Morgunblaðið - 31.05.1995, Blaðsíða 6

6 MIÐVIKUDAGUR 31. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Upplýsingar um utanríkisstefnu vinstri stjórnar 1956-58
Lán veitt gegn því
að herinn færi ekki
RÍKISSTJÓRN Hermanns Jónassonar. Frá vinstri: Hannibal Valdi-
marsson, Eysteinn Jónsson, Hermann Jónasson, Guðmundur í.
Guðmundsson, Gylfi Þ. Gíslason og Lúðvík Jónsson.
VINSTRI stjóm Hermanns Jónas-
sonar, sem var við völd 1956-58,
hætti við áform sín að reka banda-
ríska herinn úr landi m.a. vegna
þess að hún fékk lán frá Bandaríkj-
unum, sem var veitt með því skilyrði
að herinn yrði áfram í landinu. Þetta
er niðurstaða Vals Ingimundarsonar
sagnfræðings, en ritgerð hans „Áhrif
bandarísks fjármagns á stefnubreyt-
ingu vinstri stjómarinnar í varnar-
málum árið 1956“ er birt í Sögu,
tímariti Sögufélagsins, sem var að
koma út. Ritgerðin fékk verðiaun í
verðlaunasamkeppni sem efnt var til
í tilefni 50 ára afmælis lýðveldisins.
Eitt helsta stefnumál ríkisstjómar
Framsóknarflokks, Alþýðufiokks og
Alþýðubandalags, sem mynduð var
íjúlí 1956, var að endurskoða vamar-
samninginn við Bandaríkin með það
fyrir augum að herinn hyrfi úr landi.
Aðeins fjórum mánuðum eftir mynd-
un ríkisstjórnarinnar hvarf hún frá
þessu stefnumáli sínu og samdi við
Bandaríkin um sömu hemaðarrétt-
indi og áður.
Í verkefnaskrá ríkisstjómarinnar
var m.a. að fínna áform um að smíða
15 togara, byggja virkjun við Sogið
og koma á víðtækum framkvæmdum
í landbúnaði, iðnaði og hafnargerð.
Til að hrinda þessum markmiðum í
framkvæmd þurfti ríkisstjómin
lánsfé og strax eftir að hún var
mynduð leituðu ráðherrar stjómar-
innar eftir því að fá lán í Vestur-
Þýskalandi og í Frakklandi. Valur
segir í ritgerð sinni að báðum þessum
lánsbeiðnum hafí verið hafnað m.a.
vegna andstöðu við áform ríkisstjóm-
arinnar um að reka herinn úr landi.
Bandaríkin settu skilyrði
í kjölfarið sendi Hermann Jónasson
efnahagsráðgjafa sinn, Vilhjálm Þór,
til Bandaríkjanna til að semja við
þarlend stjómvöld um lán. Á fundi í
Bandaríkjunum 25. október staðfesti
aðstoðarutanríkisráðherra Bandaríkj-
anna það sem íslensk stjómvöldum
var þá þegar kunnugt, að lán yrði
ekki veitt nema herinn yrði um kjurrt.
Frá samningum um þessi atriði var
síðan gengið á næstu vikum. Það
auðveldaði íslenskum stjómvöldum
að réttlæta stefnubreytinguna að Sov-
étmenn réðust inn í Ungveijaland og
til hemaðarátaka kom við Súezskurð
um þetta leyti. Ráðherrar stjómarinn-
ar neituðu því alfarið að tengsl væru
milli lánveitingarinnar og stefnu-
breytingarinnar.
Afskipti af innanlandsmálum
í ritgerð Vals koma fram athygl-
isverðar upplýsingar um afskipti er-
lendra stjórnmálamanna af stjóm-
málabaráttu á íslandi. Þannig lýsti
Adenauer, kanslari Vestur-Þýska-
lands, því yfír í viðræðum við Ólaf
Thors, formann Sjálfstæðisflokksins,
skömmu fyrir kosningar sumarið
1956 að hann væri tilbúinn til að
veita honum lán á góðum kjörum.
