Morgunblaðið - 24.01.1995, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 24. JANÚAR 1995
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Úrræði í kjör-
dæmamálum
GREIN UM það,
sem til ráða er í kjör-
dæmamálum, eftir Vil-
hjálm Þorsteinsson,
kerfisfræðing og ritara
Félags fijálslyndra
jafnaðarmanna, birtist
í Morgunblaðinu
sunnudag 15. janúar.
Þar víkur hann meðal
annars af hugmynd,
sem hann kennir við
mig, og lýtur að því að
jafna kosningarétt
landsmanna. Lýsir Vil-
hjálmur því, sem hann
telur felast í þessari
hugmynd. Af þeim
lestri má ráða, að hann skilur það
annað hvort ekki eða rangfærir vís-
vitandi.
Hugmyndin, sem hér um ræðir,
var kynnt á fundi á vegum málefna-
nefndar Sjálfstæðisflokksins um
stjómskipunarmál 15. október 1992.
Hún var síðan send til athugunar
hjá félögum innan Sjálfstæðisflokks-
ins. Til hennar er vísað í landsfund-
arályktun sjálfstæðismanna frá
1993. Fulltrúar flokksins hafa kynnt
hana í hópi þeim, sem nú starfar
að kjördæmamálinu á vegum stjóm-
málaflokkanna. Þótt það hafi komið
í minn hlut að vinna að málinu á
vegum fyrrgreindrar málefnanefnd-
ar, ætti öllum að vera ljóst, sem
kynna sér tillögumar, að öll fræðileg
vinna og útfærsla er unnin af Jóni
Ragnari Stefánssyni stærðfræðingi.
Tölulegar athugasemdir við grein
Vilhjálms byggjast jafnframt á sam-
vinnu okkar Jóns Ragnars.
Leiðrétting í kjördæma-
málum er hluti af endur-
skoðun mannréttinda-
ákvæða stjómarskrár-
innar, segir Björn
Bjarnason um leið og
hann leiðréttir rang-
færslur í Morgunblaðs-
grein Vilhjálms
Þorsteinssonar.
Kjami tillögunnar er sá, að kjör-
dæmum verði fjölgað úr 8 í 11 og
þingmönnum fækkað úr 63 í 53.
Markmiðið er í senn að auka hag-
ræði í störfum Alþingis, sem samein-
ast hefur í eina málstofu, og draga
úr misvægi atkvæði. Einnig er talið,
að æskileg nálægð þingmanna við
kjósendur aukist við að skipta
Reykjavík og Reykjaneskjördæmi í
fleiri en eitt kjördæmi.
Rangfærslur Vilhjálms
Vilhjálmur Þorsteinsson (VÞ) seg-
ir, að í ljós komi „að núverandi
Reykjavíkurkjördæmi hefði árið
1991 fengið 21 þingmann (af 53)
en núverandi Reykjaneskjördæmi
12.“ Þetta er rangt. Samanlagður
þingsætaíjöldi í núverandi Reykja-
víkur- og Reykjanes-
kjördæmum hefði sam-
kvæmt tillögunni
væntanlega orðið 30 en
ekki 33.
VÞ segir einnig:
„Mesta atkvæðamis-
vægi yrði 1:2,1 milli
Vestfjarða og Norður-
lands eystra.“ Þétta er
líka alrangt.
Miðað við kjörskrár-
tölur 1991 er mesta
atkvæðaríiisvægi 1:1,8
milli Vestfjarðakjör-
dæmis og kjördæm-
anna í heild á Suðvest-
urlandi. Atkvæðamis-
vægi miili Vestfjarðakjördæmis og
Norðuriandskjördæmis eystra er
hins vegar um 1:1,7 eða um 1:1,4
og er hið síðara mun líklegra. Þess-
ar tölur eru byggðar á því, að Vest-
fjarðakjördæmi hljóti þijú þingsæti
og Norðurlandskjördæmi eystra
fimm eða sex þingsæti og að hið
síðara sé þá mun líklegra. Af kjör-
skrártölum má ráða, að hin til-
greinda tala VÞ, 1:2,1 sé því byggð,
að Norðurlandskjöræmi eystra hljóti
einungis fjögur þingsæti, en ekki er
grundvöllur til þess að byggja mat
á tiliögunni á því.
