Morgunblaðið - 13.10.1996, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 13. OKTÓBER 1996 B 7
„Frumbyggjarnir í Ástralíu tala
750 ólík tungumál. Hóparnir skilja
ekki hver annan. Ég lærði nauðsyn-
legustu orðin og náði sambandi við
þá með handapati og svo fylgdist
ég mjög vel með því hvernig þeir
fara að.
Hver hópur á sitt svæði. Þú þarft
leyfi hópsins til að fá að dvelja
meðal þeirra. Ég ferðaðist ein, sem
á að vera mjög hættulegt og hitti
þá frumbyggja sem fóru með mig
á sín svæði. Ef einhver úr hópnum
býður manni, má maður vera. En
maður er ekkert boðinn velkominn.
Þeir gefa þér sjens í tvær vikur.
Ef þú drepst - þá er það fínt, en
ef þú lifir af, tala þeir við þig. En
fyrstu tvær vikurnar láta þeir eins
og þeir sjái mann ekki og það
myndi aldrei hvarfla að þeim að
hjálpa manni.“
- Og þú bjóst meðal frum-
byggja meira og minna í eitt og
hálft ár. Hvers vegna?
„Ég hef alltaf haft mjög mikinn
áhuga á frumbyggjum; menningu
þeirra og lífsstíl. Eg er heilluð af
þessari einföldu leið til að komast
af; að þurfa ekki að hafa alla þessa
þarflausu hluti i kringum mig, plast
og gervimunað. Þeir lifa í samræmi
við náttúruna og í mjög nánum
tengslum við sitt fólk. Þeir eru
mjög ólíkir þeim frumbyggjum sem
sjást í bæjum og borgum Ástralíu.
Þar eru þeir spilltir og drykkfelld-
ir.“
Var í fimm störfum og
tilheyrði mörgum þjóðum
„Annað sem ég lærði af frum-
byggjunum var að enginn er
ómissandi. Það kemur alltaf maður
í manns stað. Áður en ég lagði
af stað í þessa ferð, hafði ég svo
mikið að gera. Ég tilheyrði mörjg-
um þjóðunr, ég er Tékki, var í Is-
landsfélaginu og hvítu indíánunum
og svo vann ég á fimm stöðum.
Ég var gæðaeftirlitsmaður á veit-
ingastöðum, kenndi dans og hegð-
un og framkomu, vann sem þýð-
andi úr rússnesku og þýsku, auk
þess sem ég vann hjá föður mín-
um, sem rekur leigumiðlun og
bændagistingu. Við, fjölskyldan,
veitum leiðsögn um héraðið og svo
þurfum við að þrífa bústaðina þeg-
ar ferðamennirnir fara. Síðan var
ég blaðamaður í hlutastarfi. Við
og við vann ég svo hjá því sem
kallað er „Network 21“, sem er
sölustarf í heimahúsum. Það ætla
ég örugglega aldrei aftur að gera.
Það er eintómar blekkingar og
spilling.
En ég varð að vinna svona mik-
ið vegna þess að launin voru hræði-
leg og ég vildi ekki taka lán. Mér
fannst ég líka alls staðar ómiss-
andi. Áður en ég lagði af stað,
hafði ég áhyggjur af því hver ætti
að kenna dansinn og sjá um hitt
og þetta.
Áður en ég lagði af stað, seldi
ég allt sem ég átti; skartgripi, föt,
alla dansskóna mína, geislaspilar-
ann, sjónvarpið, fjallahjólið - og
sambýlismaðurinn minn keypti
minn hlut í bílnum.“
- Og hefur sá peningur enst
þér?
„Nei, ég hef oft soltið og verið
svöng. Stundum hef ég ekki borðað
neitt i þijá daga,“ segir Ivana hugsi
og bætir svo við: „Eg veit að það
fylgja því ekki heilsusamlegar mat-
arvenjur oft á tíðum að vera á svona
flakki, en í Ástralíu var þetta þó
auðveldara. Þar lifði ég á múslí,
brauði og vatnsmelónum. Þær eru
svo ódýrar þar. Hér á Islandi hef
ég lifað á sveppum og betjum.
