Morgunblaðið - 24.09.1996, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 24. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Mat á umhverfisáhrifum
- uppgræðsla Hólasands -
ÞANN 8. ágúst síð-
astliðinn var kynntur
úrskurður skipulags-
stjóra ríkisins um mat
á umhverfísáhrifum
uppgræðslu Hóla-
sands. í kjölfar um-
fjöllunar í Qölmiðlum
undanfarna daga 'og
vikur um einstaka
þætti sem varða upp-
græðslu Hólasands og
úrskurð skipulags-
stjóra vill Skipulag rík-
isins koma á framfæri
nokkrum atriðum
varðandi mat á um-
hverfisáhrifum og um-
fjöllun embættisins.
Asdís Hlökk
Theodórsdóttir
Lög um mat á umhverfísáhrifum
krefjast þess að metin séu áhrif
þeirra framkvæmda sem kunna að
hafa umtalsverð áhrif á umhverfí,
náttúruauðlindir og samfélag.
Framkvæmdaraðili metur um-
hverfísáhrif framkvæmdar og legg-
ur fram matsskýrslu með niður-
^stöðum sínum til Skipulags ríkis-
ins. Skipulag ríkisins kynnir fram-
kvæmdina fyrir almenningi og þeim
stofnunum sem málið varðar og
kveður upp úrskurð að lokinni
umfjöllun embættisins.
Þáttur framkvæmdar-
aðila í matsferlinu
í matsskýrslu sem framkvæmda-
raðili leggur fram til Skipulags rík-
isins ber honum að gera grein fyr-
ir fyrirhugaðri framkvæmd og eftir
því sem við á þeim áhrifum sem
hún kann að hafa á:
• menn, samfélag, menningu og
menningararf
• dýr, plöntur og aðra þætti líf-
ríkis
• jarðveg, vatn, loft
og veðurfar
• jarðmyndanir og
landslag
Einnig skal fram-
kvæmdaraðili gera
grein fyrir hvernig
hann hyggst draga úr
þeim óæskilegu um-
hverfísáhrifum sem
framkvæmd kann að
hafa í för með sér.
Þann 4. júní síðast-
liðinn lagði Land-
græðsla ríkisins fram
matsskýrslu um upp-
græðslu Hólasands til
Skipulags ríkisins. Þar
er greint frá fyrirhug-
lnnbrots=,
Öryggis* * og
brunakerfl
ELFA-GRIPO
ein mest seldu öryggiskerfin
í Evrópu.
Samþykkt af viðurkenndum
prófunarstofnunum og
fjarskiptaeftirliti n'kisins.
Mjög hagstætt verð.
Kapalkerfi frá kr. 11.610.
Þráðlaus kerfi frá kr. 22.050.
Úrval aukahluta:
Reykskynjarar, sírenur,
símhringibúnaður, fjarstillingar.
Ódýr og örugg heimilisvernd.
Tæknileg ráðgjöf - auðvelt í
uppsetningu.
Einar
Farestveit&Cotif.
Borgartúni 28 • Slmar 562 2901 og 562 2900

Söluumboö Akureyri: Ljósgjafinn
aðri uppgræðslu 130 km2 svæðis
sem verði friðað fyrir beit og grætt
upp, fyrst og fremst með lúpínu. í
matsskýrslu Landgræðslunnar
kemur fram að miðað við núver-
andi aðstæður telji Landgræðslan
ólíklegt að lúpína breiðist út fyrir
landgræðslusvæðið. í matsskýrsl-
unni er greint frá hugsanlegum
umhverfísáhrifum framkvæmd-
arinnar og mótvægisaðgerðum við
þeim:
• „Lúpínu verður ekki sáð nálægt
vestutjaðrinum sunnanverðum þar
til búið er að ... kanna nánar leys-
ingavatnsfarvegi sem hugsanlega
gætu flutt fræ í átt að Laxárdal."
• „Grasfræi (af túnvingli, vall-
arsveifgrasi og melgresi) verður
sáð í moldir og sand meðfram ro-
fjöðrum Hólasands" til að binda
yfirborðið og draga úr frosthreyf-
ingum að vetrarlagi. „Auk þess
dregur slíkt graslendi meðfram
jöðrunum úr möguleikum lúpínunn-
ar til að dreifast út frá svæðinu."
