Morgunblaðið - 18.04.1996, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 18. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Fyrirmæli dagsins
Sköpun samkenndar
á heimilinu
EFTIR JIMMIE DURHAM
FORSENDUR: Þrátt fyrir allt
teljum við ekki að eigingirni sé
það sama og skynsemi. Sjálfs-
dýrkun kann að vera upphaf ást-
arinnar en við teijum ástina því
aðeins ást að hún hafi brotist úr
viðjum sérhyggju og eiginhags-
muna. Samkennd er grundvöllur
skynseminnar og helsti aflvaki
hennar. Tengsl samkenndar og
skynsemi eru auðsjáanlegust á
heimilinu og þar er helst sóst
eftir slíkum tengslum. Heimili
sem okkur finnst „sterílt" - dauð-
hreinsað, án samkenndar, það
teljum við alls ekki vera heimili.
Heimili er fyrst og fremst þægi-
legt athvarf. Heimili sem er alger-
lega lokað af gagnvart umheimin-
um minnir miklu fremur á fang-
elsi en athvarf. í heimabyggðinni
eru heimili manna vissulega ólík
að ytra útliti, í byggingarlagi og
ýmsu menningarsniði, en undir
niðri er heimilið alstaðar hið
sama. í þessu verkefni ætla ég
þessvegna að miða við mitt eigið
heimili sem fyrirmynd. Þótt heim-
ili þitt sé ekki eins og mitt í öllum
atriðum (það er til dæmis ekki
víst að kóngulær af svartekkju-
gerð séu algengar í þínu heims-
homi) munum við með svolitlu
ímyndunarafli komast að því að
heimili okkar eru í grundvallar-
atriðum eins. Mér er heiður að
því að geta skemmt ókunnugum
og hjálpað. Það er líka mjög
ánægjulegt.
AÐFERÐ: Manstu eftir svanga
kettiingnum fyrir utan dyrnar hjá
þér? Hann getur nýst okkur sem
dæmi um samkenndarverknað
sem sífellt endurtekur sig. Meðal
indjána er til sú trú að kóngulóin
sé amma alheimsins, sú sem situr
og vefur í horni sínu og enginn
tekur eftir fyrr en á þarf að halda.
Þetta á sérstaklega við um svörtu
ekkjuna, og það er talinn góðs
viti að hafa svarta ekkju nærri
dyrunum að heimili sínu, bæði til
heilla og til viðvörunar. Ef þér
þykir fráleitt að líkja kóngulóm
við ömmur gætirðu reynt að
ímynda þér þær sem fiskimenn
loftsins. Þær breiða út netum sín-
um og bíða þolinmóðar eftir fisk-
inum fljúgandi. Líttu á kóngu-
lærnar sem velkomna gesti. Hvað
ætti að gefa þeim að éta? Söfnun
vænna birgða af flugum og orm-
um (sumar kóngulær spinna vef
sinn niður við jörð eða fastan við
jörð) er okkur ákveðið tækifæri
til að sýna samkennd á óvenjuleg-
an hátt. Slík samkennd er allra
ágætust - það er svo auðvelt að
sýna þeim samkennd sem líkist
manni sjálfum! Við erum ekki vön
að hugsa um hungraða gerla, en
gerlanna sem ekki fá fylli sína á
heimilum okkar bíður ekkert
nema dauðinn, og einnig þeir eru
komnir þangað í leit að athvarfi.
Hlýja í garð gerlanna gæti raunar
orðið til þess að laða að þreyttar
og svangar flugur sem leita sér
athvarfs á sama hátt og þú sjálf-
ur. Drepi nágranni þinn dýr* eða
safaríka rótarplöntu, til dæmis
kartöfluplöntu, skaltu biðja um
smápart af kjötinu. Hluta þess
geturðu borðað sjálfur og þar
með nært þær milljónir gerla sem
eiga sér heimiiisfesti í ristlinum
í þér. Komdu leifunum síðan fyr-
ir einhversstaðar nógu hátt uppi
til að kötturinn nái þeim ekki.
Gerlamir leita þær uppi, og flug-
urnar skömmu síðar. Kakkalakk-
arnir koma líka. Taktu vel á
móti þeim, því skömmu síðar er
von á einhveijum hinum vegleg-
asta fulltrúa margfætluætt-
flokksins. Þótt margfætlurnar
valdi blöðrum á húðinni við snert-
ingu gera þær feikilegt gagn við
að halda nauðsynlegu jafnvægi í
kakkalakkastofninum. Unaðsfag-
ur, dökkblár og litföróttur geit-
ungur lætur einnig heillast af
stærri kakkalökkunum. Nú, því
ekki að hefja ræktun? Geitungar
eru heillandi í öllum sínum fjöl-
mörgu afbrigðum, og lirfur sumra
þeirra er hreint sælgæti; þær á
að léttsteikja rétt eins og hnetur.
