Morgunblaðið - 19.10.1995, Blaðsíða 26

í
26 FIMMTUDAGUR 19. OKTÓBER 1995
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
i
BOKMENNTIR
Lærdómsrit
SIÐFRÆÐI
NÍKOMAKKOSAR
eftir Aristóteles. Islensk þýðing Sva-
vars Hrafns Svavarssonar sem einnig
ritar inngang og skýringar. Lær-
dómsrit bókmenntafélagsins. Rit-
stjóri: Þorsteinn Hilmarsson. Hið ís-
lenzka bókmenntafélag, Reykjavík
1995. Fyrra bindi 370 bls. Síðara
bindi 296 bls.
í UPPHAFI vil ég taka tvennt
fram. Hið fyrra er að um rit af þessu
tagi ætti grískulærður heimspeking-
ur að skrifa. Og hitt er að ritdómur
sem stendur undir nafni hlýtur að
verða viðameiri og fræðilegri en svo
að hann eigi heima í dagblaði.
Nú hefur mér skilist að grísku-
lærðir heimspekingar hér á landi séu
á einn eða annan hátt bendlaðir við
þetta rit og telji sig því þess vart
umkomna að fjalla umn það. Þá hlýt-
ur að mega vænta þess að „alvöru“
ritdómur komi í einhveiju bók-
menntatímaritanna. Sjálfsagt er
hins vegar að kynna þennan merka
bókmenntaviðburð í dagblaði. Það
tel ég mér óhætt að gera þó að leik-
maður sé.
Siðfræði Níkomakkosar er eitt af
vinsælli og aðgengilegri ritum Arist-
ótelesar og hefur haft ómæld áhrif
á siðfræðilega umræðu allt fram á
þennan dag, þó að meira en tvær
árþúsundir séu liðnar síðan hún var
rituð. Siðfræðin er sjálfsagt undir-
Horfst í
augu við
dauðann
VIST er að ekki mun öllum
hugnast sýning sem nú stendur
í National Museum of Photo-
graphy, Film & Televisíon í
Bradford á Englandi en hún ber
yfirskriftina „Hin látnu“. Eins
og nafnið gefur til kynna er
efni sýningarinnar ljósmyndir
af látnu fólki, flestar nýlegar.
Astæður þess að hin látnu eru
ekki lengur á meðal vor - stríð,
sjúkdómar, glæpir - leika auka-
hlutverk á þessari óvenjulegu
sýningu, það eru jarðneskar leif-
ar sem eru í aðalhlutverki.
Ljósmyndirnar eru eftir 28
ljósmyndara frá ýmsum löndum
og nálgast þeir viðfangsefnið á
afar ólikan hátt. í umfjöllun um
___MYNPLIST
G a 11 e rí
Sævars Karls/
Ásmundarsalur
INNSETNING
Arni Ingólfsson
Gallerí Sævars Karls: Opið virka
daga á verslunartíma til 26. okt.
Ásmundarsalur: Opið alla daga kl.
14-18 til 29. okt.
LISTAMENN hafa oft gripið til
þess ráðs að sýna á fleiri en einum
stað samtímis til að geta sýnt áhorf-
endum tvær ólíkar hliðar í listsköpun
sinni, eða ná fram einhverjum þeim
áherslumun, sem þeim þykir miklu
skipta fyrir listsköpun sína. í tveim-
ur litlum sýningarsölum í miðborg-
inni standa nú yfir sýningar á verk-
um Árna Ingólfssonar, þar sem hið
síðarnefnda virðist meginástæðan
fyrir skiptingunni; annars vegar eru
efnistökin mjúk, allt að því ljóðræn,
en hins vegar er harkan og ögrunin
í fyrirrúmi. I báðum tilvikum eru
þó sömu vopnin, göndlar úr ýmsum
efnum, í öndvegi innsetninganna.
