Morgunblaðið - 09.09.1995, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 9. SEPTEMBER 1995 25
Morgunblaðið/Þorkell
iem nú eru orðnar að dómsmáli.
ikyldur
tidur
endur sumarbústaða í uppsveitum Ár-
nessýslu eigi að sækja um bygging-
arleyfi til sín. Byggingafulltrúi ákveði
m.a. staðsetningu bústaðanna á lóð-
inni. Staðsetning húsanna sé mikilvæg
og stefnt hafi í óefni í þeim efnum
áður en skipulagsskyldan var tekin
upp, m.a. varðandi það sjónarmið að
þeir sem stæðu í nýbyggingum virtu
rétt þeirra sem áður höfðu byggt í
grenndinni, en eyðilegu t.d. ekki út-
sýni eldri húsa. Auk þess eru gerðar
kröfur í lögum og reglugerðum um
að sumarbústaðir skeri sig ekki óþarf-
lega úr umhverfinu.
Byggingarlög gera ráð fyrir að há-
marksstærð sumarbústaðar sé 60 fer-
metrar. Að auki er heimilt að veita
leyfi til að byggja 10 fermetra geymslu
og 15 fermetra bátaskýli við sérstakar
aðstæður.
Frávik frá hámarksstærð
Hilmar kannast við að þess séu
dæmi að samþykktar séu frávik frá
ákvæðum um 60 fermetra hámarks-
stærð sumarbústaða þar sem lóðir séu
stórar, 'h -1 hektari. Það fari m.a.
eftir hvernig húsið standi og hve sýni-
legt það sé en forsenda undanþágu sé
að menn snúi sér til yfirvalda og sæki
um leyfi. Hann segist ekki minnast
þess að fallist hafi verið á slíkar undan-
þágur hjá þeim sumarhúsaeigendum
sem eigi hús innan þjóðgarðsins á
Þingvöllum.
Hilmar segir að þegar hann hafi
gefíð skipun um að framkvæmdir við
sumarbústaðinn í Þingvallahreppi
skyldu stöðvaðar hafi húsið verið fok-
helt og gler hafi verið komið á stað-
inn. Þess vegna hafi hann heimlað að
gluggar yrðu gleijaðir til að hægt yrði
að afstýra óþarfa skemmdum á húsinu.
_________ í því hafi ekki falist neitt
)ÚStaA- samþykki við áframhald-
500 ar>di framkvæmdum eins og
■ ' *■ *esa hafi mátt út úr ummæl-
iar lo°ir um Stefáns í Morgunblað-
”;nu Hilmar óskaði ekki að-
stoðar lögreglu þegar gefin var skipun
um að framkvæmdum skyldi hætt og
hann segir að eftir á að hyggja kunni
það að hafa verið mistök.
Haft var eftir Stefáni Kristjánssyni
í Morgunblaðinu á sunnudag að bygg-
inganefnd Þingvallahrepps hefði sam-
þykkt í fyrra fyrir sitt leyti byggingu
sumarbústaðarins eftir á og sent málið
hreppsnefnd sem ekki hafí afgreitt það.
Hilmar Einarsson segir ekki rétt
með farið. Bygginganefndin hafi fyrir
sitt leyti fallist á sáttatillögu Stefáns
um að hluti sumarhússins yrði tekinn
undir baðhús og geymslu. Hrepps-
nefndin hafi hins vegar hafnað þeirri
tillögu enda hafi hún ekki leitt til þess
að sumarbústaðurinn minnkaði.
Guðfræðingur leiðir þýska Rúmena
Gegri kúg-
un minni-
hlutahópa
Paul Philippi hefur áhyggjur af því að hug-
myndir um hið „kosmíska hlutverk hins rúm-
enska anda“ gætu orðið afdrifaríkar fyrir
Rúmeníu. Philippi er leiðtogi þýska minni-
hlutahópsins í Rúmeníu Karl Blöndal ræddi
við hann um stjómmálaástandið í landinu og
stöðu minnihlutahópa þar.
