar að atvinnu-
rekstri. Hagmunir Akureyrarbæjar eru
bersýnilega þeir að losa fjármuni með
eignasölu og greiða niður skuldir.
Þá hefur það komið fram í umræðum
um hugsanlega sölu á eignarhluta bæjar-
ins, að einn þeirra aðila, sem hafa áhuga
á að kaupa hlut Akureyrarbæjar, þ.e.
Kaupfélag Eyfírðinga á Akureyri, hefði í
kjölfar slíkra viðskipta áhuga á, að bjóða
íslenzkum sjávarafurðum hf. að taka að
sér útflutning og sölu á framleiðsluafurð-
um ÚA gegn því að IS flytti starfsemi
sína til Akureyrar. Með slíkri ráðstöfun
væri lagður grundvöllur að því að byggja
upp á Akureyri eins konar viðskiptamið-
stöð til mótvægis við þá einu raunverulegu
viðskiptamiðstöð, sem til er í landinu, þ.e.
í Reykjavík eða á höfuðborgarsvæðinu.
Augljóst er, að Akureyrarbær og raunar
Eyjafjarðarsvæðið mundi til lengri tíma
litið hafa hag af því.
Stjórnendur KÉA hafa lýst því, að eitt
helzta markmið þeirra með þessum kaup-
um væri að tryggja, að kvóti ÚA yrði
ekki fluttur frá Akureyri. Það út af fyrir
sig getur tæpast vegið þungt í umfjöllun
bæjarstjómarinnar í fyrsta lagi vegna þess,
að eitt öflugasta útgerðarfyrirtæki lands-
ins, Samheiji hf. á Akureyri, hefur lýst
áhuga á að kaupa allan eignarhlut bæjar-
ins og varla ástæða til að ætla, að þeir
Samheijamenn mundu flytja kvótann úr
bænum. í öðra lagi er ljóst, að ÚA er svo
sterk rekstrareining, að hugsanlegir kaup-
endur annars staðar frá mundu ekki hafa
nokkum hag af því að flytja kvótann á
brott og draga úr starfseminni á Akur-
eyri, heldur þvert á móti að auka hana.
Nokkur reynsla er nú komin á sölu eigna
opinberra aðila til einkaaðila. Sú reynsla
er að vísu takmörkuð en þó nægilega mik-
il til þess að mönnum er ljósara en áður
mikilvægi þess að standa þannig að sölu
slíkra eigna, að hafíð sé yfír gagnrýni.
Athugasemdir hafa komið fram við sölu
ríkisins á Síldarverksmiðjum ríkisins og
hlut ríkisins í íslenzkri endurtryggingu hf.
Þeir sem á næstu mánuðum og misserum
kunna að standa að sölu á hlut opinberra
aðila í atvinnufyrirtækjum geta áreiðan-
lega eitthvað af þeim athugasemdum lært.
Þau sjónarmið, sem fyrst og fremst
hljóta að ráða afstöðu bæjarstjórnar Akur-
eyrar, ef hún á annað borð kemst að þeirri
niðurstöðu, að hún vilji selja, eru auðvitað
þau að fá sem hæst verð fyrir hlutabréfín
í ÚA. Þeir sem í bæjarstjórn sitja eiga
ekki þeiman eignarhlut heldur bæjarbúar
allir. Þeirra hagsmunir eru fyrst og fremst
að fá sem mesta fjármuni fyrir þessa eign.
Þess vegna er óhugsandi með öllu, að
bæjaryfírvöld á Akureyri geti staðið að
hugsanlegri sölu á þann veg að ganga til
samninga við einn aðila eins og KEA um
að selja kaupfélaginu eignarhlutann eða
verulegan hluta hans. Nú þegar hafa þrír
aðilar lýst áhuga á þessari eign. Það eru
Kaupfélag Eyfirðinga, Samheiji hf. á Ak-
ureyri og loks hafa forráðamenn Sölumið-
stöðvar hraðfrystihúsanna lýst áhuga á
að ná saman hópi fjárfesta til þess að bjóða
í eignina verði hún til sölu. Ekki er ólík-
legt að fleiri aðilar eigi eftir að koma við
sögu, ef eignin verður á annað borð til sölu.