Frumbyggjarnir í eyðimörkinni
vinna bara einn tíma á dag - til
að hafa eitthvað að borða. Svo tala
þeir saman allan daginn. Eitt af
því sem ég lærði af þeim var að
við ættum að tala miklu meira sam-
an. Við eyðum alltof miklum tíma
í þarflausa hluti. Það eina sem er
raunverulegt er að fylla magann.
Við eigum að leita að innra friði
og þroska, en ekki viðurkenningu
annarra. Éf við reynum að klífa
upp metorðastigann, eigum við að
gera það vegna þess að við viljum
það en ekki vegna þess að það sé
viðeigandi og gerir okkur að ein-
hveiju í augum annarra.
Við eigum að læra að skilja nátt-
úruna, en ekki að nota hana. Allt
í náttúrunni er þar af einhverri
ástæðu."
Ivana hefur áhyggjur af öllum
þeim dýra- og jurtategundum sem
eru að deyja út á jörðini og ræðir
mikið um hversu hættulegt það sé
fyrir allt líf hér. En hún og hvítu
indíánarnir reyna að leggja sitt af
mörkum til að stemma stigu við
eyðileggingunni.
„Hvítu indíánarnir í Tékklandi
fara til Slóvakíu á hveiju ári til að
vernda fálkahreiður," segir hún.
„Það er til mikið af fólki sem ræn-
ir hreiðrin og selur eggin fyrir háar
fjárhæðir. Við dveljum í 1-2 vikur,
klæðumst indíánafatnaði og erum
með boga, örvar og exi. Ræningj-
arnir koma með vasaljósin sín og
verða orðlausir þegar þeir rekast á
indíána. Það nægir þeim yfírleitt
að sjá okkur. Þeir verða svo hrædd-
ir að þeir leggja á flótta.“
• - Hefurðu gómað ræningja?
„Já, tvisvar.“
Hugleiðsla í stað einsemdar
Ivana ferðast alltaf ein, fyrir
utan þau örfáu skipti sem hún ferð-
ast á puttanum, eða með áætlunar-
bifreiðum. Þijú ár eru langur tími
og ég spurði hvort hún yrði aldrei
einmana.
„Ekkert sérstaklega. Ég hef lært
að vera ánægð með sjálfri mér.
Ég lærði mjög magnaða hugleiðslu
í Ástralíu. Þetta var námskeið sem
tók tíu daga. Það var ókeypis en
maður fékk mat og varð að fara
algerlega eftir reglunum. Á þessu
námskeiði má ekki segja eitt ein-
asta orð í tíu daga, eða tjá sig á
nokkurn hátt, ekki einu sinni líkam-
lega. Við máttum ekki horfa hvort
á annað og konur og karlar voru
mjög strangt aðskilin.
Það eina sem maður mátti gera
í tíu daga, var að sitja og hugsa
um augnablikið til að skynja sjálfan
sig; skynja öndunina - hvernig loft-
ið kemur inn um nef og munn og
niður í lungu; skynja hveija hrær-
ingu líkamans. Og við máttum ekki
einu sinni hugsa um tvær síðustu
mínúturnar, heldur nákvæmlega
augnablikið.
Þegar þú hefur lært þetta, hef-
urðu hreinsað hugann af þarflaus-
um hlutum og kemst dýpra í sjálfa
þig. Þetta er mjög heilbrigt og þú
verður aldrei einmana."
Ivana segist hafa_ eytt sjötíu
enskum pundum á íslandi þann
mánuð sem hún ferðaðist um land-
ið. „Eftir þriggja ára ferðalag hef
ég vanið mig á að kaupa bara það
sem ég lífsnauðsynlega þarf. Ég
held að reynsla mín hafi breytt við-
horfum mínum til muna og þau séu
mun heilbrigðari en þau voru. Ef
ég yrði forseti yfir allri veröldinni,
myndi ég skylda alla til að eyða
að minnsta kosti einu ári í svona
ferðalag um heiminn. Þá yrði þetta
betri heirnur."
Aftur til íslands
- Þú virðist ekki hafa orðið
ýkja hrifin af okkur Islendingum á
ferðalagi þínu um landið. Heldurðu
að þú komir aftur?
„Ójá. Þú mátt ekki misskilja
mig, þótt drykkjusiðir ykkar hafí
verið mér áfall. Það hafa öll lönd
sín vandamál, líka Tékkland. En
þau má bæta. Landið ykkar er eitt-
hvert það fegursta í Evrópu og
mér finnst íslendingar vera mun
þægilegri en aðrar þjóðir. Þið eruð
sjálfstæðir einstaklingar, kurteisir
og mun bjartsýnni einstaklingar en
ég á að venjast. Hvað drykkjuna
varðar, þá má vel vera að þig
drekkið ekkert meira en aðrir.
