Morgunblaðið - 19.04.1995, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGÚR 19.' Al'RÍL 1995 11
STJÓRNARMYIMDUN
Davíð Oddsson
formaður Sjálfstæðisflokksins
Þarf að mynda
sterka tveggja
flokka sljórn
Stjórnarslit
Morgunblaðið/Þorkell
RÍKISSTJÓRNIN kom saman til seinasta fundar sem starfshæf meirililutastjórn kl. 9.30 í gærmorg-
un. Að fundinum loknum gekk Davíð Oddsson forsætisráðherra á fund forseta íslands og baðst lausn-
ar fyrir ríkisstjórnina, sem mun starfa áfram sem starfsstjórn þar til ný ríkisstjórn hefur verið mynduð.
DAVÍÐ Oddsson, formaður Sjálf-
stæðisflokksins og forsætisráð-
herra, tilkynnti formlega á ríkis-
stjórnarfundi sem hófst kl. 9.30 í
gærmorgun að hann myndi biðjast
lausnar fyrir ríkisstjórn Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks. Allir ráð-
herrar ríkisstjórnarinnar sátu fund-
inn að Ólafi G. Einarssyni mennta-
málaráðherra undanskildum, sem
var fjarverandi vegna veikinda. Rík-
isstjórnarfundurinn stóð yfir í um
20 mínútur en að því búnu gekk
Davíð á fund Vigdísar Finnboga-
dóttur, forseta íslands, og lagði
fram svohljóðandi tillögu:
„íþeim kosningum sem fram fóru
8. apríl síðastliðinn urðu úrslit þau
að ríkisstjórnarflokkamir héldu velli
með minnsta mögulega þingstyrk
meirihlutastjórnar. Ég tel, að þýð-
ingarmikið sé, við núverandi að-
stæður að ríkisstjórnin búi við öflug-
ra þingfylgi. Því sé rétt að stjórnar-
myndunarmöguleikar á þeim grund-
velli verði reyndir.
Með tilvísun til þessarar afstöðu
leyfi ég mér að leggja til að þér,
forseti íslands, fallist á að veita
núverandi ráðuneyti lausn."
Forseti féllst á tillöguna og fór
þess jafnframt á leit að ríkisstjórnin
starfaði áfram uns nýtt ráðuneyti
hefur verið myndað og féllst forsæt-
isráðherra á þau tilmæli forseta.
Áhyggjur af naumum
þingmeirihluta
Á fréttamannafundi -sem Davíð
efndi til að loknum fundinum með
forseta sagði hann að viðræður
Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks
um endurnýjun stjórnarsamstarfs-
ins, sem hófust á þriðjudag í sein-
ustu viku, hefðu ekki verið langt á
veg komnar og kvaðst Davíð strax
hafa lýst yfir áhyggjum sínum af
þeim nauma þingmeirihluta sem
flokkarnir höfðu að baki sér.
„Ég hlýt að vekja athygli á því,
að þegar ríkisstjórnin lagði af stað
í sína för fyrir fjórum árum hafði
hún fjögurra þingmanna meirihluta.
Ef hægt er að líkja þessu við öku-
ferð, þá voru varadekkin fjögur. Það
sprungu þijú dekk á leiðinni, eins
og menn vita, Jóhanna, Ingi Björn,
Eggert Haukdal og kannski var
orðið lint í sumum dekkjum, þannig
að ekki var mjög gæfulegt að fara
af stað í aðra fjögurra ára ferð án
þess að hafa nokkurt varadekk,"
sagði Davíð.
Hann sagðist hafa lagt áherslu á
það fyrir kosningar að Sjálfstæðis-
flokkurinn fengi stuð'ning til þess
að geta myndað sterka tveggja
flokka stjórn. Þegar kosningaúrslit
lágu fyrir hefði komið í Ijós að nú-
verandi ríkisstjórn yrði ekki sterk
stjórn með aðeins 32 þingsæti á bak
við sig. Davíð sagði að ekki væri
líklegt að slík stjórn gæti byggt á
þeim árangri sem náðst hefði á sein-
asta kjörtímabili og tryggt festu og
öryggi í atvinnulífinu.
