Morgunblaðið - 11.04.1996, Qupperneq 22

22 FIMMTUDAGUR 11. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
KROSSAR
PÍSLARSÖGUNNAR
MYNPOST
Stödlakot/Hall-
grímskirkja
GRAFÍK/MÁLVERK
Anna G. T orfadóttir/Magnús Kjart-
ansson. Stöðlakot: Opið kl. 14-18 alla
daga til 14. apríl. Hallgrimskirkja:
Opið alla daga til 14. apríl. Aðgang-
ur ókeypis
Á PÁSKUM er eðlilegt að kristnir
menn iíti til baka og hugleiði að
nokkru þann grunn trúar sinnar, sem
píslarganga Krists skapaði; grimmd
mannsins annars vegar og von trúar-
innar hins vegar eru þær undirstöð-
ur, sem kirkjan byggir helst á. Lista-
menn jafnt sem aðrir nota þennan
tíma ársins - sem jafnan fellur sam-
an við eitt síðasta óveður vetrarins -
til slíkra hugleiðinga, og þær sýning-
ar sem hér er fjallað um takast á
báðar með beinum hætti á við þennan
lykilatburð kristinnar trúar.
Anna G. Torfadóttir
Í Stöðlakoti hefur Anna G. Torfa-
dóttir sett up sýningu sem hún nefn-
ir „Krossferilinn", en þar vísar hún
til kaþólskrar myndhefðar um að sýna
píslargöngu Krists, áfanga hennar og
atvik, með samfelldri röð íjórtán
mynda, allt frá því hann er dæmdur
til þess að hann er lagður í gröfína.
Þessi myndhefð er ein hin elsta í
kristninni, en heimildir eru fyrir henni
allt frá 5. öld, og breiddist hún út
með miklum hraða í kjölfar krossferð-
anna á 12. og 13. öld. Kaþólskir
menn nota slíka myndröð með mark-
vissum hætti í helgihaldi föstudagsins
langa, enda ætluð til að rekja þennan
örlagadag með ljóslifandi hætti.
Anna vinnur einkum í grafíklist,
og hér er grunnurinn lagður í grófum
dúkristum. Myndmálið er skýrt og
byggir á grunnfleti krossins, og að
baki honum koma fram bæði hefð-
bundin tákn kirkjunnar (fiskar,
þyrnikórónan, kornöx o.fl.) svo og
ýmis myndform úr menningu Kelta
og víkinga (slönguskraut o.fl.), sem
Ijá heildinni ákveðinn norrænan blæ.
Myndmálið er einfalt, eins og hæfir
í litlum flötum, og viss grófleiki á
einnig mikinn þátt í að skapa hverri
mynd þann styrk, sem gerir hana
að sjálfstæðu myndverki.
Uppsetning verkanna er með
nokkuð sérstökum hætti, en hvert
þeirra minnir helst á helgigrip eða
tvíþætta altaristöflu, sem hægt er
að loka og bera með sér á nýjan til-
beiðslustað. Þar er útskorinn dúk-
urinn á öðrum vængnum en prentuð
myndin á hinum, þannig að hvoru
tveggja fellur saman í eina órofa
heild, þar sem öil verkin eru í sömu
stærð.
Til viðbótar heildinni hefur lista-
konan einnig gert stærri ímynd af
einu mikilfenglegasta myndefni
kristninnar, „Piet“ (Jesús tekinn af
krossinum og lagður í fang heilagrar
móður sinnar, nr. 13B), og fær það
verk sess í öndvegi. Þarð er myndmál-
ið öllu formfastara og um leið fínlegra
og nær þeirri hefð sem þekkt er í slík-
um myndröðum; hér nýtur litun mynd-
arinnar sín sérstaklega vel.
Á efri hæðinni hefur Anna sett
upp nokkrar dúkristur, þar sem eink-
um er að finna leikni með mynstur
og liti. Þetta eru lítil þrykk en oft
skemmtileg, og er einkum áberandi
hversu vel tekst til þar sem gylltum
blæ bregður yfir fletina.
Að öllu sögðu er þessi Iitla sýning
vel ferðarinnar virði, og óhætt að
mæla með henni við almenna listunn-
endur jafnt sem hina trúuðu.
