Morgunblaðið - 24.05.1996, Qupperneq 32

32 FÖSTUDAGUR 24. MÁÍ1996
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
GÆÐASTJÓRNUN í
SLÁTURHÚ SUM
GÍFURLEGAR breytingar hafa orðið á kröfum, sem
gerðar eru til aðila er vinna við matvælafram-
leiðslu. Eftirlitskerfum hefur verið komið upp til þess
að freista þess að tryggja sem öruggasta framleiðslu
og hefur þetta tekizt vel í fiskvinnslu og útflutningi sjáv-
arafurða. Hins vegar hefur sami árangur ekki náðst í
kjötframleiðslu, þótt kröfur um bætta og öruggari fram-
leiðslu hafi aukizt til muna.
í fréttaskýringu hér í blaðinu í fyrradag kemur fram,
að aðeins eitt sláturhús í landinu hefur leyfi til að fram-
leiða kjöt bæði fyrir Evrópu- og Ameríkumarkað. Annað
hús hefur leyfi til þess að framleiða á Ameríkumarkað
eingöngu og tvö á Evrópumarkað. Þar með eru þau upp
talin.
Þetta eru uggvænlega fá hús, sem standast kröfur
um hreinlæti og örugga framleiðslu í kjötiðnaði. Mat-.
væli eru afar viðkvæm vara og vegna síendurtekinna
sýkinga erlendis, aukast kröfur markaðanna stöðugt.
Er skemmzt að minnast kúafársins í Bretlandi.
Mun minni kröfur eru hins vegar gerðar til fram-
leiðslu fyrir innanlandsmarkað, þar sem öll sláturhúsin
mega framleiða fyrir innanlandsneyzlu. Miklir kjötkaup-
endur, þ.e.a.s. stórmarkaðir og stóreldhús, hafa þó hert
mjög kröfur um ákveðin gæði framleiðslunnar og fyrir
kemur, að vörum sé skilað ef einhverju er talið ábóta-
vant við framleiðsluna.
Þau vandamál, sem Bretar standa frammi fyrir í
matvælaframleiðslu sinni eru undirstrikun á því, að neyt-
endur sætta sig ekki við neitt annað en að ýtrustu kröf-
ur séu gerðar til matvælaframleiðenda um hreinlæti og
vörugæði. Það er ekki traustvekjandi fyrir íslenzka neyt-
endur, að sláturhús, sem ekki hafa leyfi til að framleiða
matvæli til útflutnings hafi slíkt leyfi til framleiðslu á
innanlandsmarkað. Hver er munurinn? Hvers vegna er
hægt að sætta sig við minni kröfur vegna innlendra
neytenda en erlendra?
RÁNDÝR HOLLUSTA
UNDANFARNA daga hafa landsmenn verið hvattir
til aukinnar grænmetisneyslu undir slagorðinu
„fimm á dag“. Hafa sérfræðingar ritað fjölmargar blaða-
greinar af þessu tilefni, þar sem rakið er hvers vegna
æskilegt sé að stórauka neyslu þessara matvæla.
Á sama tíma blasir hins vegar annar veruleiki við
neytendum í grænmetisborðum matvöruverslana. Fyrsta
maí sl. tók til dæmis GATT-vernd á papriku gildi. Lagð-
ur er 30% verðtollur á papriku, auk 397 króna magn-
tolls á hvert kíló. Við þetta bætist að sjálfsögðu virðis-
aukaskattur, flutningsgjald og álagning. Það ætti því í
raun ekki að koma á óvart að heildsöluverð á papriku sé
á annað þúsund krónur á hvert kíló!
Verndartollarnir eru lagðir á þar sem nægilegt fram-
boð er talið vera af innlendri framleiðslu á markaðnum.
