Morgunblaðið - 26.04.1995, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 26. APRÍL 1995 2
AÐSENDAR GREINAR
Skerðing veður-
þjónustu í útvarpi
ENGIN þjóð hefur
meiri þörf en íslending-
ar fyrir nákvæmar og
tíðar veðurfregnir. Af
völdum veðurs á sjó og
landi týnast að jafnaði
200 mannslíf á áratug,
þar af 100 í sjóslysum,
60 í umferðarslysum,
25 í flugslysum og 15
í snjóflóðum. Það hlýtur
því að vekja athygli að
á næstunni mun vera
fyrirhugað að draga úr
veðurþjónustu í út-
varpi.
Undanfarin ár hafa
orðið miklar framfarir
í veðurspám sem ná meira en hálfan
sólarhring fram í tímann. Því valda
erlendar tölvuspár. En á sama tíma
hafa spárnar um næstu 3-12
klukkustundir orðið furðu lítið betri
en þær voru fyrir áratugum. Ein-
mitt þessar spár eru þó þýðing-
armestar til að vara við veðri sem
er að bresta á og víkur frá tölvuspán-
um, veðri sem þarf að bregðast við
með skyndiráðstöfunum. Slíkar
skammtímaspár byggjast að litlu
leyti á tölvuspám, en mest á árvekni
veðurfræðinganna að fylgjast með
veðurathugunum á sjó og landi og
möguleikum þeirra að koma aðvör-
unum sem allra fyrst á framfæri.
Og það eru einmitt þessar lífsnauð-
synlegu spár sem munu líða mest
fyrir þær skerðingar sem framundan
eru. Samkvæmt skjali frá Veðurstof-
unni verða helstu atriði þeirra þessi:
1. Felldar verða niður spár og
stormviðvaranir fyrir djúpin kring-
um landið, nema kiukkan 0645 og
1845.
2. Felldur verður niður veður-
fregnatiminn klukkan 0730. Þeir
hiustendur sem þá eru að koma á
fætur og vilja heyra nýjustu veður-
skeyti og fyrstu spár dagsins fyrir
veðurhéruð og hafsvæði verða því
að bíða fram yfir kl. 1000 eða vakna
kl. 0645 til að heyra spá sem allt
of oft er bergmál af spánni kl. 0430.
3. Felld verður niður veðurlýsing
frá stöðvum og skipum klukkan
0730, 1245, 1630 og 2230. Oft eru
þetta þýðingarmestu fregnirnar af
því hvað _er að gerast í veðrinu á
stundinni.
4. Felld verður niður
hefðbundna spáin fyrir
land, mið og djúp
klukkan 1630. Veður-
fregnir hafa verið um
þetta leyti dags frá
stríðslokum.
5. Felld er niður spáin
fyrir veðurhéruð á landi
klukkan 0430.
6. Undirbúningstími
veðurfræðings fyrir
hveija spá frá því að
veðurathuganir eru
gerðar á þriggja tíma
fresti verður oftast
verulega styttur, úr 90
mínútum í 45-60 mín-
útur. Þar með verður nær ómögulegt
að teikna nýjasta veðurkort áður en
spá er samin og taka tillit til þeirra
Helsta réttlæting ríkis-
rekins útvarps er örygg-
isþjónustan, segir Páll
Bergþórsson, og ekki
þarf að efast um ábyrgð
Veðurstofunnar.
veðrabrigða sem sú úrvinnsla kann
að sýna á hafinu í kringum landið.
Spáin verður því fremur byggð á
eldri upplýsingum og hættara við
en áður að oft verði hún að mestu
endurtekning á síðustu spá, ef tii
vill með fáum orðalagsbreytingum
gerðum á síðustu stundu, í flaustri.
Þau hættulegu vinnubrögð ættu
aldrei að eiga sér stað, og síst ætti
að ýta undir þau með tímasetningu
veðurfregna.
7. Obreytt er að lesa stutta yfir-
litsspá fyrir landið á báðum rásum
klukkan 0810, 1200, 1600 og 2400,
og væntanlega einnig í morgunút-
varpi, en bætt verður við stuttri spá
kl. 1700.
8. Ekki er minnst á hvort ætlunin
er að halda þeim hætti sem tekinn
var upp fyrir tveimur árum, að á
Rás 2 sé stuttri yfirlitsspá og aðvör-
unum útvarpað á þriggja tíma fresti,
en vitað er að hlustendur Rásar 2
eru oftast þrefalt fleiri en Rásar 1.
Það segir þó sína sögu að mjög
skortir á að Veðurstofan sjái Rás 2
tímanlega fyrir þessum upplýsing-
um.
