Morgunblaðið - 19.04.1995, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 19. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Sigxtrinn var Davíðs
NÝAFSTAÐNAR
kosningar eru um
margt eftirtektar-
verðar.
Í fyrsta lagi eru
þær til vitnis um að
með Davíð Oddssyni
hafi Sjálfstæðisflokk-
urinn eignast foringja
sem hefur burði til
þess að leiða flokkinn
í anda Ólafs Thors og
Bjarna Benediktsson-
ar.
í öðru lagi sýnast
íslensk stjórnmál nú
siðlegri og málefna-
legri en áður. Endalok
kalda stríðsins valda
þar miklu, en verðtryggingar-
stefnan síðasta hálfan annan ára-
tuginn á þar líka hlut að máli. Það
má segja að verðtryggingin hafi
kveðið gömlu verðbólguhugsunina
í kútinn. Fólk hefur raunverulegar
áhyggjur af aukinni verðbólgu og
þeim vaxtahækkunum sem fylgja
í kjölfarið. Þess vegna er það ekki
ginnkeypt fyrir innihaldslausum
Ioforðum lengur, það veit að fjár-
austur í allar áttir er ávísun á
verðbólgu. Þess vegna var vinstri-
stjórnarhugmyndum Jóhönnu og
Ólafs Ragnars hafnað. Kjósendur
eru þannig orðnir ábyrgari en áður
og stjórnmálaumræðan fyrir vikið
málefnalegri.
Þá virðist hafa skapast löngu
tímabær samstaða um öryggismál
íslands. Enginn berst lengur í
alvörU fyrir úrsögn úr Atlants-
hafsbandalaginu og varnarsamn-
ingurinn við Bandaríkin er ekki
lengur hitamál í íslenskum stjórn-
málum. Það má segja að nú snú-
ist umræða um alþjóðamál á Is-
landi um skilning þjóðarinnar á
sjálfri sér. Eru íslendingar smá-
þjóð sem þekkir takmörk sín og
ber-virðingu fyrir sögu sinni og
vill fórna nokkru til þess að
treysta sérstöðu menningar
sinnar? Eða lítur þjóðin fyrst og
fremst á sig sem einingu í alþjóð-
legu viðskiptaneti þar sem brýnt
er að samsamast sem mest fjöl-
þjóðamenningu sam-
tímans?
Kosningarnar sýna
auk þess að gamla
flokkakerfið er síður
en svo í andaslitrun-
um. Raunar var hin
svokallaða kreppa
flokkakerfisins stór-
lega orðum aukin.
Þegar kosningaúrslit
síðustu sex áratugi
eru skoðuð kemur í
ljós að Sjálfstæðis-
flokkur og Framsókn-
arflokkur hafa jafnan
Jakob F. haft sameiginlega um
Ásgeirsson 60% fylgi. Kreppa
flokkakerfisins hefur
því fyrst og fremst verið kreppa
vinstri aflanna - og má kalla að
hún hafi verið nokkuð samfelld
allt frá því kommúnistar klufu sig
úr Alþýðuflokknum 1930. Gömlu
flokkarnir, einkum tveir þeir
stærstu, sýna að þeir eru lifandi
afl sem lagar sig að breyttum
aðstæðum, þótt hægt gangi á
stundum.
í fimmta lagi eru kosningaúr-
slitin til merkis um að Fram-
sóknarflokkurinn sé að skjóta rót-
um á höfuðborgarsvæðinu. Undir
forystu Halldórs Ásgrímssonar
sýnist Framsóknarflokkurinn vera
að losa sig úr viðjum fortíðarinn-
ar. Flokkurinn er ekki lengur póli-
tískt útibú SÍS-hringsins og losnað
hefur til muna um tengslin við
Bændahöllina. Það fólk sem bauð
sig fram á vegum flokksins í
Reykjavík og á Reykjanesi er flest
hægra megin við miðju. Formaður
flokksins skilgreinir hann líka sem
frjálslyndan miðjuflokk. Alþjóð-
legt samstarf Framsóknarflokks-
ins með líberölum er ekki lengur
brandari.
