Morgunblaðið - 29.03.1995, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
MIÐVIKUDAGUR 29. MARZ 1995 11
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi greinargerð frá banka-
stjóra Seðlabankans:
í FRÉTT Morgunblaðsins laugar-
daginn 25. mars sl. og í forystu-
grein blaðsins þriðjudaginn 28. mars
gætir margvíslegs misskilnings um
ýmsa þætti í starfsemi Seðlabanka
Islands, það sem kallað var smásölu-
viðskipti bankans. Því er nauðsyn-
legt að koma leiðréttingum á fram-
færi um leið og þeirri skoðun er
lýst að auðvelt hefði verið fyrir
Morgunblaðið að leita eftir því hvort
rétt var farið með í yfirliti íslands-
banka hf., sem birt var í blaðinu.
Hér fara á eftir athugasemdir við
einstaka liði í upptalningu Íslands-
banka hf. eins og hún birtist í blað-
inu laugardaginn 25. mars og fylgja
þær sömu röð og þar:
Innlánsreikningar
sjóða og stofnana
Eingöngu opinberir sjóðir og
stofnanir eru með innlánsreikninga
í Seðlabankanum, enda ráð fyrir því
gert í lögunum um bankann. Vitað
er að ýmsir opinberir sjóðir hafa
fært a.m.k. hluta bankaviðskipta
sinna til viðskiptabankanna vegna
þess að þeim bjóðast betri kjör þar
en í Seðlabankanum. Seðlabankinn
hefur ekki bætt þau kjör sem hann
býður í þeim tilgangi að reyna að
halda viðskiptunum hjá sér. Fyrir-
tæki í ríkiseign eru ekki í viðskiptum
við Seðlabankann og hefur þeim
verið neitað um slíkt þegar um hefur
verið sótt. Undan er þó skilin Áfeng-
is- og tóbaksverslun ríkisins, en hún
mun jafnframt hafa viðskiptareikn-
inga í viðskiptabönkunum. Einkaað-
ilar hafa ekki innlánsreikninga í
Seðlabankanum ef frá eru taldir
tékkareikningar starfsmanna, eins
og nánar verður vikið að.
Gjaldeyrisviðskipti
við sjóði og stofnanir
Seðlabankinn á gjaldeyrisvið-
skipti við opinbera sjóði. Um þá
gilda nú lög um lánastofnanir aðrar
en viðskiptabanka og sparisjóði nr.
123/1993 og er þeim m.a. heimilt
að nota orðið ,fjárfestingarbanki“
um starfsemi sína. Hin nýju lög
leggja Seðlabankanum auknar
skyldur á herðar í samskiptum sín-
um við þessar stofnanir. Umfram
allt verður Seðlabankinn að gæta
jafnræðisreglu í samskiptum sínum
við lánastofnanir, óháð því af hvaða
tegund þær eru. Rétt er að gjald-
eyrisviðskipti sjóðanna fara ekki um
gjaldeyrismarkaðinn nema e.t.v. að
litlu leyti. Gjaldeyrismarkaðurinn er
aðeins tæpra tveggja ára og því
rétt að slíta barnsskónum. Frá
stofnun hans hafa aðeins bankamir
átt aðild að honum, en við endur-
skoðun sem nú fer fram á starfsregl-
um hans hefur Seðlabankinn talið
eðlilegt að breyta fyrirkomulagi
gjaldeyrisviðskipta við aðrar lána-
stofnanir. Það getur gerst með
tvennum hætti, annars vegar að
þessar lánastofnanir fái aðild að
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi athugasemd frá Sér-
fræðingafélagi íslenskra lækna:
„Á blaðamannafundi í gær
[mánudaginn 27. mars] og í við-
tölum við fjölmiðla fór Sighvatur
Björgvinsson heilbrigðisráðherra
hvað eftir annað vísvitandi með
rangt mál varðandi tilvísanadeiluna.