9. Fyrirhugað er að lesnar verði
sérstaklega spár fyrir veðurhéruð á
landi, en spá fyrir rriiðin kringum
landið komi í annað skipti og spáin
fyrir djúpin á enn öðrum tíma, ef
hún er þá ekki felld niður. Til dæm-
is um hvað þetta getur komið sér
illa má taka bátasjómann á Aust-
fjörðum. Hann vill auðvitað heyra
spána fyrir sitt landsvæði, og spáin
fyrir miðin er honum lífsnauðsyn.
Og spáin fyrir djúpin úti fyrir getur
verið þýðingarmikil bending um sjó-
lagið á miðunum og hvaða veðurs
gæti verið að vænta nær landi, og
því þarf hann áð heyra hana líka.
Sama má segja um hlustendur í
öðrum landshlutum. Allar þessar
spár þurfa því að koma samtímis
eins og verið hefur.
Það er eftirtektarvert að skerðing
veðurfregnanna fellur að miklu leyti
á daginn, þann tíma sólarhringsins
þegar flestir þurfa að hlusta, en að
nóttunni sleppur þessi þýðingarmikli
dagskrárliður betur. Það bendir til
þess að Ríkisútvarpið hafi haft mjög
hönd í bagga um breytingarnar,
beint eða óbeint, en ég hef af því
reynslu að ýmsum ráðamönnum
Útvarpsins hefur fundist að veður-
fregnum sé gert of hátt undir höfði
á „besta dagskrártíma". Að vísu var
samþykkt í útvarpsráði í ágúst 1992
að stutt spá yrði lesin í iok hádegis-
frétta og kvöldfrétta, en við það
hefur útvarpsstjóri ekki staðið. Á
þeim tímum er mesta hlustun sólar-
hringsins. Því er þó oft lýst yfir að
ein helsta réttlæting ríkisrekstrar
útvarps sé öryggisþjónusta við al-
menning, og ekki þarf að efast um
ábyrgð Veðurstofunnar í öryggis-
málum. Einnig er þung ábyrgð þess
ráðuneytis sem fer með málefni
Veðurstofunnar. Það er hnefahögg
í andlit þeirra sem hafa barist við
illviðri á nýliðnum slysavetri ef nú
á að skerða veðurþjónustu í útvarpi,
einkum að því er varðar möguleika
á vel undirbúnum viðvörunum til
skamms tíma. Við því þurfa notend-
ur veðurfregna að bregðast.
Höfundur er veðurfræðingur.
Páll Bergþórsson
Á mörkum hins boðlega
MÉR, SEM hluthafa
í Lyfjaverslun íslands
hf., barst um daginn
bréf frá stjórn félags-
ins. Það var mér í
fyrstu gleðiefni að fá
fréttir frá félaginu.
Það var mér hins vegar
ekki jafn mikið gleði-
efni að sjá innihald
bréfsins og tilgang
þess. Bréfið var frá
þeim núverandi stjórn-
armönnum sem hyggj-
ast gefa kost á sér til
áframhaldandi stjóm-
arsetu ásamt Rúnu
Hauksdóttur fram-
kvæmdastjóra markaðssviðs Lyfja-
verslunar Islands, sem einnig gefur
kost á sér.
í bréfinu er sagt afar stuttlega
frá starfsemi fyrirtækisins og ber
lýsingin það með sér að vera rituð
af aðila sem ekki er hlutlaus. Varað
er við því í bréfinu að íslenski lyfja-
markaðurinn sé viðkvæmur og að
ekki þurfi mikið til að raska mark-
aðsstöðu fyrirtækja í greininni.
Einnig er greint frá þvi að vegna
mjög svo dreifðrar eignaraðildar
leggi stjórnarseta ríkar skyidur á
stjórnarmenn að gæta hagsmuna
allra hluthafa og félagsins í heild.
í framhaldi af þessu
óska sendendur bréfs-
ins eftir því að þeir
hluthafar sem ekki sjái
sér fært að mæta til
aðalfundar félagsins,
sem verður haidinn
næsta laugardag í Há-
skólabíói kl. 10 fyrir
hádegi, veiti eirium af
sendendum bréfsins
umboð til að fara með
atkvæði þeirra. Bréfinu
fylgir svo tilbúið um-
boð sem einungis þarf
að undirrita í votta
viðurvist og senda á
bréfsíma.