Kannski eruð þið bara háværari.
Það hefur verið mjög góð reynsla
fyrir mig að koma hingað. Þið eruð
svo opin að það er ekkert mál að
snúa sér að næsta manni og hefja
samræður um allt mögulegt. Mér
finnst líka heillandi að sjá og heyra
að þótt þið fylgið Vesturlöndum í
lífsgæðum, er hugur ykkar bundinn
því sem er mikils virði; innri veru-
leika ykkar. Mér finnst forlagatrúin
og trúin á álfa og huldufólk mögn-
uð. Þið eigið dásamlega náttúru
og hafið nóg pláss til að njóta henn-
ar.“
Ströndin
ÞEGAR ég var að alast upp í
Vesturbænum, kallaði maður
ávallt fjöru þar sem mættust sjór
og land. Aldrei var talað um
strönd nema í víðari skilningi.
Menn sáu strönd landsins frá
skipsfjöl og landið hafði strand-
lengju. Fjaran var sko eitthvað
allt annað. Það hefðu verið rekin
upp stór augu og hlegið, ef sagt
hefði verið sem svo: „Ég ætla
niður á strönd að gá að flöskum.“
En nú á seinni árum hefir
fjaran að miklu leyti látið í minni
pokann fyrir ströndinni. Ég veit
ekki almennilega hvernig þetta
hefir gerst en líklega hefir hún
ekki þótt nógu fín til þess að
íslandsmenn gætu lagst í sólbað
á hana í útlöndum. Og þá þykir
fólki enginn rómantískur ljómi
stafa af henni. Niður í fjöru fara
bara strákar til að bisast og svo
eru þar gamlir kallar eitthvað
að snapa. Þar er líka mikið af
gargandi fugli og stundum renn-
ur þar klóak í sjóinn og hent er
þangað drasli. Oft er þar kalsa-
veður og brim. Þar er gijót og
svartur sandur.
Ströndin er aftur á móti í út-
löndum og þar er alltaf sól og
hiti. Sandurinn er mjúkur og
hvítur, stundum brúnn og jafnvel
gulllitaður. Sjórinn er hlýr og
hreinn og það er dásamlegt að
fá sér þar sundsprett eða bara
leggjast á bakið og láta hægar
öldurnar vagga sér. Á sólar-
ströndunum verða allir ástfangn-
ir og pörin spranga um sandinn
hönd í hönd. Þar vagga pálmar
og sólin skín. Þar er rómantík.
Hérna í henni Ameríku eru
miklar sandfjörur eða strendur,
ef þið endilega viljið nota fína
orðið, bæði austan- og vestan-
megin á álfunni. Flórida á hvað
frægustu baðstrendurnar, og
þær má nota allan ársins hring.
Hérna austan megin á skaganum
er Atlantshafíð úti fyrir, en vest-
an megin, þar sem standa St.
Petersburg, Sarasota og fleiri
fagrir bæir, er flóinn stóri, sem
kenndur er við Mexíkó. Við aust-
anfólk höldum því fram, að Atl-
antshafsströndin sé betri, því þar
sé einlægt hafgola, sem er til
mikils hagræðis á mjög heitum
dögum.
Hér rétt undan landi er að
finna Golfstrauminn, sem færir
íslandi og öðrum Evrópulöndum
hlýja sjávarstrauma og mildara
loftslag. Það þarf ekki að sigla
Þórir S. Gröndal
nema stuttan spöl frá landi til
að sjá greinilega skilin milli
straumsins og heimasjávarins,
sem ekki vill ferðast norður á
bóginn í kaldari sjó. í hinum
grænbláa Golfstraumi, sem upp-
haf sitt á í Mexíkóflóanum, er
bezta fiskivonin og þangað fara
menn til að draga bein úr sjó.
Ef símbréfs- og póstburðargjöld-
in hækka mikið enn, gæti verið
athugandi fyrir mig að stinga
þessum pistlum mínum í flöskur
og henda í Golfstrauminn!
