Morgunblaðið - 03.08.1995, Blaðsíða 32

32 FIMMTUPAGUR 3.,ÁGÚ^f. 1995
AÐSEIMDAR GREIIVIAR
jMORGUNBLApil)
Nei þýðir nei - nauðgun er glæpur
Áshildur Theódóra
Bragadóttir Þórarinsdóttir
STÍGAMÓT, sam-
tök kvenna gegn kyn-
ferðislegu ofbeldi, efna
til fræðslu og forvarn-
arátaks fyrir verslun-
armannahelgina. Gefin
hafa verið út vegg-
spjöld með áletruninni
„Nei þýðir nei“ og upp-
lýsinga- og
fræðslubæklingur þar
sem spurningum um
nauðgun er svarað.
Verður bæklingi þess-
um dreift á helstu
brottfararstaði fyrir
fyrmefnda helgi.
Nauðgun er einn af
alvarlegustu glæpun-
um sem beinast að einstaklingum,
aðeins mannsmorð er litið alvar-
legri augum samkvæmt hegningar-
lögum. Þú og hver sem er getur
orðið fyrir naugðun. Stúlkur/konur
verða þó mun oftar fyrir nauðgun
en strákar/karlar.
Hvað er nauðgun?
Það er nauðgun ef einhver hefur
við þig samfarir, gegn þínum vilja.
Það er líka nauðgun ef einhver
hefur við þig samfarir og þú hefur
drukkið það mikið að þú getur ekki
gefið samþykki þitt. Það kallast til-
raun til nauðgunar ef einhver reyn-
ir að koma fram vilja sínum við þig
en tekst það ekki. Allt er þetta refsi-
vert athæfi, því nauðgun og tilraun
til nauðgunar eru glæpir, sem refsa
á með fangelsisvist samkvæmt lög-
um. Nauðgun er aldrei réttlætanleg
og það er alltaf nauðgarinn, sem
ber ábyrgð á henni.
Við búumst aldrei við nauðgun,
allra síst þegar við erum með fólki
sem við þekkjum og kannski treyst-
um. Samt er það svo að algengustu
nauðganirnar eru svokallaðar kunn-
ingjanauðganir. Það er því ómögu-
legt að sjá fyrir hvort einhver sem
við hittum eða erum með geti beitt
okkur þvi kynferðislega ofbeldi sem
nauðgun er.
*
Opið 8-18, um helgar 9-17. Sími 564-1777.

Rábgjöf

Fossvogsstöðin hf.,{
Fossvogsbletti 1, f. neðan Borgarspítala.
Mtjð feifigli] fullt af gróðri
Klifurrós sýrena
Himalajaeinír
SkriðmistiU
ossvogsstöðin hf
plöntusalan í Fossvogi
Lokað Verslunarmannahelgina
Stórlskkað
verð
afsláttur af
öllum plöntum
daga,
fimmtudag
og föstudag
Óneitanlega er einstakl-
ingur auðveldara fórn-
arlamb nauðgara, segja
þær Ashildur Braga-
dóttir og Theódóra
Þórarinsdóttir, ef
hann er einn á ferð og
drukkinn.
Þú getur gert ýmislegt
til að forðast nauðgun.
Enginn getur verið öruggur um
að komast hjá nauðgun. Oneitan-
lega er einstaklingur auðveldara
fórnarlamb nauðgara ef hann er
einn á ferð og drukkinn. Þú getur
því reynt að draga úr hættunni með
því að drekka í hófi eða þá með
því að drekka alls ekki. Einnig get-
ur þú dregið úr hættunni með því
að verða ekki viðskila við félaga
þína. Verðir þú fýrir nauðgunarárás
skalt þú reyna að öskra á hjálp eins
hátt og þú getur. Stundum getur
það hrætt nauðgarann og vakið
athygli þeirra sem eru í nágrenninu
á að þú þurfir á hjálp að halda. Þú
eykur hættuna með því að fara út
fyrir mótssvæðið, viðskila við vini
þína, þar sem fáir eru á ferli og
minni líkur á hjálp.
Hvað getur þú gert ef
þér er nauðgað?
Það fyrsta sem þú skalt gera er
að segja einhverjum sem þú treyst-
ir frá nauðguninni. Það versta sem
þú getur gert er að reyna gleyma
því eða fara með nauðgunina sem
algjört leyndarmál. Það er ekki þú
sem þarft að skammast þín, það
er nauðgarinn sem á að fyrirverða
sig. Reynslan hefur sýnt að þó okk-
ur takist að gleyma nauðguninni í
einhvern tíma, þá sækja minning-
Sporin hræða
*
I tilefni af umræðu um gengisfellingu
NYLEGAR greinar-
gerðir frá Samtökum
fiskvinnslustöðva og
Þjóðhagsstofnun um
afkomu í botnfisk-
vinnslu gefa til kynna
að töluverður halli er á
þeim rekstri sem
stendur. Leggst þar
margt á eitt, en senni-
lega vegur þyngst að
verð á landfrystum
botnfískafurðum hefur
lækkað að undanfömu
auk þess sem kostnað-
ur hefur aukist meira
en ráð var fyrir gert.