Minnihlutahópar í
Rúmeníu eru ekki sáttir
við stefnu stjórnvalda í
Búkarest í málefnum
þeirra. Ungveijar fara þar fremstir í
flokki, en þýskir Rúmenar hafa einnig
gagnrýnt stjóm Ions Iliescus forseta,
nú síðast vegna nýrra laga um
menntamál. Guðfræðingurinn Paul
Philippi, leiðtogi flokks Þjóðveija í
Rúmeníu, sagði nýlega að verið væri
að setja sögu Rúmeníu í stað sögu
Rúmena og gera skipulega aðför að
minnihlutahópum í landinu. Hann
sagði í samtali við Morgunblaðið að
Rúmenar byggju við lýðræði. Þótt
ýmsu væri ábótavant væri Rúmenía
engin Júgóslavía . . . enn sem komið
væri.
Þjóðveijar eiga sér langa sögu þar
sem nú er Rúmenía. Fyrsti hópurinn,
hinir svokölluðu Saxar frá Sieb-
enbiirgen, fluttist til Transylvaníu á
tólftu öld og myndaði meira að segja
sjálfstætt furstadæmi á 16. öld. Þjóð-
veijar frá Schwaben eiga sér einnig
langa sögu í Banat-héraði. Þessir
Þjóðveijar reistu virki og efldu þorp
til að veija Evrópu, og um leið krist-
indóminn, ágangi tatara og Tyrkja.
„Þeir, sem skópu söguna í Transyl-
vaníu og Banat fram að fyrri heims-
styijöld voru ekki aðeins Rúmenarn-
ir, heldur fyrst og fremst aðrir,“
sagði Philippi, sem nýlega var á ís-
landi.
„Þeir hlutu viðurnefnið Germanis-
simi Germani eða hinir sannþýsku
Þjóðveijar,“ sagði Philippi, þegar
Morgunblaðið náði tali af honum.
„Þetta kann að virðast ósvífni, en
við getum rakið sögu okkar á þessum
svæðum lengra aftur en Rúmenar,
þótt þeir hafi ef til vill verið komnir
fyrr á staðinn."
Fækkað um 400.000 á 50 árum
Fyrir heimsstyijöldina síðari voru
800 þúsund Þjóðveijar í Rúmeníu,
en þegar henni lauk var um hálf
milljón eftir. Eftir að kalda stríðið
hófst áttu vestur-þýsk stjómvöld tvo
kosti. Annars vegar að
hjálpa Þjóðveijum austan-
tjalds með því að styðja
þá sem heild, eða aðstoða
einstaklinga með því að
hjálpa þeim að flytjast
vestur. Hvort tveggja minnti á fortíð-
ina. Á tímum Weimar-lýðveldisins og
Þriðja ríkisins var stutt við þýska
minnihlutahópa erlendis, oft með því
að senda ýmsum samtökum fé á laun.
I tíð Adolfs Hitlers var einnig rekin
stefna, sem kallaðist „heim í ríkið“
(heim ins Reich). Það var því sama
í hvom fótinn yfirvöld í Bonn stigu,
alltaf mátti væna þau um að sækja
í smiðju Hitlers. Fyrri kosturinn, að
ýta undir að þessir hópar héldu kyrru
fyrir, virtist hins vegar lítt fysilegur
vegna þeirrar stefnu stalínskra
stjórnvalda að láta minnihlutahópa
aðlagast heildinni.
Byijað var að kaupa Þjóðveijum
í Rúmeníu frelsi eftir heimsókn
Gustavs Heinemanns, forseta Vest-
ur-Þýskalands, árið 1971. í upphafi
var þetta laumuspil og fé var skilið
eftir á landamærum Rúmeníu í
ómerktum umslögum í skiptum fyrir
fólk. Er á leið komst hins vegar
meiri regla á þessi skipti og árið
1978 komust Helmut Schmidt kansl-
ari og Nicolae Ceausescu, kommún-
istaleiðtogi Rúmeníu, að samkomu-
lagi um að minnst 12 þúsund Þjóð-
veijum yrði hleypt úr landi árlega.
Vestur-Þjóðveijar greiddu vel fyrir
og árið 1983 var upphæðin næstum
því átta þúsund vestur-þýsk mörk
fyrir hvern einstakling. Nú er talið
að aðeins séu 100 þúsund manns í
þýska minnihlutanum í Rúmeníu.
Philippi kveðst alla tíð hafa verið
andsnúinn þessari stefnu og hafa
mótmælt henni í ræðu og riti, jafnt
þegar hann bjó í Vestur-Þýskalandi
og eftir að hann fluttist til Rúmeníu.
