Morgunblaðið - 19.04.1995, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 19. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREIIMAR
Fiskveiðistjómun á íslandi
— horft til framtíðar
ÞESSI grein er ætluð sem inn-
legg í þá umræðu sem farið hefur
fram um fiskveiðistjórnun á ís-
landi. Mikilvægt er hins vegar að
ef nokkurt gagn á að verða af
slíkum skoðanaskiptum að sam-
komulag sé megin'markmið fisk-
veiðistjórnunarinnar. í skýrslu
„Tvíhöfðanefndar" til sjávarút-
vegsráðherra frá april 1993 kemur
fram að markmiðin með fiskveiði-
stjórnun séu eftirfarandi:
1. Að byggja upp fískistofnana
þannig að þeir gefi hámarksaf-
rakstur til lengri tíma litið.
2. Að móta umhverfi sem stuðl-
ar að hámörkun arðsins af auðlind-
inni í hafínu, um leið og íslenskum
sjávarútvegi er veitt eðlilegt
rekstraröryggi þannig að hann
verði samkeppnisfær á alþjóðleg-
um markaði.
3. Að arðsemi fjármagns í sjáv-
arútvegi verði ekki síðri en annrs-
staðar og greinin geti boðið starfs-
fólki eftirsóknarverð launakjör.
4. Að sátt náist meðal þjóðar-
innar um meginstefnu í sjávarút-
vegsmálum.
Kvótakerfi; Forsenda
skynsamlegrar
fiskveiðistjórnunar
Kvótakerfið hefur verið hom-
steinn íslenskrar fískveiðistjórnun-
ar undanfarin ár. A þessum árum
hafa ýmsar breytingar á kvóta-
kerfinu átt sér stað. Þróunin hefur
í meginatriðum verið sú að fjöidi
fisktegunda og skipa sem lagðar
hafa verið undir kvótakerfíð hefur
fjölgað, samtímis sem viðskipti

'wt
<w

með bæði aflamark og
aflahlutdeildir hafa
verið gerðar frjáls-
legri. Stóra spurning-
in sem menn greinir
nú á um er; hefur (eða
getur) kvótakerfíð náð
að uppfylla markmiðin
með fiskveiðistjómun-
inni?
I grein i Morgun-
blaðinu sunnudaginn
19. febrúar fjallar pró-
fessor Ragnar Árna-
son á greinargóðan
hátt um kvótakerfí og
fiskveiðistjómun.
Meðal annars fjallar nann um
tengsl kvótakerfís og viðgangs
fískistofna, jafnframt sem hann
fjallar um þau áhrif sem kvóta-
kerfí hefur haft á stærð og hag-
kvæmni fískiskipaflotans. I gróf-
um dráttum sýna niðurstöður hans
að í þeim löndum þar sem kvóta-
kerfi hefur verið við lýði um tíma
hefur hagkvæmni veiðanna aukist,
þó ekki sé það alls staðar jafn
greinilegt.
Ýmsir hafa því miður haft fyrir
trúarbrögð að ráðast gegn kvóta-
kerfinu og kenna því um allt það
sem miður hefur farið í íslenskum
sjávarútvegi undanfarinn áratug.
Sérstaklega hefur verið bent á það
staðreynd að ilia hefur gengið að
byggja upp einstak fískstofna.
Flestir ættu þó að vera sammála
um að hæpið sé að kenna þar um
kvótakerfinu einu. Tillögur þess-
ara aðila til úrbóta hafa hins veg-
ar oftast verið fáar og loðnar, en
< ■■
einna helst leita menn
lausna í einhvers kon-
skrapdagakerfi.
ar
Þorsteinn Erlingsson
hann
COMPACL
Compaq Presario CDS 520
66 Mhz 486SX2 - 4/420.
Innbyggður 14" SVGA skjár
CD-ROM - 16 blta Kljóðkort.
Fax / mótald. Innbyggðir
Kágæða KátaJarar. MS
Works, MS Encarta,
INCA2, leikir o.fl.
3 ÁRAÁBYRGÐ
149.900 kr.
179.900 kr. með HP
DeskJet 320 prentara
MULTIÍMÍIIH
TILBOD I APBÍL
Compaq Presario 460
66 MKz 486SX2 - 4/270
Innbyggður 14" SVGA skjár
MS Works
3ÁRAÁBYRGÐ
99.900 kr.
