Morgunblaðið - 23.10.1996, Síða 27

26 MIÐVIKUDAGUR 23. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 23. OKTÓBER 1996 2 7
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
OFBELDI
í KVIKMYNDUM
UMBOÐSMAÐUR barna lét kanna sýningar kvikmynda,
bannaðar börnum, í Ríkissjónvarpinu, Stöð 2 og Stöð
3. Könnunin leiddi í ljós, að 14 bannaðar myndir voru sýndar
fyrir klukkan 22. Ennfremur voru sýnd atriði úr bönnuðum
myndum í auglýsingatíma 96 sinnum fyrir þennan ákveðna
tíma. Þórhildur Líndal, umboðsmaður barna, telur þetta ekki
í samræmi við rétt barna að vera vernduð gagnvart skaðleg-
um upplýsingum.
Þetta kom fram á ráðstefnu Útvarpsréttarnefndar um heig-
ina um ofbeldi í sjónvarpi. Fagna ber frumkvæði nefndarinn-
ar, því að nauðsynlegt er að halda umræðum um þessi mál
vakandi, þótt skiptar skoðanir séu um áhrif sjónvarpsefnis,
kvikmynda og myndbanda á ungt fólk.
í umræðum erlendis hefúr m.a. komið fram að unnt sé að
setja í sjónvarpstæki tölvukubba, sem gera foreldrum kleift
að loka fyrir sýningar á ákveðnu myndefni. Um þetta var
mjög rætt í Bretlandi fyrr á þessu ári, eftir hin óhugnanlegu
fjöldamorð í smábæ í Skotlandi.
Margir halda því fram, að kvikmyndir með ofbeldisatriðum
hafi skaðleg áhrif á börn. Sigurður Pálsson, rithöfundur, sagði
á ráðstefnu Útvarpsréttarnefndar, að boð og bönn séu aðeins
flótti frá vandamálinu og bann við umfjöllun um ofbeldi jafn-
gilti banni á umfjöllun veruleikans. Slíkt sé óframkvæmanlegt
í reynd. í þessu sambandi er ástæða til að vekja athygli á því,
að báðir forsetaframbjóðendur í Bandaríkjunum hafa skorað
á kvikmyndaframleiðendur í Hollywood að draga úr ofbeldi í
kvikmyndum. í þessu efni verður að vísa til ábyrgðartilfinning-
ar bæði þeirra, sem framleiða kvikmyndaefni svo og þeirra,
sem velja dagskrárefni sjónvarpsstöðva, leigja börnum mynd-
bönd, svo og uppalenda barna.
HÖFUÐBORGARVEGIR
SEXTÍU af hveijum hundrað íslendingum búa á höfuðborg-
arsvæðinu. Þangað liggur og leið flestra annarra lands-
manna, auk mikils fjölda erlendra ferðamanna. Reykjavík er
og langstærsta vöruhöfn landsins - og landflutningar þaðan
og þangað eru miklir. Ört vaxandi umferð á þessu svæði, tíð-
ar umferðartafir og mikil fjölgun umferðarslysa hafa lengi
kallað á vegaframkvæmdir, sem fjárveitingavaldið hefur
hvergi nærri sinnt sem skyldi.
Fagna ber að Halldór Blöndal samgönguráðherra hefur
lýst því yfir að í langtímavegaáætlun til ársins 2008, verði
þriðjungi vegafjár varið til framkvæmda á höfuðborgarsvæð-
inu. Það er skref til réttrar áttar. Það væri á hinn bóginn
sízt ofgert þótt þau áform gengju eftir.
Vegna mikils umferðarþunga eru vegaframkvæmdir á höf-
uðborgarsvæðinu taldar með arðbærustu framkvæmdum. Arð-
semin kemur fram í minna sliti bifreiða, minni rekstrarkostn-
aði, tímasparnaði og fækkun umferðarslysa. Skattar/tekjur
ríkissjóðs af umferðinni, sem vega þyngst í verði benzíns og
bifreiða, eru og að stærstum hluta sóttar til þessa svæðis.