Með þessu hefðu vestur-þýsk stjórn-
völd verið að grafa undan þýskri
menningararfleifð.
Philippi segir að sú þjóðernis-
hyggja, sem hafi skotið rótum í
Rúmeníu á síðustu öld, sé enn fyrir
hendi í stærstu fjölmiðlunum. Hin
ýmsu þjóðarbrot og minnihlutahópar
hafi þó haft það misgott. Þetta hafi
einnig átt við í stjórnartíð Ceausescus
Þjóðernishyggja Ceausescus
„Á fyrstu áratugunum er óhætt
að segja að Þjóðveijar hafí sætt of-
sóknum í Rúmeníu og sagt er að 70
þúsund hafí verið fluttir til Rúss-
lands. Á sama tíma kvað nokkuð að
ungverska minnihlutahópnum og
hann fékk sjálfstjórn á ákveðnu
svæði. Ceausescu lagði það síðar af
og upp frá því hefur þjóðernis-
hyggja, sem einnig rúmaðist innan
kommúnismans, rutt sér til rúms.
Með henni var stöðugt lögð meiri
áhersla á hina einsleitu þjóð. Að vísu
var viðurkennt að Ungveijar og Þjóð-
veijar væni hluti af henni. Til margra
ára hljómaði sama við-
kvæðið eins og kirkjuleg
kennisetning hjá Ceau-
sescu: „Allir borgarar
Rúmeníu, Rúmenar, Ung-
veijar, Þjóðveijar og aðr-
ir . . . “ Þessi setning hvarf hins
vegar á síðustu árum stjórnarinnar
og þá hófust ofsóknirnar. Til dæmis
var Rúmenum laumað inn í skóla
minnihlutahópanna til að koma í veg
fyrir að kennsla færi fram á öðrum
tungumálum en rúmensku. Þetta
bitnaði bæði á Þjóðveijum og Ung-
veijum og á þessum tímum jókst
kúgunin.“
Ar breytinganna í Austur-Evrópu
var blóðugra í Rúmeníu, en annars
staðar. Fall Ceausescus vakti hins
vegar vonir um betri tíð.
„Eftir byltinguna í desember 1989
virtist nýr tími frelsis og fijálslyndis
ganga í garð,“ segir Philippi. „Fljótt
Þjóðernis-
hyggju hald-
iðmjögálofti
Morgunblaðið/Emilía
PAUL PHILIPPI, guðfræðingur og leiðtogi
flokks þýska minnihlutans í Rúmeníu.
birtust þó blikur á lofti. í mars 1990
kom til óeirða og átaka í Tirgu Mur-
es í Transylvaníu og að þessu sinni
beindist ofbeldið að Ungveijum. Það
féll ekki í góðan jarðveg að Ungveij-
ar hugðust hreinsa til í skólum sínum
og kenna eingöngu á ungversku.
Við beitum hins vegar þeirri að-
ferð að leyfa þeim, sem eru í skólan-
um, að ljúka prófi en tökum ekki
nema þýskumælandi nemendur inn,
þannig að eftir ákveðinn tíma mun
námið fara fram á þýsku aftur.
Ungveijarnir hefðu vitaskuld get-
að farið þessa leið. Ungverski minni-
hlutahópurinn er mjög stoltur. Hann
fór með pólitísk völd í þessu landi
svo árum skipti. Á sumum svæðum
eru þeir einnig í miklum meirihluta,
eru milli 80 og 90 af hundraði íbúa.
Kosningalög í Rúmeníu kveða á
um að gera eigi öllum minnihlutahóp-
um kleift að eignast fulltrúa á þingi.
Þýski minnihlutahópurinn hefur einn
þingmann. Þingmaður þarf að fá 26
þúsund atkvæði í sínu kjördæmi.
Þýski minnihlutinn hefði ekki getað
náð saman svo mörgum atkvæðum
í neinu kjördæmi. Þegar minnihluta-
hópar eiga í hlut má hins vegar leggja
saman atkvæði um landið allt. Að
baki okkar þingmanni eru 35 þúsund
atkvæði þegar allt er talið, en reynd-
ar í tíu kjördæmum.