Ástæða er til að leiðrétta nokkur
atriði í því sambandi.
Það er ósatt að sérfræðilæknar
hafi gefið ráðherranum örfárra
klukkustunda frest til að svara til-
lögum Sérfræðingafélags islenskra
lækna um Iausn tilvísanadeilunnar.
Hið rétta er að ráðherrann hafði til
þess tíu daga. Ljóst er að ráðherr-
ann kærir sig ekki um að leysa
málið.
í viðtali við Stöð 2 sagði ráðherr-
ann orðrétt: „Þetta eru ekki átök
um réttindi sjúklinga eða heili og
hamingju þeirra, heidur vilja þeir
fá einkavædda heilsugæsluþjónustu
í landinu og taka sjálfir við rekstri
heilsugæslunar í landinu á sínum
stofum og ráða síðan til sín heilsu-
gæslulækna. Ég held að menn hljóti
að hcyra hljóðið í peningakassanum
núna.“
Hér fer ráðherra aftur vísvitandi
„Smásöluviðskipti
Seðlabankans“
Greinargerð bankastjórnar Seðlabanka íslands
gjaldeyrismarkaðnum eða hins veg-
ar að viðskipti þeirra fari í gegn
um viðskiptabankana. Ljóst er að
vegna réttarstöðu þessara lána-
stofnana verður ekki gerð breyting
á gjaldeyrisviðskiptunum nema í
nánu samráði við þær. Endurskoðun
starfsreglna gjaldeyrismarkaðarins
hefur dregist, af ástæðum sem
Seðlabankinn ber ekki ábyrgð á.
Þá má minna á að viðskiptabank-
arnir felldu í janúar sl. niður þóknun
sem þeir höfðu tekið af gjaldeyri-
sviðskiptum. Það hefur Seðlabank-
inn ekki gert, þannig að hann verð-
ur tæpast vændur um að keppa við
viðskiptabankana um gjaldeyrisvið-
skipti. Að auki munu viðskiptabank-
arnir veita afslátt frá almennu við-
skiptagengi þegar um stór viðskipti
er að ræða. Opinberir sjóðir geta
valið um að eiga gjaldeyrisviðskipti
við hvaða banka sem er.
Seðlaviðskipti
Seðlabanki Islands gefur út seðla
og lætur viðskiptabönkum sínum
seðla í té þegar þess er óskað. Seðla-
bankar nágrannalandanna stunda
seðlaviðskipti við erlenda banka með
líkum hætti og Seðlabanki íslands
gerir. Ekkert óvenjulegt eða óeðli-
legt er við þessi viðskipti, en erlend-
um viðskiptabönkum er fijálst að
leita til hvaða banka sem er um
seðlaviðskipti.
Greiðslur erlendis frá
Þær greiðslur sem Seðlabankinn
tekur við erlendis frá og færir inn á
reikninga innlendra viðskiptabanka
hjá sér eru einkum greiðslur lífeyris
erlendis frá til aðila búsettra hér á
landi. Lífeyririnn er greiddur inn á
reikninga Seðlabankans í seðlabönk-
um viðkomandi landa með beiðni um
færslu á reikninga þeirra einstakl-
inga sem í hlut eiga í viðskiptabönk-
um þeirra hér. Um mjög lágar fjár-
hæðir er að ræða og Seðlabankinn
tekur ekki þóknun fyrir að millifæra
þær. í raun er hér um að ræða
greiðslur á milli opinberra aðila.
Tékkareikningar
starfsmanna
Allt frá stofnun Seðlabankans
hafa starfsmenn hans átt kost á að
hafa tékkareikninga í bankanum
sem laun þeirra eru greidd inn á.
Strangar reglur gilda um notkun
þessara reikninga og engin sérstök
þjónusta fylgir þeim. Debetkort eða
tékkaábyrgðarkort eru t.d. ekki gef-
in út og yfirdráttur er óheimill.