Þótt margt fólk spóki sig á
ströndinni er samt nóg pláss fyr-
ir blessaða fuglana, enda voru
þeir komnir þar á undan okkur.
Mest ber á ýmsum mávategund-
um, en þar er einnig að finna
margar tegundir vaðfugla, sem
eyða hér vetrum en verpa á norð-
lægum slóðum á björtum sumr-
um. Hitt þefi ég sendlinga, sem
verpa á íslandi og hafa flogið
margar ferðir yfir úthafið. Hafa
þeir sagt mér fréttir að heiman,
en ekki hafa þeir samt verið
kunnugir fjörunni í Vesturbæn-
um. Hér má finna tvær kríuteg-
undir, konunglegu kriuna og litlu
kríuna. íslenzku kríurnar stoppa
hér ekki, heldur fljúga alla leið
niður á Suðurhvel og eyða þar
vetrinum. Úti fyrir ströndinni
sjást oft hinir kostulegu pelíkan-
ar á veiðum. Hætta þeir skyndi-
lega að fljúga og láta sig detta
í sjóinn og opna svo sinn stóra
gogg rétt undir yfirborðinu og
góma fisk í pokann.
Margir hafa gaman af að leita
skelja og kuðunga á ströndinni.
Með þolinmæði má finna ýmsar
gersemar. Litur og glerungur
skelja slá oft út það, sem beztu
postulínsverksmiðjur geta fram-
leitt. Galdurinn er að fínna þær
heilar og óbrotnar. Mikill meiri-
hluti þeirra þolir ekki hnjaskið
og nuddið, sem sjávaröldurnar
skapa og koma á endanum upp
á ströndina máðar og brotnar.
Dettur mér í hug, að samlíkingu
megi draga af ferð skeljanna og
lífshlaupi mannskepnunnar. Við
byijum lífið heil og falleg eins
og skeljarnar, en komumst ekki
öll upp í fjöruna úr lífsins sjó
ósködduð.
Stundum hafa landar vorir
spurt um það, hvort ekki séu hér
fyrir utan landsteinana grimmir
tannfiskar, sem skaðað geti
óvanan ferðamanninn af Fróni.
Það er ákaflega sjaldan sem
maður heyrir um að vargar, eins
og t.d. hákarlinn,- geri fólki mein
hér um slóðir. Þótt undarlegt
megi virðast, lenti samt íslenzkur
maður í því fyrir næstum 20
árum, að verða bitinn í fótinn á
Miami Beach af barracuda fiski.
Einhver gárungi sagði mér, að
fiskurinn hefði líklega aldrei séð
svona marmarahvítan fót og
haldið, að þetta væri eitthvert
sælgæti! Fyrir manninn var þetta
ekki fyndið, en ég held samt, að
hann hafi alveg náð sér. Hér
hefir slíkt ekki gerst, hvorki fyrr
né síðar, eftir því sem bezt er
vitað.
Hérna í Suður Flórida sem
víða annars staðar í Atlantshafs-
ströndinni, er háð stöðugt bar-
átta við Ægi konung, en hann
vill gleypa sandinn sinn af
ströndinni og draga hann ofan í
hafdjúp. Ymis ráð hafa verið
reynd til að hefta landbrotið, en
lítið áunnist. Á undanförnum
árum hefir verið gripið til þess,
með miklum tilkostnaði, að dæla
sandi upp af sjávarbotni til að
breikka strendurnar þar sem
ágangurinn hefir verið hvað
mestur. Þá verður jafnan handa-
gangur í öskjunni hjá skeljasöfn-
urunum, því mikið kemur á land
af heilum skeljum, sem frelsaðar
hafa verið frá öldugangi og
brimi.
Við förum helzt á ströndina á
sunnudagsmorgnum og líkar
bezt að flatmaga þar sem heitir
Hollywood Beach. Sá staður er
mikið uppáhald frönskumælandi
Kanadamanna, sem reyndar
kalla svæðið litlu Quebec. Þetta
fólk hoppar upp í bíla sína í
frosti, kulda og myrkri vetrar
og ekur hingað, um 2.000 kíló-
metra leið, eins og ekkert sé,
enda eru vegirnir góðir. Það er
mikið lán fyrir ísland, að lands-
menn skuli ekki geta ekið bílum
sínum til sólarlanda, því þá yrðu
fáir eftir til að veiða fisk og
verka.