Gallerí Sævars Karls
Sýninguna hér nefnir Árni „Þrír
Ondvegisrit
um siðfræði
stöðurit í heimspeki-
kennslu. Hún er hollt
lestrarefni öllum þeim
sem láta sig siðfræðileg
málefni varða. Það er
því ekki vonum seinna
að hún kemur fyrir
sjónir lesenda í íslensk-
um búningi, enda hefur
hún fyrir löngu verið
þýdd á aðrar menning-
artungur.
íslensk /)ýðing úr
frummáli áþessu mikla
verki er hins vegar ekk-
ert áhlaupaverk. I eftir-
mála'má lesa að Svavar
hafi starfað að þýðing-
unni frá árinu 1989.
Þýðandi ritar um 80 bls. inngang
fremst í bók. Þar er rakinn æviferill
Aristótelesar, greint frá ritverkum
hans, fjallað um meginhugtök og
kenningar og að lokum er stutt yfir-
lit um helstu drætti í siðfræði hans.
Þessi inngangur er hinn vandaðasti
og ritaður af þekkingu og ná-
kvæmni fræðimannsins. Nokkuð er
hann kannski harður undir tönn á
stundum og því ekki fljótlesinn.
Þá tekur við kafli sem nefnist
Skýringar við Siðfræði
Níkomakkosar, um 100
bls. í raun er þetta
miklu meira en skýr-
ingar. Höfundur reifar
umijöllun Aristótelesar
bók fyrir bók, útlistar
og gagnrýnir. Að þessu
loknu kemur sjálf þýð-
ingin. Og hafi maður
lesið vandlega það sem
fram að þessu er ritað
er hann vel undir það
búinn að takast á við
sjálft verkið.
Siðfræði Níkomakk-
osar skiptist í tíu bæk-
ur. En slík skipting
tíðkaðist í fomum rit-
um. Hver bók er í nokkrum tölusett-
um köflum og hefur hver kafli feng-
ið sérstaka fyrirsögn.
Siðfræðikenningar Aristótelesar
ætla ég að sjálfsögðu ekki að ræða
hér. Þær verða menn að lesa um
sjáifir. Hér nægir að nefna að ís-
lenski textinn er prýðilega iæsilegur
og áferðargóður. Neðanmálsgreinar
fjöldamargar bera því vitni að þýð-
andinn hefur lagt sig mjög fram um
sem nákvæmastar þýðingar á mikil-
Svavar Hrafn
Svavarsson
vægum hugtökum, en af þeim er
mikill fjöldi. Kostur er að grísku
orðin eru jafnan tilgreind. Við fljót-
lega yfirsýn virðist mér að hér sé
að fínna talsvert af nýjum þýðingum
hugtaka. Geysimikið er vísað í rit
og ritgerðir Aristótelesarfræðinga,
bæði í inngangi, skýringum og texta
og er það vissulega mikið hagræði
fyrir þá sem vilja sökkva sér dýpra
í fræðin.
í bókarlok er atriðisorðaskrá,
nafnaskrá og gagnleg greinargerð
sem nefnist Um gríska stafkróka.
Um það má deila hvort heppilegt
hefur verið að vísa í atriðisorða- og
nafnaskránni eins og hér er gert
(eftir grískri útgáfu í stað blaðsíðut-
als í þessu riti). Rökin fyrir því skil
ég vel. Fyrir þá sem lesa saman
gríska textann og þann íslenska er
að því hagræði, en varla fyrir al-
mennan íslenskan lesanda. Þá hefði
ég kosið að sjá heimildaskrá í bókar-
lok, enda þótt allar heimildir séu
vendilega tilgreindar í neðanmáls-
greinum.
Siðfræði Níkomakkosar er eitt
samfelit rit enda þótt hún sé hér
prentuð í tveimur bindum. Eðlilegra
hefði mér því þótt að hafa samfellt
blaðsíðutal, þ. e. byrja seinna bindið
á bls 371.
Allur frágangur á þessu ritverki
er annars sérstaklega vandaður.
Prentvillur rakst ég ekki á eða önn-
ur missmíði. Setjarar bókarinnar
eiga sérstakt hrós skilið, því að auð-
veld hefur setningin ekki verið.