Óhagræði fylgir því notkun þeirra
og engin áform eru uppi um að
gera hana auðveldari. Raunin er líka
sú að töluvert stór hópur starfs-
manna kýs að fá laun sín greidd inn
á reikninga í viðskiptabanka eða
sparisjóði. Ferðagjaldeyri lætur
Seðlábankinn starfsmönnum sínum
í té vegna ferðalaga þeirra til út-
landa á vegum bankans og getur
slíkt vart talist ámælisvert.
Erlend lán lánasjóða,
stofnana og fyrirtælqa
Seðlabankinn hefur um langt
skeið annast erlendar lántökur rík-
issjóðs. Þetta fyrirkomulag var síð-
ast staðfest með samkomulagi fjár-
málaráðherra og Seðlabankans, sem
gert var haustið 1993 á grundvelli
laga um Lánasýslu ríkisins frá árinu
1990. í samkomulaginu er Seðla-
bankanum jafnframt falið að hafa
eftirlit með erlendum lántökum
stofnana sem njóta ríkisábyrgðar.
Eftirlitið er bundið í lögum nr.
43/1990 um Lánasýslu ríkisins, en
var áður í lánsfjárlögum. Seðlabank-
anum var í upphafi falið eftirlit þetta
og var það staðfest í fyrrgreindum
samningi frá 1993. Markmið lagaá-
kvæðisins er að tryggt sé fyrir hönd
ábyrgðaraðilans að kjör lána sem
hann ábyrgist og ákvæði lánssamn-
inga almennt séu viðunandi að mati
hans og uppfylli kröfur hans. Þetta
er háttur sem tíðkast í nágranna-
löndunum og þykir sjálfsögð og eðli-
leg ráðstöfun. Eftirlit felur líka í sér
ráðgjöf og erfitt er að draga ná-
kvæm mörk þar á milli.
í því tilviki sem íslandsbanki ger-
ir að umtalsefni var 'um að ræða lán
ákveðinnar hitaveitu sem hafði
fengið samþykki Alþingis fyrir sjálf-
skuldarábyrgð ríkissjóðs. Slík tilvik
leggja Seðlabankanum ríkar skyldur
á herðar. Almennt sér Seðlabankinn
ekki um að útvega sjóðum, stofnun-
um, opinberum fyrirtækjum eða
hitaveitum erlend lán.
Gjaldmiðlaskiptasamningar
og framvirk viðskipti
Seðlabankinn hefur gert samn-
inga um gjaldmiðlaskipti við Nor-
ræna fjárfestingarbankann. Þessir
samningar eiga ekkert skylt við
framvirka samninga. í þeim hefur
falist að Seðlabankinn hefur lánað
fjárfestingarbankanum íslenskar
krónur en fengið að láni á móti jafn-
virði þeirra í erlendum gjaldmiðli.
Báðir aðilar hafa haft hag af þessum
samningum. Af hálfu Seðlabankans
hafa þessi viðskipti fyrst og fremst
verið gerð af peningapólitískum
ástæðum, þ.e. til þess að styrkja
gjaldeyrisforðann i tengslum við
afnám hafta á fjármagnsflutningum
á milli íslands og annarra landa,
en varðveisla hans er ein af frum-
skyldum Seðlabankans.
Hvað varðar kjörin í þessum
samningum sérstaklega er rétt að
min'na á að Norræni fjárfestingar-
bankinn hefur hærra lánshæfismat
en ríkissjóðir Norðurlandanna, sem
hann eiga, að Noregi frátöldum.
Af þeim sökum er vart réttlætanlegt
að Norræni fjárfestingarbankinn
sæti kjörum sem eru lakari en ríkis-
sjóður íslands nýtur, jafnvel á sínum
heimamarkaði. I þessu sambandi er
rétt að minna á að skv. samningi á
milli ríkisstjóma Norðurlandanna,
sem hefur Iagagildi hér á landi,
hefur Norræni fjárfestingarbankinn
réttarstöðu innlends banka á Norð-
urlöndunum og á því hér eins og á
öðrum Norðurlöndum viðskipti við
seðlabanka.