Sáð verði grasfræi í 50-200 metra
breitt belti eftir aðstæðum.
• „Fylgst verður með því árlega,
samfara viðhaldi girðinga, hvort
lúpína tekur að breiða úr sér utan
friðaða svæðisins og hægt verður
að gera ráðstafanir til að hefta þá
útbreiðslu ef hún á sér stað.“
URTE PENSIL
Propolis - Sólhattur
Virkni þeirra þekkja flestir
en saman er
árangurinn enn betri.
Auk þess 4
steinefnaríkar j urt ir
sem eru styrkjandi
og stuðla að betri
liðan. Önnur
heilsuefhi frá Natur
Drogeriet.
BIO-SILICA
fýrirbárið.neglumar,
húðina, bandvefi
og beinin. Gott fyrir
hárið, neglumar,
beinin, bandvefi og
yngir húðina.
SKALLIN PLUS
vinurmagans,
^___ hrcinsandi
og grennandi.
Fræhýði af Ispaghúla
- náttúrulegur fiber.
Fæst hjá: Árbæjar Apóteki, Breiðholts
Apótcki, Grafarvogs Apóteki, Laugavegs
Apóteki, Kópavogs Apóteki, Mosfclls Apóteki,
Apóteki Suóurnesja, Ilraunbcrgs Apóteki,
Blómaval, Fjarðarkaup, lleilsa Kringlunni
og Skólavöröustíg, Ucilsuhorninu Akureyri,
Heilsuvali.Hollt og Góðu Skagaströnd,
Heilsukoíanum,Akranesi, Kornmarkaðinum,
Sjúkranuddstofu Silju.
BIO-SELEN UMB., SIMI 557 6610
• „Kolagrafír hafa fundist á Hól-
asandi sunnanverðum.“ „Einnig
mótar fyrir gamalli reiðleið ...“
„Reiðgata" nálægt vesturjaðrinum
sunnanverðum verður kortlögð.
Þáttur sérfræðistofnana og
almennings í matsferlinu
Við umíjöllun Skipulags ríkisins
um matsskýrslu framkvæmdarað-
ila er framkvæmd kynnt fyrir al-
menningi og leitað umsagna sér-
fræðistofnana og álits annarra sér-
fróðra aðila ef þess er talin þörf.
Þetta er gert til að allir geti kynnt
sér framkvæmdina, komið að at-
hugasemdum og sérfræðiþekkingu
á viðkomandi sviði. Þá geta þær
stofnanir sem starfa eftir lögum
sem snerta framkvæmdina (s.s. um
mengun, náttúruvernd og þjóðminj-
ar) komið ákvæðum þeirra laga og
sjónarmiðum á framfæri áður en
ákvarðanir eru teknar.
Mat á umhverfísáhrifum upp-
græðslu Hólasands var auglýst
opinberlega 12. júní síðastliðinn og
lá frammi til kynningar í fimm vik-
ur. Leitað var umsagna viðkomandi
sveitarstjórna, héraðsráðunautar,
Hollustuverndar ríkisins, Náttúru-
verndarráðs og Þjóðminjasafns Ís-
lands. Ennfremur barst athuga-
semd frá Náttúrurannsóknastöð-
inni við Mývatn. í umsögnum og
athugasemd komu m.a. fram eftir-
farandi atriði varðandi umhverfis-
áhrif framkvæmdarinnar og mót-
vægisaðgerðir við þeim:
Varað er við hættu á að lúpína
berist út fyrir landgræðslusvæðið.
Kortleggja þurfí vatnsfarvegi út
af landgræðslusvæðinu og fylgjast
með útbreiðslu lúpínunnar.
Varað er við hættu á að óheft
notkun lúpínu og annarra inn-
fluttra tegunda geti valdið röskun
á lífríki, vegið að fjölbreytni þess
og náttúrulegum gróðursamfélög-
um. Erlendar plöntutegundir verði
ekki notaðar óheft án þess að fyrst
fari fram rannsóknir á viðkomandi
tegundum.
Þess verði gætt að menningar-
minjum verði ekki spillt með upp-
græðsluaðgerðum. Kortlagðir verði
gamlir vegir og kolagrafir.
Leitað var sérfræðiálits Rann-
sóknastofnunar landbúnaðarins
varðandi hugsanlega útbreiðslu
lúpínu út fyrir landgræðslusvæðið.
