Morgunblaðið - 03.10.1996, Qupperneq 26

26 FIMMTUDAGUR 3. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Annað svið
sýnir Svaninn
NÚ ERU hafnar æfingar hjá
leikfélaginu Annað svið á leik-
ritinu Svaninum eftir banda-
ríska leikritaskáldið Elísabetu
Egloff.
Leiksljóri Svansins er Kevin
Kuhlke, aðalleiðbeinandi Ex-
perimental Theater Wing við
New York háskóla. Kevin leik-
stýrði Sjúk í ást, eftir Sam
Sherpard, sem Annað svið setti
upp fyrir fáeinum árum.
Leikkonan María Ellingsen
er einn af stofnendum leikfé-
lagsins Annað svið. Hún er í
hlutverki Dóru hjúkrunarkonu,
Björn Ingi Hilmarsson leikur
Kevin mjólkurpóst og Ingvar
E. Sigurðsson er Svanurinn.
„Þetta er í senn skemmtilegt
og svolítið dulúðugt verk sem
hefst þegar Svanurinn flýgur
inn um gluggann á heimili Dóru
Grísk veisla í
NÚ í haust verður tekin upp sú
nýbreytni að hafa leiksýningar í
Hafnarborg. Hér er um að raeða
dagskrá sem flutt var í Kaffileik-
húsinu á síðasta vetri, flutning á
söngvum og ljóðum Mikis Þeodor-
akis, eins ástsælasta skálds
Grikkja.
Að dagskránni stendur Zorba-
hópurinn, en hann skipa Sif Ragn-
hildardóttir söngkona sem syngur
ijóð Þeodorakis á íslensku og á
grísku, Sigurður A. Magnússon rit-
höfundur sem kynnir skáldið, verk
þess og litríkan æviferil, Eyrún
Ólafsdóttir kórstjóri Táknmálskórs-
ins túlkar og syngur á táknmáli
bæði söng og texta í dagskránni,
Þórður Árnason leikur á gítar og
MYNPLIST
Kjarvalsstaðir
MÁLVERK OG HÖGG-
MYNDIR
Roberto Sebastian Matta Echaurren.
Opið kl. 10-18 alla daga til 20. októ-
ber. Aðgangur kr. 300 (gildir á allar
sýningar); sýningarskrá kr. 3.500.
ÞAÐ er ekki oft sem sýningar
réttnefndra örlagavalda listasög-
unnar rata til íslands, en þó gerist
það stöku sinnum.
Nú stendur ein slík yfir í vestur-
hluta Kjarvalsstaða. Þeir sem
þekkja til verka Matta og fara á
þessa sýningu til að sjá kunn verk
úr listasögu fimmta og sjötta ára-
tugarins grípa að vísu í tómt, en
ættu engu að síður að kannast við
sig og finna fyrir kjamanum. Á
veggjum blasa við kvikir mynd-
heimar þrautreynds listamanns,
sem virðist átakalítið laða fram
dularfull myndsvið sem byggja á
margvíslegum litasprengjum, þar
sem mekanískar en oft flöktandi
fígúrur leiða áhorfandann sér við
hönd. Þetta eru rökrétt verk fyrir
Matta, skilgetnir afkomendur
þeirra listaverka sem skipuðu hon-
um í framvarðasveit vestrænnar
listar um miðja öldina. En hver
er þessi listamaður, sem á níræðis-
aldri er enn að vinna af slíkum
krafti?
Matta fæddist af baskneskum
ættum í Chile árið 1911, og lærði
í fyrstu arkitektúr. Á ferð um Spán
hitti hann rithöfundinn Garcia
Lorca, sem ritaði fyrir hann bréf
til Salvador Dali. Honum kynntist
Matta síðan þegar hann kom til
Parísar árið 1934 til að starfa á
teiknistofu hins fræga Le Corbusi-
er. í gegnum Dali öðlaðist Matta
innsýn í stefnu súrrealistanna og
kynntist fleirum úr þeim hópi, m.a.
André Breton, sem varð til þess
að þáttaskil urðu í lífi hans og
hann ákvað að verða listmálari og
LISTIR
Morgunblaðið/Þorkell
INGVAR E. Sigurðsson, Mar-
ía Ellingsen og Björn Ingi
Hilmarsson.
hjúkrunarkonu í Nebraska. Hún
hættir að vinna til að geta
hjúkrað honum og það veldur
Kevin mjólkurpósti, viðhaldinu
hennar, nokkrum áhyggjum,
ekki síst þegar Svanurinn fellir
haminn og breytist í karlmann
sem talar í bundnu máli,“ segir
í kynningu.
Svanurinn verður frumsýnd-
ur á litla sviði Borgarleikhúss-
ins 19. október nk.
Hafnarborg
gríska hljóðfærið bouzouki og
píanóleikari er Jóhann Kristinsson.
Leikstjóri dagskrárinnar er Þórunn
Sigurðardóttir, en rithöfundurinn
Kristján Ámacn"
akis úr grísku.