Það er auðvitað fráleitt að ætla meiri-
hluta bæjarstjórnar Akureyrar annað en
að allir hugsanlegir áhugaaðilar sætu við
sama borð og að eignarhlutinn yrði boðinn
hæstbjóðanda. Ef staðið yrði að sölunni á
annan hátt, t.d. með beinum samningum
við KEA, er ljóst, að menn væru að bjóða
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 7. janúar
heim stórfelldum pólitískum átökum á
Akureyri, sem enginn sæi fyrir endann á.
Og ekki væri það atvinnulífínu á Akureyri
til framdráttar. Þess vegna verður að
ganga út frá því sem vísu, að verði eignin
boðin til sölu verði að þeirri sölu staðið á
þann veg að allir þeir, sem áhuga hafa,
geti boðið í hana og hún verði síðan seld
hæstbjóðanda enda sé sá eða þeir borgun-
armenn fyrir því. Ljóst er að þeir þrír
aðilar, sem lýst hafa áhuga eru borgunar-
menn fyrir þessum eignarhlut og svo er
vafalaust um fleiri, sem geta átt eftir að
koma fram í dagsljósið.
ANNAÐ MEGIN-
markmið bæjar-
stjómarinnar við
*i *o J
111 í sölu hlutabréfanna
í ÚA hlýtur að vera
að tryggja að rekstur þessa arðvænlega
fyrirtækis gangi snurðulaust þrátt fyrir
eigendaskipti. I því sambandi er ástæða
til þess að íhuga áhuga KEA á því að
flytja sölu og útflutning á framleiðslu ÚA
frá Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna til ís-
lenzkra sjávarafurða hf.
Það gildir einu, hvort um er að ræða
kaup aðfanga eða sölu afurða, það skiptir
höfuðmáli fyrir atvinnufyrirtæki að hafa
öruggan grundvöll að standa á í þeim efn-
um. Útgerðarfélag Akureyringa hf. hefur
verið aðili að Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna áratugum saman, raunar einn stærsti
útflutningsaðilinn á vegum Sölumiðstöðv-
arinnar. SH hefur í hálfa öld verið öflug-
asta útflutningsfyrirtæki landsmanna og
byggt upp víðtæka og sterka sölu- og
framleiðslustarfsemi á erlendri grund,
bæði í Bandaríkjunum og í Evrópu og nú
síðustu árin í Japan og annars staðar í
Suðaustur-Asíu. I samskiptum Útgerðar-
félags Akureyringa og Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna hafa engin þau vanda-
mál komið upp, sem leiði til þess að for-
ráðamenn ÚÁ hugleiði að skipta um sölu-
aðila af viðskiptalegum ástæðum. Þvert á
móti.
Samband íslenzkra samvinnufélaga
byggði einnig upp á sínum tíma öfluga
útflutningsstarfsemi og sölu- og fram-
leiðslustarfsemi í Bandaríkjunum. íslenzk-
ar sjávarafurðir hf. er fyrirtæki sem orðið
hefur til á þeim grundvelli, sem þar var
lagður og var áður sjávarafurðadeild SÍS.
Þetta fyrirtæki er nú rekið á allt öðrum
forsendum og engin spurning um það, að
það nýtur forystu ungra og frískra manna,
sem kunna sitt fag. í umfjöllun eigenda
ÚA um það, hvort skipta eigi um söluað-
ila, hlýtur það sjónarmið hins vegar að
vega þungt, að reynslan af viðskiptunum
við SH er góð. Ef hægt væri að sýna fram
á með rökum, að starfsemi Sölumiðstöðv-
arinnar væri í hnignun eða á niðurleið
með einhveijum hætti, væru það auðvitað
rök fyrir því, að skipta um söluaðila. En ,
nú vill svo til að síðustu tvö árin hafa
verið beztu rekstrarárin í samanlagðri sögu
Sölumiðstöðvarinnar. Fyrir nokkrum dög-
um kom fram í fréttum Morgunblaðsins,
að gífurleg aukning hefði orðið á útflutn-
ingsstarfsemi SH á síðasta ári. Hagnaður
af starfseminni hefur verið mikill, ekki
sízt í Bandaríkjunum.
