Morgunblaðið - 27.03.1996, Blaðsíða 4

4 MIÐVIKUDAGUR 27. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Talsmaður Búnaðarbankans í Litháen um samskiptin við Úthafsafurðir
Samningar veríð brotnir
Morgunblaðið/Sverrir
SKIPVERJAR á litháíska togaranum Anyksciat sátu að kvöldverði i matsalnum í gærkvöldi þegar
ljósmyndara bar að. Togarinn hefur verið bundinn við bryggju í Hafnarfirði síðan 12. febrúar sl.
BUNAÐARBANKINN í Litháen
segir að Úthafsafurðir hf. í Fellabæ
á Héraði skuldi bankanum 700 þús-
und dollara og hafi auk þess brotið
samninga við bankann þegar fyrir-
tækið framleigði togarann Anyksc-
iat, sem liggur við bryggju í Hafnar-
firði og er einnig í eigu bankans,
til Sogs hf. án heimildar bankans.
Bankinn hefur skipað Rimantas
Bendorius, forstjóra Baltai & Co.,
sem er litháískt útgerðarfyrirtæki,
talsmann sinn hér á landi. Úthafsaf-
urðir þvertaka fyrir að tengjast
máli Anyksciat.
í jfirlýsingu frá bankanum segir
að Úthafsafurðir hf., sem séu raun-
verulegur leigjandi skipsins, hafí
sent hluta af áhöfn skipsins, þar á
meðal yfirloftskeytamann og fjóra
vélstjóra, til Litháens. Þar með hafi
reglugerðir um lágmarksfjölda
skipverja um borð i skipinu svo það
sé haffært verið brotnar og bankinn
hafí ekki getað haft fjarskiptasam-
band við það. Um borð í Anyksciat
eru nú 20 skipvetjar og segir Bend-
orius að þeir hafi ekki fengið greidd
laun að fullu frá því í september á
síðasta ári.
Forseti Litháens Ijáir sig
í yfirlýsingunni segir einnig að
leigutakinn, þ.e. Úthafsafurðir, hafi
gefið skipstjóranum á Vydunas fyr-
irskipun um að sigla inn til enskrar
hafnar til þess að koma veiðarfær-
um þar í land.
„Við slíkar aðstæður hafði Bún-
aðarbanki Litháens engan annan
kost en að rifta leigusamningi við
Úthafsafurðir og kalla skipið heim
til hafnar í Klaipéda. Vydunas er
nú stefnt þangað. 63 eru í áhöfn
skipsins, þar af fjórir íslenskir ríkis-
borgarar. í skipinu er læknir og um
borð í skipinu er eðlilegt ástand og
enginn þarf þar á læknishjálp að
halda. Um leið og skipið kemur til
hafnar í Klaipéda verða íslensku
ríkisborgararnir fluttir til íslands á
kostnað Búnaðarbanka Litháens."
Undir yfirlýsinguna ritar Vaclovas
Litvinas, formaður bankastjórnar-
innar.
Bendorius sagði að
birst hefðu fréttir um tog-
arann Vydunas í litháísk-
um fjölmiðlum. í einni
fréttinni segir frá blaða-
mannafundi sem Algirdas
Brazauskas forseti Litháens hélt í
fýrradag. Þar sagði Brazauskas að
deilur Uthafsafurða hf. og Búnað-
arbankans yrðu aðeins leystar fyrir
dómstólum og þegar skipin væru
komin aftur til Litháens. „Hvorki
Landsbergis né ég getum gerst
dómarar í þessu máli,“ sagði Braz-
auskas.