Undirrituðum finnst þessi bréfa-
sending vera alveg á mörkum þess
sem er boðlegt og þeim sem fyrir
henni standa til minnkunar. Það er
rétt sem fram kemur í áðurgreindu
bréfi um ábyrgð stjórnarmanna,
hún er mikil. Því miður er þetta
bréf með þeim hætti að ekki ekki
er sýnt að það þjóni hagsmunum
allra hluthafa félagsins, það ber
frekar vott um persónulega hags-
munagæslu sendenda þess. Einnig
finnst undirrituðum gróft að hlut-
hafaskrá skuli vera notuð með þeim
hætti sem hér virðist vera gert og
varla í samræmi við ákvæði sam-
Þessi bréfasending er á
mörkum þess sem boð-
. —
legt er, segir Ottar
Guðjónsson, sem hér
skrifar um Lyfjaverslun
íslands.
þykkta félagsins þar sem fjallað er
um meðferð hluthafaskrár, þar sem
sagt er að hluthafar megi kynna
sér efni hennar.
Þrátt fyrir að þeim sem sendu
áðurnefnt bréf hafi með því orðið
á mistök er ekki þar með sagt að
þau hin sömu séu ekki vel til þess
fallin að gæta hagsmuna hluthafa
félagsins með sem 'bestum hætti. Á
það er ekki hægt að leggja mat á
grundvelli fyrirliggjandi upplýs-
inga. Því vill undirritaður hvetja
aðra hluthafa í Lyfjaverslun íslands
hf. til að mæta á aðalfundinn næst-
komandi laugardag og velja þá sem
þeir treysta sjálfir best til að gæta
sinna hagsmuna í stjórn félagsins.
Höfundur er hagfræðingur og
hluthafi i Lyfjaverslun Islands.
Ottar Guðjónsson
Ekki mitt barn
Leiðir til að sporna við tóbaksneyslu
Á SÍÐASTLIÐN-
UM vetri rakst ég á
vinkonu og fyrrver-
andi samstarfskonu
mína á Laugavegin-
um. Við höfðum ekki
sést lengi svo að við
ákváðum að tylla okk-
ur á kaffihús og eiga
þar saman stutt spjall.
Þegar kaffið var kom-
ið á borðið dró þessi
heiðurskona upp síg-
arettu. Satt best að
segja hélt ég að hún
væri löngu hætt að
reykja. Þegar ég tjáði
henni þessa þanka mína, sagðist
hún vilja segja mér frá atburði sem
hafði komið fyrir nýlega og ylli sér
miklum áhyggjum. Þau hjónin
höfðu farið í kvikmyndahús en börn
þeirra, sem eru á unglingsaldri
voru heima. Þau höfðu boðið jafn-
öldrum sínum heim þetta kvöld
enda voru þetta „hinir bestu krakk-
ar“. Þegar hjónin komu heim sátu
krakkarnir á sínum stað en á móti
foreldrunum lagði megn reykj-
arstybba, „eins og ef herir Gengis
Khan hefðu riðið um hlaðið, allir
reykjandi“. Þegar ég spurði hvernig
Þann 4. maí nk. er
„reyklaus dagur“. Olga
Hákonsen kemur á
framfæri tilmælum
Tóbaksvarnanefndar
um að landsmenn leggi
niður reykingar
þann dag.
hún hefði tekið á þessu sagði hún
að „erfitt væri fyrir sig að segja
eitthvað þar sem hún reykti sjálf“.
Að bregðast börnunum
Á vinkonu minni var að heyra
að henni fyndist hún hafa brugðist
börnunum sínum sem uppalandi.
En henni fannst líka sem ráðin
hefðu verið tekin af sér og spurði
„hvað geta foreldrar gert sem mega
ekki lengur reykja í sínum eigin
húsakynnum vegna barnanna sem
ráða orðið öllu“.
Þessi spurning brennur án efa
á mörgum foreldrum, sem reykja.
Foreldrar sem enn reykja eru beitt-
ir miklum þrýstingi þegar börn
þeirra koma úr skólanum með
upplýsingar um skaðsemi tóbaks
og ekki síður ef börnin eru líka
farin að nota tóbak. í slíkum tilfell-
um skapast oft rhikil togstreita.
Foreldrar vilja ekki láta segja sér
fyrir verkum en ég veit ekki um
neina foreldra sem vilja að börn
þeirra verði háð tóbaki. Eina raun-
hæfa svarið við þessari spurningu
er að foreldrarnir hætti að reykja
eða takmarki sínar reykingar
verulega og stefni að því að hætta
við fyrsta tækifæri. Reykingar og
önnur tóbaksneysla er stórhættu-
leg heilsu manna, bæði þeirra sem
reykja og hinna sem dvelja í um-
hverfi þess sem reykir og verða
fyrir mengun.
