Morgunblaðið - 19.03.1995, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 19. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Ástandið í N-Kóreu er ömurlegt en þar ríkir ekki hungursneyð
Skortir flest
nema hrísgrjón
Ástandið í Norður-Kóreu er alls ekki
eins slæmt og af hefur verið látið. Það
er niðurstaða Robert Guest blaðamanns
á The Daily Telegraph eftir að hafa
ferðast um landið.
UPPSKERA á maís og hrísgrjónum
á hektara er hvergi meiri en í Norð-
ur-Kóreu. Þetta er ekki áróður frá
stjórninni í Pyongyang heldur nið-
urstaða Alþjóðlegu hrísgijónarann-
sóknarstofnunarinnar, sem starfar
á Filippseyjum og er fjármögnuð
af Alþjóðabankanum.
Það er ekki allt ömurlegt í kon-
ungsríki Kim Jong-il. Nægur matur
virðist vera til staðar þó að hann
sé óspennandi. Fötin sem fólkið í
Pyongyang klæðist myndu ekki
vinna til verðlauna á tískusýningum
í París en þau eru nægilega hlý til
að gera veturinn þolanlegan.
Það er líka tiltölulega öruggt að
búa í Norður-Kóreu, að minnsta
kosti ef maður gagnrýnir ekki
stjórnvöld. Fólk læsir ekki útidyra-
hurðum á kvöldin og 100 dollara
seðli, sem ég óvart gleymdi í skyrtu
er send var í þvott, var skilað sam-
dægurs.
Fréttir síaðar
af S-Kóreu
Flestar þær slæmu fréttir, er
okkur berast frá þessu einangraða
landi; fréttir af hungursneyð, upp-
þotum vegna matarskorts á lands-
byggðinni og pólitískum aftökum,
hafa farið í gegnum síu suður-kór-
esku leyniþjónustunnar.
Flóttamenn frá norðurhlutanum
eru vandlega yfirheyrðir af Þjóðar-
öryggisstofnuninni í Seoul áður en
þeim er leyft að halda blaðanianna-
fundi. Að því búnu er vandlega
fýlgst með þeim.
Stofnunin hefur stundum komist
að þeirri niðurstöðu að flóttamenn
séu í raun njósnarar og látið skjóta
þá. Þetta grefur undan trúverðug-
leika frásagna þeirra af hungurs-
neyð og ofbeldi.
Efnahagslegar fréttir frá opin-
berum aðilum í Norður-Kóreu eru
nær gagnslausar. Flokksmaður
reyndi að sannfæra mig um að
blómleg bifreiðaframleiðsla væri í
landinu en ég sá ekki einn einasta
bíl, sem ekki hafði verið fluttur inn,
þá viku sem ég dvaldi þarna.
Það er ekki út í hött að spyija
hvemig efnahagsástandið í Norður-
Kóreu sé í raun. Svarið við þeirri
spumingu gæti nefnilega ráðið því
hversu lengi ríkjandi kerfi nær að
þrauka. Áhrifanna mun gæta víða
er Norður-Kórea hrynur loks í fang
hinnar velmegandi, kapítalísku
Suður-Kóreu.
Til að byrja með verða það skatt-
greiðendur í suðurhlutanum er
munu bera þyngstu byrðamar. Til
lengri tíma litið gæti sameinuð
Kórea með 70 milljónir íbúa orðið
að öflugasta efnahagskerfi Asíu á
eftir Japan.
Góðu fréttimar á efnahagssvið-
inu í Norður-Kóreu er flestar að
fínna í landbúnaðinum. Að sögn
hrísgijónasérfræðings á vegum
Sameinuðu þjóðanna í Pyongyang
hefur flokkurinn varið gífurlega
miklu fé í áveitukerfí. Nóg er því
til af hrísgijónum þó að akurlendi
sé mjög lítið.
Fatnaður gamall og rifinn
Það gegnir hins vegar öðm máli
um dreifingu. Mikill skortur er á
bílum, vömbílum, vegum og bens-
íni. Lífíð utan höfuðborgarinnar,
þar sem tvær milljónir búa, er líka
mun erfiðara.
Fatnaður bænda er gamall og
rifínn, pappírs- og krítarskortur er
í sveitaskólum og húshitun léleg,
að sögn kínversks stjórnarerindreka
í Pyongyang.