129.900 kr. m. HP DeskJet 320 prentara
ráfu
Pódtverjlun
SIMI587-7100
Persónulega er ég van-
trúaður á að gjörbylt-
ing í fískveiðistjómun-
inni leysi nokkurn
vanda. Að ætla sér að
beita lausnum gær-
dagsins á morgun-
dagsins vandamál,
eins og lítur út fyrir
að sumir vilji, hefur
aldri reynst vel. Með
því hins vegar að vera
stöðugt opinn fyrir
breytingum og aðlög-
un kvótakerfísins að nýjum áherzl-
um og staðháttum á að vera hægt
að byggja skynsamlega fískveiði-
stjórnun á grunni kvótakerfísins.
Með þessu ætti markmiði 1, 2 og
3 með stjórnun fiskveiðanna að
töluverði leiti að nást.
Fjórða markmið var að stefna
að því að ná sátt með þjóðinni um
meginstefnuna i sjávarútvegsmál-
unum. Að mörgu leyti má segja
að hér standi hnífurinn í kúnni.
Hvemig er hægt að fá almenning
í landinu til að líta svo á að kvóta-
kerfí sé þjóðinni til góða? Því er
nefnilega þannig farið að svo lengi
sem þetta markmið ekki næst,
verður alltaf óvissa ríkjandi varð-
andi áframhaldandi gildi kerfísins.
Samkvæmt íslenskum lögum eru
fískistofnarnir sameign þjóðarinn-
ar. Sem eigenda ber þar af leið-
andi þjóðinni réttur til arðs.
Vandamálið er að þó svo að tekjur
ríkisins ykjust vegna aukins hagn-
aðar hjá sjávarútvegsfyrirtækjum,
efast ég um að almenningur líti
svo á að það sé í beinu samhengi
við þeirra eigin hagsæld. Vanda-
málið er einnig að slík óbein inn-
heimta auðlindaskatts er oft
vandasöm og óskilvirk, mikilvæg-
ast er þó að hún er ekki nægilega
sýnileg fyrir almenning. Ekki fyrr
en almenningur fær að sjá svo
óyggjandi sé að kvótakerfið sé
þeirra eigin hagur, mun sátt nást
með þjóðinni um kvótakerfi sem
verkfæri við stjómun fiskveiða.
ZERO-3®
3ja daga megrunarkúrinn

2180-3 FORTE'
Svensson
Mjódd, sími 557-4602.
Opið virka daga kl. 13-18, laugard. 13-16
Póstv.sími 566-7580.
Óbein innheimta
auðlindaskatts, segir
Þorsteinn Erlings-
son, er oft vandasöm
og óskilvirk
Kvótauppboð
Ef íslenska ríkið færi þá leið
að draga inn þá kvóta sem á sínum
tíma var úthlutað til útgerðar-
manna, og bjóða síðan þessa kvóta
til sölu á uppboði, myndi almenn-
ingur sjá að kvótakerfið skapaði
tekjur í ríkissjóð. Afleiðingin
■myndi að öllum líkindum verða sú
að meiri sátt skapast um kvóta-
kerfið. Til dæmis gætu stjómvöld
dregið inn árlega (næstu 10 árin)
10% af núverandi heildaraflahlut-
deildum, og boðið þessi 10% upp
á uppboði. Þetta myndi gefa nú-
verandi kvótahöfum eðlilegan og
sanngjarnan tíma til að skila vót-
unum til baka. Ef frá kvótaupp-
boðunum yrði svo gengið að árlega
yrðu boðin upp 10% af aflahlut-
deildum næstu 10 áranna , myndi
ríkið geta tryggt sér fastar og
árlegar tekjur af kvotasölkunni.
Þannig yrði „sami“ kvótinn boðinn
upp á 10 ára fredsti. Þeir aðilar
sem byðu hæst og hrepptu afla-
hlutdeildimar myndu að sjálfsögu
hafa fullan rétt til að ráðstafa hinu
árlega aflamarki, sem og afla-
hlutrdeild þeirra ára sme eftir
væra af 10 ára tímabilinu.
Ef uppboð á kvótum eiga að
leiða til þess að ríkið fái inn hæsta
mögulega verð fyrir kvótann er
mikilvægt að fleiri en eigendur
fískiskipa fái leyfí til að bjóða í
kvótana. Með því að leyfa t.d. ein-
staklingum, fiskvinnslufyrirtækj-
um ásamt fjárfestinga- og lífeyris-
sjóðum að bjóða í kvótana mun
skapast aukin samkeppni og
hærra verð. Lífeyrissjóður sjó-
manna myndi kannski sjá það sem
skynsama fjárfestingu að kaupa
þorskkvóta af ríkinu og leigja síð-
SSSSSSSSSSSSv
jgFalleg sumarfötj
S 00 ekór
M Gleðjum börnin
gj á ðumardaq\m fyreta ■
| EN&LABÖRNÍN _
Bankastrœti 10 • ámi 552-2201
WÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆjtm
an út hið árlega aflamark næstu
tíu árin til þeirrar útgerðar sem
byði hæst. Eðlilegast væri að
hlutafjármarkaðir á Islandi tækju
að sér að annast milligöngu um
slík viðskipti þar sem þeir hafa
annast viðskipti med sambærileg
verðbréf um töluverðan tíma.