Sagj; er í yfirliti íslandsbanka hf.
að Seðlabankinn hafi neitað að gera
framvirka samninga eða gjaldmiðla-
skiptasamninga við innlenda banka.
Eftir því sem næst verður komist
hefur tvisvar borist fyrirspurn frá
innlendum viðskiptabanka um
möguleika á framvirkum viðskiptum
með gjaldeyri við Seðlabankann, en
aldrei á gjaldmiðlaskiptum. Á þeim
tíma var Seðlabankinn ekki reiðubú-
inn að eiga aðild að slíkum viðskipt-
um. Rangt er að leggja að jöfnu
gjaldmiðlaskiptasamning og samn-
ing um framvirk viðskipti með gjald-
eyri, eins og gert er í yfirliti íslands-
banka.
Bankaþjónusta við
Þjónustumiðstöð
ríkisverðbréfa
Samkvæmt samkomulaginu á
milli fjármálaráðherra og Seðla-
bankans, sem fyrr er gefið, annast
Seðlabankinn í samráði við Lána-
sýslu ríkisins umsýslu vegna áskrift-
arkerfis spariskírteina, svo sem
prentun, útsendingu, innheimtu o.fl.
Þá hefur ríkissjóður reikninga í
Seðlabankanum vegna sölu og inn-
lausnar á spariskírteinum ríkissjóðs.
I skilmálum spariskírteina ríkissjóðs
er tekið fram að þau skuli innleyst
í Seðlabanka íslands. í 3. gr. Seðla-
bankalaganna er því lýst að eitt af
hlutverkum bankans sé að annast
bankaviðskipti ríkissjóðs. Eftir setn-
ingu laga um Lánasýslu ríkisins á
árinu 1990 fluttust verkefni tengd
innlendri ijáröflun ríkissjóðs að
verulegu leyti til hennar.
Athugasemd frá
Sérfræðingafélagi
íslenskra lækna
með rangt mál. Hið rétta er að hann
fór þess á leit við sérfræðilækna á
fundi í janúar sl. að þeir kæmu með
hugmyndir um hvar mætti spara
og hagræða í heilbrigðiskerfinu.
Þetta var gert og tíu lauslegar hug-
myndir sendar ráðherra. Þær eru
hins vegar algerlega óháðar deilu
sérfræðinga og ráðuneytisins um
tilvísanir. Hið rétta er ennfremur
að reglugerðir þær um tilvísanir,
sem heilbrigðisráðherra setti 9.
febrúar sl. undir yfirskini sparnaðar
og bættra boðskipta milli lækna, eru
mesta skemmdarverk sem unnið
hefur verið í íslenska heilbrigðis-
kerfinu.
Staðhæfingar ráðherrans um að
hann sé „undir hótunum ogskilmál-
um um að hann eigi að samþykkja
að afnema tilvísanaskylduna til þess
að einkavæða heilsugæsluna í land-
inu og fela sérfræðingum að reka
heilsugæslustöðvar" eru út í hött.
Sérfræðilæknar hafa sett það eitt
skilyrði fyrir viðræðum við heil-
brigðisráðherra að hann dragi reglu-
gerðirnar til baka. Því hefur hann
alfarið neitað. Þess vegna hafa við-
ræðurnar siglt í strand.
Sérfræðingafélag íslenskra
lækna hefur með hagfræðilegum
útreikningum sannað að tilvísana-
kerfi ráðherrans muni leiða til
a.m.k. 150 milljón króna kostnaðar-
auka fyrir samfélagið, ekki 100
milljón króna sparnaðar. Er þá ótal-
inn kostnaður sjúklinga vegna óhag-
ræðis og tvíverknaðar, kostnaðar-
auki vegna skriffinnskuaukningar
og reikningsgerðar lækna og kostn-
aðarauki Tryggingastofnunar
vegna skrifræðis og tölvufræðslu
persónuupplýsinga um alla íslend-
inga sem leita til læknis.
