Morgunblaðið - 24.01.1995, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
ÞRIÐJUDAGUR 24. JANÚAR 1995 35
BRYNJÓLFUR
ÞORBJARNARSON
+ Brynjólfur Þor-
bjarnarson
fæddist á Heiði í
Gönguskörðum í
Skarðshreppi í
Skagafjarðarsýslu
6. janúar 1918.
Hann lést á heimili
sínu í Hafnarfirði
14. janúar síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru Þorbjörn
Björnsson, f. 12.
jan. 1886, d. 14. maí
1970, bóndi á Heiði
í Gönguskörðum og
síðar á Geitaskarði
í Engihlíðahreppi í A-Húna-
vatnssýslu, og Sigriður Arna-
dóttir, f. 4. júlí 1893, d. 27. júní
1967, húsfreyja á fyrrnefndum
bæjum. Hann átti fimm systk-
ini. Þau eru Árni Ásgrímur, lög-
fræðingur, f. 10. júní 1915, Sig-
urður Orn, bóndi og safnvörð-
ur, f. 27. okt. 1916, Stefán Heið-
ar, f. 7. ágúst 1920, d. 2. des.
1936, Hildur Sólveig, húsfreyja,
f. 31. ágúst 1924, og Þorbjörg,
húsfreyja, f. 10. sept. 1928. Hinn
2. júlí 1943 kvæntist Brynjólfur
Sigríði Sigurðardóttur, f. í
Reykjavík 1. júlí 1921, d. 22.
sept. 1988. Foreldrar hennar
voru Sigurður Kjartansson,
kaupmaður í Reykjavík, og
Ástríður Jónsdóttir, húsfreyja í
Reykjavík. Brynjólfur og Sig-
ríður eignuðust sex syni. Þeir
eru: 1) Sigurður Kjartan, for-
sljóri, f. 5. nóv. 1942, kvæntur
Unni Einarsdóttur, skrifstofu-
stjóra, f. 24. mars 1943. Þau
eiga tvö böm. 2) Þorbjörn, vél-
tæknifræðingur, f. 15. júlí 1944.
3) Stefán Heiðar, líffræðingur,
f. 16. apríl 1947, kvæntur Svövu
Þorsteinsdóttur kennara, f. 17.
okt. 1947. Þau eiga þrjú börn.
4) Jón, læknir, f. 20. okt. 1949,
kvæntur Grétu Have, lækni, f.
31. okt. 1954. Þau eiga þijú
börn. Börn Jóns frá fyrri
hjónab. eru tvö. 5) Magnús
Björn, lögfræðingur, f. 1. ágúst
1953, kvæntur Sigrúnu Karls-
dóttur, lyfjafræðingi, f. 16. nóv.
1955. Þau eiga þrjú
börn. 6) Guðmund-
ur, vélvirki, f. 1.
okt. 1958. Brynjólf-
ur fluttist fyrst til
Hafnarfjarðar
1938. Hann lærði
vélsmíði í Iðnskóla
Hafnarfjarðar og
þjá Vélsmiðju Sig.
Sveinbjörnssonar
og tók meistarapróf
frá Iðnskólanum í
Reykjavík 1942.
Hann vann tíma-
bundið hjá Steðja
hf. við smíðar á
vatnstúrbínum og setti upp
vatnsaflsstöðvar á ýmsum bæj-
um í Húnaþingi. Árið 1945 hóf
Brynjólfur störf í Rafha hf. í
Hafnarfirði sem yfirmaður með
mótasmíði og framleiðslu úr
ryðfríu stáli. Árið 1951 tók hann
við stöðu yfirverkstjóra í Rafha
hf. og gegndi því starfi til 1966
þegar hann hóf störf í Vélsmiðj-
unni Kletti hf. Á tímabili sat
hann einnig í stjórn Rafha hf.
