Morgunblaðið - 04.05.1995, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 4. MAÍ1995
MORGUNBLAÐIÐ
JttwgtiufHfifeife
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
REYKUR S JUK-
DÓMA OG DAUÐA
RANNSÓKNIR vísindamanna og bitur reynslan
sýna, að reykingar valda mun meiri og víðtækari
skaða á líkamsstarfseminni en áður var talið. Meðal
sjúkdóma, sem reykingar valda, eru krabbamein í lung-
um, munni, koki, vélinda, nýrum og þvagblöðru. Auk
þess valda þær hjarta-, heila- og æðasjúkdómum. Þær
eru hvarvetna erfitt og dýrt heilbrigðisvandamál.
Brezka læknablaðið Lancet birti fyrir nokkrum
misserum niðurstöður nýrrar rannsóknar um áhrif
tóbaksreykinga. Þar segir m.a. að af 1.250 milljónum
íbúa í þróuðu ríkjunum muni 250 milljónir, eða fimmti
hver maður, deyja af völdum reykinga. Reykingar
stuðla þannig að sjúkdómum, stytta ævilíkur og stór-
auka kostnað í heilbrigðisþjónustunni.
Baráttan gegn reykingum skilaði góðum árangri
lengi vel. Því miður hafa reykingar sótt í sig veðrið
á nýjan leik, einkum meðal ungs fólks. Það er því lífs-
spursmál að stórauka upplýsingar í fjölmiðlum, skólum
og reyndar hvarvetna í samfélaginu um skaðsemi reyk-
inga. Það þarf og að tryggja þá sem ekki reykja,
betur en nú er gert, fyrir áhrifum tóbaksreyks, t.d. í
opinberum stofnunum og á vinnustöðum. Og spyija
má, hvernig það fari saman, að ríkið, sem ber kostnað-
inn af heilbrigðiskerfinu, standi í dreifingu þessa stór-
virka sjúkdómavalds.
Styðjum baráttuna gegn reykingum, sem er barátta
gegn þjáningum, sjúkdómum og ótímabærum dauða.
OFFJÁRFESTING
OG LÍFSKJÖR
TVEIR forustumenn verkalýðshreyfingarinnar fjöll-
uðu í ræðum sínum 1. maí um tengsl rangra fjár-
festinga og kjara launþega. Formaður VR, Magnús
L. Sveinsson, sagði í ræðu sinni, að láta muni nærri
að lánastofnarnir og atvinnulífið hafi afskrifað um
80 milljarða króna frá árinu 1987 vegna rangra fjár-
festinga. Magnús spurði, hverjir hefðu tekið ákvörðun
um þessar fjárfestingar. Launþegum hefði verið send-
ur reikningurinn í formi hærri vaxta en ella. Háir
vextir hefðu haft lamandi áhrif á atvinnulífið og at-
vinnuleysið ætti því að hluta rætur að rekja til þess.
Niðurstaða Magnúsar var sú, að „þessi óstjórn" í at-
vinnulífinu hefði leitt til þess, að laun hér á landi
væru með því lægsta í Evrópu.
Forseti ASÍ, Benedikt Davíðsson, fjallaði um af-
skriftir fjármálastofnana undanfarin ár, sem numið
hefðu tugmilljörðum króna. Forseti ASÍ Sagði m.a.:
„Þarna er skrifuð á vegginn slóð rangra ákvarð-
ana, jafnvel vafasamra ákvarðana, sem þessir menn
hafa tekið í gegnum árin. Þessar ákvarðanir hafa
kostað launafólk um átta milljarða á ári í formi hærri
vaxta, lægri launa og hærri skatta eða jafngildi 4%
í launum.“
Enginn vafi er á því, að forustumenn launþega
hafa hreyft hér miklu þjóðfélagslegu vandamáli. Rang-
ar fjárfestingar með tilheyrandi afskriftum í banka-
og sjóðakerfinu hafa rýrt lífskjör landsmanna með
ýmsum hætti. Þar má nefna vextina og hvers kyns
þjónustugjöld bankanna. Ríkissjóður hefur þurft að
afskrifa gífurlegar fjárhæðir í sjóðakerfinu, svo og
ýmsar opinberar stofnanir og fyrirtæki. Þar nægir að
nefna milljarðatap Landsvirkjunar af Blöndu og
Kröflu. Allt þjóðfélagið hefur verið gegnsýrt af afleið-
ingum þessa og landsmenn hafa enn ekki bitið úr
nálinni.