Bandaríkjamarkaður skiptir ekki jafn
miklu máli og áður í útflutningsstarfsemi
okkar. Áratugum saman var Coldwater,
dótturfyrirtæki SH í Bandaríkjunum,
burðarás í útflutningsstarfsemi okkar ís-
lendinga. Á síðasta áratug var starfsemi
Coldwater ekki jafn öflug og áður vegna
þess m.a. að útflutningur á sjávarafurðum
okkar færðist frá Bandaríkjunum til Evr-
ópu að töluverðu leyti. Á allra síðustu árum
hefur Coldwater hins vegar náð sér á strik
á nýjan leik og er sennilega sterkara en
nokkru sinni fyrr.
Samband ísl. samvinnufélaga byggði á
sínum tíma upp fyrirtæki í Bandaríkjunum,
sem rak og rekur svipaða starfsemi og
Coldwater, þ.e. bæði sölu og framleiðslu.
Þetta fyrirtæki, Iceland Seafood, hefur
aldrei átt jafn mikilli velgengni að fagna
og Coldwater. Stundum hefur fyrirtækið
staðið sterkt að vígi, á öðrum tímum hefur
Nýr söluað-
Morgunblaðið/RAX
ÍSAFJÖRÐUR í ljósaskiptunum
það átt við umtalsverða erfiðleika að etja.
Þegar Guðjón B. Ólafsson heitinn tók við
forystu fyrirtækisins í Bandaríkjunum á
sínum tíma var það í mikilli lægð. Hann
byggði það upp á nýjan leik og þegar
hann fór frá því til þess að taka við
forstjórastarfi Sambandsins var það orðið
sterkt fyrirtæki. Síðan hallaði undan fæti
á ný. Líklega hefur fyrirtækið eflzt að ein-
hveiju leyti allra síðustu árin. Það breytir
hins vegar ekki því, að sveiflurnar í rekstri
fyrirtækisins hafa verið meiri og dýpri en
hjá Coldwater og raunar ekkert líkt með
fyrirtækjunum að því leyti.
Eru rök fyrir því að ÚA hverfí úr við-
skiptum við söluaðila, sem hefur reynzt
vel og til annars söluaðila, sem á sér
sveiflukennda fortíð og er þá átt við Iee-
land Seafood en ekki íslenzkar sjávaraf-
urðir hf.? Þau rök eru augljóslega ekki
viðskiptaleg en eru þá pólitísk rök fyrir
því, sem vega þyngra en hin viðskipta-
legu? Vissulega getur skipt miklu máli
fyrir Akureyri að verða önnur viðskipta-
miðstöð á íslandi og flutningur ÍS til Akur-
eyrar skiptir auðvitað máli fyrir atvinnulíf-
ið og bæjarlífíð. En það má ekki mikið út
af bera í rekstri ÚA til þess að þeir plúsar
breytist í mínusa.
Á undanfömum mánuðum hefur orðið
gífurleg verðhækkun á dagblaðapappír
bæði í Evrópu og Bandaríkjunum. Sum
norsku blaðanna vildu ekki una þeirri verð-
hækkun og leituðu eftir pappírskaupum
hjá nýjum söluaðilum til þess að sýna
norskum pappírsframleiðendum fram á,
að þeir ættu ekkert undir þeim. Niðurstað-
an varð hins vegar sú, að hinn nýi söluað-
ili stóð ekki við gefin fyrirheit og gerða
samninga og þeir norsku blaðaútgefendur
stóðu frammi fyrir því að verða pappírs-
lausir eða ná í pappír með enn meiri til-
kostnaði en ef þeir hefðu haldið tryggð
við áratuga gömul viðskiptasambönd. Þeg-
ar um er að ræða grundvallaraðföng eða
sölu á framleiðslu getur verið meira en
varasamt að snúa baki við traustum og
gömlum viðskiptasamböndum. Það á við
hver sem í hlut á.