Þú kemst að því að flugurnar
hafa dregið að sér eðlur og sala-
möndrur. (Eðlur eru margar vel
ætar, til dæmis græneðlan, en
varast skyldi að Ieggja sér sala-
möndrumar til munns vegna eit-
ursins í skrápnum.) Engisprett-
urnar eru dásamaðar mjög í Aust-
urlöndum fyrir hljóð sín, og þær
sækja í salamöndruspörðin og
eðlnadritið. Tístið í engisprettun-
um kallar síðan til sín sporðdrek-
ana. í fyrstu kann þér að verða
örlítið órótt við þá gestakomu,
en vertu óhræddur. Sporðdrekum
er engan veginn illa til manna
og þeir era ekki árásargjarnir.
Hættan sem af þeim stafar gerir
mann einungis nærgætnari, á
sama hátt og oft er um elskendur
eða samstarfsmenn í viðskiptum.
Þegar þú ert búinn með kvöld-
matinn skaitu setja allar leifar
rétt utan við útidyrnar hjá þér.
Eitt kvöldið tókst mér með því
móti að slá upp veislu fyrir tutt-
ugu og þijá flækingshunda. Eftir
að hundarnir hafa flestir yfirgefið
samkvæmið koma í heimsókn
þvottabirnir, þefdýr og rottur.
Reyndu að taka flassmyndir með
því að tengja þráð frá vélinni í
hluta af dauðu, soðnu nauti eða
í sætt grænmeti! Þegar hér er
komið sögu hafa margir af þess-
um nýorðnu vinum þínum úr
dýraríkinu vanist þér svo mjög
i að þeir eru orðnir eins og hluti
af fjölskyldunni. Ætli þetta séu
íkomarnir sem ég heyri í inní
búri, eða kannski mýsnar? Látum
köttinn og nokkra af hundunum
rannsaka málið! Einusinni upp-
götvaði ég að glæsilegur snákur
hafði fundið sér athvarf inni í
búri. Hann hafði ekki snert við
svínapörtum sem ég hafði hengt
þar upp en í staðinn gætt sér á
nokkrum músum sem höfðu
ákveðið að deila með mér
Camembert-osti. Sama dag bauð
ég hersingu leðurblakna vel-
komna í háaloftið. Þær eru hálfar
englar og hálfar púkar. Hvorki
flær né lýs lifa á leðurblökum en
þær bera hinsvegar með sér fram-
andlegar og heillandi lífverar, svo
sem hundaæðissýkilinn (ein-
kennilegt dýrildi sem býr sér að-
setur í heila spendýra, þar á
meðal manna - við gætum því
ímyndað okkur að hundaæðissýk-
illinn sé sú lífvera sem næst
stendur listinni) og sýklana og
valda kóleru og blóðkreppusótt.
Ef kötturinn veiðir leiðurblöku
eða leðurblakan bítur hann, þá
er sennilega ráðlegast að gefa
hann börnunum j næsta húsi.
Hafðu þó ekki áhyggjur af lúsun-
um. Með því að hafa opinn
gluggann uppi á háalofti hefur
ekki einungis leiðurblökunum
verið búið tryggt skjól heldur
dúfunum líka. Það era þær sem
sjá heimili þínu og öllum þess lif-
andi innviðum fyrir lúsum. Flærn-
ar eru hinsvegar þegar mættar
af því að þær era hin náttúrulegu
fylgidýr músa og rottna.
• Fyrirmælasýning ísamvinnu við Kjarvalsstaði og Dagsljós
LISTIR
FRÁ sýningn Zorba-hópsins í Kaffileikhúsinu. Eyrún Ólafsdóttir, Þórður Árnason,
Jóhann Kristinsson og Sif Ragnhildardóttir.
Grískur tregi
TONLIST
Kaf f ilcikhúsið
VEGURINN ER
VONARGRÆNN
Skemmtidagskrá byggð á tónlist
gríska tónskáldsins Mikis Þeodorak-
is. Zorba-hópurinn flytur en hann
skipa Sif Ragnhildardóttir söngkona,
Þórður Arnason gítarleikari og Jó-
hann Kristinsson pianóleikari. Sögu-
maður er Sigurður A. Magnússon
og Eyrún Ólafsdóttir túlkar söng-
texta á táknmál. Tæknistjóri er
Ævar Gunnarsson og leikstjóri Þór-
unn Sigurðardóttir. Sýnt í Hlaðvarp-
anum.