Sigurjón Björnsson.
TVÆR mynda Max Jourdan af látnu fólki
í katakombunum í Palermó.
RUDOLF Schafer tók fjölda andlitsmynda
í líkhúsi.
sýninguna í The Independent
segir m.a.: „Myndavéiin leikur
undarlegan leik við lík. í stað
þess að svipta þau sálinni gefur
hún þeim hana. Kyrrð ljósmynd-
arinnar slær á frest spurningum
um hreyfingu til að ná svip sem
gæti sem best verið lifandi."
Myndirnar eru af löngu látnu
austfirskir geitaostar", en auk þess
telur hann til þijú þekkt nöfn úr
listasögunni - Marinetti, E1 Greco
og Lissitsky - og bætir þannig við
annarri þrenniogu, sem vísar til
innsetningarinnar. Eins og stundum
áður fylgir Árni sýningunni úr hlaði
með íburðarmiklum texta, sem eyk-
ur enn á tvíræðnina: „Hér er hug-
myndin efnisskreytt. Þreifanleiki
sýningarinnar er til orðinn vegna
hugarhrifá texta og orða. Hún er
samsett af umhverfi innbyrðis
ólíkra sjón- og snertihrifa, sem svo
eru leidd í ákveðinn farveg fyrir
tilverknað hugtaka og nafna.“
Slík orð vísa með yfirdrifnum
hætti til þess hugarheims, sem má
Iesa úr innsetningunni; þrír gráir
göndlar úr hrágúmmí rísa úr bláu
postulíni og vísa til allra átta, um-
kringdir kapellu blómamynda þess
sældarlífs, sem byggir á algleymi
munúðarinnar. Ábendingin um
þrenninguna, hvort sem er listar-
innar, ostanna eða trúarinnar, verð-
fólki, fullklæddum líkum í kata-
kombum Palermó, af fórn-
arlömbumstríðsins í Bosníu,
andlitsmy ndir teknar í líkhúsi í
Þýskalandi. Aðrar eru öllu
óhugnanlegri; ljósmyndari fylg-
ist með krufningu móður sinnar
og hvernig búið er um lík henn-
ar til greftrunar. „Hvers vegna
ur síðan tii að bæta enn við hinn
kómíska undirtón, sem þó er öðru
fremur blíður, einkum þegar litið
er til hinnar sýningarinnar.
Þótt hér sé ekki nein stórfengleg
opinberun á ferðinni, er ágætlega
farið með efnið, þar sem háfleygur
texti sýningarskrárinnar er punkt-
urinn yfír i-ið.
Ásmundarsalur
Þessi sýning er meiri um sig og
hörkulegri ásýndum en hin fyrri,
og því er erfitt að skilja yfirskrift-
ina „Bleikur veruleiki" (sem mætti
túlka sem vitnisburð um mýkt)
nema sem tilvísun í lit vax- og sápu-
göndla, sem hér eru áberandi. Texti
sýningarskrár virðist jafnmikið úr
samhengi og á hinum staðnum, því
hann fjallar fyrst og fremst um
endurskoðun stöðu ömmunnar í
sögu Rauðhettu; ekkert verkanna
vísar þó tii þessa með nokkrum
hætti.
Þetta tengslaieysi kemur ekki í
horfi ég á þessa forboðnu hluti?“
spyr blaðamaður The Independ-
ent „Svo að þeir megi raska ró
minni? Svo að þeir hætti að
raska ró minni? Til að horfast
að fullu í augu við og sætta mig
fyllilega við hinar köldu stað-
reyndir dauðans?“
Sýningin stendur til 7. janúar.
veg fyrir að sum þeirra gefa gestum
vissulega tilefni til að velta vöngum
yfir þeim misvísandi ábendingum,
sem þar er að finna. „Nokkur auð-
veld vers úr sálmum séra Hall-
gríms“ reynast einfaldlega tað, sem
fær meðhöndlun helgigripa; fjöldi
loftneta yfir þessu járnbúri ber vitni
örvæntingarfullum tilraunum til að
ná sambandi út í tómið.
