Morgunblaðið - 27.03.1996, Page 22

MORGUNBLAÐIÐ
22 MIÐVIKUDAGUR 27. MARZ 1996...... .....................
LISTIR
TRÚBADORINN (II Trovatore)
eftir Giuseppe Verdi var fyrst
frumsýndur árið 1853 í Róm.
Sögusviðið er Spánn á fyrrihluta
15. aldar þar sem alræði konungs
er stutt af illræmdum her hans.
Aðalpersónur eru ástfangna parið
Manrico og Leonora, vondi greif-
inn Luna og sígaunakonan Azuec-
ena, sem í misgripum brenndi
einkason sinn á báli þegar hún
ætlaði að hefna dauða móður sinn-
ar með því að brenna son greif-
ans. Manrico son greifans tekur
hún sér í sonarstað. Gamli greifinn
Luna er eftir sem áður viss um
tilvist sonar síns. Á dánarbeði sínu
lætur hann eftirlifandi næstelsta
son sinn sveija að hann muni helga
líf sitt leitinni að hinum týnda
syni og tryggja hefndir á hendur
Azucenu.
En þetta er aðeins forsaga
óperunnar. Þegar leikurinn hefst
eru bæði Luna og Azucena í álíka
erfiðum aðstæðum. Ef hann finn-
ur bróður sinn á hann það á hættu
að tapa völdum og hún, sem jafn-
framt sór móður sinni hefndum
en varð eigin barni að bana, getur
ekki ljóstrað upp að Manrico sé
ekki sonur hennar því þá myndi
hún tapa hefndartæki sínu.
Ástarflækjur og afbrýðisemi
vantar ekki í verkið, því bæði
Manrico og Luna þrá hina fögru
Leonoru, en ást hennar er aðeins
helguð hinum fyrrnefnda. Til-
finningaofsi persónanna magn-
ast þegar líður á verkið og er
túlkaður í leik sem einkennist af
afbrýði, ást, hatri, valdafíkn,
harmi og móðurást.
Þó að Trúbadorinn fjalli í stór-
Mikil hrifning og
fussað og sveiað
Erótísk leikmynd og ýktir búningar vöktu
sterk viðbrögð á frumsýningu á II Trovatore
í Deutsche Oper í Berlín þar sem Kristján
Jóhannsson er í aðalhlutverki. Rósa Guðrún
Erlingsdóttir var viðstödd sýninguna.
um dráttum um
bamsrán, nauðgun,
kynþáttaofsóknir,
djöflabrottrekstur og
mannabrennur getur
það varla hafa vakað
sérstaklega fyrir
Verdi að hneyksla
áhorfendur sína með
eintómum hryllingi.
Það var frekar ætlun
hans að vekja athygli
á verki sínu og þar
með áhuga sem flestra
með því að sýna fram
á hvernig mannlegir
eiginleikar þessa tíma
hafa áhrif og eiga er-
indi aftur og aftur. Einmitt á þann
hátt getur Verdi átt erindi í dag,
143 árum seinna.
Nútímaleg
uppfærsla
Uppfærslan á
Trúbadomum í
Deutsche Oper er mjög
nútímaleg og era flest
boð og bönn hinnar
hefðbundnu ópera
brotin. Leiksljórinn
Hans Neuenfels og
leikmynda- og bún-
ingahönnuðurinn Rein-
hard von der Thannen
era síður en svo þekkt-
ir fýrir að fara hefð-
bundnar leiðir og vakti
það því nokkum óhug
meðal unnenda hinnar klassísku
uppfærslu að þeim var falið þetta
stóra verkefni.
Kristján
Jóhannsson
Áhangendur nútímaleikhúss
bíða þegar með óþreyju eftir að
áhrif nútímans nái inn á fjalir
þekktra óperuhúsa. Deutsche
Oper á í miklum fjárhagserfiðleik-
um, þar sem vinsældir óperunnar
hafa verið mjög á undanhaldi síð-
ustu ár og hafa því stjórnendur
hennar ákveðið að fara nýjar leið-
ir. í ljósi alls þessa var andrúms-
loftið á frumsýningunni þrungið
mikilli spennu og eftirvæntingu.