Besta vísbendingin um hversu
slæmt ástandið er, en samkvæmt

KIM Jong-il er lýst sem „ein-
stökum persónuleika“ og
„risa okkar tíma“ í hinni opin-
beru ævisögu hans. Norður-
Kórea þarf svo sannarlega á
slíkum manni að halda, segir
greinarhöfundur.
rússneskum heimildum hefur það
verið alvarlegt frá ámnum 1990-
1991, er að stjórnvöld í Norður-
Kóreu ganga nú með betlistaf í
hendi milli óvina sinna.
Sjálfsþurftarbúskapur hefur ver-
ið heilög kennisetning í Norður-
Kóreu. Það var því mikil niðurlæg-
ing að þurfa að biðja suður-kóreska
stórfyrirtækið Lucky-Goldstar að
taka við Kim Chaek-stálverinu á
MINNISMERKI í Pyongyang, höfuðborg Norður-Kóreu.
síðasta ári. Það fyrirtæki hafði ein-
mitt verið eitt helsta stolt Norður-
Kóreu á iðnaðarsviðinu.
Ef Kim Jong-il er við völd (og
ég sá engar vísbendingar um annað
þó að mér hafí verið tjáð að hugsan-
lega yrði hann ekki skipaður for-
seti fyrr en að þremur árum liðnum)
blasir alvarlegur vandi við.
Eina leiðin til að draga úr þeim
skorti, sem ríkir á nær öllum sviðum
eftir að Kína og Rússland hættu
fjárstuðningi, er að leita eftir utan-
aðkomandi aðstoð.
Um það snerist Genfarsamkomu-
lagið á síðasta ári þar sem Norður-
Kórea hét að afhenda plútón sitt
gegn kjarnorkuverum að andvirði
fjögurra milljarða dollara.
Útlendingar hættulegir
Ef hagkerfí Norður-Kóreu staðn-
ar og lífskjör hvorki batna né versna
eru líklega litlar líkur á uppreisn.
Ef ástandið versnar frá því sem nú
er, og flest bendir til að það hafi
farið versnandi undanfarin fjögur
ár, eru líkur á uppþotum og jafnvel
hallarbyltingu.
Það felst ákveðin kaldhæðni í því
að mesta hættan blasir við ef hag-
kerfíð verður opnað og ástandið fer
að batna. Opnara hagkerfi myndi
þýða aukin samskipti íbúanna við
útlendinga. Fallegur fatnaður og
glæsileg armbandsúr þeirra myndu
líklega vega þyngra en áróður
stjórnvalda.
Kim U-sung reyndi að takast á
við þetta vandamál með því að
skipuleggja eina fríverslunarsvæði
landsíns í Tumen-dalnum, sem er
eins langt frá höfuðborginni og
hægt er að komast. Fáir fjárfestar
hafa hins vegar sýnt áhuga á hinu
afskekkta fríverslunarsvæði.
Hinn „mikilfenglegi leiðtogi“
Kim U-sung er nú allur og hið breiða
bak sonar hans verður að bera gíf-
urlegan vanda landsins. Stendur
hann undir því?
í hinni hræðilegu, opinberu ævi-
sögu Kims er honum lýst sem „ein-
stökum persónuleika, sem ber af á
öllum sviðum“. Hann er „risi okkar
tíma“. Norður-Kórea þarf svo sann-
arlega á slíkum manni að halda.
Deilur um siðferði í Bandaríkjunum
Morð framið í kjöl-
far kjaftaþáttar
Boston. Morg-unblaðið.
BANDARÍSKIR kjaftaþættir ein-
kennast æ meira af því að knúið
er fram uppgjör milli fólks; fjöl-
skyldna, elskenda, einstaklinga.
Bogi tilfínninganna er spenntur til
hins ýtrasta og þegar útsendingu
lýkur sitja þáttargestir eftir með
gapandi holund á sálartetrinu. Sið-
ferði þeirra, sem framleiða kjafta-
þætti, hefur oft verið dregið í efa,
en sú umræða hefur tekið á sig
nýja mynd eftir að gestur, sem
settur var í óþægilega aðstöðu í
einum hinna fjölmörgu bandarísku
kjaftaþátta, myrti annan gest
þáttarins. Nýjasta brella kjafta-
þáttanna er að láta gesti ekki vita
hvað er í vændum þegar í útsend-
ingu kemur. Jenny Jones hefur
náð langt í þeirri list og á mánu-
dag í síðustu viku tók hún upp
þátt þar sem gestir greindu frá
leyndri ást sinni. Einn gestanna
var Jonathan T. Schmitz, 24 ára
gamall Michigan-búi.