í lok umsagnar sinnar um hug-
mynd okkar Jóns Ragnars Stefáns-
sonar segir VÞ, „að Sjálfstæðis-
flokkurinn hefði næstum fengið
hreinan meirihluta, 26 þingmenn af
53, eða 49,1% þingsæta út á 40,3%
atkvæða ef þessari úthlutun hefði
verið beitt í síðustu kosningum."
Þessi fáránlega fullyrðing er úr
lausu iofti gripin. Hið rétta er, að
umræddur þingmannafjöldi hefði
verið 22 en ekki 26. Allir þingflokk-
ar hefðu við síðustu kosningar átt
einhveija hlutdeild í úthlutun á þeim
20 jöfnunarsætum, sem um er að
ræða.
Hvað er til ráða?
Þeir, sem lásu þessa Morgun-
blaðsgrein Vilhjálms Þorsteinssonar,
hafa vafalaust litið þannig á, að hún
væri málefnalegt framlag til um-
ræðna um mikilsvert mannréttinda-
mál. Eins og þessar athugasemdir,
sem hér hafa verið gerðar við einn
kafla hennar, sýna, er full ástæða
til taka ýmsum fullyrðingum grein-
arhöfundur með varúð.
Ég tel það ekki til ráða í kjör-
dæmamálinu, ef menn vilja vinna
að því af heilindum, að affiytja hug-
myndir, sem kynntar hafa verið.
Þvert á móti á að ræða hveija til-
lögu af velvild og með það fyrir
augum að skoða frekar kostina en
gallana. Allir eru sammála, um að
gallar núverandi kerfís séu óþolandi
og hvert skref til breytinga á því
yrði til bóta. Það er ljóst, að Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur ekki sett
neina úrslitakosti í kjördæmamálinu.
Hann er hins vegar eini flokkurinn,
sem hefur kynnt útfærða hugmynd,
um að minnka misvægi í atkvæða-
þunga eftir búsetu og fækka þing-
mönnum.
í lok greinar sinnar segir Vil-
hjálmur Þorsteinsson: „Það má ekki
gleymast að kosningarétturinn er
helgur réttur almennings í lýðræðis-
þjóðfélagi en ekki hagsmunamál
flokka og þingmanna." Eg er inni-
lega sammála þessu og hef margoft
vakið máls á því, að í umræðum um
breytingar á mannréttindaákvæðum
stjórnarskrárinnar megi ekki gleyma
þessum helga rétti. Jafn réttur til
að velja fulltrúa á löggjafarþing er
hvarvetna talinn þungamiðja mann-
réttinda. Hið sama á við um þetta
efni hér eins og annars staðar. Leið-
rétting á misrétti borgaranna við val
á mönnum til setu á Aiþingi er óhjá-
kvæmilegur liður í endurskoðun á
mannréttindaákvæðum stjórnar-
skrárinnar,
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins íReykjavík.
Björn Bjarnason
Kaupmáttaraukningu
eða kjarakosningar?
ÞAÐ FER víst ekki fram hjá
neinum sem fylgist með fréttum
á íslandi að nú er enn eina ferðina
hætta á hörðum átökum á vinnu-
markaðnum í okkar litla samfé-
lagi. Samtök launafólks hafa flest
kynnt kröfur sínar fyrir vinnuveit-
endum á undanförum vikum og
svipað á við um opinbera starfs-
menn.
Úr herbúðum beggja aðila heyr-
ast háværar raddir og launþega-
hreyfingin sem og vinnuveitendur
keppast við að færa rök fyrir
sjónarmiðum sínum, annars vegar
um nauðsyn þess að kaupmáttur-
inn verði bættur verulega og frá
vinnuveitendum koma skilaboð um
takmarkað svigrúm fyrirtækjanna
til launahækkana.