UNDANFARIÐ hefur Zorba-
hópurinn flutt í Hlaðvarpanum á
vegum Kaffileikhússins dagskrá
byggða á verkum gríska tónskálds-
ins Mikis Þeodorakis, lögum og ljóð-
um, en ýmis söngljóðanna eru eftir
önnur skáld. Dagskráin ber heitið
Vegurinn er vonargrænn, eftir einu
ljóða Þeodorakis, sem Kristján
Ámason hefur þýtt.
Sjálfsagt er að taka kvöldið
snemma og byija á að kaupa sér
grískan kvöldmat sem framreiddur
er í Kaffileikhúsinu til að komast í
rétta stemmningu. Maturinn er
prýðilegur grískur hversdagsmatur
og ekki skemmir að með fýlgir staup
af úsú, sem er bráðgóður lystauki.
Mikis Þeodorakis á að baki
merkilega og á köflum ótrúlega
ævi upp fulla af mótsetningum.
Sem tónskáld er hann þekktastur
fyrir sönglög og ýmislega skemmti-
tónlist sem byggist mjög á gamalli
grískri tónlistarhefð sem kallast
rebetiko eða rembetiko. Hann var
í hópi þeirra ungu tónskálda sem
endurvöktu gríska þjóðlagatónlist í
lok fimmta áratugarins og felldu
saman ólíka strauma frá ýmsum
héruðum og rebetikotónlist flótta-
fólks frá Tyrklandi undir klassíkum
hætti. Tyrknesk áhrif eru og sterk
í tónlistinni og þannig er upphafs-
lagið, alkunnur syrtaki-dans Zorba,
byggður á tyrkneskum slátrara-
sveinadansi. Einnig mátti víða
heyra tyrkneska raddbeitingu í
söng Sifjar, en taka verður fram að
í raun er þessi tónlistararfur sam-
eiginlegur, því grískir listamenn
voru atkvæðamiklir í að móta tyrk-
neska tónlist.
Þeodorakis á til að gera mikið
mál úr litlu efni, en lögin á dagskrá
Zorba-hópsins eru vel valin saman
og flutningurinn til fyrirmyndar.
Þórður Árnason fór á kostum á
gítar og búsúkí, en á köflum var
búsúkíleikur hans full hljómakennd-
ur og vestrænn. Sif Ragnhildardótt-
ir söng afskáplega vel, best lá rödd
hennar í dimmum hljómum og
þannig söng hún til að mynda
Vögguvísu frábærlega, þrungna
grískum trega. Hæst reis þó eðli-
lega túlkun hennar þegar textinn
var á íslensku.
Frásögn Sigurðar A. Magnússon-
ar var bráðskemmtileg og lifandi
og frásagnargleðin slík að hann
tókst á loft hvað eftir annað og
hreif áheyrendur með sér.
Eyrún Ólafsdóttir túlkaði ís-
lensku textana jafnóðum á táknmál
og fórst það vel úr hendi, fylgdi
textanum vel og hélt skemmtilega
þræði í lögunum; söng beinlínis á
táknmáli þegar best lét.
Enn eru eftir einhveijar sýningar
á Veginum vonargrænum, þar á
meðal er sýning í kvöld og síðan
þriðjudag og laugardag í næstu
viku. Óhætt er að mæla með dag-
skránni sem fyrirtaks dægrastytt-
ingu.
Árni Matthíasson
mW 1:
1 11 lr i * <
í !i-t| i ;
1 il 1
) 1 É m
j | § § f:
| | M'i m
Ju
í/f. -Æs gÉjFm íjá&maZ \J j > <fS£ • jT - J
■ílí; m&SL • > M j \':>Ls4 wmsm ML> ÉBéÉ R É^íiv-f]yi mh - •m
KÓR Menntaskólans að Laugarvatni.
KÓR Menntaskólans að
Laugarvatni heldur
tónleika í Menntaskól-
anum í dag, fimmtudag,
kl. 20.80. Sérstakir
gestir á tónleikunum
verða eldri börnin í
Barnakór Biskups-
tungna, kammerkórinn.
Flutt verða lög eftir
innlenda og erlenda höfunda,
hæfileg blanda af sígildri og
Vortónleikar á
Laugarvatni og í
Vestmannaeyjum
léttri tónlist.
Um helgina heldur Kór
Menntaskólans að
Laugarvatni svo til
Vestmannaeyja, þar
sem hann syngur á tón-
leikum í safnaðarheim-
ilinu laugardaginn 20.
apríl kl. 16-18.
Kórinn fagnar fimm
ára afmæli á þessu ári.
Stjórnandi hans frá
upphafi er Hilmar Örn Agn-
arsson, kantor í Skálholti.