Valur segir að bandarísk skjöl stað-
festi að lánið hafí verið ætlað til að
styðja við bakið á þeim stjómmála-
flokki, sem var hlynntur dvöl hersins
hér á landi. Jafnframt segir Valur
að bandarísk stjómvöld hafí viljað
stuðla að því að Framsóknarflokkur
og Alþýðuflokkur mynduðu ríkis-
stjórn með Sjálfstæðisflokki.
Nató hélt upplýsingum frá
stjórninni
Valur segir að taugatitrings hefði
gætt í höfuðstöðvum Nató og innan
bandaríska utanríkisráðuneytisins
þegar fréttist af því að tveir sósíal-
istar væru í nýrri ríkisstjórn ís-
lands. Ákveðið hefði verið að hætta
að senda mikilvægar hernaðarupp-
lýsingar frá Nató til íslenska utan-
ríkisráðuneytisins af ótta við að þær
lentu í höndum sósíalista. Valur seg-
ir þetta líkast til einsdæmi í sögu
Atlantshafsbandalagsins að aðildar-
þjóð þess þyrfti að sætta sig við
slíkt. Þessu upplýsingabanni var
aflétt eftir nokkra mánuði þegar
stjórnendur Nató höfðu sannfærst
um að ráðherra Alþýðubandalagsins
fengju ekki aðgang að trúnaðarupp-
lýsingum.
Ljósmyndasýning Morgunblaðsins
HMá
*
Islandi
í ANDDYRI Morgunbladshúss-
ins í Kringlunni 1 hefur verið
komið upp yfirlitssýningu á ljós-
myndum sem Ijósmyndarar
blaðsins tóku á heimsmeistara-
mótinu í handbolta sem stóð
yfir 7.-21. maí. sl. Á sýningunni
sem ber yfirskriftina HM á ís-
landi eru 20 sérvaldar myndir
sem sýna meðal annars áhorf-
endur, leikmenn og afhendingu
verðlauna. Myndirnar eru gjöf
Morgunblaðsins til HSÍ og verða
þær afhentar að sýningu lok-
inni.
„Morgunblaðið hefur ávallt
lagt áherslu á myndbirtingar í
blaðinu og hefur Myndasafn
Morgunblaðsins að geyma fjöld-
ann allan af ljósmyndum, bæði
litmyndir og svart/hvítar. Ein-
staklingar og fyrirtæki geta
keypt myndir sem birst hafa í
blaðinu úr safninu. Þessi þjón-
usta hefur farið vaxandi með
hveiju árinu enda mikið af
myndum sem birtast í Morgun-
Morgunblaðið/Sverrir
Fögnuður er yfirskrift þess-
arar myndar sem er á sýning-
unni i anddyri Morgunblaðsins.
blaðinu hvern útgáfudag," segir
i fréttatilkynningu.
Sýningin stendur til föstu-
dagsins 16. júní og er opin á
opnunartíma blaðsins, kl. 8.00
til kl. 18.00 alla virka daga og
laugardaga kl. 8.00 til 12.00.
Hitaveita lækkar
vanskilakostnað
BORGARRÁÐ hefur samþykkt
breytingar á gjaldskrá Hitaveitu
Reykjavíkur er lækkar kostnað
vegna vanskila um 171 krónu.
I erindi hitaveitustjóra til stjórn-
ar veitustofnana er lagt til að gjald
vegna undirbúnins að lokun og
framkvæmd hennar verði aðskilið
í innheimtugjald og lokunargjald
til samræmis við gjaldskrá Raf-
magnsveitu Reykjavíkur. Gert er
ráð fyrir að innheimtugjald verði
995 krónur og lokunargjald 1.494
krónur. Núverandi opnunargjald
hitaveitunnar er 2.660 krónur og
er lagt til að það verði lagt niður.
Þá er gert ráð fyrir að sá sem
vanskilum veldur greiði allan
kostnað við lokun utanhúss ef
nauðsyn reynist.