Um það eru hins vegar skiptar skoðanir, líkt og fram
kemur í blaðinu í gær. Þar er haft eftir Jóni Asgeiri
Jóhannessyni í Bónus: „Ef ég færi að kaupa rauða eða
gula íslenska papriku núna, svona eins og 100 kassa,
þá fengi ég þau svör að hún væri ekki til. Sölufulltrúar
bænda á markaðnum reyna vísvitandi að gefa ráðuneyt-
inu rangar upplýsingar til að fá vernd á vöruna. Það
er yerið að misnota GATT-verndina og það er óþolandi.“
Áður en nýtt GATT-samkomulag tók gildi voru inn-
lendir framleiðendur sakaðir um að skammta vöru sína
á markaðinn til að koma í veg fyrir innflutning. Nú
þegar ekki er heimilt að stöðva innflutning eru þeir
sagðir ýkja framboð til að tryggja sér tollvernd.
Það sem blasir við neytendum er að þrátt fyrir hvatn-
ingu til aukinnar grænmetisneyslu er þessi neysla gerð
að munaði með okurtollum. Væri ekki skynsamlegra af
stjórnvöldum að auðvelda innflutning á ódýru grænmeti
og af innlendum framleiðendum að markaðssetja afurð-
ir sínar sem vandaða, lífræna og bragðgóða lúxusvöru
í stað þess að efna til ófriðar við viðskiptavini sína?
Deilur hafa verið um veiðar verksmiðjuskipsins Heina
ÚTHAFSTOGARINN Heinaste í höfn í Hafnar
Heinaste
hugsanlega
skráðí
Rússlandi
Sjávamtvegsráðherra talar um sjóræningja-
veiðar úthafstogarans Heinaste, en stjómvöld
geta ekki aðhafst gegn veiðum skipsins.
íslenskir eigendur þess segja í samtali við
Guðjón Guðmundsson að ekki sé unnt að
reka skipið nema með erlendri áhöfn meðan
ekki em til íslenskir kjarasamningar fyrir
skip afþessu tagi.
af
INNLENDUM
VETTVANGI
THAFSTOGARINN Hein-
aste er sex ára gamalt
skip sém Eyvör ehf.
keypti frá Eistlandi í febr-
úar á síðasta ári. Heinaste er einn
af fullkomnustu úthafsveiðitogurum
sem eru að veiðum á Reykjanes-
hrygg. Skipið er ekki háð því að
Ianda afla sínum hér á landi og þarf
lítið að sækja þjónustu hingað. Skip-
ið er sérhæft til veiða á fjarlægum
miðum og smíðað með það fyrir aug-
um að vera langtímum saman í hafi.
Heinaste stundaði úthafskarfa-
veiðar á Reykjaneshrygg í fyrra und-
ir kýpversku flaggi en var skráður
hér á landi 2. febrúar sl. Áfram var
hann þó gerður út frá Kýpur og fékk
leyfi til loðnufrystingar og frysti
loðnu í Hafnarfjarðarhöfn. I mars-
mánuði hélt hann á ný á úthafskarfa-
veiðar en samgönguráðuneytið úr-
skurðaði nýlega að heimahöfn skips-
ins skyldi skoðast sem útgerðarstað-
ur og lögskráningarhöfn.
Eigendum skipsins var veittur
nokkurra daga frestur til þess að
lögskrá áhöfn hér á landi. 16. maí
sl. barst síðan tilkynning til sýslu-
mannsins í Hafnarfirði um að skipið
hefði verið selt til Kýpur. Þar með
er skipið komið undir fána Kýpur á
ný og engin íslensk lög eða reglur
gilda þá um það. Skipið er nú að
úthafskarfaveiðum á Reykjanes-
hrygg.
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra segir að Heinaste stundi
sjóræningjaveiðar á Reykjanes-
hrygg. Hann segir að með því að
lögskrá skipið á Kýpur hafi eigendur
þess afsalað sér veiðirétti úr úthafs-
karfastofninum á Reykjaneshrygg.
Stangast á við gildandi
þj óðr éttarreglur
„Þetta eru ólöglegar veiðar og
stangast á við gildandi þjóðréttar-
reglur. Kýpur á ekki rétt til veiða
úr þessum stofni. íslensk lög mæla
fyrir um að það sé óheimilt að veita
slíkum skipum heimild til þess að
landa hér á landi eða veita þeim
nokkra þjónustu," segir Þorsteinn.