Fyrir hveija sýningu mun Jóhann
Sigurðsson ‘ matreiðslumeistari
bjóða upp á gríska máltíð í Kaffi-
borg, kaffistofu Hafnborgar, þar fá
gestir að gæða sér á grískum mat.
Einnig verða seldar veitingar í hléi
og að sýningu lokinni.
Fyrstu sýningar verða föstudag-
inn 4. október og laugardaginn 5.
október. Máltíðin hefst kl. 18.30
en dagskráin sjálf kl. 20.30. Miðar
eru seldir í Hafnarborg og þá má
panta í síma.
Óhefðbundin kynning
Bokmenntir
Smásögur
LAMBIÐ OG AÐRAR SÖG-
UR
eftir José Jiménez Lozano. Jón
Thoroddsen og Kristín G. Jónsdótt-
ir þýddu. Prentun Oddi. Mál og
menning 1996 - 123 síður.
ÞAÐ er ekki oft sem spænskar
bækur eftir höfunda sem eru nær
óþekktir utan Spánar koma út í
öðrum löndum. Þetta hefur þó
gerst hér heima með útgáfu smá-
sagna José Jiménez Lozano (f.
1930), Lambið og aðrar sögur.
Sögunum fylgir greinargóður eft-
irmáli þýðendanna, Jóns Thor-
oddsens og Kristínar G. Jónsdótt-
ur.
Jiménez Lozano er sérkennileg-
ur höfundur ekki síst vegna þess
efnis sem hann velur sér. Saga
og trúmál eru honum sífellt um-
hugsunar- og söguefni og hann
leitast við að skoða þau af óvænt-
um sjónarhóli. Myrkraverk í nafni
trúarinnar, hræsni og refsigleði
fanga huga hans. Honum lætur
.A au syna litilmagna gagnvart
valdi og forheimskun fjöldans.
Hann er dæmigerður ádeilumaður
en gætir þess að listræn tök ráði
ferðinni.
Mikið efni í
takmörkuðu formi
Smásögur Jiménez Lozano eru
yfírleitt stuttar, sumar varla meira
en örsögur. En honum tekst að
koma miklu efni fyrir í takmörk-
uðu formi. Af honum má læra
hvað þetta varðar. Sumar sagn-
anna verða minnisstæðar, en
margar þeirra falla
undir alkunnar skil-
greiningar á vinnu-
brögðum raunsæis-
höfunda. Það gerir
þær hvorki betri né
verri.
Bestur er Jiménez
Lozano að mínu mati
þegar hann bregður
upp myndum, oft lið-
ins tíma, og lætur le-
sandann um að túlka
þær. Þetta gildir til
dæmis um fyrstu sög-
una í bókinni, Líkþráa
málarann, einnig sög-
ur eins og Hvað segir
litli gyðingurinn?,
Dauða dvergsins, Hálskuldann og
Fylgdarmanninn.
Land sakleysisins
ófundið
Titilsagan Lambið er í senn
hugljúf saga og óhugnanleg. Son-
ur slátrara getur ekki vanist eða
sætt sig við siátrun lambs og þeg-
ar hann fer fullorðinn að leita
Iands þar sem hvorki þekkjast
krossfestingar né slátrun finnur
hann hvergi þetta land sakleysis-
ins. Lýsing drengsins er nærfærn-
isleg.
Oðru máli gegnir um manninn
sem er sögupersóna Líkþráa mál-
arans. Hann er talinn líkþrár og
flæmdur burt vegna mynda sem
hann málar af blæðandi Kristi og
dauðanum með líkkistu undir arm-
inum. Biskup og læknar bera Ijúg-
vitni til að losa borgina við þennan
óæskilega mann. Hann hefnir sín
með því að ganga í flokk hinna
fordæmdu og snýr aftur líkþrár.
Biskupinn heldur í fávisku sinni
að málaranum hafi
snúist hugur og hann
ætli að mála eins og
fólkið og kirkjan hafa
velþóknun á og fagnar
honum innilega.
Grikkinn er beisk
saga um Lasarus sem
I henni leikur stórt
hlutverk við krossfest-
ingu Krists og up-
prisu. Þetta er ein af
þeim sögum Jiménez
Lozano þar sem hann
túlkar guðspjöllin út
frá eigin hugmyndum
og fer mjög fijálslega
með þau. Yfirlýstur
tilgangur hans er að
birta átök kristninnar.
Jón Thoroddsen og Kristín G.
Jónsdóttir hafa valið sögurnar úr
þremur smásagnasöfnum; Maí-
dýrlingnum (1976), Rauða maí-
skorninu (1988) og Frásögnunum
miklu (1991).
Úrvalið verður með þessu móti
nokkuð breitt.
Jiménez Lozano er í trúarlegum
og sögulegum viðfangsefnum sín-
um á köflum snúinn og þegar
honum sýnist svo notar hann mál-
lýskur og orðalag sem er ekki al-
veg í takt við samtíma kastilísku.