Áskildi sér rétt til að eiga
samtöl við aðra flokka
„Það hefur verið gefið til kynna
af hálfu formanns Alþýðuflokksins
að það hafi hafist stjórnarmynd-
unarviðræður á meðan við vorum
enn að tala saman. Ég lét þess get-
ið á ríkisstjórnarfundi í morgun, sem
nefnt var sérstaklega af minni hálfu
á ríkisstjórnarfundi á þriðjudaginn
var, en þá sagði ég að ég áskildi
mér rétt til þess að eiga samtöl við
forystumenn annarra flokka, þó við
værum að tala saman, ef mál myndu
skipast með þeim hætti,“ sagði
Davíð.
„Það er hins vegar rétt að for-
maður Alþýðuflokksins sagði mér
eftirá að hann hefði átt fund með
formanni Framsóknarflokksins og
að hann hefði sagt honum að hann
myndi ekki ræða stjórnarmyndun-
artilraunir á meðan við værum að
tala saman. Hitt sagði hann mér
hins vegar ekki og það heyrði ég
ekki fyrr en í ljölmiðlum í gær
(mánudag, innsk. Mbl.), að hann
hefði jafnframt sagt við formann
Framsóknarflokksins, sem eru þó
efnislegar viðræður, að ef viðræður
Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks
sigldu í strand, þá gæti hann þegar
tilkynnt þeim að hann hefði fullt
umboð til þess að lýsa því yfir að
hann myndi þá mæla með því við
forseta Islands, að formaður Fram-
sóknarflokksins fengi umboð til þess
að mynda fjögurra flokka vinstri
stjórn. Með öðrum orðum var þarna
ákveðið, án þess að mér væri frá
því sagt, að ef það rofnuðu mögu-
leikar á stjórn okkar og Alþýðu-
flokksins þá ætti Sjálfstæðis-
flokkurinn ekki að fá tóm til þess
eða tækifæri að leitast við að mynda
tveggja flokka stjórn annaðhvort
með Framsóknarflokki eða Alþýðu-
bandalagi," sagði Davíð.
Óskaði eftir viðræðum við
Halldór Ásgrímsson
Davíð kvaðst hafa haft frum-
kvæði að fundi sem hann átti með
Halldóri Ásgrímssyni, formanni
Framsóknarflokksins, sl. sunnu-
dagskvöld til að kanna möguleika á
stjórnarsamstarfi Sjálfstæðisflokks
og Framsóknarflokks. „En áður en
ég fór til þess fundar átti ég síma-
samtal við Sighvat Björgvinsson og
sagði honum frá því að ég hygðist
eiga samtal við Halldór Ásgrímsson,
þannig að ég sagði frá því fyrirfram
að það stæði til af minni hálfu að
eiga samtal við Halldór Ásgrímsson,
sem er formaður stærsta stjórnar-
andstöðuflokksins og formaður þess
flokks sem mest vann á í kosning-
um. Það var því eðlilegt að ég myndi
heyra í honum og kanna viðhorf
hans til þess hvort hann útilokaði
samstarf við Sjálfstæðisflokkinn,"
sagði Davíð.
Hann sagði ennfremur að hann
og Halldór hefðu aðeins haldið þenn-
an eina fund en þeir hefðu einnig
talað saman i síma. Davíð lagði
áherslu á að formlegar stjórnar-
myndunarviðræður væru ekki hafn-
ar og málin enn komin það skammt
á veg að ekki væri farið að ræða
íjölda ráðherra og skiptingu ráðu-
neyta. „Ég tel að við eigum að geta
fundið flöt en það þarf á það að
reyna. Mér líst þannig á að við ætt-
um á einhveijum dögum og vikum
að geta fundið samstarfsflöt,“ sagði
Davíð.