I
i
)
)
Forsætisráðherra um frumvarp til laga um breytingar á lögum vegna GATT-samningsins
Oddvitar síðustu ríkis-
stjómar deildu harka-
lega þegar stjómar-
fmmvarp vegna GATT-
samninganna var rætt á
Alþingi í gær.
Tillit tekið til hagsmuna
bænda og neytenda
i
i

i
í
STJÓRNARFRUMVARP um breyt-
ingar á lögum vegna aðildar Islands
að Alþjóðaviðskiptastofnuninni var
tekið til fyrstu umræðu á Alþingi í
gær. Davíð Oddsson, forsætisráð-
hérra, sagði þegar hann mælti fyrir
frumvarpinu að erfítt væri að sjá
fyrir ýmis vandkvæði sem kynnu
að koma upp við framkvæmd frum-
varpsins þegar það væri orðið að
lögum, og því þyrfti að fylgjast vel
með framkvæmdinni og bregðast
við ef vandræði yrðu. Hann sagði
áhrif lagabreytinganna vegna
GATT-samningsins koma smám
saman í ljós á næstu árum eða jafn-
vel áratugum, en ekki væri búist
við neinum stökkbreytingum í þeim
efnum.
„Nú er ekki lengur heimilt að
banna innflutning á búvörum af
viðskiptalegum forsend-
um, en það er áfram
heimilað að vernda land-
búnað með tollum. Með
þessu frumvarpi er ís-
lenskum landbúnaði
tryggð nauðsynleg vernd á skýran
hátt, þannig að engin óvissa ríkir
nú um starfsskilyrði landbúnaðarins
að þessu leyti á næstu árum. Jafn-
framt er landbúnaðinum veitt að-
hald með nokkrum innflutningi á
lægri tollum, sem mun koma neyt-
endum til góða bæði í auknu vöru-
vali og lægra verði. Ég tel að með
þeirri framkvæmd sem kveðið er á
um í þessu frumvarpi sé tekið tillit
til hagsmuna bænda og neytenda á
sanngjarnan hátt miðað við aðstæð-
ur í okkar þjóðfélagi," sagði forsæt-
isráðherra.
Innflutt vara 30% dýrari
í greinargerð með frumvarpinu
sagði forsætisráðherra m.a. að við
ákvörðun tolla i frumvarpinu væri
leitast við að meta aðstæður eins
og þær eru nú, og ákveða tollana í
samræmi við þær og það verð sem
nauðsynlegt er talið að innlend bú-
vöruframleiðsla njóti. Heimsmark-
aðsverð á búvörum hafí farið hækk-
andi frá viðmiðunarárunum 1986-
1988, en verð innanlands hefði hins
vegar farið lækkandi. Tollar sam-
kvæmt viðauka með frumvarpinu
væru ákveðnir samkvæmt þeirri
meginreglu að tollur á inn-
flutta vöru verði þannig
að eftir að honum hafi
verið bætt við innkaups-
verð vörunnar verði hún
um 30% dýrari en sam-
bærileg innlend vara.
„Þessi 30% munur miðast við að
innkaupsverð sé í samræmi við
heimsmarkaðsverð. Sé innkaupsverð-
ið hærra eða lægra getur munurinn
eftir atvikum orðið meiri eða minni.
Tolli þessum er hins vegar skipt í
tiltölulega háan magntoll og 30%
verðtoll, sem leiðir til þess að veruleg
vemd helst jafnvel þótt innkaups-
Landbúnaði
tryggð nauð-
synleg vernd
verðið lækki umtalsvert frá því
heimsmarkaðsverði sem miðað er við.
Reglu þessari var beitt á þær vörur
sem verið hafa í innflutningsbanni,
svo sem kjötvörur og mjólkurvörur.
Að því er varðar blóm og græn-
meti sýndi sig að reglu þessari varð
í mörgum tilvikum viðkomið vegna
þess að með henni fór tollurinn upp
fyrir bindinguna. Fyrir þessar vörur
er lagt til að tollurinn svari til magn-
tollbindinga fyrir viðkomandi vöru,
en verði skipt upp í magntoll og 30%
verðtoll. Með þeirri aðferð við út-
færslu tolla sem hér hefur verið lýst
er í aðalatriðum farin sú leið, sem
almennt hefur verið notuð í Evrópu
og ætla má að viðurkennd verði inn-
an Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar,'1
sagði forsætisráðherra.
