Morgunblaðið - 14.12.1995, Blaðsíða 20

20 FIMMTUDAGUR 14. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
URVERINU
Samtök iðnaðarins vilja taka þátt í umræðu um veiðileyfagjald
Jöfnun starfsskilyrða
er lífsnauðsynleg
„MARKMIÐIÐ með auðlindagjaldi
er fyrst og fremst að eyða því for-
skoti, sem gjöfulasta auðlind þjóð-
arinnar veitir notendum hennar,
umfram það sem aðrir atvinnuvegir
verða að búa við. Einnig má líklegt
telja að auðlindagjald leiði til betri
sáttar um fiskveiðistjórnunarkerfið
þar sem handhafar kvóta fengju,
gegn gjaldi, ráðstöfunarrétt yfir
sameiginlegri auðlind þjóðarinnar,"
sagði Þorsteinn M. Jónsson, hag-
fræðingur Samtaka iðnaðarins á
morgunverðarfundi samtakanna í
gær. Frummælendur auk hans voru
Vilhjálmur Egilsson og Ágúst Ein-
arsson alþingismenn.
Hámarksafrakstur
Þorsteinn sagði að andstaðan við
veiðileyfagjald væri að verulegu
leyti á misskilningi byggð og ávinn-
ingurinn af því væri ótvíræður fyrir
þjóðarbúskap íslendinga. Þeir, sem
kjörnir væru til að fara með mál-
efni þjóðarinnar, ættu að hafa al-
mannahag að leiðarljósi en ekki
ganga erinda þröngra sérhagsmuna
fámenns hóps.
í fyrsta lagi nefndi hann að allar
atvinnugreinar þyrftu að fá að sitja
við sama borð til að tryggður yrði
hámarksafrakstur í þjóðarbúinu og
sem hagkvæmust nýting fram-
leiðsluþátta. í öðru lagi mætti færa
rök fyrir því að ef auðlindagjald
yrði lagt á með tilteknum hætti,
gæti það virkað til sveiflujöfnunar
í þjóðarbúskapnum þó ljóst megi
vera að veiðileyfagjald eitt og sér
dugi ekki til að jafna þær miklu
sveiflur, sem einkennt hafa starfs-
skilyrði íslenskra fyrirtækja í ár-
anna rás. Verðjöfnun væri líka
nauðsynleg til að renna traustum
stoðum undir fjölbreytt atvinnulíf.
Um þá röksemdafærslu sumra
að veiðileyfagjald sé ósanngjarnt
sökum þess að íslenskur sjávarút-
vegur eigi í samkeppni við ríkis-
styrktan sjávarútveg erlendis og
muni veiðileyfagjald þar með skaða
samkeppnisstöðuna, segir Þor-
steinn: „í fyrsta lagi er ekki hægt
að neita því að auðlindarentan hef-
ur verið hirt af útgerðinni í áranna
rás með háu raungengi. Hagstjóm
hefur miðast við það að skrá geng-
ið þannig að sjávarútvegur sé
núllstilltur. Upptaka auðlinda-
gjaldsins kæmi vissulega fram í
gengi krónunnar. Það stenst því
ekki að tala um að auðlindagjaldið
feli í sér auknar álögur.
í Öðru lagi er vert að hafa hug-
fast að útvegsmenn kaupa veiði-
heimildir hver af öðrum dýru verði
án þess að það komi sýnilega fram
i verri samkeppnisstöðu. Auk þess
má benda á að sökum þess að við
seljum allt sem við veiðum og mark-
aðshlutdeild virðist óháð kostnaðar-
þróun innanlands, þá hefur tilkoma
veiðileyfagjalds lítið með sam-
keppnisstöðuna að gera heldur arð-
semina í sjávarútvegi, eða öllu held-
ur hvert auðlindarentan rennur."
Fortíðarhyggja
Ágúst Einarsson sagði að veiði-
leyfagjald væri ekki aðferð ein-
hverra illa þenkjandi skattheimtu-
manna til að auka umsvif ríkisins
og hugmyndafræðinni að baki veiði-
leyfagjaldi væri ekki stefnt gegn
sjávarútveginum. „Þetta er liður í
því að ná sátt um sjávarútvegsmál
í okkar þjóðfélagi og við verðum
að styrkja efnahagslífið með eflingu
annarra atvinnugreina. Til að halda
uppi viðunandi lífskjörum, verður
að skapast möguleiki á meiri fjöl-
breytni. Ég er orðin hundleiður á
þessari hólfaskiptingu á íslenskum
atvinnuvegum.“ Hann segir veiði-
leyfagjaldið byggjast á breyttum
aðstæðum í okkar efnahagsstjórn
sem til varð með þjóðarsáttasamn-
ingunum fyrir fimm árum sem ekki
hafi verið uppfinning stjórnmála-
manna heldur aðila vinnumarkaðar-
ins. Mjög sterk réttlætissjónarmið
væru fyrir aðferðarfræðinni og
menn yrðu að bijótast út úr fortíð-
arhyggjunni og tileinka sér víðsýni
í umræðunni um veiðileyfagjald.
„Breyttar aðstæður krefjast nýrra
hugmynda og ein af þeim er upp-
taka veiðileyfagjalds vegna þess að
það er okkur lífsnauðsynlegt að
byggja upp aðrar atvinnugreinar
við hlið sjávarútvegsins og jafna
starfsskilyrðin. Stykleiki sjávarút-
vegsins hefur verið það mikill hér
á landi að hann hefur drepið af sér
aðrar greinar."