Gera má athugasemdir
við útreikninga og að-
ferðafræði að baki afkomumatsins,
en það verður látið liggja milli hluta
í þessari grein.
í kjölfar þessara frétta fór af stað
umræða um leiðir til úrlausnar. Eins
og alltaf þegar á móti blæs í sjávar-
útvegi hefja upp raust sína einstakir
talsmenn sem telja gengisfellingu
sjálfsagða og eðlilega, til að bæta
afkomuna, óháð öðrum aðstæðum í
efnahagslífínu. í hugum þeirra er
tími opinberra bjargráða við rekstr-
arvanda fískvinnslunnar ekki liðinn.
Þess er því að vænta að gengisfell-
ingarkórinn haldi áfram að láta til
sín heyra annað slagið hér eftir sem
hingað til.
Það er mat Samtaka iðnaðarins að
gengisfelling við ríkjandi aðstæður
sé afar óheppileg. Ekki aðeins er
hún úr takt við allt sem á undan
er gengið í þjóðarbúskap íslendinga,
heldur stefnir hún í voða þeim mik-
í öðru lagi yrði
gengisfelling nú eins
og blaut tuska framan
í launafólk í landinu,
sem hefur tekið á sig
verulega kjaraskerð-
ingu á undanförnum
árum. Nýgerðir kjara-
samningar gáfu fyrir-
heit um að snúið skyldi
af þeirri óheillabraut. í
gengisfellingu felst
kjaraskerðing, sem
samtök launafólks
munu ekki láta yfir sig
ganga þegjandi og
Þorsteinn hljóðalaust. Það yrði
M. Jónsson Því án efa uppnám á
vinnumarkaðinum.
Samningum yrði sagt upp og óró-
leikinn gæti leitt til vinnutaps, sem
við höfum sist þörf fyrir þessa dag-
ana.
í þriðja lagi er ekki raunhæft,
þegar einstakar greinar í sjávarút-
Ekki aðeins er gengis-
felling úr takt við allt
sem á undan er gengið
í þjóðarbúskap íslend-
inga, segir Þorsteinn
M. Jónsson, heldur
stefnir hún í voða þeim
mikilsverða árangri sem
áunnist hefur á umliðn-
ilsverða árangri sem áunnist hefur
á umliðnum árum og hindrar frek-
ari framfaraspor. í því Ijósi þarf að
meta réttmæti gengisfellingar. Af
hveiju ekki gengisfellingu?
Það eru aðallega þijár ástæður
fyrir því að gengisfelling nú er afar
óæskileg. I fyrsta lagi mundi hún
ógna stöðugleikanum í efnahagslíf-
inu og gera stefnu stjórnvalda ótrú-
verðuga.
Þjóðarbúskapurinn er að koma
upp úr langri efnahagslægð. Þegar
eru teikn á loft um að þensla sé að
búa um sig. Innflutningur hefur
aukist meira að undanfömu en ráð
var fyrir gert og neyslulán hafa tek-
ið kipp. Á þessu ári verður efnahags-
batinn fyrst og fremst drifínn áfram
af neyslu en ekki útflutningi eins
og árið á undan. Gengisfelling eykur
án efa á þensluhættuna og getur
hleypt af stað skriðu verðhækkana.
Þá getum við endað aftur í gamal-
kunnum vítahring launahækkana,
gengisfellinga og verðhækkana sem
erfítt verður að rata út úr.
um árum og hindrar
frekari framfararspor.
vegi komast í erfiðleika, að fara
fram á að allur þjóðarbúskapurinn
taki á sig skell. Eðlilegra er að
gripið sé til aðlögunar og hagræð-
ingar innan greinarinnar sjálfrar.
Það er gert þegar aðrar atvinnu-
greinar eiga í hlut og hvarflar varla
að nokkrum manni að ætlast til
annars.