í sérfræðiálitinu kemur m.a. fram
að hætta sé á að lúpína berist út
í mólendi á jöðrum Hólasands, eink-
um þar sem er beitarfriðun og lítið
beitarálag.
Úrskurður skipulags-
stjóra, segir Ásdís
Hlökk Teodórsdóttir,
byggir á umfjollun um
framlagða matsskýrslu
framkvæmdaraðila.
• Lagt er til að ekki verði sáð
lúpínu „nær jöðrum Hólasands en
200 metra, til að draga úr líkum á
að hún dreifist inn á lyngmóa við
sandinn á næstu árum og áratug-
um“. „Lögð verði áhersla á ræktun
gras- og kjarrbeltis við jaðar sands-
ins, á milli lúpínuræktar og
lyngmóanna utan við sandinn. Belti
þetta verður að vera klætt öflugum
gróðri. Að öðrum kosti má reikna
með að lúpína geti tiltölulega hindr-
unarlítið numið land innan beltisins
og komist þannig út fyrir sandinn."
• Kannaðir verði leysingavatns-
farvegir frá syðri hluta Hólasands,
til vesturs í átt til Laxár og að „lúp-
ínu verði ekki sáð nálægt farvegum
sem flutt geta fræ út af svæðinu".
• Hófleg sauðfjárbeit verði um-
hverfis sandinn.
• Einnig er gerð tillaga um eft-
irlit með hugsanlegri útbreiðslu
lúpínu þar sem farið verði a.m.k.
annað hvert ár með jaðri sandsins
og niður með vatnsfarvegum og
kannað hvort um Iandnám lúpínu
sé að ræða.
Úrskurður skipulagsstjóra
ríkisins
Innan tíu vikna frá því fram-
kvæmdaraðili leggur fram mats-
skýrslu til Skipulags ríkisins skal
skipulagsstjóri kveða upp rök-
studdan úrskurð um umhverfís-
áhrif framkvæmdarinnar. Úrskurð-
ur skipulagsstjóra byggir á umfjöll-
un embættisins um framlagða
matsskýrslu framkvæmdaraðila,
þeim umsögnum sem leitað hefur
verið eftir, athugasemdum sem
kunna að hafa borist og áliti ann-
arra sérfróðra aðila sem embættið
hefur leitað eftir. í úrskurði sínum
getur skipulagsstjóri:
• fallist á framkvæmd, með eða
án skilyrða, eða
• farið fram á frekara mat á
umhverfisáhrifum.
í úrskurði skipulagsstjóra ríkis-
ins frá 8. ágúst síðasliðnum er
heimiluð uppgræðsla Hólasands,
eins og Landgræðsla ríkisins lýsir
henni í matsskýrslu. Vegna þeirra
umhverfisáhrifa sem framkvæmdin
er talin geta haft í för með sér,
sbr. umfjöllun hér að framan, eru
sett skilyrði um eftirfarandi atriði
í úrskurðinum. Þetta er gert til að
tryggja að draga megi úr eða koma
í veg fyrir að framkvæmdin hafí í
för með sér óæskileg umhverfis-
áhrif:
Vatnsfarvegir frá landgræðslu-
svæðinu til Sandvatns og Laxár-
dals verði kortlagðir og ekki sáð
lúpínu nálægt farvegum sem flutt
geta fræ út af landgræðslusvæð-
inu.
Lúpínu verði ekki sáð í 200
metra breitt belti meðfram rofjöðr-
um Hólasands. Þar verði myndað
öflugt gras- og kjarrbelti.
Árlega verði farnar eftirlitsferðir
með jaðri landgræðslusvæðisins og
vatnsfarvegum til að fylgjast með
og bregðast við útbreiðslu lúpínu
út af landgræðslusvæðinu.
Tryggt verði að erlendar plöntur
sem notaðar verða í tilrauna- og
rannsóknaskyni berist ekki óheft
út frá landgræðslusvæðinu.
Kolagrafir og gamlir vegir á
landgræðslusvæðinu verði kortlögð
í samráði við Þjóðminjasafn íslands
og ekki sáð í þau.
Höfundur er sviðsstjóri
umhyerfissviðs, Skipulagi ríkisins.