Magnús Kjartansson
Þjóðkirkja Islendinga hefur verið
umsetin deilumálum undangengna
mánuði, en kirkjur landsins eru engu
að síður oft miðstöðvar í menningar-
starfi, sem vert er að veita athygli.
Á föstunni og framyfir páska hafa
Listvinafélag og Listasafn Hall-
grímskirkju staðið fyrir sýningu í
anddyri kirkjunnar á nokkrum mál-
verkum Magnúsar Kjartanssonar,
sem helguð eru píslarsögu Krists.
Þessi verk voru fyrst sýnd á
Kjarvalsstöðum í ársbyijun 1994 og
vöktu gífurlega eftirtekt, enda sjald-
gæft að samtímalistamenn okkar
VERK eftir Hjört.
Fjöregg físka
HJÖRTUR Marteinsson opnar sýningu á lágmyndum
og þrívíðum verkum í sýningarsalnum Við Hamarinn
í Hafnarfirði á laugarag kl. 14.
„Hugmyndin að verkunum á sýningunni kviknaði
yið lestur Icthyographia Islandica eða Fiskafræði
íslands eftir Jón Ólafsson frá Grunnavík (1705-
1779). Flest af ritum Jóns bera vott um óslökkvandi
þrá hans eftir því að skyggna og skýra eðli þeirrar
veraldar sem hýsti hann. Enda þótt rit Jóns kunni
að þykja fullkomlega merkingarlaus í okkar augum
þá fela þau í sér háleitasta markmið allra lista: að
skerpa, skýra og umskapa sýn okkar á eðli hlut-
anna,“ segir í tilkynningu listamannsins.
Sýningin stendur til sunnudagsins 28. apríl og er
opin frá kl. 14-18 alla daga nema mánudaga.
Sama dag, 13. april, gefur Hjörtur Marteinsson
út ljóðabókina Ljóshvolfin, sem verður til sölu hjá
höfundi á sýningarstað, heima hjá honum sem og í
bókabúðum.
TONHST
Glerárkirkja
REQUIEM
Tónleikar í Glerárkirkju, Akureyri,
miðvikudaginn 3. apríl kl. 20.30.
Flytjendur: Kór Glerárkirkju, Sin-
fóníuhljómsveit Norðurlands og ein-
söngvararnir Signý Sæmundsdóttir,
Þuríður Baldursdóttir, Guðlaugur
Viktorsson og Michael Jón Clarke.
Kórstjóri Jóhann Baldvinsson, stjóm-
andi Guömundur Óli Gunnarsson.
MIKIÐ hefur verið rætt og ritað
um tilurð sálumessu Mozarts og víst
er að sagan í kringum verkið hefur
sveipað það dulúð sem vekur spennu
og eftirvæntingu meðal tónleika-
gesta. Sálumessan er tvímæialaust
hápunktur kirkjuverka Mozarts og
þó lokakaflamir, sem samdir vora
af nemanda hans Sússmayr, séu
ekki í sama gæðaflokki og hinir fyrri
þá eru þeir svo sannarlega í anda
meistarans.
Undirritaður gat því miður ekki
verið viðstaddur fyrri flutning efnis-
skrárinnar í Blönduósskirkju þriðju-
daginn 2. apríl en tónleikar Sinfón-
íuhljómsveitar Norðurlands og kórs
Glerárkirkju í Glerárkirkju sl. mið-
vikudagskvöld bára með sér að unn-
ið hafði verið af þeirri virðingu fyrir
Kraftur
og leik-
gleði
viðfangsefninu sem því hæfði. Kór
og hljómsveit voru vel samstillt og
jafnvægi í styrk var sérstaklega vel
heppnað. Leikur hljómsveitarinnar
var í flestum tilfellum mjög góður
og áberandi hversu leikgleðin sat í
fyrirrúmi. „Orkestrasjón“ verksins
er nokkuð sérstök fyrir þá sök að
Mozart sleppir flautum og óbóum en
notar basset-hom (af klarinett-ætt)
og fagott, sem gefur verkinu nokkuð
dökkan lit, ennfremur yfirtaka bás-
únur og trompettar hlutverk horna
sem er sleppt. Eins og gefur að skilja
mæðir töluvert á þessum hljóðfær-
um, en ekki var að heyra annað en
hljóðfæraleikarar sinntu hlutverki
sínu af fyllsta öryggi.