Frá 1969 til 1976 starfaði hann
sem vcrkstjóri hjá Ofnasmiðjuni
hf. en þá hóf hann aftur störf
hjá Vélsmiðjunni Kletti hf. og
starfaði þar til ársloka 1989, er
hann komst á eftirlaunaaldur.
Brynjólfur gegndi ýmsum trún-
aðarstörfum í Hafnarfirði.
Hann var einn af stofnendum
Félags óháðra borgara í Hafn-
arfirði og var einn þriggja full-
trúa, sem kosnir voru í bæjar-
stjórn 1966 og mynduðu meiri-
hluta með sjálfstæðismönnum
o.fl. flokkum, sem hélst í 20 ár.
Brynjólfur var formaður raf-
veitunefndar um árabil, sat í
stjórn Iðnskóla Hafnarfjarðar
og var formaður hitaveitu-
nefndar öll þau ár, sem hún
starfaði. Um tíma sat Brynjólf-
ur í umferðarnefnd og bygging-
aniefnd. Hann var formaður
Karlakórsins Þrasta 1965-
1967.
Útför Brynjólfs fer fram frá
Þjóðkirjunni í Hafnarfirði í
dag.
í DAG verður kvaddur mágur minn
Brynjólfur Þorbjarnarson frá Geita-
skarði. Hann leit fyrst dagsins ljós
í lágum bæ undir fjallinu Tinda-
stóli - Heiði í Gönguskörðum, þar
sem forfeður hans höfðu áður búið,
en faðir hans, Þorbjörn Björnsson
frá Veðramóti, og kona hans, Sig-
ríður Árnadóttir frá Geitaskarði,
höfðu keypt kotið nokkrum árum
áður.
Voru tveir synir fyrir á palli,
Árni og Sigurður, er Brynjólfur
fæddist, en einn bróðir, Stefán, og
tvær systur, Hildur og Þorbjörg,
áttu þá eftir að bætast við barna-
hópinn. Dagsins ljós hefur nú trú-
lega verið nokkuð af skornum
skammti þessa vetrardaga í Skaga-
firði þegar frostaveturinn mikli
nísti allt í sínum heljargreipum og
veðurhamurinn vikum saman lík-
astur því sem verið hefur þessa
síðustu döpru daga - og snjórinn
veitti þá skjól litlu hreysunum sem
kúrðu við skaut jarðar.
Þegar frostið linaði ekki tökin
þrátt fyrir að rétt rifaði í reykháf-
inn upp úr snjónum þá brá faðir
Brynjólfs á það ráð að flytja nokkr-
ar ær inn í baðstofuhorn til að
gefa meiri yl svo fólkið króknaði
ekki úr kulda.
Þannig hefur blessað sauðféð
öldum saman á margan hátt haldið
við mannlífinu í þessu landi allt
fram á þessa öld sem nú er að renna
sitt skeið á enda.
Bernskan á Heiði við frumstæð
skilyrði bar alla tíð í huga Brynj-
ólfs vissan ljóma og virðingu fyrir
þeim stað þar sem forfeðurnir
höfðu háð harða lífsbaráttu við
óblíð öfl náttúrunnar. „Hver einn
bær á sína sögu, sigurljóð eða
raunabögu" segir í hinu gullfagra
kvæði Matthíasar um Skagafjörð.
Heiði átti sannarlega sína sögu.
Langalangafi Brynjólfs, Sigurður
skáld á Heiði, orti meðal margs
annars ljóð sem hann kallaði Vara-
bálk, einskonar varnaðar- eða heil-
ræðaljóð með trúarlegu ívafi. Þetta
ljóðakver hefur verið gefið út þrisv-
ar sinnum, fyrsta útgáfa 1872.
Margir kunnu þessa litlu bók
spjaldanna á milli og ljóðin lifðu
lengi á vörum fólksins á Norður-
landi og víðar um landið.