Báðir aðilar hafa mikið til síns
máls. Það er til að mynda alveg
ljóst að lægstu launin á íslandi eru
mjög lág og hagur þeirra sem við
þau búa í mörgum tilfellum mjög
bágur. Að sama skapi er ljóst að
launahækkanir umfram launa-
hækkanir í samkeppnislöndum
okkar munu veikja samkeppnis-
getu íslensks atvinnulífs og þannig
stofna fyrirtækjunum og þar með
störfunum í hættu.
Undirritaður tók ásamt fleirum
þátt í því í byijun ágúst á síðasta
ári að taka við rekstri Sólar hf.
sem þá hafði átt við verulega fjár-
hagserfiðleika að stríða um nokk-
urn tíma. Heildarskuldir sem nú-
verandi eigendur tóku við nema
um 750 milljónum króna og heild-
arvelta þeirrar framleiðslu sem
tekið var við var nam á síðasta
ári nánast sömu upphæð. Við við-
tökuna voru hinir nýju eigendur
sannfærðir um að hægt væri að
vinna fyrirtækið út úr fjárhags-
vanda þess með því að draga úr
kostnaði við reksturinn, auka
markaðshlutdeild og hefja útfiutn-
ing.
Allir sem að málinu komu gerðu
sér grein fyrir viðkvæmni
rekstrarins fyrir hvers kyns áföll-
um. Menn voru hins vegar trúaðir
á að sá stöðugleiki sem væri að
færast yfir efnahagslífíð myndi
halda sér og skynsemin yrði ráð-
andi í kjarasamningum upp úr
áramótum.
Fyrirtæki okkar ræður ekki við
umfangsmiklar launa-
hækkanir. Við gerum
okkur hins vegar
grein fyrir að ein-
hveijar launahækkan-
ir þurfa að koma til
og sér í lagi þarf að
bæta laun þeirra
lægst launuðu. Að
mati undirritaðs væri
besta kjarabótin fyrir
það fólk einhvert form
krónutöluhækkunnar
á mánaðarlaun eins
og reyndar hefur
komið fram í hug-
myndum ýmissa
verkalýðsfélaga.
Fyrir eigendur og starfsmenn
Sólar hf. veltur framtíðin því ann-
ars vegar á að kaup hækki al-
mennt ekki meira en í helstu sam-
keppnislöndum okkar og hins veg-
ar að launahækkanir hafi sem
minnst áhrif á vísitöluna. Hvert
prósent í hækkuðum vöxtum kosar
Áhrif 5-7% launa-
hækkana á vísitöluna,
segir Páll Kr. Pálsson,
myndu þýða atvinnu-
leysi fyrir alla þá, sem
hjá okkur starfa.
Og tap þeirra sem
lögðu íjármuni
í fyrirtækið,
okkur milljónir króna á ári og
áhrif 5-7% launahækkunar á vísi-
töluna og vegna sjálfrar hækkunar
launakostnaðar og launatengdra
gjalda myndi valda útgjaldaauka
fyrir okkur upp á um 70 milljónir
króna eða næstum 10% af veltu
síðasta árs. Slíkan útgjaldaauka
getur okkar fyrirtæki ekki borið
og er því ljóst að slíkar launabreyt-
ingar myndu þýða atvinnuleysi
fyrir alla þá sem hjá okkur starfa
og tap þeirra sem lögðu mikla fjár-
muni í að bjarga fyrirtækinu á
síðasta ári.
Við erum ekkert
einsdæmi hvað þetta
varðar heldur á ná-
kvæmlega það sama
við um tugi annarra
fyrirtækja og stóran
hluta af heilum
starfsgreinum í sjáv-
arútvegi, iðnaði,
verslun og þjónustu.
Þá er einnig ljóst
að verkfall hefði
skelfilegar afleiðing-
ar fyrir okkur þar
sem framleiðsla
leggðist af en vext-
imir héldu áfram að
hlaðast á skuldimar.
Verkfallsþol okkar er því lítið sem
ekkert.
Fyrir fyrirtæki eins og Sól hf.
er því aðeins einn kostur í stöð-
unni og hann er sá að mönnum
takist að semja fyrir miðjan febr-
úar. Takist það ekki óttast ég ófyr-
irsjáanlegar afleiðingar á okkar
fyrirtæki og fjölda annarra fyrir-
tækja og framtíð þeirra fjöl-
skyldna sem byggja lífsafkomu
sína á störfunum hjá þessum fyrir-
tækjum.