Pólitískt ástand slæmt
Hið pólitíska ástand er að mörgu
leyti slæmt, en þó ekki þannig að
líkja megi við Júgóslavíu. Ungverski
minnihlutinn er ekki kúgaður. Hann
hefur sína skóla, sín leikhús og menn-
ingarstofnanir. Það andrúmsloft, sem
stjórnmálamenn og fjöl-
miðlar hafa skapað, er hins
vegar slæmt. Stunduð hef-
ur verið múgsefjun, þar
sem grafið er undan ung-
verska minnihlutanum.
Við þetta hefur skapast óþarfa
spenna. Til skamms tíma litið mun
þessi spenna þó ekki leiða Rúmeníu
inn á sömu braut og Júgóslavía fylg-
ir nú. Þegar fram í sækir mun hún
hins vegar eitra andrúmsloftið ef
haldið verður áfram að mála svo eins-
leita og ýkta mynd af þjóðinni með
ofmetungshætti og vísunum í tvö
þúsund ára gamla sögu elstu þjóð-
menningar Evrópu, sem útilokað er
að Rúmenar eigi því ekki er hægt
að rekja tilvist þeirra nema um þús-
und ár aftur í tímann. Það er þessi
stöðuga sjálfsdýrkun og hugmyndin
um hið „kosmíska hlutverk hins rúm-
enska anda“.
Þjóðernishyggjunni er haldið mjög
á lofti í fjölmiðlum. Ceausescu tók
hið rómantíska þjóðemishugtak
borgarastéttarinnar, sem fyrir var,
gerði það frumstæðara' og upphóf
það. Sá sem hefur alist upp í Rúmen- ■
íu frá því að kommúnistar komust
til valda og þekkir ekki söguna, trú-
ir einfaldlega þessari einfölduðu
kenningu, sem var innprentuð á
námsárunum, vegna þess að hann
hefur ekki heyrt annað alla sína
ævi. Og hún hverfur honum ekki úr
minni. Þetta heldur áfram og gerist
að minnsta kosti ekki gegn vilja
stjórnvalda.“
Vandi ungverska minnihlutans
Stjórnmálaástandinu í Rúmeníu
hefur oft verið líkt við aðstæður í
Slóvakíu, þar sem lýðræði virðist eiga
erfitt uppdráttar.
„Margt er sameiginlegt með Rúm-
eníu og Slóvakíu finnst mér,“ segir .
Philippi. „Þar má nefna að í báðum
ríkjum er ungverskur minnihlutahóp-
ur. í báðum tilfellum er talað um að
Ungveijarnir, sem þekktir eru fyrir
að vera stolt þjóð, vilji meira. Leið-
togar ungverska minnihlutans í
Rúmeníu hafa fullvissað mig um að
tryggð þeirra við rúmenska ríkið sé
alger og þeir geri engar kröfur um
breytt landamæri eða sameiningu við
Ungveijaland. Engu að síður fara
rúmenskir fjölmiðlar þegar að tala
um landheimtustefnu og sjálfsstjórn-
arkröfur þegar ungverski minnihlut-
inn svo mikið sem krefst réttar síns.“
Philippi gagnrýnir þó ekki aðeins
ástandið í landi sínu.
„Það er lýðræði í Rúmeníu. Hins
vegar eru kjósendur þar
ekki vanir lýðræðisfyrir-
komulagi og auðveldara að
þyrla ryki í augu þeirra, en
í rótgrónum lýðræðisríkj-
um. Sem dæmi get ég nefnt
síðustu kosningar. Þá fékk Ion Iliescu
forseti aðeins 30% atkvæða í einu
héraða Ungveija, en í Moldóvu fékk
hann 80%. Hann er daglega í fréttum
sjónvarps, sem er áhrifamesti miðill-
inn í Rúmeníu samkvæmt könnunum.
Hátt í 90% horfa á sjónvarp, en að-
eins 10 til 15% lesa dagblöð sam- r
kvæmt niðurstöðum könnunar um það
hvernig fólk myndar sér skoðanir.“
Philippi kveðst oft hafa spurt sig
hvað hafi breyst frá tímum Ceausesc-
us og hefur svarið á reiðum höndum.
„Þá ríkti ógnarstjórn og allar hryll-
ingssögumar eru sannar. Nú er þó
fjöldi dagblaða og fólk getur óhrætt
sagt skoðun sína.“ *
100.0001
þýska minni-
hlutanum