Þorbjörg Stefánsdóttir, föður-
amma Brynjólfs (en hún var dóttur-
dóttir Sigurðar frá Heiði), giftist
Birni Jónssyni frá Háagerði á
Skagaströnd og keyptu þau jörðina
Veðramót í nágrenni við Heiði. Á
Veðramóti búnaðist þeim hjónum
vel. Þau eignuðust 12 börn, 10
komust til fullorðinsára, og nokkur
þeirra urðu þjóðþekkt. Sigurður bjó
á Veðramóti eftir foreldra sína,
yngsti bróðirinn, Guðmundur, í
Tungu í sömu sveit og Þorbjörn á
Heiði.
Það þurfti kjark til að helja bú-
skap með tvær hendur tómar og
þurfa að byija smíða amboðin til
að geta eijað jörðina og dytta að
lekum bænum, eins og Þorbjörn
gerði á Heiði. En eitt af því fyrsta
sem keypt var í búið var orgelið,
þótt flest eða annað væri heima-
smíðað. Móðir Brynjólfs spilaði og
Þorbjörn söng þegar tómstundir
gáfust og hljómlistin lyfti huganum
yfir basldagana og undir lágu þaki
voru lesnar góðar bókmenntir og
talað kjarnmikið mál.
Eftir átta ár á Heiði var Brynjólf-
ur kominn með foreldrum sínum
vestur í Langadal og innan skamms
tíma festu þau kaup á höfuðbólinu
Geitaskarði þar sem hann, á föður-
leifð móður sinnar, átti sín upp-
vaxtarár við góð skilyrði til þroska.
Það kom fljótt í ljós að hann var
hugvitssamur og mjög vel laghent-
ur til verka. Hann fór í iðnnám og
lærði vélsmíði. Síðar átti hann eftir
að smíða m.a. allar vélar við heim-
ilisrafstöð, sem hann og bróðir
hans, Sigurður reistu að Geita-
skarði.
Brynjólfur kvæntist ungur fal-
legri Reykjavíkurstúlku, Sigríði
Sigurðardóttur, Kjartanssonar
kaupmanns við Laugaveg. Þau
eignuðust sex mannvænlega syni,
Sigurð viðskiptafræðing, kvæntur
Unni Einarsdóttur, skrifstofu-
stjóra, Þorbjörn, véltækni, ókvænt-
ur, Stefán, líffræðing, kvæntur
Svövu Þorsteinsdóttur, kennara,
Jón, lækni, kvæntur Gethe Have,
lækni, Magnús, lögfræðing, kvænt-
ur Sigrúnu Karlsdóttur lyfjafræð-
ingi, og Guðmund, vélvirkja, en
barnabömin eru 13.
Sigríður kona Brynjólfs lést eftir
langvarandi heilsubilun 22.
september 1988. Eins og áður er
sagt hafði Brynjólfur sterkar taug-
ar til bernskustöðvanna og þá ekki
síður til æskuheimilisins að Geita-
skarði. Þar dvaldi hann löngum
með fjölskyldu sinni er hann átti
frið frá störfum syðra og vann þar
ómetanleg verk með sínum högu
höndum heimilinu til gagns og
góðs.
Þegar foreldrar Brynjólfs létu
af búskap þá tóku við búi Sigurður
bróðir hans og Valgerður kona
hans, Ágústsdóttir frá Hofi í Vatns-
dal. Síðar eignaðist Brynjólfur og
hans fjölskylda hluta jarðarinnar.
Það var Brynjólfi kappsmál að syn-
ir hans slitu ekki taugarnar sem
lágu til landsins og að eining ríkti
um allt sem að því laut. Meiri ein-
ingu og betra sambýli en var milli
þeirra bræðranna, Sigurðar og
Brynjólfs, held ég vandfundið. Nú
hafa þeir Brynjólfssynir reist fal-
legt sameiginlegt sumarhús í landi
Geitaskarðs og hyggja á að koma
þar upp skógarreit.