Aðspurður sagði Davíð að engin
formleg athugun hefði farið fram
meðal þingmanna Sjálfstæðis-
flokksins um áhuga þeirra á stjórn-
arsamstarfi með Framsóknarflokki
en hann sagðist hafa rætt við marga
þingmenn flokksins. „Ég tel að þeir
séu þeirrar skoðunar, að það sé
nauðsynlegt að mynda hér sterka
tveggja flokka stjórn og ég tel að
það sé góður skilningur á því að
Framsóknarflokkurinn hlýtur að
koma þar mjög til álita vegna þess
að við verðum að skoða þá niður-
stöðu sem er með þjóðinni. Sjálf-
stæðisflokkurinn hélt að mestu sínu
í kosningunum eftir fjögurra ára
stjórnarferil og Framsóknarflokkur-
inn vann mest á,“ sagði hann.
Davíð sagðist telja að hann gæti
tryggt fulian stuðning í eigin þing-
liði við stjórnarsarnstarf við fram-
sóknarmenn. „Ég fékk algerlega
fijálsar hendur til að halda á málum
fyrir flokksins hönd og hver einasti
þingmaður sem tjáði sig þar talaði
með þeim hætti að sú niðurstaða
sem ég myndi komast að fengi
stuðning,“ sagði Davíð.
Aðspurður neitaði Davíð því að
viðræðurnar við Alþýðuflokkinn
hefðu eingöngu verið til málamynda
en þær hefðu litast mjög af því hve
flokkarnir höfðu nauman meirihluta
á þingi. Hann sagði að útlit væri
fyrir að erfiðleikar yrðu í ríkisfjár-
málum á næstu árum og m.a. af
þeirri ástæðu þyrfti að mynda sterka
stjóm til að taka á því verkefni.
Hann sagðist einnig hafa heyrt
úr herbúðum Alþýðuflokksins að þar
væru einstakir áhrifamenn með
miklar efasemdir um áframhaldandi
samstarf flokkanna.
Aðspurður hvort sá kostur hefði
verið skoðaður að fá Kvennalistann
til samstarfs við fráfarandi stjórn,
sagði Davíð að hann hefði lagt
áherslu á myndun tveggja flokka
stjórnar og lofað að kanna mögu-
leika á myndun tveggja flokka
stjómar áður en gripið yrði til þess
ráðs að mynda þriggja flokka stjórn.
Davíð neitaði þvi að Ólafur Ragn-
ar Grímsson, formaður Alþýðu-
bandalagsins, hefði rætt við sig um
myndun stjómar Sjálfstæðisflokks
og Alþýðubandalags. „Ég héf heyrt
sagt að það hafi gengið skilaboð á
víxl manna á meðai en það vora
engin formleg skilaboð milli okkar
Ólafs Ragnars. Ég get ekki vitnað
til þess að ég hafi haft neitt tilboð
á borði frá Ólafi Ragnari," sagði
hann.
Fram kom í máli Davíðs að hann
teldi að alþýðuflokksmenn hefðu að
vissu leyti ögrað sjálfstæðismönnum
í kosningabaráttunni þegar þeir
hefðu kosið að leggja áherslu á
nokkur mál sem ágreiningur gat
orðið um milli flokkanna á borð við
Evrópusambandsmál, GATT og
landbúnaðarmái og sjávarútvegs-
mál. Þetta sagði Davíð að hefði
verið óskynsamlegt af Alþýðu-
flokknum og haft óheppileg áhrif á
framtiðarmöguleika ríkisstjórnar
sem hefði aðeins eins þingsætis
meirihluta.
Davíð sagðist einnig telja að ef
Alþýðuflokkurinn hefði haldið sinni
stöðu í kosningunum jafnvel og
Sjálfstæðisflokkurinn hefði gert
hefðu þessir flokkar reynt að ná
málamiðlunum í helstu ágreinings-
efnum til að halda stjórnarsamstarf-
inu áfram.
Þá sagði Davíð að ágreiningur
væri á milli Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks í ýmsum málum
en Framsóknarflokkurinn hefði hins
vegar breyst mikið og ekki léki vafi
á því að nýr formaður flokksins
nyti mikils trausts hjá þjóðinni.
