Morgunblaðið - 22.03.1995, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 22. MARZ 1995 27
Skólameistarar óska eftir fundi með forsætisráðherra
ÓVÍST er hvort samræmdu prófin verða haldin í ár, en mestar áhyggjur hafa menn af framhaldsskólanemendum.
Enn er hægt
að bjarga
skólaárinu
Skólameistarar telja að enn sé hægt að bjarga
skólaárinu, þótt það verði æ erfíðara. Egill
-*---------------—----------------
Olafsson kannar málið og rifjar upp hvemig
staðið var að málum eftir síðasta kennaraverk-
fall, sem stóð í sex vikur árið 1989.
irf til
ppun
líkur séu á að samþjöppunin á olíu-
markaðnum muni draga úr sam-
keppni þrátt fyrir yfírlýsingar
samningsaðila um að samkeppni
verði áfram milli Olís og Olíufélags-
ins.
Tilgangur samkeppnislaga er á
endanum fyrst og fremst neytenda-
vernd og hagkvæm nýting fram-
leiðsluþátta þjóðfélagsins. Af þeim
sökum hlýtur samkeppnisráð að
verða að meta hvort samþjöppunin
eigi eftir að bitna á neytendum eða
hvort það sé trúverðugt að samning-
arnir séu gerðir með hagræðingu í
dreifingu og birgðahaldi að leiðar-
ljósi, sem geti aftur auðveldað verð-
lækkanir.
Aðgangshindranir
Áhrif alþjóðlegrar samkeppni og
aðgangur að markaði skipta líka
máli við mat á því hvort um ólög-
mæta samninga sé að ræða. Ef
markaðurinn er þannig að auðvelt
er fyrir nýja aðila að hefja starfsemi
er síður ástæða til að amast við
samruna. Eins og kunnugt er koma
kaup þessi í kjölfar ráðagerða Irving
Oil um að hasla sér völl hérlendis.
í 18. gr. samkeppnislaga er einmitt
gert ráð fýrir að samkeppnisráð
taki tillit til þess við mat sitt á lög-
mæti samþjöppunar að hvaða marki
alþjóðleg samkeppni hafi áhrif á
samkeppnisstöðu hins sameinaða
fyrirtækis.
Eðli málsins samkvæmt er hins
vegar erfitt fyrir nýja aðila að hasla
sér völl á markaðnum. „Verulegar
aðgangshindranir eru að olíumark-
aðnum vegna mikillar fjárfestingar,
takmarkaðs aðgangs að hafnarað-
stöðu o.fl.,“ segir í skýrslu Sam-
keppnisstofnunar um stjórnunar- og
eignatengsl í íslensku atvinnulífi frá
því fyrr í vetur.
Hvernig hefur
markaðurinn verið?
Loks þarf að líta til þess hvernig
markaðurinn hefur verið og hvort
samkeppni hafi verið þar við lýði.
Ef svo er ekki mælir það gegn því
að samkeppnisyfirvöld grípi inn í til
að stöðva hræringar á markaðnum,
einkum ef ekki er ljóst hvert þær
leiða.
Um olíumarkaðinn segir í fyrr-
nefndri skýrslu Samkeppnis-
stofnunar: „Þrátt fyrir að stjórnvöld
hafi opnað leið fyrir aukna sam-
keppni á.olíumarkaðnum einkennist
hann áfram af fákeppni þriggja
fyrirtækja. Verðbreytingar taka
gildi samtímis, sem leiðir af því
fyrirkomulagi sem ríki á markaðn-
um og gagnsæi hans. Fyrirtækin
sjá sér ekki hag í að keppa um
verð. Sama á sér stað í nágranna-
löndunum. Samkeppni ríkir hins
vegar í ýmsum öðrum þáttum í
starfsemi olíufélaganna."
Fyrirbyggjandi úrræði
Bann við samþjöppun er fyrir-
byggjandi úrræði og þótt sam-
keppnisráð myndi hleypa þessum
samningum nú í gegnum nálaraug-
að bæri því áfram skylda til að fylgj-
ast með olíumarkaðnum og grípa
inn í ef hin öfluga samsteypa reyndi
með einhveijum hætti að torvelda
samkeppni eða leggja stein í götu
nýrra keppinauta. Misnotkun mark-
aðsyfirráða getur lýst sér með ýms-
um hætti; of háu verði, lækkun
vöruverðs til að koma keppinaut á
kné og sérstökum afsláttarkjörum
handa þeim sem skipta eingöngu
við fyrirtækið.