Ábyrgð stjórnmálamanna, stjórnenda lánastofnana
og fyrirtækja er mikil. En verkalýðshreyfingin sjálf
er ekki ábyrgðarlaus, því hún hefur ítrekað beitt
stjórnmálamenn miklum þrýstingi til fjárfestinga til
svonefndra atvinnuskapandi framkvæmda.
Kappræður frambjóð-
enda fyrir frönsku for-
setakosningarnar vekja
ávallt mikla athygli. Þeir
Jacques Chirac og Lionel
Jospin sýndu hvor öðrum
mikla kurteisi en forðuð-
ust jafnframt erfiðustu
deilumálin, segir Stein-
grímur Sigurgeirsson
sem fylgdist með kapp-
ræðunum í París í fyrra-
kvöld og umræðunum
um þær.
UNDANFARNA tvo áratugi
hafa kappræður frambjóð-
endanna tveggja fyrir síð-
ari umferð forsetakosning-
anna gegnt lykilhlutverki í kosninga-
baráttunni. Þrátt fyrir allt hafa þó
ekki nema fjórar slíkar umræður farið
fram undanfarið 21 ár, þar sem kjör-
tímabil Frakklandsforseta er sjö ár.
Allt í föstum skorðum
Hanaslagsins fyrir þessar forseta-
kosningar var beðið með mikilli eftir-
væntingu og vörðu forsetaefnin tvö
og nánustu stuðningsmenn þeirra
miklum tíma í að ákveða leikreglurn-
ar. Fyrst varð að ákveða stað og stund
og að lokum var ákveðið að umræð-
urnar færu fram 2. maí ogyrðu sendar
út beint á tveimur stærstu sjónvarps-
stöðvunum, TFl og France 2, auk
þess sem þeim var útvarpað. Þær
skyldu standa í tvær klukkustundir.
Þá urðu fylkingarnar að ná samkomu-
lagi um form viðræðnanna og varð
niðurstaðan að þær yrðu með sama
lagi og árið 1988. Chirac og Jospin
skyldu sitja andspænis hvor öðrum
og tveir spyrlar stjórna umræðunum.
Einnig náðist samkomulag um bak-
grunnslitinn (himinbláan), fjölda
myndavéla og hvernig þeim skyldi
beint að frambjóðendunum, þannig
að þeir nytu sín sem best.
Þar með var ekki sagan öll því einn-
ig varð að semja um spyrlana. Höfn-
uðu þeir Chirac og Jospin mörgum
uppástungum sjónvarpsstöðvanna
áður en þeir féllust á að umræðunum
skyldi stjórnað af þeim Alain Duha-
mel og Gulliaume Durand, sem eru
með virtari sjónvarpsmönnum Frakk-
lands.
Það má því segja að umræðurnar
hafi verið í föstum skorðum, og litlar
líkur á óvæntum uppákomum. I tvær
klukkustundir skiptust þeir Chirac og
Jospin á skoðunum um flest milli him-
ins og jarðar. Efnahagsmál, atvinnu-
mál, stjórnskipulag, innflytjendamál,
alnæmisvandann og herskyldu, svo
eitthvað sé nefnt.