Leyndiaðdáandinn
af sama kyni
Þegar hann gekk fram á sviðið
sá hann konu, sem hann kannað-
ist við. Hann hugsaði sem svo að
þar væri kominn hinn leyndi aðdá-
andi, gekk upp að henni og kyssti
hana. Það var hins vegar ekki
umrædd kona, sem hafði rennt
hýru auga til Schmitz, heldur karl-
maður: Nágranni hans, Scott
Amedure.
Schmitz vissi ekki hvað hann
átti af sér að gera og það sem
eftir lifði þáttarins tók hann þátt
í leiknum. Honum stóð hins vegar
engan veginn á sama og þegar
hann fann ómerkta orðsendingu á
heimili sínu á fimmtudag fór hann
og keypti sér haglabyssu, hélt rak-
leiðis í hjólhýsi Amedures og skaut
hann tvisvar í bijóstið.
Saksóknarinn í málinu, Richard
Thompson, sagði að Jenny Jones
hefði komið aftan að Schmitz og
fór ekki í launkofa með það að
hann telur þáttinn kveikjuna að
morðinu.
Jim Paratore, forseti Telepictur-
es, sem framleiðir þáttinn, sagði
hins vegar að „áður en nokkur
einasti gestur samþykkti að koma
í þáttinn fékk hann eða hún að
vita alla málavöxtu og öllum var
sagt að leyndi aðdáandinn gæti
verið karl eða kona“.
Þættir á borð við þátt Jenny
Jones þrífast á uppákomum af
þessu tagi. Nýverið kom Jones til
dæmis manni einum í opna skjöldu
með því að láta eiginkonu hans
og hjákonu koma fram í þætti sín-
um. Konurnar fóru í hár saman,
jusu svívirðingum á báða bóga og
brustu í grát. Og áhorfendur sátu
límdir við skjáinn.
Þátturinn hóf göngu sína fyrir
5'órum árum og hafði framan af
einna minnstan áhorfendafjölda
af þeim 20 þáttum, sem daglega
er dreift um öll Bandaríkin.
Nú er Jones hins vegar komin
í þriðja sæti, næst á eftir fyrir-
mynd sinni, Ricki Lake, sem varð
fræg fyrir að Ieika fítubollu í
myndinni Hairspray eftir John
Waters.
Frá klæðskiptingum
til hvunndagsins
Ricki Lake er sögð frumkvöðull
hinnar nýju stefnu í kjaftaþátta-
gerð. Þættir um klæðskiptinga og
sifjaspell eru horfnir af sjónarsvið-
inu og í þeirra stað komin hvunn-
dagsleg vandamál í æskilegum
umbúðum: Hvers vegna eiga karl-
menn erfitt með að skuldbinda
sig? Af hveiju heldur kærastinn
fram hjá? Hvers vegna rífast vin-
konurnar um stráka? Vinsældirnar
létu ekki á sér standa fremur en
eftirhermurnar.
Oprah Winfrey er enn í fyrsta
sæti, en hún er að missa yfirburð-
ina, ekki síst vegna þess að hún
neitar að feta í fótspor helstu
keppinautanna. Hún vakti athygli
þegar hún viðurkenndi kókaín-
neyslu sína fyrir alþjóð, en umfjöll-
unarefni hennar þykja ekki par
krassandi um þessar mundir:
Greiðslukortavandræði og bágbor-
in neyðarsímaþjónusta.
Winfrey kveðst vilja hleypa
birtu inn í líf fólks, ekki draga það
í svaðið. Framleiðendur nýju
kjaftaþáttanna segjast aðeins vilja
hjálpa fólki, ekki nota það. Hjálpin
er hins vegar yfirleitt ekki beysin.
Sálfræðingar og aðrir sérfræðing-
ar (sem allajafna eru skreyttir
gæsalöppum í umfjöllun bandarí-
skra fjölmiðla) fá oft að segja
nokkur orð í hveijum þætti.
Bak við tjöldin
Einn slíkur lýsti reynslu sinni
af þætti Ricki Lake í tímaritinu