En sigurvegari kosninganna var
ekki Framsókn. Sigurinn var Dav-
íðs. Þrátt fyrir miklar óvinsældir
ríkisstjórnar hans á kjörtímabilinu
hélt Sjálfstæðisfiokkurinn sínu og
er nánast með sama fylgi og í síð-
ustu kosningum ef hlutur Hauk-
dals er reiknaður með. Það er út
í hött að kalla Framsóknarflokkinn
sigurvegara kosninganna í ljósi
þess að stjómin hélt velli, og því
síður getur Þjóðvaki kallast sigur-
vegari vegna þess að vinstristjórn-
arhugmyndum hans var hafnað.
Niðurstaða kosninganna er sú að
ríkisstjóm án forystu Sjálfstæðis-
flokksins kemur vart til álita.
Kjósendur treystu Sjálf-
stæðisflokkinn í sessi
sem ótvírætt forystuafl
í íslenskum stjórnmál-
um, segir Jakob F.
Ásgeirsson, en höfnuðu
Alþýðuflokknum sem
samstarfsflokki og
völdu Framsóknarflokk-
inn í hans stað.
En hver á samstarfsflokkurinn
að vera? Þjóðin hafnaði Alþýðu-
flokknum og Kvennalistanum, og
vísaði á bug vinstristjórnarhug-
myndum Þjóðvaka og Alþýðu-
bandalagsins, en veitti Framsókn-
arflokknum brautargengi. Skila-
boð kjósenda eru þau að halda
áfram á braut stöðugleikans með
samstjóm Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks. Slík stjórn
hefði mikinn þingstyrk til átaka
og órólegu deildinni í báðum flokk-
um gæfist svigrúm til að leika
lausum hala. Samstjórn Sjálfstæð-
isflokks og Alþýðubandalags kem-
ur vissulega einnig til álita; Ólafur
Ragnar vann varnarsigur á vinstri
vængnum með því að halda þing-
styrk sínum. En hætt er við að
mörgum Sjálfstæðismanni þyki
þeir Hjörleifur, Svavar, Steingrím-
ur J. og Ögmundur Jónasson ekki
fýsilegir til samstarfs.
Það er margt sem mælir gegn
því að halda núverandi stjórnar-
samstarfi áfram. Á síðasta kjör-
tímabili rak hvert upphlaupið ann-
að í samstarfi flokkanna og er
minnisstæðast hin fáránlega enda-
leysa um innflutning á kjúkling-
um, sem utanríkisráðherra hélt
gangandi á þingi og í fjölmiðlum
vikum og mánuðum saman, þótt
löngu væri búið að ganga frá
málinu innan ríkisstjórnarinnar.
Þá er varla stætt á því fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn að sitja í ríkisstjórn
sem á líf sitt undir stuðningi
stjórnmálamanns sem hrökklaðist
úr ráðherrasæti vegna spillingar
og virðist ekki enn skilja af hveiju
honum bar að segja af sér. Auk
þessa er Alþýðuflokkurinn nú trú-
lega of lítill til að sitja í tveggja
flokka stjórn og sinna jafnframt
nefndastörfum á Alþingi.
Ekki væri viturlegt að taka
Kvennalistann upp í stjórnina,
flokk sem beið afhroð í kosningun-
um og sýnist í dauðateygjunum.
Málflutningur Kvennalistans í
kosningabaráttunni var ekki þess
eðlis að hann geti átt samleið með
Sjálfstæðisflokknum.
Kjósendur treystu Sjálfstæðis-
flokkinn í sessi sem ótvírætt for-
ystuafl í íslenskum stjórnmálum,
en höfnuðu Alþýðuflokknum sem
samstarfsflokki og völdu Fram-
sóknarflokkinn í stað hans. Sam-
stjórn Sjálfstæðisflokks og Fram-
sóknarflokks er hin rökræna
niðurstaða kosninganna.
Höfundur er stjórnmálafræðingur
ogleggvrnú stund á doktorsnám
við Oxford-háskóla.
Helgi Hálfdanarson
Hamlet í siónvarpi
Á FÖSTUDAGINN langa
sýndi ríkissjónvarpið kvikmynd
þá sem gerð er á vegum brezka
útvarpsins undir stjórn Rodneys
Bennetts eftir leikriti Shakespe-
ares, Hamlet. Meðal leikara sem
þar fara á kostum er snillingur-
inn Derek Jacobi í titilhlutverk-
inu og Claire Bloom sem leikur
Gertrude drottningu, svo aðeins
sé getið tveggja af aðalleikurun-
um. Mynd þessi var áður sýnd í
sjónvarpinu ájólum 1989, og var
mikið fagnaðarefni að fá að njóta
þessa frábæra listaverks öðru
sinni.