Skilaboð ASÍ til bænda
MEÐ „þjóðarsátt-
inni“ 1990 var komið
á áður óþekktu sam-
starfi bændasamtak-
anna og aðila vinnu-
markaðarins með
lækkun vöruverðs og
minni ríkisframlög til
landbúnaðar að leiðar-
ljósi. Þau sex ár, sem
síðan eru liðin, hafa
verið tími mikilla
breytinga í landbúnaði
á íslandi. Útflutnings-
bætur úr ríkissjóði
hafa verið felldar niður
og bændur og afurða-
stöðvar hafa tekið á sig
verðlækkanir sem hafa
leitt til lækkana á búvöruverði.
Skv. tölum frá Hagstofu íslands
(sjá grein Sigurgeirs Þorgeirssonar
í Mbl. 10. september) hafa erftir-
taldar breytingar orðið miðað við
meðalverðlag ársins 1991 og
meðalverðlag jan. — ágúst 1996:
Kjöt og kjötvörur +0,3%
Mjólkurafurðir og egg -4,9%
Kjöt, mjólkogegg - 2,2%
Matvörur alls (í vísitölu
neysluverðs) +6,8%
V ísitala ney sluverðs +13,4%
Þá er talið, að opinber framlög
til stuðnings landbúnaði hafi
minnkað um 40% á síðustu sex
árum. Eru þá ótaldar ýmsar að-
gerðir, sem eru til þess fallnar að
stuðla að aukinni hagkvæmni.
Ekki fer á milli mála að allt þetta
Guðmundur
Þorsteinsson
hefur rýrt kjör bænda
verulega.
Nú berast þau
skilaboð frá miðstjórn
ASÍ (ályktun 4. sept.)
og framkvæmdastjóra
þess (Mbl. 5. sept.,
D.-T. 6. sept.) að þessi
árangur sé svo slakur,
að hæpið sé fyrir ASI
að leggja nafn sitt við
slíkan hégóma fram-
vegis. Vænlegra sé að
beita áhrifum sínum
til að knýja stjórnvöld
til að opna landið fyrir
innflutningi niður-
greiddrar offram-
leiðslu af heimsmark-
aði og láta þá arka að auðnu með
afdrif þeirra, sem hafa framfæri
sitt af íslenskum landbúnaði. Fyrir-
sláttur um að tilgangurinn sé að
vernda störf í framleiðslu og úr-
vinnslu landbúnaðarvara er sjáan-
lega hreinn yfirdrepsskapur.
Sjö-manna-nefndin svokallaða,
skipuð fulltrúum landbúnaðarráðu-
neytis, samtaka launþega og
vinnuveitenda og bændasamtak-
anna, var sett á laggirnar skv.
þjóðarsáttinni. Verkefni hennar
var að leita leiða til lækkunar bú-
vöruverðs og hafði hún afgerandi
áhrif á mótun búvörusamning-
anna. Fyrr á þessu ári var af hálfu
landbúnaðarráðuneytisins leitað
eftir vilja aðila vinumarkaðarins
til að taka upp þann þráð að nýju.
Það er þversögn í boð-
skap ASÍ, segir Guð-
mimdur Þorsteinsson,
sem talar um hótanir
þess í garð bænda.
Eftir margra mánaða umhugsun
hafa loks borist jákvæð svör. Um-
mæli þeirra ASÍ-manna virðast þó
ekki gefa fyrirheit um raunveru-
legan samstarfsvilja, en líklegra
að þátttaka þeirra verði aðeins til
málamynda í þeim tilgangi einum
að geta sagst hafa reynt. Hafi
þeir ekki annað til málanna að
leggja, en fram hefur komið, væri
heiðarlegast að þeir segðu sig frá
málinu strax í upphafi.
Það er annars undarleg þver-
sögn í boðskap ASÍ, sem þykist
oftar en ekki vera boðberi þjóðfé-
lagslegs réttlætis og verndari
þeirra, sem búa við bágust kjör í
þjóðfélaginu, s.s. öryrkjar og aldr-
aðir, en þegar að bændum kemur
þykir við hæfi að hóta að beita
ofuivaldi samtakanna til að knýja
frain vilja þeirra án alls tillits til
þess, hvort um sanngjarnar kröfur
er að ræða eða hvort einhveijir
raunverulegir möguleikar séu til
að mæta þeim.
Höfundur er kúabóndi.