Sterkasta verkið hér er án efa
„Ofurölvi", þar sem hörkulegir,
silfraðir skór og hnífablöð vísa með
beinskeyttum hætti til þess ofbeld-
is, sem gjarna fylgir í kjölfarið;
yfír má þenja út svarta regnhlíf líkt
og vænghaf óminnishegra, sem
hylur allt sem undir er.
Önnur verk hér eru óræðari og
ekki eins áhugaverð hvað varðar
sjónræna þáttinn; til þess er mynd-
efnið of kunnuglegt. Nokkur fjöldi
getnaðarlima úr mismunandi efnum
gegnir þar lykilhlutverki, væntan-
lega sem áminning um það vald og
ofbeldi, sem birtist ekki síst í mis-
munun kynja eða hreinum nauðg-
unum, andlegum jafnt sem líkam-
legum.
Þó kunnugleg séu, verða þau
göndlavers seint of oft kveðin.
Eiríkur Þorláksson
Göndlavers
Chopin-keppn-
in í Varsjá
6 komnir
í úrslit
Varsjá. Reuter.
SEX ungir píanóleikarar eru
komnir í undanúrslit alþjóðlegu
Frederic Chopin-píanókeppn-
innar se_m nú stendur yfir í
Varsjá. Úrslit keppninnar, sem
staðið hefur í tæpan mánuð,
verða á föstudag. Þá flytja
keppendumir píanókonsert eftir
Chopin auk verks með sinfóníu-
hljómsveit.
í undanúrslitin komust:
Alexej Sultanov, 26 ára, og hinn
tvítugi Rem Úrasín frá Rúss-
iandi, hin 24 ára gamla Magda-
lena Lisak frá Póllandi, Rika
Miyatani, 24 ára Japani, Gabri-
ela Montero, 19 ára bandarísk
stúlka og Frakkinn Philipe
Giusiano, 22 ára.
Sigurvegarinn hlýtur sem
svarar 1,6 milljónum ísl. kr. að
launum. Þá geta þeir sem lenda
í þremur efstu sætunum vænst
þess að vera boðið að halda
tónleika víðs vegar um heim,
auk þess sem góð frammistaða
í Chopin-keppninni hefur verið
upphafið að glæsilegum einleik-
araferli. Keppnin er haldin á
fimm ára fresti. Að þessu sinni
tóku 140 manns frá 33 löndum
þátt í henni.
Edda Bor g á
Jazzbarnum
JAZZSÖNGKONAN Edda
Borg heldur tónleika á Jazz-
bamum í kvöld ásamt hljóm-
sveit sinni, en
hana skipa
Ástvaldur
Traustason á
píanó, Bjarni
Sveinbjörns-
son á kontra-
bassa, Pétur
Grétarsson á
trommur og
Sigurður
Flosason á saxófón.
Edda hefur að undanförnu
sungið jazz í dúóum, tríóum og
með hljómsveit sinni, þar sem
uppistaða efnisskrárinnar eru
þekktar jazz- og dægurlaga-
perlur liðinna tíma.
Þess má geta að allir meðlim-
ir hljómsveitarinnar ásamt
Eddu eru kennarar í Tónlistar-
skóla FÍH, sem er eini jazz-
skóli landsins.
Tónleikarnir hefjast upp úr
klukkan 22 og er miðaverð 500
krónur.
SIGURÐUR Bragason og
Hjálmur Sighvatsson
flytja m.a. lög eftir Sig-
valda Kaldalóns á tónleik-
unum í kvöld.
Lög eftir Sig-
valda í Borg-
arneskirkju
TÓNLEIKAR verða í Borgar-
neskirkju í kvöld kl. 20.30.
Flytjendur eru Sigurður Braga-
son söngvari og Hjálmur Sig-
hvatsson píanóleikari.
Á efnisskránni eru lög eftir
Sigvalda Kaldalóns, Verdi, Bell-
ini og fleiri.
Edda Borg