Aðspurður neitaði Davíð því að
hugsanlegt stjórnarsamstarf Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknarflokks
væri ávísun á óbreytt ástand. Sagði
hann að ef fráfarandi stjórn hefði
setið áfram að völdum með eins
þingsætis meirihluta hefði sérhver
þingmaður getað skotið niður öll
mál ríkisstjórnarinnar og það hefði
verið ávísun á lítt breytt ástand.
Sterk ríkisstjórn væri aftur á móti
ávísun á breytingar.
Jón Baldvin Hannibalsson
formaður Alþýðuflokks
Nýr meirihluti
áður en viðræð-
umvarslitið
Morgunblaðið Þorkcll
JON Baldvin Hannibalsson og Ossur Skarphéðinsson
ganga frá Sijórnarráðinu í gær eftir að Davíð Odds-
son hafði beðist lausnar fyrir ráðuneyti sitt.
JÓN Baldvin Hannibalsson segir að
Davíð Oddsson hafi átt í formlegum
stjórnarmyndunarviðræðum við
Halldór Ásgrímsson á páskadags-
kvöld, áður en stjórnarmyndunar-
viðræðum Alþýðuflokks og Sjálf-
stæðisflokks var slitið.
Jón Baldvin sagði að hann hefði
fyrst fengið það staðfest á mánu-
dagsmorgni hjá Davíð Oddssyni að
hann hafi kvöldið áður átt í stjórnar-
myndunarviðræðum við Halldór
Ásgrímsson.
„Ég segi stjórnarmyndunarvið-
ræðum, vegna þess að eftir fund
minn með forsætisráðherra tjáði
Halldór Ásgrímsson mér það að á
fundi þeirra Davíðs hefði hann
bundið það fastmælum að mæla
með Davíð við forseta íslands til
stjórnarmyndunarumboðs. Með öðr-
um orðum, þar var myndaður nýr
meirihluti eða ákveðið að láta reyna
á hvort unnt væri að koma honum
á,“ sagði Jón Baldvin.
Hann sagði að á meðan hefðu
formlegar stjórnarmyndunarvið-
ræður verið í gangi milli Alþýðu-
flokks og Sjálfstæðisflokks undir
verkstjórn forsætisráðherra þótt nú
væri ljóst að þar hefði verið um
málamyndaviðræður að ræða en
ekki málefnaviðræður.
„Það er staðreynd að Davíð Odds-
son hafði ekki fyrir því að láta mig
vita [um fund sinn með Halldóri].
Hvers vegna hafði forsætisráðherra
ekki fyrir því að ræða beint við for-
mann Alþýðuflokksins og sam-
starfsmann sinn í fjögur ár? Það er
engin skýring að hann hafi áskilið
sér rétt til að tala eitthvað við
flokksformenn meðan á viðræðum
stæði. Hér erum við að tala um
grundvallarreglur um vinnubrögð.
Ég sagði Halldóri Ásgrímssyni, þeg-
ar hann leitaði eftir umboði stjórnar-
andstöðuflokkanna þrigga, að ég
myndi ekki eiga í stjórnarmyndun-
arviðræðum við aðra meðan þær
viðræður stæðu yfir, og stóð við
það,“ sagði Jón Baldvin.
Engin undirmál
Á fundi þeirra Halldórs fyrir viku
sagði Jón Baldvin einnig að ef slitn-
aði upp úr viðræðum Alþýðuflokks
og Sjálfstæðisflokks væri Alþýðu-
flokknum ekkert að vanbúnaði að
mæla með því að Halldór fengi
umboð til að freista þess að mynda
vinstri stjórn.
„Forsætisráðherra hefur látið
sem svo að þetta hafi komið honum
á óvart og gefið í skyn að mér
hafi borið að segja honum frá því.
Það er reyndar ekki svo því þetta
gildir í því tilviki að Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi verið búinn að
liafna samstarfi við okkur og báðir
flokkar þvi lausir mála. Það er í
fullu samræmi við leikreglur og
engin undirmál í því.“