Dulbúnir ofurtollar
Jón Baldvin Hannibalsson, for-
maður Alþýðuflokksins, sagði í um-
ræðum um frumvarpið að í því væru
dulbúnir ofurtollar, þar sem annars
vegar væri 30% verðtollur og hins
vegar magntollur. Gagnrýndi hann
harðlega þá stefnu ríkisstjórnarinnar
sem í frumvarpinu væri fólgin.
„Það eru maðkar í þessari mysu,
þetta eru dulbúnir ofurtollar, og það
eru farnar þarna ýmsar langsóttar
leiðir til þess að dylja þetta sem
mest má verða. Öllum mátti ljóst
vera sem til málsins þekkja að hið
svokallaða heimsmarkaðsverð er al-
gjörlega tilbúið. Fjarlægðarverndin
er falin í tilbúnum magntollum, sem
er langt umfram raunverulegan
kostnað við innflutning, tryggingar
o.þ.h., og það vekur athygli að í frum-
varpinu eru engin ákvæði til skuld-
bindingar um að lækka þessa tolla í
áföngum á sex árum. Það eru hins
vegar að sjálfsögðu ákvæði um það
að hækka tollbindingamar í tilboðinu,
en ef rauntollarnir eru undir því er
engin skuldbinding um að lækka
þetta. Með öðrum orðum er verið að
segja að ofurtollamir eiga að gilda
tímabilið út,“ sagði Jón Baldvin.
Hann gerði úthlutun tollkvóta
vegna lágmarksinnflutnings á til-
teknum vörum sem leyfður verður
á lægra verði að umtalsefni, og
sagði hann hið versta mál að taka
upp skömmtunarkerfi í þessum efn-
um. Sagði hann úthlutun --------
landbúnaðarráðherra á
þessum kvótum vera
spillingarkerfi í sjálfu
sér, og hið skynsamlega
hefði verið að leita tilboða
og taka lægsta tilboðinu til að skila
til neytenda verðávinningi ef ein-
hver væri.
Jón Baldvin sagði að GATT-samn-
ingurinn hefði verið kjörin leið til
að byija að feta þá leið að tryggja
almenningi lækkandi verð á matvæl-
um, en því miður hefði sú leið ekki
verið farin.
„Nú er þetta mál í höndum þeirra
Tollinum skipt
í magntoll og
verðtoll
fulltrúa meirihluta íslendinga sem
eru kosnir á Alþingi til að gæta al-
mannahagsmuna en ganga ekki er-
inda sérhagsmuna, og það verður
fylgst vandlega með því hveijir
standa upp i því prófi og hvernig
menn standa sig á því prófí,“ sagði
hann.
Ekki steinn yfir steini
Davíð Oddsson, forsætisráðherra,
sagði að allur málflutningur Jóns
Baldvins Hannibalssonar væri í
skötulíki, og ekki stæði steinn yfir
steini í skýringum hans.
„Það virtist vera að háttvirtur
þingmaður hefði alls ekki kynnt sér
málið nægilega og auðvitað fagna
ég því að hann fær tækifæri til
þess í háttvirtri efnahags- og við-
skiptanefnd,“ sagði forsætisráð-
--------- herra.
Steingrímur J. Sigfús-
son, varaformaður Al-
þýðubandalagsins, sagði
að þótt hann teldi fram-
setningu málsins ekki að
öllu leyti góða teldi hann frumvarp-
ið fela í sér tiltölulega eðlilega fram-
kvæmd á þeim skuldbindingum sem
íslendingar hefðu tekið að sér varð-
andi GATT-samninginn. Sagði
Steingrímur ræðu Jóns Baldvins
hafa verkað þannig á sig að hann
væri frelsinu afar feginn og Iátið
það eftir sér að fara með himin-
skautum í málflutningi sínum.