Á meðan á sýningunni stóð og
að lokinni hverri senu létu áhorf-
endur óspart í sér heyra og
minntu lætin stundum á fótbolta-
leik þar sem áhengendur beggja
liða reyna að yfirgnæfa andstæð-
inginn. Á köflum erótísk leikmynd
og ýktir búningar vöktu ýmist
mikla hrifningu og komu af stað
hláturkviðu eða fólk fussaði og
sveiaði. Að sýningunni lokinni
voru ánægjuraddirnar orðnar pú-
inu yfirsterkari og það brutust
út mikil fagnaðarlæti. Söngvar-
arnir fengu mikið lófatak fyrir
frammistððu sína, enda ekki 'af
lakara taginu, þau Kristján Jó-
hannsson, Amanda Halgrimson,
Paolo Coni og Egil Silins. Það
leyndi sér svo ekki, þegar leik-
Himnesk
lengd með
meiru
TONLIST
Ilafnarborg
SAMSPILSTÓNLEIKAR
Flyljendur Tríó Reykjavíkur ásamt
gestunum Hafliða Hallgrímssyni,
selló, Hlíf Sigurjónsdóttur, fiðlu og
Guðmundi Kristmundssyni, lágfiðlu.
Sunnudagur 24. marz.
TRÍÓ Reykjavíkur hefur enn eitt
árið tónleikahald sitt í Hafnarborg
og kunna tónleikagestir auðsjáan-
lega vel að meta, því vel sóttu þeir
tónleikana , sem fyrr. Einhver óskil-
greind hefð virðist komin á kam-
mertónleikaformið hér á Fróni, því
þetta tónlistarform er yfírleitt mjög
vel sótt af áheyrendum og kannske
betur en víða annars staðar. Manni
dettur í hug að rekja megi hefðina
til þeirra Áma Kristjánssonar,
Bjöms Ólafssonar og Hans Edel-
stein, sem ég held að hafi veri frá-
bært tríó á sínum tíma.
Tríó Reykjavíkur hóf tónleikana
á Tríói í D-dúr eftir J. Haydn, eitt
þeirra sem hann samdi í Englandi.
Þau hófu leikinn af skaphita og
fluttu þannig alla þijá þættina.
E.t.v. hefði verið heppilegra að
flytja þá meir í stíl Mozarts, sem
kannske skiptir þó ekki máli, því
þetta tríó breytir engu í sögunni
og flutningsmátinn liefði sjálfsagt
engu breytt þar um.
Næsta verk var eftir Hafliða
Hallgrímsson, Fjórir þættir fyrir
strokkvartett, sem hann skrifaði
eftir vin sinn og kollega er sá ekki
tilgang í lífinu og lauk fyrir sjálfs
sín hendi.
Stóra C-ið, dýpsti tónninn á selló-
inu, er einskonar granntónn þessa
verks og út frá því vefja hljóðfærin
sig, en c-ið einskonar örlög sem
endalaust minna á sig og dýpra
verður ekki komist. Þessa aðferð
notar Hafliði í báðum fyrstu þáttun-
um og finnst mér það kannske eini
veikleiki verksins að efnið og tema-
tík heldur áfram í svipuðum farvegi
og í'fyrsta þættinum. Þriðji þáttur-
inn er líflegur, þótt undir kraumi
sorgin, mjög vel unninn þáttur og
um leið þessi nauðsynlega and-
stæða allra kvartetta.
í síðasta þættinum leitar Hafliði
aftur til upphafsins, en þó í bjart-
ari tónum, í von og þættinum lýk-
ur með dúr-hljómi. Hér bættust
við Hlíf og Hafliði sjálfur og auð-
heyrð vora áhrif hans á flutning-
inn. Kvartettinn var mjög vel flutt-
ur, auðheyrilega mikil og sönn
vinna lögð í æfingar. Hafliði hefur
hér fætt af sér lífvænlegt verk sem
hreif undirritaðan mjög.