Brynjólfur var innan við tvítugt
er hann kom til Hafnarfjarðar. Fjöl-
skyldan bjó þröngt fyrstu árin í litlu
húsnæði við Hverfisgötuna en þar
kom að hægt var að flytja í
myndarlegt einbýlishús við Mána-
stíginn sem Brynjólfur hafði byggt
og voru viðbrigðin mikil.
Kynni okkar Brynjólfs hófust
1948 er ég kvæntist systur hans,
Hildi. Við mágarnir tengdumst
strax vináttuböndum sem enst hafa
alla tíð síðan og með konu minni
og honum voru miklir kærleikar.
En leiðirnar skildu í nokkuð langan
tíma þar sem hann var við störf
hér heima, en við erlendis. Hann
heimsótti okkur og var hugur hans
opinn fyrir áhrifum nýrra tíma.
Sérstaklega þótti honum mikið til
koma að líta með eigin augum
þýska „efnahags- og tækniundrið"
milli 1950-1960 er borgirnar voru
að rísa úr rústum síðari heimsstyrj-
aldarinnar. Á þessum tíma hafði
hann unnið hjá Raftækjaverksm.
hf. og Ofnasmiðunni hf. en síðustu
árin hjá Kletti hf.
Brynjólfur lagði gjörva hönd á
margt á sinni lífsleið.
Við í fjölskyldu hans þekktum
öll hjálpsemi hans sem var honum
svo eðlislæg að hún hlýtur að hafa
náð til allra sem á vegi hans urðu.
Ef til Brynjólfs var leitað og svarið
var: Ég skal athuga það, þá þýddi
það það sama og málinu væri borg-
ið.
Það eru margir sem við mætum
á lífsleiðinni hjálpfúsir við sam-
ferðamennina sem betur fer, en það
hvernig hans hjálpsemi skilaði sér,
sem var það óvenjulega - gleymt
um leið og gert var.
Velvild hans til bæjarfélagsins
sem hann bjó í mestan hluta ævi
sinnar var augljós. Hann helgaði
störfum fyrir Hafnarfjörð krafta
sína um árabil. Hann vildi vera
réttsýnn og gekk ótrauður fram
sem dugmikill málafylgjumaður
þegar honum þótti við liggja. Ég
býst við að samstarfsmenn hans í
bæjarmálum Hafnarfjarðar gætu
meira frá því sagt. Hitt veit ég að
hvað sem hann fékkst við beitti
hann skarpskyggni sinni og rækti
störf sín af dugnaði og alúð.
Mágur minn hafði yndi af hljóm-
list og hafði mikla ánægju af starfi
sínu með Karlakórnum Þröstum í
Hafnarfirði, meðan hann gat. Hann
kunni ógrynni af ljóðum. Hann var
viðkvæmur maður, trúaður og dul-
ur, þótt fáir væru skemmtilegri í
góðra vina hópi ef svo bar undir.
Atti hann þá til að bregða á leik
og líkja eftir samferðamönnum á
góðlátlegan hátt og draga fram
spaugilegar hliðar.
Það hugðarefni sem átti stærst
rúm í huga hans var án efa velferð
drengjanna hans. Mér er fyrir
minni frá fyrstu kynnum hve hann
rækti föðurhlutverk sitt af miklum
kærleika við drengina sína og bar
hag þeirra fyrir brjósti alla tíð. Það
var honum fjarri skapi að verða
byrði á öðrum, er árin liðu. Synir
hans fóru í öllu eftir óskum hans
og sóttu hann suður í Fjörð þegar
hann vildi, en hann kaus að búa
einn á Mánastígnum eftir að kona
hans lést og sjá um sig sjálfur
meðan hann gæti. Og nú er hann
horfinn yfir móðuna miklu án þess
að verða byrði á öðrum, eins og
hann alltaf óskaði sér.
Við söknum hans öll og þökkum
honum af hjarta fyrir samfylgdina.
Sonum hans og fjölskyldum þeirra
vottum við einlæga samúð og biðj-
um þeim blessunar.