ÞAÐ SEM NÚ ER
að gerast á Akur-
eyri er sambærilegt
við það, sem gerist
í viðskipta- og at-
vinnulífi í öðrum
löndum. Það stendur yfir tilraun til yfir-
töku á Útgerðarfélagi Akureyringa. Og
þá koma önnur sjónarmið einnig til álita
en þau, sem hér hafa verið rædd. Þar má
nefna m.a. hver staða minnihlutans er í
Útgerðarfélagi Akureyringa. Segjum sem
svo, að hlutur Akureyrarbæjar í ÚA verði
seldur á yfírverði, eins og vel getur orðið,
þegar svo margir sterkir aðilar keppa um
kaup á eignarhlut bæjarins. Hver er þá
staða þeirra hluthafa, sem eftir eru, ef
þeir á annað borð hafa áhuga á að selja
sín bréf t.d. vegna þess að þeim lítist ekki
á framtíðarhorfur í rekstri fyrirtækisins
eftir eigendaskipti og hugsanlega skipti á
söluaðila?
Auðvitað er staða minnihluta eigenda
vonlaus. Ef þessi viðskipti væru að fara
fram í sumum nálægum löndum mundi
þessi minnihluti eiga kröfu á því, að sá
aðili, sem væri að kaupa ráðandi hlut í
ÚA á ákveðnu verði, gerði öðrum hluthöf-
um tilboð í bréf þeirra á sama verði. Morg-
unblaðið hefur ítrekað hvatt til þess, að
slíkar reglur yrðu teknar upp hér á landi
og m.a. bent á, að 34% eignarhluti Eim-
skipafélags íslands hf. í Flugleiðum hf.
skapaði félaginu ráðandi stöðu innan Flug-
leiða. Á þessar ábendingar hafa menn í
viðskiptalífínu ekki viljað hlusta.
Nú er hugsanlega að koma upp svipuð
staða í ÚA. Ef þær reglur væru nú í gildi,
sem Morgunblaðið hefur hvatt til að yrðu
settar, mundi þeim aðila, sem fengi tæki-
færi til að kaupa ráðandi hlut í ÚA, skylt
að gera öðrum hluthöfum tilboð í bréf
þeirra á sama verði. Sjálfsagt mundu sum-
ir taka því tilboði en aðrir ekki. En þar
með sætu allir hluthafar í ÚA við sama
borð. Hver sem niðurstaðan verður með
ÚA gefur málið sjálft fullt tilefni til að
þessi þáttur verði tekinn til meðferðar.
í umræðum um þær sviptingar, sem nú
standa yfír á Akureyri og raunar einnig
þegar stór hluti í Vinnslustöðinni var seld-
ur, hafa komið fram þau sjónarmið, að
ný viðskiptablokk sé að rísa upp á rústum
þeirrar gömlu, sem áratugum saman var
til í kringum Samband ísl. samvinnufé-
laga. Augljóst er, að sum þeirra fyrir-
tækja, sem hafa orðið til á grundvelli
gömlu Sambandsfyrirtækjanna, eru að efl-
ast á ný. Á milli þeirra eru gömul viðskipta-
tengsl og einnig persónuleg tengsl, sem
skipta ekki síður máli. Vel má vera, að-
þessi fyrirtæki séu að efla samstarf sitt á
nýjan leik. En þá má spytja: er við öðru
að búast?
Á einum áratug hafa tengsl á milli nokk-
urra stórfyrirtækja á Reykjavíkursvæðinu
verði efld með gagnkvæmum hlutabréfa-
kaupum þeirra í milli. Morgunblaðið hefur
gert ýmsar athugasemdir við þau við-
skipti. En þarf nokkrum að koma á óvart,
að aðrir aðilar reyni að skapa mótvægi
við slíka blokk?
Yfirtaka og
hagsmunir
hluthafa
„Ef staðið yrði að
sölunni á annan
hátt, t.d. með
beinum samning-
um við KE A, er
ljóst, að menn
væru að bjóða
heim stórfelldum
pólitískum átök-
um á Akureyri,
sem enginn sæi
fyrir endann á.
Og ekki væri það
atvinnulífinu á
Akureyri til fram-
dráttar. Þess
vegna verður að
ganga út frá því
sem vísu, að verði
eignin boðin til
sölu verði að
þeirri sölu staðið
á þann veg að all-
ir þeir, sem áhuga
hafa, geti boðið í
hana og hún verði
síðan seld hæst-
bjóðanda enda sé
sá eða þeir borg-
unarmenn fyrir
því.“