Ágúst segir að lög kveði á um
að fiskimiðin séu þjóðareign. Ríkis-
valdið sjái síðan um að úthluta rétti
til veiða. Ekki felist í því neinn
eignaréttur, heldur tímabundinn
afnotaréttur og myndi veiðileyfa-
gjald undirstrika, svo ekki verði um
villst, hver er hinn lögmæti eigandi
fiskimiðana enda þekkist það hvergi
að hægt sé að fénýta eign annarra
án þess að til komi gjald í ein-
hverri mynd. Hann segir að fram-
sal veiðiheimilda sé yfirleitt viður-
kennd innan fiskihagfræðinnar, en
það sé grundvallaratriði í stýrikerf-
inu. Það fari hinsvegar fyrir bijóst-
ið á almenningi í landinu að horfa
upp á þessi viðskipti útgerða á milli
án þess að eigendum auðlindarinnar
sé greitt fyrir.
Að sögn Ágústs er hægt að
hugsa sér gjaldtöku sem ákveðið
stýritæki inn í fiskveiðistjórnina
og einnig mætti hugsa sér „veiði-
leyfagjald“ á aðrar sameiginlegar
og takmarkaðar auðlindir en físk-
inn í sjónum, t.d. fallvötnin og sjón-
varpsrásirnar, enda væri grund-
vallarmunur aðferðafræðinnar
enginn.
Stjórntæki
Vilhjálmur Egilsson sagðist vilja
ganga út frá sömu forsendum og
Agúst í umræðunni um að fiskimið-
in væru sameign þjóðarinnar. Þar
með hafi þjóðin rétt á að ákveða
leikreglur um nýtingu fiskimiðana
og að breytingar á þeim leikreglum
hafí ekki í för með sér eignaréttar-
legar afleiðingar. „Mín afstaða er
sú að þjóðin eigi fyrst og fremst
að nota þær leikreglur, sem skila
henni í heild mestum arði af fiski-
miðunum."
Þegar ég lít á hugtakið veiði-
leyfagjald, er ég fyrst og fremst
að velta fyrir mér hagrænu stjórn-
kerfí, segir Vilhjálmur. Það þýði að
gjaldið verði stillt þannig af að
menn nái því sem kallað er kjörsókn
í fiskistofnana. Gjaldið verði m.ö.o.
stillt af svo hátt að það hækki út-
gerðarkostnaðinn marktækt og
dragi þannig úr sókn. „Það er hið
eiginlega veiðileyfagjald í mínum
huga. Veiðileyfagjald, sem nýtt er
sem stjórntæki við veiðarnar."
Vilhjálmur talaði um að hægt
væri að útfæra veiðileyfagjald með
ýmsum hætti og gerði svokallaða
uppboðsleið, sem gjarnan ber á
góma í hagfræðilegum skilningi,
-að sérstöku umtalsefni. Hann sagði
að með því að bjóða veiðileyfi til
eins árs í senn skapaði það mikla
óvissu fyrir fyrirtæki í rekstri og
með langtímaáætlanir. Með því að
bjóða upp veiðiheimildir til fimm
eða tíu ára væri staðan enn sú sama
þó eitthvað minni. „Til þess að
draga sem mest úr þessari óvissu
yrði væntanlega að bjóða upp veiði-
leyfi í formi varanlegrar aflahlut-
deildar þannig að sjávarútvegsfyrir-
tæki gætu búið við eðlilégar að-
stæður í sínum ijárfestingar- og
rekstrarákvörðunum. Þegar öllu er
á botninn hvolft og ef menn eru á
annað borð að hugsa um veiðileyfa-
gjald í þessum farvegi, þá virðist
sem skynsamlegast sé að bjóða upp
veiðileyfi til mjög langs tíma. Þá er
í raun verið að setja á fót kerfi, sem
hefur eignaréttarlegar afleiðingar.
Ekki yrði hægt að breyta leikregl-
um varðandi stjórn fiskveiða án
þess að láta þá fá bætur sem hafa
eignast þessi veiðileyfi. Með veiði-
leyfakerfi af þessum toga, væri í
raun verið að færa eignarétt yfir
til þeirra, sem keyptu upp veiði-
heimildirnar. Veiðileyfakerfið yrði
þannig að ganga upp samhliða
kvótakerfinu.“
YST SEM
INNST
- og þar á milli
SIX-TEX sportfatnaður er vind- og vatnsvarinn en hleypir samt
útgufun líkamans að miklu leyti í gegn og hentar því vel í hvaða veðri
sem er. Það er alltaf gott veður í SIX-TEX!
KRAFT kuldagallar fyrir alla aldurshópa hafa fengið einstakar
móttökur enda afar góður hlífðarfatnaður. Ytrabyrðið er vatnsvarið
og sterkt og innrabyrðið er hlýtt, vatt- eða loðfóðrað.
EÐALFLÍS er unnið úr hágæðaefninu Polartec. Eðalflís hefur tvíhliða
flosáferð og er því mjúkt, laust við skrjáf og hnökrar ekki. Eðalflís
heldur líkamshitanum vel inni og er því kjörin bæði sem innri- og
ytriflík.
Veljum íslenskt!
VERSLANIR
REYKJAVÍK: SKÚLAGATA 51 SÍMI 552 7425 OG FAXAFEN 12 SÍMI 588 6600
AKUREYRI: GLERÁRGATA 32 SÍMI 461 3017
KRAFTjakkar, hlýjirog
þægilegir. Svartir.
* ^
wíA
EÐALFLÍS AUKAHLUTIR
Húfur, hárbönd, vettlingar,
buxur,treflar og fl.
REGNFATNAÐUR á börn.