Að auki felst í kerfmu stórkostleg
hætta á alvarlegum hagsmuna-
árekstrum, þar sem ráðherra setur
eftirlit með tilvísanaskyldunni í
hendur heimilislækna, og gerir þá
þar með að milliliðum sem ætlað
er að þjóna bæði hagsmunum ríkis-
sjóðs og hagsmunum sjúklinga
sinna samtímis.
Þá er það ósatt hjá ráðherra að
þjóðin hafi eytt hundruðum milljóna
í menntun sérfræðinga og eigi þess
vegna inni hjá þeim bætur. Hið rétta
er að allt sémám íslenskra lækna
erlendis greiða þeir sjálfir, því
sérnám íslenskra lækna hefur hing-
að til ekki kostað íslenska ríkið eina
krónu.
Sérfræðingafélag íslenskra
lækna fer þess á leit við ráðherra
heilbrigðismála að hann hagi mál-
flutnipgi sínum í samræmi við sína
háu stöðu og kappkosti að taka upp
samvinnu við starfsmenn heil-
brigðiskerfísins fremur en að standa
i stöðugum stríðsrekstri gegn
þeim.“
Lokaorð
Af framansögðu má ráða að það
er á misskilningi byggt að Seðla-
bankinn ástundi samkeppni um við-
skipti við viðskiptabankana og spilli
fyrir eðlilegri starfsemi efnahags-
lífsins eins og látið er að liggja í
forystugrein Morgunblaðsins. Við-
skiptabönkunum er í lófa lagið að
ná viðskiptum til sín í þeim mæli
sem þeir kjósa, eins og raunar hefur
verið að gerast. Þá eru engin tengsl
á milli greinargerðar Seðlabankans
um samkeppnisskilyrði viðskipta-
bankanna og þeirrar starfsemi hans
sem hér er gerð að umtalsefni. Um
leið og Seðlabankinn fylgist grannt
með því að bankarnir starfí í sam-
ræmi við ákvæði laga og reglna og
búi við traustan fjárhag kappkostar
hann að skapa þeim sem eðlilegust
starfsskilyrði, sambærileg þeim sem
bankar í nágrannalöndunum búa
við. Jafnframt hefur Seðlabankinn
breytt sinni eigin starfsemi í það
horf sem hæfir í nútímamarkaðs-
þjóðfélagi. Um það er enginn
ágreiningur að hlutverk Seðlabank-
ans er að stuðla að stöðugu verð-
lagi og stöðugleika í fjármálalífinu
og að hann eigi að takmarka starf-
semi sína við eðlilega seðlabanka-
starfsemi. Það telur bankinn sig
hafa gert.
Að endingu má geta þess að
Seðlabankinn starfar á grundvelli
laga frá árinu 1986 og er þess full-
viss að öll starfsemi hans samrým-
ist ákvæðum þeirra og annarra laga
sem hann starfar eftir. Starfsemi
Seðlabankans er rækilega endur-
skoðuð af innri endurskoðunardeild,
sem heyrir undir bankaráð, af lög-
giltum endurskoðanda sem við-
skiptaráðherra skipar og af Ríkis-
endurskoðun. Bankastjórn hefur
ætíð lagt áherslu á að taka fullt
tillit til athugasemda þeirra. Þeir
hafa ekki gert athugasemdir við þau
atriði sem nefnd eru í yfírliti íslands-
banka hf.
Irisman
frábærir
lyftarar
frá kr.1.400 þ.
lrismann
handtjakkar,
einfaldlega
besta verðið
í bænum
kr.33.000