STJÓRN Skólameistarafélags
íslands hefur óskað eftir
fundi með forsætisráðherra
til að ræða við hann um
stöðuna í kjaradeilu kennara og ríkis-
ins og afleiðingar verkfallsins.
Hjálmar Árnason, formaður félags-
ins, sagði að þó að verkfallið væri
búið að hafa alvarlegar afleiðingar
í för með sér væri enn hægt að bjarga
skólaárinu. Það yrði hins vegar sí-
fellt erfiðara eftir því sem tíminn liði.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
sagði fyrir helgi að ef kennaradeilan
yrði ekki leyst á allra næstu dögum
yrði mjög erfitt að bjarga skólaár-
inu. Elna K. Jónsdóttir, formaður
HÍK, sagði að menn væru að verða
komnir að þeim tímapunkti að ekki
yrði hægt að bjarga skólastarfinu á
þessari önn.
Hjálmar sagði að ástandið væri
vissulega orðið mjög alvarlegt og
skólameistarar hefðu þungar
áhyggjur af verkfallinu og afleiðing-
um þess. Hann sagði að enn væri
þó tími til að bjarga skólaárinu. „En
það verður sífellt þyngra undir fæti
eftir því sem á líður. Við trúum því
að það komi ekki til þess að heilt ár
í menntun 15 árganga verði þurrkað
út.
Þegar verður búið að semja um
kaup og kjör þarf að semja sérstak-
lega um hvernig hægt verður að
ljúka skólaárinu. Við leggjum mikla
áherslu á að því máli komi fulltrúar
kennara, ráðuneyta, nemenda, skóla-
stjórnenda og foreldra og að það
verði friður um þá leið sem farin
verður," sagði Hjálmar.
Verkfallið 1989 stóð í 42 daga
Verkfall HÍK árið 1989 stóð í 42
daga. Það hófst 6. apríl og því lauk
18. maí. Þar sem verkfallinu lauk
um svipað leyti og hefðbundnu skóla-
árinu var að ljúka sköpuðust miklir
einstakra félaga opinberra
starfsmanna innan BSRB og rík-
isins hafa nánast legið niðri að
undanförnu meðan beðið er eftir
niðurstöðum hlutlausra aðila um
sérkjarasamninga sem lands-
sambönd ASÍ gerðu við samtök
vinnuveitenda í seinasta mánuði
og um samninga einstakra
verkalýðsfélaga og ríkisins um
sérmál. Raunar hafa einnig
heyrst þær raddir innan stjórn-
kerfisins að opinberir starfs-
menn vitfi ekki ganga til samn-
inga á meðan kennarar eru enn
í verkfalli.
Ríkissáttasemjari hefur ítrek-
að ósk sína til Þjóðhagsstofnunar
um mat á launahækkunum í
sérkjarasamningum og eiga
samningsaðilar von á niðurstöðu
erfiðleikar í sambandi við námslok
nemenda. Kennarar og menntamála-
yfírvöld gerðu sérstakt samkomulag
um kennslu og próf í lok ársins.
Kennarar fóru í gegnum námsefnið
eftir því sem tími gafst til að loknu
verkfalli og próf voru lögð fyrir nem-
endur í flestum námsgreinum. í ein-
stökum greinum var prófi sleppt, en
einkunn gefin með tilvísun til náms-
árangurs fyrr á vetrinum. Nokkrir
skólar gáfu nemendum einkunnina
M, þ.e. metið.
Menntamálaráðuneytið gaf skól-
unum nokkuð fqálsar hendur um
hvernig þeir höguðu málum í sam-
bandi við próf og mat á frammistöðu
nemenda. Skólunum var t.d. í sjálfs-
Deilt um
hækkanir í
sérkjara-
samningum
á fimmtudag. í verðbólguspá
Seðlabankans er gengið út frá
því að sérkjarasamningarnir
auki launakostnað um 0,3%.
Sigríður Kristinsdóttir, for-
maður Starfsmannafélags ríkis-
stofnana (SFR), segir að því hafi
verið haldið fram að samningar
um sérmál einstakra félaga á al-
menna vinnumarkaðinum fælu í
sér frá 0,27-0,3% launahækkun
vald sett hvort þeir legðu samræmd
próf fyrir nemendur 10. bekkjar.
Verkfall kennara í HÍK og KÍ hef-
ur staðið i 33 daga. Enn vantar því
9 daga upp á að það hafi staðið jafn-
lengi og verkfall HÍK 1989. Yfir-
standandi verkfall byrjaði auk þess
fyrr á árinu en verkfallið 1989, en
það ætti að gefa skólunum meira
ráðrúm til að skipuleggja skólastarf
ef deilan leysist á næstu dögum.