Bendorius segir að Úthafsafurðir
hafi ekki lagt fram nein raunveru-
leg gögn í þessu máli. Bankinn
hafi hins vegar lagt fram opinber
gögn sem byggist á samningi hans
við Úthafsafurðir þar sem fram
komi að íslenska fyrirtækið skuldi
bankanum yfir 700 þúsund banda-
ríkjadollara, sem eru vangoldin
leigugjöld frá því í júní 1995. Einn-
ig hafi orðið misbrestur á launa-
greiðslum og þvi að skipin hafi ver-
ið búin kosti. Úthafsafurðir hafi
virt að vettugi allar óskir bankans
um framlagningu gagna um kostn-
að við endurbætur á skipinu. Aðeins
hafi verið lagðar fram handskrifað-
ar nótur sem hafí ef til vill ekkert
lagalegt gildi. Meginástæða þess
að Vydunas hafi verið kallaður heim
sé sú að tryggja hagsmuni eiganda
togarans.
„Ég vona að Úthafsafurðir leggi
fram viðeigandi gögn sem sanni
með ótvíræðum hætti hve
mikið fé fyrirtækið hefur
lagt í skipið,“ segir Bend-
orius.
Bendorius segir að
þegar Vydunas komi til
Litháens verði gerð skrá
yfír tæknibúnað um borð í skipinu
og unnar afurðir og fari Úthafsaf-
urðir fram á að hafa sinn fulltrúa
viðstaddan geti bankinn fallist á
það. Bendorius segir að Jura Liut-
as, sem Sigurður Grétarsson hjá
Úthafsafurðum hefur sagt að sé
útgerðaraðili Vydunas, sé aðeins
fulltrúi fyrirtækisins í Litháen.
Bendorius segir að Úthafsafurðir
hafi einnig verið með á leigu togar-
ann Anyksciat sem hefur verið á
úthafskarfaveiðum á. Irmingerhafi
og þorskveiðum í Barentshafi. í
leigusamningnum hafi verið ákvæði
um það að Úthafsafurðir gætu
framleigt togarann til þriðja aðila,
en þó aðeins með því að upplýsa
bankann um þau áform með skrif-
legum hætti og bankinn yrði að
samþykkja framleiguna.
Þegar skipið hefði legið hér í
höfn að ástæðulausu frá því í febr-
úar á þessu ári hefði bankinn spurst
fyrir um hveiju það sætti. Úthafsaf-
urðir svöruðu því til að skipið hefði
verið leigt til Sogs hf. sem hefði
haft skipið á leigu frá því í desem-
ber 1994.
Tillaga til lausnar
Bendorius segir að Búnaðar-
bankinn hafi lagt fram tillögu til
lausnar á máli Anyksciat.
Leggur bankinn til að
Úthafsafurðir, sem eru
raunverulegur leigjandi
skipsins, bæti Búnaðar-
bankanum í Litháen
skaðann sem hann hefur
orðið fyrir og greiði áhöfn skipsins
umsamin laun. Úthafsafurðir taki
þau tæki sem það hefur fjárfest í
og komið fyrir um borð í Vydunas.
Þegar fyrirtækið hafi greitt öll út-
gjöld skipanna hér á landi, þ.e.
hafnargjöld og fleira, sé hægt að
sigla Anyksciat til Litháens, segir
Bendorius.
Sigurður Grétarsson hjá Úthafs-
afurðum hf. segir að fyrirtæki sitt
tengist á engan hátt togaranum
Anyksciat. „Ég tengist persónulega
heldur á engan hátt Sogi hf.,“ sagði
Sigurður.
Gísli Jónsson er stjórnarformaður
Sogs hf. Hann segir að Anyksciat
sé framleigt til Sogs frá Jura Liut-
as en hann kveðst ekki vita hver
framleiguréttur Jura Liutas sé.
Hann segir að Sog hafLekki getað
greitt.leigu fyrir skipið síðustu tvo
mánuði og samkvæmt samningnum
við Jura Liutas kemst skipið í um-
sjón þeirra þar til leigan er greidd
upp.
„Við höfum verið með þetta skip
síðan 14. nóvember 1994. Skipið
fór norður í Barentshaf 12. desem-
ber á síðasta ári og kom aftur um
tveimur mánuðum síðar. Síðan hef-
ur það legið og beðið þess að úthafs-
karfi veiðist. Eftir þennan langa túr
í Barentshafið þar sem
ekki fiskaðist neitt lenti
Sog í greiðsluerfiðleikum
og það dróst í fýrsta sinn
að greiða áhöfninni laun.