Agnar Tryggvason.
Þegar óháðir borgarar buðu fyrst
fram við kosningar í Hafnarfirði
vorið 1966 og fengu þijá fulltrúa
af níu kosna í bæjarstjórn, skipaði
Brynjólfur Þorbjarnarson efsta sæti
listans. Hann hafði ekki áður haft
afskipti af opinberum málum og
yfirleitt látið lítið á sér bera í félags-
málum. Fannst sumum því óráðlegt
að tefla honum fram í fyrsta sæti.
En fljótt kom í ljós, að það var vel
ráðið. Brynjólfur reyndist hinn nýt-
asti bæjarfulltrúi. Var mjög áhuga-
samur um framgang góðra mála,
hugmyndaríkur og starfssamur,
ábyrgur og réttsýnn.
Einkum voru það tvö mál, sem
strax stóðu næst huga hans. Annað
var að leggja áherslu á stórátak í
lagningu varanlegs slitlags á götur
bæjarins, sem þá voru víða i slæmu
ástandi. Hitt málið var að fá hita-
veitu sem fýrst í Hafnarfjörð.
Á engan er hallað, þegar sagt
er, að Brynjólfur hafi verið upphafs-
maður að hitaveitumálinu í bæjar-
stjórn á þessum árum: Fyrir hans
tilstuðlan fór t.d. danskur fjarhita-
sérfræðingur til Krýsuvíkur og skil-
aði frumáætlun um varmaveitu frá
Krýsuvík til Hafnarijarðar. Þótt
þessi áætlun hafi ekki reynst nógu
raunhæf, ýtti hún undir áhuga
bæjaryfírvalda og Hafnfírðinga um
nýtingu jarðvarma til hitunar húsa
í bænum.
Brynjólfur skrifaði merka grein
um þessi mál í byrjun árs 1969 og
hvatti til aðgerða. Skömmu síðar
var samþykkt í bæjarstjórn að skipa
hitaveitunefnd til að hafa með
höndum frekari undirbúning máls-
ins. Var Brynjólfur alltaf formaður
þeirrar nefndar. Og undir ötulli for-
ustu hans þróuðust mál síðan þann-
ig, að hagstæðir samningar náðust
við Hitaveitu Reykjavíkur um hita-
veitu í bænum, sem Hafnfirðingar
hafa notið frá 1975.
Miklu réði, hversu fljótt og vel
tókst að koma þessu mikilvæga
hagsmunamáli bæjarbúa í höfn, að
Brynjólfur lagði alltaf áherslu á að
halda því utan við flokkadrætti,
þannig að „pólitísk togstreita fengi
ekki hindrað framgang góðra
mála“, eins og hann komst að orði
í blaðagrein.
Þau tuttugu ár sem Félag óháðra
borgara átti óslitna aðild að meiri-
hlutasamstarfi í bæjarstjórn,
gegndi Brynjólfur ýmsum trúnaðar-
störfum eins og rakið er í formála.
Öllum störfum á vettvangi bæjar-
málanna sinnti hann af mikilli alúð
og árvekni. Hann var sanngjarn og
samvinnuþýður, víðsýnn og sam-
viskusamur, traustur málafylgju-
maður með góðar eðlisgáfur. Lét
verkin tala án yfírlætis. Festa og
farsæld fylgdi störfum hans og
heilindi í samskiptum. Þá var hann
þægilegur í umgengni og hógvær
í hátt.um.
Að Brynjólfi stóðu sterkir stofn-
ar. Hann mótaðist af hollum uppeld-
isháttum á sveitarbýlinu Geita-
skarði í Langadal, sem þekkt var
fyrir myndarskap og reisn. Heil-
brigður heimilisandi þar kom m.a.
fram í því að söngur og hljómlist
var yfirleitt iðkað á hveijum degi.