Því miður heyrast raddir í þessu
þjóðfélagi sem virðast því nánast
fylgjandi að til átaka komi á vinnu-
markaði og sjá sér jafnvel hag í
því að etja saman launþegahreyf-
ingunni og vinnuveitendum og ýta
mönnum út í harðvítugt verkfall.
Það er skelfilegt til þess að vita
ef einhveijir aðilar í þessu landi
munu komast upp með það að
nýta stöðuna á vinnumarkaðnum
í pólitískum tilgangi sjálfum sér
til framdráttar í komandi kosning-
um. Slíkt verður aldrei fyrirgefið
af öllum þeim þúsundum launþega
og vinnuveitenda sem yrðu óhjá-
kvæmilega fórnarlömbin í slíkum
hildarleik. Til að koma í veg fyrir
þetta verða því samtök launa-
manna innan Alþýðusambands ís-
lands og Vinnuveitendasambands
íslands að koma sér saman um
nýjan kjarasamning fyrir miðjan
febrúar. Það er í ykkar höndum
að koma í veg fyrir kjarakosningar
og upplausnarástand.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Sólarhf.
Páll Kr. Pálsson
„Þessa klukku
má ekki brjóta“
NÝLEGA var sagt
frá því á prenti að
Reykj avíkurborg
krefðist að fá til baka
stóran hluta þeirrar
lóðar sem borgin, á
sínum tíma, úthlutaði
Ríkisútvarpinu við
Efstaleiti. Mér kom í
stans. Krafan er þó
ekki ný. En málið er,
í hæsta máta, alvar-
legs eðlis.
Þegar undirbúin var
bygging útvarpshúss
var höfuðmarkmið tví-
þætt: Að búa stofnun-
inni sem best starfs-
skilyrði í eigin húsnæði og það sem
fyrst, og að tryggja svigrúm til
vaxtar og eðlilegrar þróunar í
framtíðinni.
Meðal fyrstu viðfangsefna
þeirra er að undirbúningi unnu var
að velja húsinu stað er þjónað
gæti þessum markmiðum. Af aug-
ljósum ástæðum
þótti hagkvæmt að
byggja inni í borg-
inni. Erlendir ráð-
gjafar undirbúnings-
hópsins voru sama
sinnis, en lögðu
þunga áherslu á að
tryggt yrði nægilegt
rými til frambúðar.
Umfram allt þyrfti
að fá byggingarlóð
þar sem því skilyrði
fengist fullnægt.
Svo vel tókst til að
lóð fékkst þar sem
nú stendur Útvarps-
húsið, hæfílega stór
að dómi þeirra sem að þeirri ráð-
stöfun stóðu, beggja megin samn-
ingaborðsins.
Því má ekki gleyma að þá kom
engum til hugar, hvorki hjá borg
né byggingarnefnd, að byggt yrði
á öllu svæðinu þegar í byrjun. Og
ekki heldur í allra næstu framtíð.
Viihjálm-
Hjáimars-
Það var á allra vitorði og án undir-
mála að ekki var ætlunin að tjalda
til einnar nætur að því er varðaði
landrými.
Ekkert hefur breyst sem rétt-
lætt geti skerðingu á lóð Ríkisút-
varpsins við Efstaleiti. — Það mun
koma í ljós þegar þau mál verða
krufin til mergjar.
Síðustu tímar, svo hið næsta
Ekkert hefur breyst
sem réttlætt geti
skerðingu á lóð
Ríkisútvarpsins við
Efstaleiti - er
skoðun Vilhjálms
Hjálmarssonar.
sem í víðara samhengi, sýna
glöggt að sama gildir um útvarp
þjóðarinnar í dag og klukku henn-
ar forðum. Og vísa til skáld- og
leikverks Halldórs Laxness: Þessa
klukku má ekki brjóta.
Höfundur er fyrrverandi
menntamálaráðherra.