Eins og segir í efnisskrá er Sálu-
messan eitt viðamesta tónverk sem
kór Glerárkirkju hefur tekist á hendur
en undanfarin ár hefur kórinn einkum
einbeitt sér að flutningi verka án
undirleiks. Ekki virtist það standa í
kómum sem náði sér oft vel á strik,
sérstaklega vora upphafskaflarnir
Introitus, Kyrie og Dies Irae kraft-
miklir og vel fluttir og einnig Lacrim-
osa. Það var helst á þeim stöðum í
verkinu þar sem hver og ein rödd
kórsins stendur sér sem- veikleika
mátti fínna, t.d. í Confutatis þar sem
karlaraddir vora veikar og kvenraddir
örlítið óöraggar. í heild var flutning-
urinn góður og rétt að óska stjóm-
anda hans Jóhanni Baldvinssyni til
hamingju með gott starf.
Signý Sæmundsdóttir, Þuríður
Baldursdóttir, Guðlaugur Viktorsson
og Michael Jón Clarke sungu ein-
söngshlutverk messunnar af mikilli
prýði. Má t.d. nefna söng Signýjar í
upphafskaflanum og þeirra allra í
Tuba Miram. Ekki tókst þeim full-
komlega að ná því jafnvægi í styrk
sem er nauðsynlegt í.Recordare og
var einsog vantaði stundum meiri
alt og tenór, hér er mikið að gerast
í hljómsveitinni og ekki laust við að
leikið hafi verið aðeins of sterkt.
Flutningi Sálumessunnar stjómaði
aðalhljómsveitarstjóri Sinfóníuhljóm-
sveitar Norðurlands, Guðmundur Óli
Gunnarsson, af festu og röggsemi,
hann mótaði verkið, án allrar tilgerð-
ar, á skýran og áhrifamikinn hátt
og leyfði krafti og leikgleði flytjenda
að njóta sín til fullnustu.
Hróðmar Ingi Sigurbjörnsson
ANNA G. Torfadóttir: Símon
frá Kýrene hjálpar Jesú að
bera krossinn.
takist á við trúarleg efni með jafná-
kveðnum hætti. Þessar myndir
Magnúsar hafa síðan verið sýndar á
Spáni við góðan orðstír. Því er vel
við hæfí að þau séu nú einnig sýnd
í kirkju á þeim tíma árs sem þau
tengjast svo glögglega.
í anddyri Hallgrímskirkju hefur
verið komið fyrir tveimur af stóru
málverkunum (225 x 350 sm hvort)
og sex af þeim vatnslitamyndum sem
eru hvort tveggja í senn, sjálfstæð
myndverk og frumdrög að stóru
myndunum.
Þetta er mikilvæg staðsetning;
með henni hljóta allir kirkjugestir
að sjá þessi verk þegar þeir ganga
inn í kirkjuskipið. Er það mikiivægt
fyrir það samhengi sem þar getur
að iíta, einkum í stóru málverkunum,
þar sem táknmynd þjáninga píslar-
göngunnar er sett á kunnuglegt svið
fyrir íslendinga.
Þetta baksvið felst fyrst og fremst
í stórri byggingu áKirkjusandi, sem
hýsti skrifstofur SÍS, áður en spila-
borg þess mikla veldis hrundi, en
þjónar nú sem aðalstöðvar einnar
stærstu fjármálastofnunar landsins.
í sýningarskrá er sterklega vísað til
þessa samhengis:
„Þetta stóra skrifstofuhús með
turnspíru og tómum gluggum er hér
orðið að tákni sem vísar til mannlegr-
ar fírringar í borgarsamfélagi nútím-
ans.“
Persónur og leikendur verða
næsta smáir og ómerkir í því um-
hverfi sem þannig er mótað. Hér
er einnig djarflega mælt til gesta,
en það kann að orka tvímælis; þeir
eru á sýningunni staddir í stórri
byggingu með turnspíru og tómum
gluggum. í hugum margra er þessi
stóra kirkja ekki síður táknmynd
svipaðrar firringar staðnaðrar trú-
arstofnunar frá því mannlega sam-
félagi, sem hún á að þjóna. Þannig
reynast þessi málverk í raun óbund-
in tíma, og halda áfram að vera virk
áminning til allra trúaðra sem skort-
ir boðaða auðmýkt og setja sig á
háan hest gagnvart þeirri sýn, sem
þar kemur fram.