Kvóti og verðbréf
Þrátt fyrir að þróunin i verð-
bréfaviðskiptum á Islandi hafi ver-
ið mjkil undanfarin ár, er samt
langt í land með að hægt sé að
líkja markaðnum við sambærileg-
ar stofnanir erlendis. Viðskipti
með framvirka samninga (e: Fut-
ures) og valrétt (e: option) er nán-
ast óþekkt hér á landi, þó slík við-
skipti (e: derivat) hafi verið að
ryðja sér til rúms í gjaldeyrisvið-
skiptum undanfarin ár. Víða er-
lendis era slík viðskipti eðlilegur
hluti af fjármála-stjórnun fyrir-
tækja, bæði í stjórnun áhættu
samfara gjaldeyrisverð-sveiflum,
sem og sveiflum á hráefnisverði.
í Bandaríkjunum hafa t.d. derivat
viðskipti með landbúnaðarvörur
þekkst í yfir 100 ár. Ástæður þess
að markaðurinn eftirspyr slíka
samninga er meðal annars sú að
þetta gefur aðilum markaðarins
möguleika til áhættustýringar,
Samtímis leiða slík viðskipti til að
verðsveiflur á dagsmörkuðum (e:
spt) verði minni.
Lokaorð
Með því að framfylgja þeim til-
lögum sem nefndar eru hér að
framan, þ.e. bjóða upp kvótann
gegnum verðbréfamarkaði, auka
fijálsræði í viðskiptum, og smám
saman innleiða nútíma viðskipta-
hætti ættu íslendingar að geta
skapað stöðugra og útreiknan-
legra umhverfi fyrir íslenskan
sjávarútveg. Samtímis myndi ís-
lenzka þjóðin njóta góðs af, í formi
aukinna tekna ríkissjóðs. Sú
reynsla og þekking sem af kvóta-
viðskiptum skapaðist hjá verð-
bréfamörkuðunum gæti er fram
líðh stundir leitt til þess að verð-
bréfamarkaðirnir færu að bjóða
upp á ýmiss konar „derivat“ samn-
inga með kvóta. Slíkir samningar
myndu leiða til enn stöðugra og
fyrirsjáanlegra rekstrarumhverfis.
Til lengri tíma litið ætti slíkur
markaður að geta þróast til að
innihalda derivatsamninga með
aðrar sjávarútvegsvörur, t.d.
þorskblokk og þorskflök. Markað-
urinn myndi ekki eingöngu verða
áhugaverður fyrir sjávarútvegs-
fyrirtæki á íslandi, heldur myndi
hann einnig nýtast erlendum
framleiðendum sambærilegra af-
urða, sem og kaupendum afurð-
anna. Slíkur markaður myndi geta
skapað mörg ný hálaunastörf hér
á landi. Forsenda slíkrar þróunar.
er að haldið verði áfram að byggja
íslenska fiskveiðistjórnun á kvóta-
kerfí, í stað þess að draga fram
lausnir gærdagsins við vandamál-
um morgundagsins.
Höfundur er sjávarútvegsfræð-
ingur og starfar Ijá Sjávarút-
vegsháskólanum í Tromsö.
Gerðu það gott með He
Tæknival býðurþér
hágæða Hewlett-Packard
litaprentara, geislaprentara
og litaskanna á einstöku
verði. Takmarkað magn.
Kynntu þérmálið.
HP DeskJet 520 prentarinn fyrir svarta
litinn. Hljóðlátur, sterkurog hraðvirkur.
Gæðaútprentun 300x600 dpi í svörtu.
Tilboösverð:
kr. 29.900 stgr.
HP DeskJet 320 litaprentarinn.
Hljóðláturog fyrirferðalítill.
Gæðaútprentun 300x600 dpi i svörtu
og 300 dpi í lit. Tilboösverö:
kr. 32.000 stgr.
HP DeskJet 560C litaprentarinn.
Hraðvirkur prentari með gæðaútprentun
300x600 dpi i svörtu og 300 dpi i lit.
Tilboðsverð:
kr. 49.900 stgr.
HP DeskJet 1200C litaprentarinn.
Öflugur. Hraðvirkur. Gott minni.
Hágæðaútprentun 300x600 dpi i svörtu
og 300 dpi í lit. Tilboösverð:
kr. 105.900 stgr.