Alls fylgdust 16,8 milljónir Frakka
með þessum skoðanaskiptum, annað-
hvort á heimilum sínum, hjá vinafólki
eða á þeim fjölmörgu veitingastöðum,
sem komið höfðu fyrir sjónvarpstækj-
um í tilefni dagsins. Er þetta örlítið
minni fjöldi en fylgdist með umræðun-
um árin 1981 og 1988. Á flestum af
bestu veitingahúsum Parísar, þar sem
venjulega er margra vikna eða mán-
aða bið eftir borði, voru salir hálftóm-
ir og voru það helst ferðamenn, sem
slæddust inn og björguðu viðskiptun-
um þetta kvöld. Fyrirtæki með heim-
sendingarþjónustu höfðu hins vegar
nóg að gera, og líklega hefur sjaldan
verið jafnannasamt hjá pizza-sendlum
Parísar.
Þeir sem ekki fylgdust með umræð-
unum misstu þó ekki af öllu því öll
helstu blöð Frakklands, s.s. Le Monde,
Le Figaro og Libération, birtu þær
orðrétt í gær, auk þess sem sjónvarp-
ið sýndi stöðugt útdrætti og flestir
stjórnmálaskýrendur landsins voru
fengnir til að segja álit sitt á þeim í
sjónvarpi, útvarpi og dagblöðum.
Chirac rólegur
En hver var niðurstaðan? Að mati
flestra jafntefli. Allir eru sammála um
að umræðurnar hafi verið „kurteisleg-
ar“ og hefur það orð líklega aldrei
komið jafnoft fyrir í fyrirsögnum fran-
Hliitverka-
skiptí í kurt-
eislegnm
kappræðum
Reuter
JACQUES Chirac á kosningafundi í Metz í austurhluta Frakklands.
skra stjórnmálafrétta og í gær. Ólíkt
því sem raunin hefur verið í fyrri sjón-
varpsumræðum vörðust frambjóðend-
urnir harðar deilur og persónulegar
árásir. Kom ekki síst á óvart hversu
rólegur og yfirvegaður Chirac var, en
hann hefur orð á sér fyrir að vera
með skapstærri stjórnmálamönnum,
oghefur það oft komið honum í vanda.
í umræðunum á þriðjudagskvöld
var hann aftur á móti landsföður-
ímyndin uppmáluð. Hann mælti ró-
lega, með mjúkri röddu og spennti
greipar til að leggja áherslu á orð sín
í stað handapats. í stað þess að ráð-
ast á andstæðing sinn brosti hann
mildilega til hans og horfði á hann
og þjóðina með föðurlegu augnaráði.
Er talið að þetta hafi verið nokkurt
áfall fyrir Jospin, sem hafí ætlað að
koma höggi á hann með athugasemd
á borð við: „Róið yður niður, herra
Chirac.“
Það var frekar Jospin sjálfur, sem
einstaka sinnum hækkaði róminn og
veifaði höndum til að reyna að koma
lífi í umræðurnar. Enda kannski ekki
nema von. Þrátt fyrir að ---------
hann hafi öllum á óvart
unnið sigur í fyrri umferð
kosninganna, þann 27.
apríl, benda flestar kannan-
ir til að Chirac vinni nokkuð
öruggan sigur á sunnudag.
Það ber þó að hafa hugfast .......-
að það eru sömu kannanirnar og sáu
ekki fyrir sigur Jospins í fyrri umferð-
inni.
Leiðarahöfundur blaðsins Libérati-
on segir í gær að það verði að hafa
hugfast að markmið frambjóðendanna
tveggja hafi verið ólík. Chirac hafi
viljað viðhalda forskoti sínu, rétt eins
og fótboltalið sem hættir áhættusöm-
um sóknarleik eftir að hafa komist
yfir í leiknum. Jospin hafi hins vegar
neyðst til að leita sóknarfæra. Bendir
hann á að þetta sé í nokkurri and-
stöðu við persónuleika þeirra tveggja.