Börn gera það sem fyrir
þeim er haft
Uppeldi og félagsmótun barnsins
fer að mestu fram innan fjölskyld-
unnar og óhætt er að segja að
börn gera það sem fyrir þeim er
haft. Ef foreldrar reykja og reyk-
ingar eru leyfðar á heimilinu, sýna
rannsóknir að allt að því þrefalt
meiri líkur eru á að börnin byrji
sjálf að reykja. Hvort sem foreldrar
reykja eða ekki er mikilvægt að
börnin fái þau skilaboð að reyking-
ar séu ekki eftirsóknarverðar.
Þeir foreldrar sem
telja sig ekki geta
hætt að reykja ættu
að setja sér hömlur að
reykja ekki í umhverfi
barnanna og gera
börnum sínum þannig
mögulegt að anda að
sér ómenguðu lofti. Á
síðari árum hefur
komið í ljós að í þeim
reyk sem stígur frá
sígarettu út í and-
rúmsloftið er jafnvel
enn meira magn af
krabbameinsvaldandi
efnum en í þeim reyk
sem reykingamaðurinn blæs frá
sér. Þau börn sem alast upp við
reykingar eru í raun óbeinir reyk-
ingamenn. Þau eru vön að anda
að sér reykmettuðu lofti og að
hafa sígaretturnar fyrir augunum.
Varnir gegn tóbaki
byija heima
Á unglingsárunum sækist barn-
ið eftir auknu sjálfstæði meðal
annars með því að herma eftir því
sem fullorðnir gera. Þrátt fyrir að
foreldrar reyki, geta þeir haft
veruleg áhrif á að reykingar barna
þeirra hefjist og vaxi innan veggja
heimilisins. Erlendar rannsóknir
sýna að þar sem foreldrar gera
alvarlegar tilraunir til þess að
hætta reykingum, reykja börnin
miklu síður en þar sem þær eru
taldar sjálfsagður hluti af um-
hverfinu. Mikilvægt er fyrir for-
eldrana að ræða neyslu sína við
barnið eða unglinginn á jáfnrétt-
isgrundvelli, þannig að sjónarmið
beggja aðila komi fram. Foreldr-
arnir útskýri það fyrir barninu að
vegna þess hve reykingar eru
vanabindandi sé erfitt að hætta
þegar neysian er einu sinni hafin.
I ljós hefur komið að líkur á alvar-
legum sjúkdómum aukast eftir því
sem börn eru yngri þegar þau
hefja tóbaksneyslu. Því er mikil-
vægt að seinka neyslu eða koma
í veg fyrir hana. Foreldrar geta
mótað ákveðna tóbaksstefnu á
heimilinu sem allir verða að fara
eftir. í henni er óheimilt fyrir alla,
heimilisfólk og gesti, að reykja
inni. Til að skerða aðgengi barns-
ins að tóbaki er hægt að draga
úr vasapeningum hans eða jafnvel
verðlauna það fyrir að halda sig
frá tóbaki. Neysla á tóbaki fer
mjög oft saman með neyslu á
áfengi og öðrum vímuefnum. Þess
vegna er full ástæða til að foreldr-
ar reyni að hefta aðgengi að áfengi
ekki síður en tóbaki eins mikið og
hægt er og gangi fram fyrir
skjöldu með góðu fordæmi.
Reyklaus dagur
Þann 4. maí nk. hvetur Tóbaks-
varnanefnd landsmenn til þess að
leggja niður reykingar a.m.k. þann
dag - og helst alla daga. Á undan-
förnum árum hefur verið eflt til
sams konar átaks, sem hefur orðið
til þess að fjöldi íslendinga hefur
losað sig undan tóbaksfíkninni og
hætt reykingum. Þrátt fyrir að
þessi dagur hafi verið heilladijúgur
fyrir fjölda fólks er ekki hægt að
horfa fram hjá þeirri staðreynd að
reykingar á meðal unglinga hafa
aukist á síðari árum. Allir þurfa
að leggjast á eitt til að koma í veg
fyrir þá óæskilegu þróun. Ég legg
til að foreldrar horfi á sínar eigin
neysluvenjur og vinni skipulega að
því að bæta þær svo að ungviðið
geti fylgt í kjölfarið. Reyklausi
dagurinn 4. maí 1995 er kjörið
tækifæri til að gera raunhæfar
breytingar á tóbaksneyslu heima
fyrir.
Virðum 4. maí sem reyklausan
dag. Höldum reykleysi alla daga!
Höfundur er lijúkrinmrfræðingur
l\já Krabbameinsfélagi
Reykja víkur.
Olga Hákonsen