Morgunblaðið - 01.10.1996, Qupperneq 48

48 ÞRIÐJUDAGUR 1. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Dýraglens
Tommi og Jenni
Ljóska
Nú FÖ& ÍVSHKA! ÉG
♦ma/ etcici Ht/oerBORÞ.
'^zl*PAOMA*
Ferdinand
Smáfólk
' IF YOU LJISH TO SPEAK TO SOMEONEIN THE \
KITCHEN, PUNCH YOUR BROTHER 0NCE...IF \
T00 WI5H TO 5PEAK TO 50/WE0NE IN THE )
BACK YARO, PUNCH YOUK BROTHER. TWICE.."/ r.
© 1996 United Feature Syndlcate. Inc.
„Ef þú vilt tala við einhvern í eldhúsinu, kýldu þá bróður
þinn einu sinni ... ef þú vilt tala við einhvern í bakgarðin-
um, kýldu þá bróður þinn tvisvar."

BRÉF
HL BLAÐSINS
Kringlan 1103 Reykjavík • Sími 569 1100 • Símbréf 569 1329
• Netfang: lauga@mbl.is
Hvers á Rilke
að gjalda?
Frá Gauta Krístmannssyni:
ÁGÆTU ritstjórar, segja má að
efni ljóðsins Der Panther eftir Rain-
er Maria Riike, sem birst hefur í
tveimur þýðingum í Lesbók Morg-
unbiaðsins með stuttu millibili, sé
orðið að myndhverfu dæmi um ör-
lög skáldsins í búri móðurmálsins,
og þýðandans sem ekki getur gert
meira en að virða fyrir sér hina
villtu fegurð fangelsaða í framandi
landi. Undirritaður er ábyrgur fyrir
fyrri þýðingunni sem birtist þann
24. ágúst sl. og þann 14. septem-
ber birti Lesbókin þýðingu á sama
ljóði eftir Sveinbjörn Rafnsson sem
sagði að þýðingin fyrri hefði ekki
fallið að sínum smekk. Það kom
mér ekki á óvart og eflaust ekki
ykkur heldur, því að þið birtuð
þýðingu mína ekki að vanhugsuðu
máli. Enda kemur í ljós að stærsti
munurinn á þýðingunum tveimur
er einmitt sá sem Gísli Sigurðsson,
ritstjóri Lesbókar, nefndi í bréfa-
skiptum við mig, eða stuðlar og
höfuðstafir. Þýðing mín var birt
þrátt fyrir það þar sem ljóst var
að stuðlunin hafði ekki „gleymst"
heldur hafði verið meðvitað sneitt
hjá henni.
Ástæðurnar fyrir því að ég
sleppti stuðluninni í ljóðinu var
einfaldlega sú að hana var ekki
að finna í frumtextanum og mér
hefur oft fundist að þýðingar á
útlendum ljóðum hafi goldið fyrir
þessa íslensku „reglu“. Hún er
kannski dæmi um það sem kalla
má, með annað augað á Friedrich
Schleiermacher, túlkun texta frá
höfundi og til lesanda, þýðingu sem
falla á hljóðlaust inn í umhverfi
lesandans, á kostnað höfundar. Hin
leiðin, túlkun frá lesanda til höf-
undar, kallar á að lesandinn leggi
meira á sig við að nálgast þann
hugarheim sem höfundurinn lifir
eða lifði í. Báðar aðferðir hafa eitt-
hvað til síns máls, en mér finnst
sú fyrri vera ofnotuð í ljóðaþýðing-
um á íslandi, bæði þegar litið er á
formlega þáttinn, stuðlun, og
reyndar einnig hinn merkingarlega
sem birtist einatt í því að þýðendur
(eins og margt skáldið) fá skáldakr-
ampa og troða inn í þýðingar á ljóð-
um sem eru á nákvæmu og frum-
legu máli á frummálinu, svokölluðu
„skáldamáli" íslensku og maður
lærir, ekki síst í menntaskóla, að
sé hið „rétta“ tungumál fyrir skáld-
in. Hræðilegt dæmi um þetta er
nýleg þýðing á Dauðafúgu Pauls
Celans þar sem „aschenes Haar“
verður „silfraður haddur" og er það
hrein afbökun í frægasta ljóði þý-
skumælandi gyðings sem lifði Hel-
förina af.
Stuðlun og merking hanga einn-
ig oft saman því rétt eins og rímið
takmarkar stuðlunin orðaval og
gerir það að verkum að til verða
nokkurs konar „stuðlahortittir“,
orð, oft úr „skáldamáli“, sem valin
eru mest fyrir gæði fyrsta hljóðsins
og þvinga höfund og oftar þýðanda
til að teygja merkingu svo að það
sem stinnt er verður allt í einu stælt
og öfugt. Þar sem stuðlar og höfuð-
stafir verða að standa á réttum
stöðum í línu bætist við þvinguð
orðaröð í mörgum tilvikum, einkum
þýddum, og þegar það bætist við
þvingan áherslna og merkingar er
ekki nema von að illa fari stundum.
Samt basla menn við að „þýða“
áherslurnar, halda jömbum eða
stígandi tvíliðum sem Óskar Hall-
dórsson segir að sumir telji hæpið
að til séu í íslensku máli. Helgi
Hálfdanarson hefur auðvitað sýnt
með Shakespeare-þýðingum sínum
að jambar falla prýðisvel að ís-
lensku máli, en til allrar hamingju
lét hann vera að troða inn í þær
stuðlum og höfuðstöfum, enda er
þá ekki að finna í frumtextanum.
Menn ættu líka að hafa í huga að
í hinni klassísku arfleifð Evrópu
þykja stuðlar „ófínir“, og urðu þeir
að láta undan ríminu rómverska
sem mótað hefur ljóðagerð á germ-
önskum málum eftir kristnitöku og
ekki síst Endurreisnina. Það er vit-
anlega engin ástæða til þess að
kasta stuðlun fyrir róða af þeim
sökum, en evrópsk skáld vissu og
vita vel hvað stuðlun er, rétt eins
og hver einasti textasmiður á aug-
lýsingastofu veit það, og láti þau
stuðla eiga sig í texta sínum sé ég
enga ástæðu til að bæta þeim við.
GAUTI KRISTMANNSSON,
Stettenbergstrasse 12,
67360 Lingenfeld, Þýskalandi.
Þegar þættir þessir hófust í upphafi septembermánaðar var
þess getið að þeim yrði fram haldið þann mánuð á encia.
Nú hafa boríst fjölmargar óskir um framhald og hefur því
veríð afráðið að bæta októbermánuði við.
Hvað skal segja? 26
Væri rétt að segja: íslenskur landbúnaður á í dag við ýmsan
vanda að etja.
Svar: Þarna eru íslensku orðin í dag notuð á sama hátt og
enska orðið today er stundum notað, en það getur bæði þýtt. í
dag og nú á dögum. Rétt væri að segja: íslenskur landbúnaður
á um þessar mundir við ýmsan vanda að etja.
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt til að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
til birtingar teljast samþykkja þetta, cf ckki fylgir fyrirvari bér að lútandi.