Það kemur mér þó á óvart að
þýðendurnir skuli velja þá leið að
fyrna sögur sem eru í formi bréfa
og að sögn þeirra_„tímalausari“ í
stíl en hjá þeim. Á stöku stað er
viss stirðleiki í þýðingu þeirra, en
yfirleitt hefur vel tekist til og bók-
in er gleðilegur vottur um óhefð-
bundna kynningu erlendra sam-
tímabókmennta.
Jóhann Hjálmarsson
José Jiménez
Lozano
EITT AF verkum Roberto Matta. Morgunbiaðið/Þorkeii
MEISTARIMATTA
ganga í hóp súrrealista 1938. Þar
var hann nánast sem ferskur andb-
lær, og einkum var það hin svo-
nefnda „sjálfvirkni“ í myndum
hans sem hreif Breton og fleiri.
Á árum síðari heimsstyrjaldar-
innar dvaldi Matta í New York
ásamt stórum hópi landflótta Iista-
manna frá Evrópu, og hafði þá
umtalsverð áhrif á þroska fjölda
bandarískra listamanna. Má þar
t.d. nefna Arshile Gorky og Jack-
son Pollock, sem báðir unnu mikið
með „sjálfvirkum“ hætti á hátindi
síns ferils í afstrakt-expressionis-
manum.
Matta tengdist íslenskri lista-
sögu einnig með beinum hætti
þegar Erró kynntist honum 1957,
en Erró hefur sagt að kynnin við
Matta hafi í raun bjargað sér frá
því að fara út í afstraktlist. Sá
súrrealíski heimur vélvæðingar-
innar og mannlegrar grimmdar
sem var undirstaðan í myndverk-
um Matta varð ef til vill ein helsta
kveikjan að því hvert Erró stefndi
með list sinni í kringum 1960 og
í kjölfarið.
Hálfníræður vinnur Matta enn
af fullum krafti að sinni listsköp-
un, og verkin á sýningunni eru
flest frá allra síðustu árum. Hið
fyrsta sem sýningargestir taka
eftir er rýmið í verkunum, en bak-
grunnurinn virðist fljóta á yfír-
borði strigans fremur en að fest-
ast við hann, og vera gagnsær
fremur en heill; litaskvettur, hrað-
virk pensilskrift og jafnvel skóför
verða hinir virku þættir í þeirri
mynd sem listamaðurinn dregur
upp. Hver mynd er aldrei flóknari
en hún þarf að vera; litlar pastel-
og vatnslitamyndir eru ekki síður
áhrifaríkar en stærri olíumálverk
eða forneskjulegar bronsstyttur,
sem gætu þó ekki síður verið geim-
verur næsta tilverusviðs en stíl-
færðar ímyndir mannsins í öllum
sínum fjölbreytileika.
Flokkum verka er skipt upp í
sýningarsalnum, þannig að hver
heild verður markviss og skýr.
Málverk unnin á dökkum grunni,
rauðum og bláum skapa skemmti-
legt mótvægi við stærri fleti, en
þungamiðja sýningarinnar hlýtur
að teljast í miðrýminu, þar sem
sjö stór málverk skapa sterka og
ágenga heild. Hér eru líka aðalatr-
iði tilverunnar undir, sé litið til
titla eins og „Innsti kjarni“, „Al-
heimslöngun“, „Fullnæging al-
heimsins" og „Bygging meðvit-
undarinnar". Risaflöturinn „En
hvað skógurinn er óflekkaður“ er
síðan heill heimur út af fyrir sig,
þar sem listamaðurinn vissulega
tengist málefni dagsins, umhverf-
isvernd.
Vesturgangurinn er einnig hluti
þessarar sýningar, og þar verða
kostuleg bronsdýr Matta til að
létta mönnum skap. Málverkið
„Sjálfsmynd, Venus frá Willend-
orf“ sem er málað á þessu ári, er
loks eins og tvíræður lykill að allri
þeirri listsköpun, sem hér ber fyr-
ir augu; öll myndlist kann að vera
sprottin af þessari litlu styttu sem
er eitt elsta þekkta listaverk sög-
unnar, um leið og hver listamaður
er ætíð í stöðu Venusar, konunnar
sem elur af sér allt líf, menningu
og listir.
Sýningunni fylgir stór og mikil
sýningarskrá, þar sem textinn er
á ítölsku; íslenskar þýðingar fylgja
með, og er þar skemmtilega geng-
ið að listamanninum. Aðalkostur-
inn er hins vegar góðar litprentan-
ir, sem ná til mun fleiri verka en
hér eru sýnd; ríkidæmi listsköpun-
ar Matta síðustu áratugina kemur
þannig vel fram.
Um þessa sýningu ætti í raun
ekki að þurfa að hafa mörg orð;
hér er á ferð einn af meisturum
aldarinnar, og því ætti enginn list-
unnandi að láta hjá líða að njóta
Eiríkur Þorláksson