Lokaverk tónleikanna var Kvint-
ettinn fyrir tvær fiðlur, lágfiðlu og
tvö selló op. 1763 eftir Fr. Schu-
bert. Víða má nota samlíkingu
Brackners, um hinmeska lengd,
þear talað er um verk Schuberts
og ætti þá ekki síst við um þennan
Kvintett og kannske ekki hvað síst
um annan þáttinn, sem aldrei virð-
ist ætla að ljúka, en bjargar sér í
stórkostlegri músík. k allan skala
tilfinninganna er hér leikið og
tematísk auðlegð bregst Schubert
aldrei. Yfirleitt var Kvintettinn
mjög vel spilaður, þótt finna hefði
mátt hnökra og áhrif þessarar tón-
listar er vökvun sálarinnar. Hvar
er annars pallurinn, upphækkunin,
fyrir flytjenduma, sem mér skilst
að lofað hafi verið?
Ragnar Björnsson
LEIKHÓPINN skipa Guðmundur Magnússon leikari, Gunnlaug-
ur Helgason leikari, Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir, leikari, Hlín
Gunnarsdóttir leikmyndarhöfundur, Ægir Ásbjörnsson ljósa-
hönnuður og Hávar Siguijónsson leikstjóri.
Fjötur um fót
UNDANFARNAR vikur hefur leik-
þátturinn Fjötur um fót verið sýnd-
ur grunnskólanemendum á Litla
sviði Þjóðleikhússins og verður
sýningum haldið áfram í apríl.
Fjötur um fót er gamansamur
leikþáttur ætlaður til upplýsingar
og fræðslu um aðgengis- og ferli-
mál fatlaðra. Athygli áhorfenda
er vakin á öllum þeim fjölda hindr-
ana sem blasa við hreyfihömluðum
í daglegu lífi þeirra, jafnframtþví
sem reynt er að vekja fólk til vit-
undar um að þarfir fatlaðra eru
þær sömu og allra annarra, s.s.
samneyti við aðrar manneskjur á
jafnréttisgrundvelli. Segir verkið
frá Fal Atla, sem er fatlaður í
hjólastól, og stórfurðulegri mar-
tröð hans um Fatlavík.
Leikþátturinn vann til 1. verð-
launa í leikritasamkeppni sem
Sjálfsbjörg í Reykjavík, Halaleik-
hópurinn og Samband íslenskra
sveitarfélaga efndu til í haust og
var þátturinn frumfluttur í leik-
lestri á alþjóðadegi fatlaðra í Há-
skólabíói þann 3. desember sl.
Höfundar eru Unnur Guttorms-
dóttir, Anna Kristín Kristjánsdóttir
og Fríða B. Andersen. Þær eru
allar sjúkraþjálfarar að mennt,
hafa starfað mikið með fötluðum
og hreyfihömluðum.
Sigurður og Vovka 1
menningarborg Evrópu
SIGURÐUR Bragason baríton-
söngvari og Vovka Ashkenazy
píanóleikari halda tónleika í Hels-
ingor 14. apríl og í Kaupmannahöfn
16. apríl á vegum listaráðs Kaup-
mannahafnarborgar í tilefni þess
að borgin er menningarborg Evrópu
1996. Á efnisskránni verða m.a.
verk eftir Modest Mussorgsky,
Serge Rachmaninoff, Jón Leifs, Pál
ísólfsson, Sigvalda Kaldalóns og
Atla Heimi Sveinsson.
Þá Sigurð Bragason og Vovka
Ashkenazy þarf vart að kynna. Sig-
urður hefur sungið í mörgum af
virtari tónleikahúsum Evrópu og
Ameríku, svo sem Wigmore Hall í
London og Beethoven Haus í Bonn
og Corcoran listamiðstöðinni í Was-
hington.