Engar ákvarðanir liggja fyrir í
ráðuneytinu
Hrólfur Kjartansson, deildarstjóri
í menntamálaráðuneytinu, sagði að
engar ákvarðanir hefðu verið teknar
í menntamálaráðuneytinu varðandi
en opinberir starfsmenn ættu bágt
með að trúa þeirri tölu. Benti hún
í því sambandi á að formaður
Rafiðnaðarsambandsins hefði lýst
því yfir að rafiðnaðarmenn hefðu
fengið yfir 3% hækkun í sínum
sérhjarasamningum við vinnuveit-
endur.
SFR bíður eftir að
samninganefnd ríkisins
leggi á borðið upplýs-
ingar um sérkjarasamn-
inga sem ríkið hefur
gert við verkalýðsfélög á al-
menna vinnumarkaðinum.
Kennarafélögin leggja einnig
mikla álierslu á að fá endanlegar
upplýsingar um hvað felst í sérkj-
arasamningum aðildarfélaga
ASÍ. Á blaðamannafundi fyrir
nokkrum dögum héldu formenn
kennarafélaganna því fram, að
skipulag skólastarfs að verkfallinu
loknu. Hann sagði ólíklegt að form-
legar ákvarðanir yrðu teknar fyrr en
að því lyki. Ef svo ólíklega færi að
verkfallið leystist ekki fyrir lok skóla-
ársins yrði nemendum og foreldrum
tilkynnt um viðbrögð skólayfírvalda.
Hrólfur sagði að málið hefði verið til
umfjöllunar í ráðuneytinu. Margir
hefðu samband við það til að leita
eftir svörum. Ráðuneytið gæti engu
svarað enn þar sem viðbrögðin réð-
ust að stærstum hluta af lengd verk-
fallsins.
Engin ákvörðun hefur verið tekin
um hvort samræmdu prófin verða
lögð fyrir nemendur 10. bekkjar, en
þau eru að jafnaði haldin síðustu vik-
una í apríl. „Formlega séð eru sam-
ræmd próf ekki inntökuskilyrði í
framhaldsskóla. Þau eru frekar eins
konar leiðarvísir til að beina nemend-
um inn á ákveðnar brautir. Það er
hægt að gera með öðrum ráðum.
Samræmdu prófin eru ekki stóra
málið í þessu heldur er það fram-
haldsskólinn, sem við höfum miklar
áhyggjur af,“ sagði Hrólfur.
Sumir nemendur að gefast upp
Þorvarður Elíasson, skólameistari
í Verslunarskóla íslands, sagði að
verkfallið væri farið að hafa mjög
alvarlegar afleiðingar í för með sér.
„Nemendur eru farnir að koma og
ræða um það hvort þeir megi endur-
taka sinn bekk. í þeim hópi eru nem-
endur sem hafa enga ástæðu haft
til að hugsa þannig. Það er greinilegt
að verkfallið reynir á taugakerfi
margra nemenda. Það eru ekki allir
nemendur undir það búnir að mæta
svona óvissu. Að sjálfsögðu er sumir
nemendur þannig staddir að þeir
hafa verið að íhuga hvort þeir næðu
prófi. Þetta verkfall er að sjálfsögðu
mikil hvatning fyrir þá að gefast
upp,“ sagði Þorvarður.
stórb* launahópar innan ASÍ hafi
fengið umtalsverðar launahækk-
anir í gegnum sérmál. Skv.
samantekt sem BHMR hefur unn-
ið um nokkur atriði í sérkjara-
samningum aðildarfélaga ASÍ
kemur fram að laun stórra hópa
hafi hækkað um 3-4%
vegna menntunarálags
af ýmsu tagi og að stór-
ir hópar hafi fengið
3-4% hækkun vegna
breytinga á starfsaldur-
skerfi.
„Það eru allir að bíða eftir því
að fá endanlegar niðurstöður um
hvað samið var um í sérkjara-
samningum milli verkalýðsfélaga
og ríkisins vegna þess að á því
byggist hluti af okkar sérkröf-
um,“ sagði Sigríður Kristinsdótt-
ir.
Viðræður BSRB-félaga og ríkisins í bið meðan beðið er upplýsiiiga um sérkjör ASÍ-félaga
SAMNINGAVIÐRÆÐUR milli
Talað um
hækkanir frá
0,27% til 4%