Núna er reyndar búið
að greiða henni laun
samkvæmt samningnum og það
geta fulltrúar Sjómannasambands-
ins staðfest því þeir komu með okk-
ur um borð í skipið til þess að ganga
úr skugga um að það væri unnið
eftir samningnum," sagði Gísli.
Fimmti áfangi
við Kvíslaveitu
hefst í vor
Lægsta
tilboðið
743 millj-
ónir kr.
TILBOÐ voru opnuð í gær í
5. áfanga Kvíslaveitu og kom
lægsta tilboð frá Suðurverki
og BV-tækjum, eða tæpar 743
milljónir, sem er tæplega 85%
af kostnaðaráætlun, Hagtak
átti hæsta tilboð, eða 1.025
milljónir. Fimm aðilar buðu í
verkið, sem starfsmenn Lands-
virkjunar eiga eftir að yfirfara
og meta, en að sögn Þorsteins
Hilmarssonar, upplýsingafull-
trúa Landsvirkjunar, liggur
ákvörðun stjórnar fyrirtækis-
ins um hvaða tilboði verður
tekið væntanlega fyrir innan
mánaðar.
Stærsta
framkvæmdin
Fimmti áfangi Kvíslaveitu
er stærsta einstaka fram-
kvæmd Landsvirkjunar síðan
Blönduvirkjun var byggð.
Framkvæmdin felur í sér að
veita upptakakvíslum Þjórsár
austan Hofsjökuls í Kvísla-
veitu með því að byggja stíflur
í Þjórsá og Austurkvísl, grafa
skurð frá Hreysiskvísl og
byggja yfir hann brú. Jafn-
framt verður gerð botnrás í
íjórsárstíflu og lagður vegur
að vinnusvæði. Miðað er við
að verkið hefjist í vor og ljúki
1. desember 1997.
Verkfræðistofa Sigurðar
Thoroddsen veitir Landsvirkj-
un ráðgjöf um kostnað sem
áætlaður er 875.948.759 krón-
ur. Tilboð Suðurverks hf. og
BV-tækja var 84,8% af áætl-
un, eða 742.702.380 og ístaks
hf. 85,3%, eða 746.816.585.
Ræktunarsamband Flóa og
Skeiða, Háfell hf. og Völur hf.
buðu 779.000.000, eða 88,9%
af áætluðum kostnaði, Ellert
Skúlason 798.132.929, 91%
af áætlun og Hagtak rak lest-
ina með áætlun upp á
1.025.499.834, sem er
117,1%. Tilboðin verða síðan
yfirfarin og metin og þá mun
stjóm Landsvirkjunar taka
ákvörðun um að hveiju skal
gengið.
Dómstólar
fjalli um deil-
una, segir
Brazauskas
Laun hafa
verið greidd
samkvæmt
samningnum
ísraelsmaður sem lenti í hrakningum ásamt hópi landa sinna á Vatnajökli í ágústmánuði
Fær ekki svar frá ráðu-
neyti eftir 5 mánaða bið
EMANUEL Blass, ísraelsmaðurinn
sem var í hópi 26 ferðalanga er
lentu i miklum hrakningum á
Vatnajökli í ágúst síðastliðnum,
segir sæta mikilli furðu að sam-
gönguráðuneytið hafi ekki svarað
erindi því sem hann sendi fyrir fimm
mánuðum. Þar óskaði hann m.a.
eftir ítarlegri rannsókn til að draga
fram í dagsljósið allar staðreyndir
málsins. Hann ítrekaði beiðni sína
um svar i lok janúar sl., en ennþá
hafa honum ekki borist viðbrögð
ráðuneytis.