Vovka hefur komið fram sem
einleikari í Bandaríkjunum, Japan,
Ástralíu og leikið einleik með mörg-
um af þekktustu hljómsveitum
stjórinn Neuenfels og von der
Thannen komu fram á sviðið,
hveijum óánægjuraddirnar voru
ætlaðar.
Kristjáni vel fagnað
Kristján Jóhannsson fer með
hlutverk Manricos í sýningunni
og var honum vel fagnað af áhorf-
endum. Kristján sagði í viðtali við
fréttaritara að hann væri mjög
ánægður með sýninguna og mót-
tökurnar sem hann fékk. Fyrir
skömmu söng Kristján sama hlut-
verk í Hamborg í mjög hefðbund-
inni uppfærslu svo hlutverkið í
sýningunni núna gerði aðrar kröf-
ur um leik og alla tækni. Kristján
sagði jafnframt að menn þyrftu
að fara gætilega í að setja gamlar
óperur í nútímabúning, því ekki
mætti ganga of langt í þeim efn-
um. Það væri enn stór markaður
fyrir hefðbundnar uppfærslur og
ekki mætti mismuna því fólki um
of, né misbjóða þeim áhorfendum
með „klámfengnum“ atriðum
og/eða senum sem einkennast t.d.
af trúarbragðaháði.
Kristján nefndi dæmi um að
bæði kaþólskir söngvarar og með-
limir hljómsveitarinnar hefðu
gengið út af æfingum og neitað
að halda áfram nema gerðar yrðu
breytingar á ýmsum senum. Sér-
fræðingar búast við miklu umtali
í kringum sýninguna og eftir
frumsýninguna var talað um mjög
viðburðaríka sem og þýðingar-
mikla uppfærslu fyrir leikhús- og
óperulíf í Berlín. Á þessu leikári
verður Trúbadorinn sýndur níu
sinnum og nú þegar er uppselt á
fyrstu sjö sýningarnar.
•ÚT er komin bók um Karl
Gústaf Svíakonung eftir Lenu
Rainer, sænskan blaðamann.
í bókinni kemur fram að uppá-
halds orð konungs er „búbbelí-
búbb“, hann borðar döðlur
með smjöri, krotar og rissar
án afláts á fundum og er önug-
ur á morgnana. Höfundur tók
viðtöl við sex af nánustu vinum
Karls Gústafs, sem verður 50
ára í apríl, auk gamalla kær-
asta, skólafélaga, stjórnmála-
manna og veiðifélaga.
•BRESKI stjórnandinn sir
Charles Mackerras hyggst
snúa aftur til Prag, en þangað
á hann tónlistarrætur sínar að
rekja og var þar við nám á
áranum upp úr stríði hjá Vaelav
Talich. Han mun að sögn dag-
blaðsins Pravo stjóma Fíl-
harmóníuhljómsveit Prag þar
til nýr stjómandi verður fast-
ráðinn í stað Gerds Albrecths,
sem fór frá 30. janúar.
•FIMM rithöfundar hafa verið
tilnefndir til PEN/Faulkner-
verðlaunanna, sem veitt eru
árlega í bókmenntum. Höfund-
arnir era Madison Smartt Bell
fyrir skáldsöguna „All Souls
Rising“, Richard Ford fyrir „In-
dependence Day“, William H.
Gass fyir „The Tunnel", Claire
Messud fyrir „When the World
Was Steady" og A.J. Verdelle
fyrir „The Good Negress".
Verðlaunin verða veitt í apríl
og fær sigurvegarinn um 200
þúsund krónur ásamt ein-
þokkalegri auglýsingu.
Sigurður Vovka
Bragason Ashkenazy
heims, svo sem Sinfóníuhljómsveit
Lundúna undir stjórn Sir Richard
Hickox.
Geisladiskur þeirra Ljóðakvöld
er kom út fyrir síðustu jól, hlaut
einróma lof gagnrýnenda.