Stóru málverkin koma þessu sam-
hengi við umhverfið vel til skila, en
vatnslitamyndirnar eru í raun sterk-
ari miðill hinnar persónulegu þján-
ingar Krists, þar sem djúpur rauður
litur gegnir mikilvægu hlutverki.
Þessi persónulega nánd fyllir út í
myndflötinn, og gefur gestum tæki-
færi til sterkrar upplifunar píslarsög-
unnar.
Til þess var leikurinn gerður.
Er vonandi að sem flestir nái að
njóta þessara myndverka áður en þau
hverfa af vettvangi, því óvíst er hve-
nær þau koma til sýningar að nýju.
Eiríkur Þorláksson
Fyrirmæli dagsins
Vertu heima og
íhugaðu hvemig á
að breyta hlutunum
EFTIR LIAM GILLICK
ÞAÐ sem á að gera er að íhuga
eftirfarandi texta og finna síðan
út hvemig hægt er að umsemja
hann, bæta við hann og leika
sér að honum. Niðurstaðan á
að verða söngleikur, með lög-
um, leiktjöldum og búningum.
Kvöldverður er í aðsigi. Á
morgun verður allt breytt. Við
flökkum á milli ofanverðrar 19.
aldar og ársins 1997. Fyrir þá
sem eru fastir í fyrra tímabilinu
verður almenningur að verka-
lýð. Árið 1997 tekur verkalýð-
urinn á sig fyrra gervi. Hópi
manna hefur verið boðið í mat.
Robert McNamaravar varnar-
málaráðherra í stjórn Kennedys
og seinna stjórnandi í alþjóða-
bankanum. Massru Ibuka var
einn af stofnendum Sony-sam-
steypunnar. Elsie McLuhan,
móðir Marshalls McLuhans, var
fyrirlesari sem einkum lét sið-
ferðismál til sín taka. Murry
Wilson var faðir Brians Wil-
sons. Hann var lagasmiður eins
og sonurinn, en ferill hans mis-
heppnaðist. Seinna reyndi hann
að láta drauma sína rætast
gegnum Beach Boys, hljómsveit
sonarins. Þetta virðist semsé
vera afar sérstæður hópur fólks.
Erasmus er seinn, og hann
er gestgjafínn. Hann var eldri
bróðir Charles Darwins, mak-
ráður lífsnautnamaður, frí-
þenkjari og ópíumneytandi á
upplýsingaöld. Við fylgjumst
með honum á reiki um miðborg
Lundúna. Erasmusi dvelst í
bænum þótt hann ætli sér alls
ekki að bregðast gestum sínum,
því að á leið sinni gengur hann
uppi ýmsa helstu sögustaði frí-
hyggjunnar. Hann er með flog-
um af svefnleysi vegna ópíums-
ins og uppgötvar að hann getur
talað við gestina og þeir svara
honum. Hefði nú bara allur hóp-
urinn getað hist augliti til aug-
lits þetta merkilega kvöld!
Þótt sú Lundúnaborg sem
Qallað er um í þessum texta
kunni að vera sú sama og í
reyndinni er hugsanlegt að hún
hafí breyst og jafnvel batnað.
Á nokkurn hátt er þetta leið-
sögn um Lundúnir á ofanverðri
19. öld í fylgd samtímamanns.
Þó er þetta einnig athugun á
félagslegri afstöðu fyrri tíma
Marx, vanbúin rannsókn á
kenningum bjartsýnna stað-
leysuleitenda sem kepptust við
að segja fyrir um framtíðina,
tilraun til að hrista af sér fortíð-
arþrá eftir tímabili sem í raun-
inni getur ekki orðið okkur
neinskonar fyrirmynd. Hér
hófst upplausn þess sainfélags
sem við aldrei þekktum, og lauk
hér líka; við þetta urðu til þær
aðstæður sem sköðuðu sósíalis-
mann og einnig grundvöllurinn
að breyttum samfélagsskilningi
okkar.
Það er líka mikilvægt að
kynna til sögunnar Harriet
Martineau. Hún er eldri en
Erasmus og viðhorf um siðræn-
an samfélagsgrunn hamla henni
síður. Ekki skulu vanmetin áhrif
hennar á hugmyndaheim hans.
•Fyrirmælasýning í samvinnu við Kjarvalsstaði og Dagsljós