Aðrir á sama báti
„í febrúarbyrjun ræddi fulltrúi
minn á Islandi við hlutaðeigandi
embættismann hjá ráðuneytinu sem
lofaði við sama tækifæri að mér
yrði svarað innan nokkurra daga.
Nú tæpum tveimur mánuðum síðar
hefur ekkert gerst. Mér finnst ég
geta gert lágmarkskröfu um svar
af einhvetju tagi, miðað við alvöru
málsins, og fínnst algjörlega óvið-
unandi að ekkert slíkt hafi borist,"
segir Blass.
Hann kveðst hafa fregnað frá
spænskum ferðalangi sem var í
hópnum að hann hefði skrifað ráðu-
neytinu bréf 7. september, eða
skömmu eftir hrakningana, en hon-
um hafi heldur ekki borist svar.
Spánverjinn hafi einnig ritað Sam-
vinnuferðum-Landsýn sem skipu-
lögðu ferðina, og borist skömmu
síðar svar með lýsingu fyrirtækisins
á rás atburða og greinargerð frá
fararstjóra hópsins.
„Þar kemur fram í aðalatriðum
sönnun alls þess sem við höfum
haldið fram í sambandi við ferðina
og hörmulegar lyktir hennar, en að
sjálfsögðu draga þeir ekki réttar
ályktanir og viðurkenna ekki
ábyrgð sína,“ segir Blass. Auk
Spánveijans hyggja bresk hjón á
málarekstur til að fá skaðabætur
að hans sögn.
12 ferðalanganna voru frá ísrael
og hafa níu þeirra nú samþykkt að
leiða málið til lykta utan dómstóla
að sögn Blass.
Níu manns þáðu bætur
Israelska ferðaskrifstofan sem
seldi þeim ferðina bauð öllum hlut-
aðeigandi 3 þúsund dollara skaða-
bætur fyrir skömmu, sem Blass
segir í raun lítið meira en endur-
greiðslu á ferðakostnaði þeirra á
sínum tíma.
„Óskað er eftir að fólkið þiggi
þessar bætur í mynd annarrar ferð-
ar erlendis, og ég held að engum
blöskri þótt ég telji þessar greiðslur
léttvægar miðað við það andlega
og líkamlega áfall sem við urðum
fyrir í ferðinni. Þeir sem slösuðust
minna en ég eða kæra sig ekki um
langan málarekstur þáðu þetta boð,
þótt það bendi eindregið til þess að
fyrirtækið telji sig hafa vondan
málstað að veija,“ segir hann.
Hann segir að Landhelgisgæslan
hafi snúið sér til hópsins og óskað
þess að hann greiddi kostnað sam-
fara björgunarstarfi því sem þyrla
hennar vann á sínum tíma.
„Uppgefinn kostnaður nam 20
þúsund dollurum og við vorum átta
úr hópnum sem fengum kröfu um
að greiða hann, eða um 2.600 doll-
ara á mann. Ég svaraði fjármála-
stjóra Landhelgisgæslunnar og
rakti m.a. atburðarásina eins og
hún birtist í bréfi mínu til ráðuneyt-
isins. Mér skilst að Landhelgisgæsl-
an muni ekki gera frekari kröfur á
hendur okkur, en þar fyrir utan
höfðum við verið fullvissuð um það
af forkólfum SL seinasta kvöld okk-
ar á íslandi að fyrirtækið myndi
greiða allan kostnað við björgun-
ina,“ segir Blass.
Beðið eftir læknismati
Hann segir lögfræðinga sína bíða
eftir því að endanlegt Iæknisfræði-
legt mat verði lagt á ástand sitt,
og megi búast við því að það verði
gert eftir um hálft ár. Þangað til
safni þeir gögnum vegna væntan-
legs málareksturs, en ekki sé ljóst
hvort ísraelska ferðaskrifstofan og
SL verði lögsótt samtímis, eða ein-
göngu söluaðilinn í ísrael sem geti
síðan gert kröfur á hendur fslenska
fyrirtækinu.