Chirac hafi ávallt verið hinn bardaga-
glaði riddari en Jospin maður rök-
ræðna. í umræðunum hafi orðið hlut-
verkaskipti.
Ekki bara endurtekningar
Franz-Olivier Giesbert, ritstjóri Le
Figaro, segir í forystugrein á forsíðu
blaðsins í gær að ekki sé rétt að segja
að umræðurnar hafi verið leiðinlegar.
Margt athyglisvert hafi komið þar
fram og þeim Chirac og Jospin hafi
tekist að sýna fram á hvað skilji þá að
í stjórnmálum. Auðvitað hafi mikill
tími farið í endurtekningar á því sem
áður hafl verið sagt í kosningabarátt-
unni og flestir Frakkar kunni nú orð-
ið utanað. Chirac hafi samt sem áður
náð sínu fram, með brosi á vör og
Frambjóðend-
urnir forðuð-
ust að ræða
viðkvæmustu
málefnin
án árekstra, andspænis öflugum and-
stæðingi.
Giesbert og margir aðrir benda á
að Chirac hafi komið fram sem full-
trúi hins „sanna Frakklands". Maður-
inn sem þekki Frakkland og Frakka,
skilji áhyggjur þeirra og þekki vilja
þeirra. Þegar Jospin sagðist óttast að
tvær þjóðir væru að myndast í landinu
sagði Chirac að nú þegar byggju tvær
þjóðir í Frakklandi. Önnur byggi við
örbirgð en hin við ofsköttun vegna
millifærslna til hinna. „Þetta er djöf-
ullegt kerfi, þetta er sósíalískt kerfi,“
sagði Chirac. Þegar Jospin andmælti
því að sósíalismanum væri um að
kenna og að flestar Evrópuþjóðir
byggju við áþekkan vanda, svaraði
Chirac að hann teldi að hvergi annars
staðar en í Frakklandi væri þetta orð-
ið jafnáberandi og alvarlegt.
Giesbert segir Chirac hafa sýnt á
sér nýja hlið í sjónvarpi, framkoma
hans hafi einkennst af hógværð og
innblæstri. „Hann segir það sem hann
hugsar; hann hugsar það sem hann
segir. Hvar er óþolinmæðin sem áður
var?“ Telur ritstjóri Figaro
að með þessari yfirveguðu
framkomu hafi Chirac tek-
ist að eyða þeim efasemd-
um, sem margir kjósendur
hefðu til þessa haft í hans
garð.
Hann segir hins vegar
einnig ljóst að Jospin sé maðurinn,
sem vinstrimenn muni sameinast um
í framtíðinni. Þó að hann kunni að
bíða ósigur næstkomandi sunnudag,
sé hann stjórnmálamaður, sem reikna
verði með í framtíðinni.
Hugmyndafræðilegur
ágreiningur
Ólík hugmyndafræði þeirra tveggja
kom hvað greinilegast fram í umræð-
um um efnahagsvanda Frakklands,
og hvernig draga bæri úr atvinnuleysi.
Jospin lagði áherslu á félagslegar
lausnir og vildi auka fé til ýmissa
verkefna, t.d. í félagslega húsnæðis-
kerfinu. Einnig lýsti hann því yfir að
hann teldi að stytta bæri vinnuvikuna
í 37 stundir. Hann hafnaði algjörlega
einkavæðingu og sagðist vilja færa
vinnandi fólki stærri skerf af þjóðar-
tekjunum.
Það er þó hæpið að segja að hann
hafi boðað sósíalisma í hefðbundinni
merkingu þess orðs. Bar stefna hans
meiri keim af hógværum keynesisma
og jafnaðarstefnu í þeirri mynd, sem
til dæmis er hægt að finna hjá þýskum
j af naðarmönnum.
Chirac á hinn bóginn mælti með
markaðslausnum og sagði auknar
millifærslur fremur auka vanda
Frakklands en leysa. Hann hafnaði