Þrátt fyrir að þjóðréttarleg sjónar-
mið í þessu efni séu skýr hafa strand-
ríki ekki eftirlitsvald á úthafínu.
Þess vegna geta þau ekki aðhafst
gegn veiðum utanaðkomandi þjóða
úr deilistofni. Einu úrræðin sem ís-
lensk stjórnvöld hafa er áðurnefnd
heimild um afgreiðslubann. Þor-
steinn segir að þegar úthafsveiðisátt-
málinn gangi í gildi fái íslendingar
rýmri heimildir til þess að hafast að
í slíkum tilfellum.
„Þá getum við farið að sinna eftir-
litshlutverkinu ef fánaríkið sinnir því
ekki,“ sagði Þorsteinn. Hann segir
að það verði eitt af stóru verkefnun-
um á næstunni að þjóðirnar sem eiga
lögmætra fiskveiðihagsmuna að
gæta á svæðinu komi sér saman um
aðgerðir gegn sjóræningjaveiðum af
þessu tagi. Það sé allra hagur að
samstaða verði um þetta mál meðal
hagsmunaríkja.
Mál Heinaste er ekki einstakt, eins
og Hólmgeir Jónsson framkvæmda-
stjóri Sjómannabands Islands bendir
á. „Þau skip sem hingað komu fyrir
nokkrum árum, t.d. Hágangur II,
Siglir og Arnarnesið, voru undir fán-
um „bananalýðvelda" en eru öll orð-
in íslensk í dag. Þá heimiluðu íslensk
lög ekki að skip sem ekki höfðu veiði- ■
leyfi innan lögsögunnar væru skráð
hérlendis. Lögunum var breytt og
nú eru þau skráð svonefndri B-skipa-
skráningu. Eigendur þessara skipa
gera sér grein fyrir því að það er
verið að loka úthafinu fyrir sjóræn-
ingjaveiðum," sagði Hólmgeir.
Sjávarútvegsráðherra bendir á að
Alþingi hafi samþykkt lög sem kveða
á um að hægt sé að flagga skipum
inn og út úr landinu. „Alþingi lagði
á það ríka áherslu að þessi leið yrði
opnuð þannig að menn geta nú
stundað sjóræningjaveiðar gegn okk-
ar hagsmunum hluta úr ári og siglt
svo undir íslensku flaggi annan hluta
úr árinu. Þannig er lagaleg staða
málsins. Ég held að menn hljóti að
viðurkenna að þetta er skrípaleikur,“
sagði Þorsteinn.
Hólmgeir segir að kjarni málsins
sé sá að eigendur Heinaste hafi
flaggað skipinu út vegna þess að
þeir vilji hafa ódýrt vinnuafl um borð.
Hugsanlega skráð í Rússlandi
Jón Guðmundsson, forstjóri Sjóla-
stöðvarinnar, sem er stærsti hluthafi
í Eyvör ehf., fyrrverandi eiganda
Heinaste, segir á hinn bóginn að
ástæðan sé neikvæð afstaða stjórn-
valda gagnvart útgerð af þessari
tegund. Hann bendir á að samning-
urinn um skiptingu á úthafskarfa-
kvótanum sé til bráðabirgða og til
standi að semja um hann aftur á
næsta ári. Guðmundur Viborg, fram-
kvæmdastjóri hjá Sjólastöðinni, segir
að sjávarútvegsráðherra og fleiri
hafi kallað aðila sem stunda veiðar
á Reykjaneshrygg sjóræningja.
„Blekið er varla þornað á samn-
ingi sem kýldur var í gegn í London
um veiðar á Reykjaneshrygg þar sem
margar þjóðir sem lengi hafa stund-
að veiðar á hryggnum voru ekki
með. Rússar, sem lengsta veiði-
reynslu hafa á Reykjaneshrygg, hafa