Samkeppnisstaðan
Raungengi krónunnar er hag-
stæðara nú en það hefur verið um
áratuga skeið. Frá því að raun-
gengi náði síðast hámarki, við upp-
haf efnahagslægðarinnar árið
1988, hafði það á árinu 1994 lækk-
að um ríflega 32 prósent á mæli-
kvarða launa og tæplega 20 pró-
sent á mælikvarða verðlags. Spá
Seðlabankans gerir ráð fyrir að það
hækki lítillega á þessu ári á mæli-
arnar og áfallið sem við verðum
fyrir við nauðgunina á okkur síðar
meir. Reynslan hefur líka sýnt að
því oftar sem þú talar um það sem
fyrir kom og hvernig þér leið á
meðan nauðgunin stóð yfír, því fyrr
kemst þú yfir áfallið.
Ætlir þú að kæra nauðgunina
skaltu strax hafa samband við lög-
regluna á þeim stað sem þú ert á
og segja frá því sem fyrir hefur
komið. Starfskonur Stígamóta
geta hjálpað þér með það og við
getum einnig veitt þér stuðning
og ráðgjöf hvar sem þú býrð á land-
inu hvort sem þú ætlar að kæra
nauðgunina eða ekki. Ef vini þínum
eða vinkonu er nauðgað, trúðu frá-
sögninni og hlúðu vel að
henni/honum. Vertu til staðar og
veittu allan þann stuðning sem þú
getur.
Mundu: Nei þýðir nei,
nauðgun er glæpur.
Stígamót eru opin alla virka daga
milli klukkan 9 og 19 og um versl-
unarmannahelgina. Síminn er 562
6868 og 562 6878.
Höfundar eru starfskonur
Stígamóta.
kvarða launa, vegna þess að launa-
hækkanir verði hlutfallslega meiri
hér á landi en í viðskiptalöndunum,
en lækki frekar á mælikvarða verð-
lags. Frekari stökkbreytingar eru
ekki æskilegar. Mest er um vert
að halda í horfinu, vernda stöðug-
leikann og sigla lygnan sjó í gengis-
málum.
Síðustu tvær gengisfellingar, í
nóvember 1992 og júní 1993, voru
vel heppnaðar i þeim skilningi að
áhrifanna gætti ekki með fullum
þunga í verðlagi heldur komu þær
aðallega fram í lægra raungengi
og betri samkeppnisstöðu. Hafa
verður hugfast að þá voru aðstæður
á íslandi allt aðrar en þær eru nú.
Samdráttur ríkti í þjóðarbúskapn-
um, atvinnuleysi var að aukast,
íjármunamyndun hafði dregist stór-
lega saman og viðskiptahalli var
mikill og viðvarandi þannig að er-
lendar skuldir hlóðust upp. Nauðsyn
gengisfellinganna var því almennt
viðurkennd og friður ríkti um þær.
Nú er komið annað hljóð í strokk-
inn. Tekist hefur að snúa vörn í
sókn á flestum sviðum. Hagvöxtur
er að glæðast samkvæmt þjóð-
hagsspá, útlit er fyrir að atvinnu-
leysi minnki á þessu ári og fjárfest-
ing aukist. Auk þess sem stefnir í
afgang á viðskiptajöfnuði þriðja
árið í röð. Þjóðhagsleg rök fyrir
gengisfellingu eru því ekki til stað-
ar. Það eru með öðrum orðum eng-
ar líkur til að víðtæk samstaða
náist um gengisfellingu eins og
sakir standa og óráðlegt er að grípa
til hennar í óþökk stórra hópa í
þjóðfélaginu.
Yfírleitt er vænlegra að ná fram
bættri samkeppnisstöðu með hæg-
fara breytingu. Ef verðbólga hér á
landi er lægri en í samkeppnislönd-
unum, eins og hún hefur verið að
undanförnu, þá lækkar raungengið
smátt og smátt og samkeppnisstað-
an styrkist. Það kemur jafnt físk-
vinnslunni til góða sem og öðrum
útflutnings- og samkeppnisgreinum.
Lokaorð
Það verður að teljast í hæsta
máta óeðlilegt að forsvarsmenn í
sjávarútvegi fari fram á almenna
aðgerð í efnahagsmálum, sem
snertir allt atvinnulífið og skerðir
afkomu heimilanna, við þær að-
stæður sem nú ríkja í þjóðarbú-
skapnum. Vandann á að leysa þar
sem hann á rætur sínar en ekki
demba honum yfir hagkerfið með
ófyrirséðum afleiðingum.
Ef látið er undan þrýstingi nú,
þá er þess að vænta að framhald
verði á beitingu hagstjórnaraðferða
sem aðeins miðast við nýtingu auð-
linda sjávar. Aðrir hagsmunir verða
þá látnir reka á reiðanum. Upp-
bygging annarra atvinnugreina og
hagur heimila verður afgangsstærð.
Höfundur er hagfræðingur
Samtaka iðnaðarins