Myndin er kjörið dæmi þess,
hvemig hugmyndaríkir leikstjór-
ar beita list sinni á frumlegan
hátt með óskertri virðingu fyrir
skálverkinu sjálfu, ólíkt þeim
sem umfram allt dekra við sinn
eigin vanmáttuga hégómaskap
með því að snúa út úr verki höf-
undar með aulalegum uppátækj-
um. Þar hef ég í huga kvikmynd
þá sem sýnd var fyrir fáum áríim
í Háskólabíói og var sögð gerð
eftir þessu sama leikriti Sha-
kespeares. Þar mátti sjá smekk-
lausa frekju vinna kauðaleg
spjöll, sem auglýsingaskrumarar
út um hvippinn og hvappinn
hældu upp í hástert fyrir
„dirfsku".
Hér var hins vegar að verki
frumleg snilld sem fjallaði um
gersemi meistarans frá Stratford
af skilningsríkri nærfærni, svo
að þeir sem gjörþekktu leikritið
gátu hrifizt af að sjá það í nýju
ljósi.
Hamlet er óvenju-langt sviðs-
verk, svo að flestum hefur þótt
ill nauðsyn að stytta þar viss
atriði til sýningar. Nú var verki
höfundar svo trúlega fylgt, að
jafnvel voru styttingar óveruleg-
ar. Sumt mun ýmsum hafa kom-
ið nokkuð undarlega'á óvart, til
dæmis sú nýlunda að láta Ham-
let lesa upp af bók klausuna
frægu í 2. þætti: „ What a piece
of work is a man ... “ En þetta
litla viðvik varð áhorfendum ein-
ungis tilefni til að endurskoða
smáatriði í persónúlýsingu Ham-
lets frá lítið eitt stækkuðu sjón-
arhorni með óskoruðu leyfi höf-
undar.
Það staðfestir myndin vel, að
verk þessa höfundar bjóða heim
takmarkalausum frumleik í
flutningi, innan ramma þeirra
sjálfra. Óg þar má það augljóst
vera, að þau hæfa nútímanum
þeim mun betur sem síður er
álpazt- út fyrir þau mörk. Af
þeim sökum ekki sízt eru þau
kölluð sígild.
Sýningin er opinberun þess,
að ýmsar svo kallaðar leikgerðir,
sem væntanlega er ætlað að
betrumbæta verk snjallasta leik-
ritaskálds allra tíma, eru ekki
aðeins barnalegt fikt, heldur
móðgun við hvern þann sem boð-
ið er að sjá og heyra.
Sjónvarpinu skal vel þökkuð
endursýning þessarar myndar.
Hún mætti vel koma á skjáinn
í þriðja sinn áður en mjög langt
liði.
80- vídavangshlaup
fer fram á sumardaginn fyrsta, 20. apríl.
Hlaupið hefst við Ráðhús Reykjavíkur kl. 13.00.
Skráning á staðnum kl. 11.30-12.40. Vegalengd um 5 km.
Allir sem Ijúka keppni fá verðlaunapening
Sveitakeppni: Kepptu fyrir íþróttafélagið, fyrirtækið,
skokkklúbbinn, í opnum flokki eða í fjölskylduflokki.
Þrír eða fleiri mynda sveit.
Sérverðlaun fyrir 1. sæti í aldursflokkum (7 aldursflokkar).
Verðlaunaafhending og sögusýning í Ráðhúsinu að
hlaupi loknu.
sunnudaga til fimmtudaga
gegn framvisun þessarar auglýsingar
• Þú kaupir pizzu eða pastamáltíð
í veitingasal Pizza Hut og færð
þá aðra ókeypis.
• Tilboðið gildirtil 30.04. 1995.
Gildir ekki þegar pizza eða pasta
er sótt eða í heimsendingu og
ekki með öðrum tilboðum.
Kiipptu auglýsinguna út og þú færö 2 pizzur eða pastarétt á verði eins. „
P,i -
4)ut.