Móðir Brynjólfs var ágætur organ-
isti og faðirinn með söngrödd, sem
var „undursamleg og fögur“ eins
og Stefán íslandi komst að orði í
minningabókinni „Áfram veginn“.,
Fannst Stefáni rödd Þorbjöms frá
Geitaskarði líkjast „Caruso mest,
hvorki meira né minna“.
Brynjólfur hafði góða bassarödd
og naut þess að taka þátt í söng-
lífi. Fann hann eins og fleiri að
„söngurinn er okkur styrkur og
þróttgjafi og hinn öruggasti sam-
takamáttur í þrautum, erfíðleikum,
sorgum og gleði“ svo að vitnað sé
til orða í bók föður hans „Skyggnst
um af heimahlaði", sem að mínum
dómi er snilldarlega skrifuð.
Með ánægju minnist ég samveru
okkar í Karlakórnum Þröstum og
þá einkum eftirminnilegar söng-
ferðar um Norðurland sumarið
1966 undir forustu Brynjólfs, serm
þá var formaður kórsins. Segja má,
að innan vébanda karlakórsins hafí
byijað okkar nánu kynni, sem þró-
uðust í trausta vináttu og sam-
skipti sem aldrei bar skugga á. Og
það var skemmtileg tilviljun að við
þrír efstu mennirnir á lista óháðra,
Brynjólfur, Vilhjálmur G. Skúlason
og undirritaður, vorum allir syngj-
andi „Þrestir“, þegar Hafnfirðingar
veittu okkur hið mikla traust við
kosningamar 1966.
í Hafnarfírði bjó Brynjólfur
lengst af á Mánastíg 2 eða frá
1954, en þar hafði hann byggt
myndarlegt hús. Áður var heimilið
á Hverfísgötu 18 í litlu timburhúsi,
sem nú er horfið.
Eftir að foreldrar hans hættu
búskap að Geitaskarði 1946, eign-
uðust þeir bræður, Brynjólfur og
Sigurður, jörðina saman. Um 20
ára skeið dvaldist Brynjólfur þar á
sumrin með fjölskyldu sinni við
heyskap og önnur störf. Hélt hann
síðan lengi áfram að fara þangað
á sumrin til að fá notið norðlenskr-
ar sveitasælu.
Eins og komið hefur fram starf-
aði Brynjólfur lengst hjá Rafha eða
yfír tuttugu ár við verkstjóm. Lét -
hann sér alltaf mjög annt um vöxt
og viðgang fyrirtækisins. Þótti hon-
um því sárt, þegar starfsemi þar
lagðist niður. Kom hann þá á fram-
færi við bæjaryfirvöld og fleiri hug-
myndum um að nýta húsakost Raf-
ha til nýrrar atvinnustarfsemi m.a.
með þarfír öryrkja í huga.
I starfi var Brynjólfur mikill elju-
maður, stjórnsamur og skylduræk-
inn. Greiðvikni var honum ljúf og
virðing fyrir reglusemi í öndvegi.
Hann var hugvitssamur listamaður.
Smíðaði t.d. allar vélar í sambandi
við vatnsaflsvirkjun, sem hann fyrir
löngu kom upp að Geitaskarði.
Fyrir nokkrum ámm varð Brynj-
ólfur fyrir áfalli á heilsu. Tók hann '
því með æðruleysi og lét ekki bug-
ast. Alltaf var hugur opinn gagn-
vart því sem til heilla horfði. Og
það var ætíð ánægjulegt að spjalla
við Brynjólf og m.a. riíja upp atvik
frá farsælli stjórnartíð Félags
óháðra borgara og gleðjast yfir
þeirri jákvæðu þróun og miklu
framförum sem þá urðu i Hafnar-
firði. Þar mun geymast nafn Brynj-
ólfs Þorbjarnarsonar.
Hann er kvaddur með einlægri
þökk og bæn.
Árni Gunnlaugsson.
ERFIDRYKKJUR
^ÍA
P E R L A N sími 620200