Það er meir en tímabært að taka betur en gert hefur verið á
þeim mikla umferðarvanda sem hefur verið og er vaxandi á
höfuðborgarsvæðinu.
SIGUR LANDSBERGIS
SIGUR Föðurlandsflokks Vytautas Landsbergis, fyrrverandi
forseta Litháens, í þingkosningunum á sunnudag, ber
líkast vott um að kjósendur í landinu hafi fengið nóg af
vinstristefnu fyrrverandi kommúnista og telji fijálslynda efna-
hagsstefnu Landsbergis vænlegri til árangurs.
Stuðningurinn, sem Lýðræðislegi verkamannaflokkurinn,
flokkur fyrrverandi kommúnista, hlaut í kosningunum fyrir
fjórum árum var einkum skýrður með því að forystumönnum
hans tókst að sannfæra almenning um að þeir „kynnu að
stjórna“ vegna reynslu sinnar af stjórnsýslu og stjórnmálum
á sovéttímanum og að flokkurinn myndi milda áhrif markaðs-
væðingarinnar.
Raunin varð önnur. Efnahagsstefna Slezevicius forsætisráð-
herra hefur orðið þess valdandi að Litháen hefur dregizt aft-
ur úr hinum Eystrasaltsríkjunum og lífskjör almennings eru
verri. Landið er langt frá því að uppfylla skilyrði um aðild
að Evrópusambandinu, sem ríkisstjórnin hefur þó mjög sótzt
eftir. Aukinheldur hafa tengsl Slezevicius og flokksmanna
hans við hið gamla valdakerfi fremur orðið tilefni ásakana
um spillingu en að þeim sé hrósað fyrir að kunna að stjórna.
Sigur Landsbergis, sem fór í fararbroddi fyrir sjálfstæðis-
hreyfingu Litháens, hefur vonandi í för með sér að markaðsum-
bótum verði hraðað í Litháen, þannig að landsmenn geti flýtt
för sinni inn í samfélag vestrænna þjóða.
Fjöldi alþjóðlegra olíufyrirtækja hyggur á olíuvinnslu við Færeyjar
Áform um stækkun Atlantshafsbandalagsins
FÆREYINGAR hyggjast
bjóða út leyfi til olíuvinnslu
á færeyska landgrunninu
næsta haust og gera ráð
fyrir að eiginleg olíuleit geti hafist
þar sumarið 1998. Hátt í 30 alþjóð-
leg olíufyrirtæki hafa sýnt málinu
áhuga og þeim hefur nýlega verið
boðið að benda á þau svæði innan
200 sjómílna landgrunnsmarka sem
þau hafa mestan áhuga á að tekin
verði með í útboðinu.
Umræða um olíuvinnslu innan
færeyskrar landhelgi hefur verið i
gangi í nokkur ár. Olía og gas hafa
fundist víða í grennd við Færeyjar,
t.d. út af Skotlandi, ogtelja sérfræð-
ingar nokkuð miklar líkur á því að
olía leynist í færeyska landgrunninu.
í kjölfar samkomulags sem Færey-
ingar gerðu við Dani um nýtingu
náttúruauðlinda árið 1992 setti fær-
eyska landstjórnin á laggirnar nefnd
sérfræðinga til þess að kanna mögu-
leikana á olíuvinnslu. Sérfræðinga-
nefndin komst að þeirri niðurstöðu
að gera þyrfti forkönnun til að afla
þeirrar þekkingar og vitneskju sem
nauðsynleg væri til að taka næstu
skref. Lögþingið samþykkti haustið
1993 frumvarp um slíka könnun og
ákvað að stofnsetja sérstaka skrif-
stofu til að fara með yfirstjórn olíu-
mála í Færeyjum.
Mikill áhugi á svæðinu
sunnan og austan Færeyja
Forstöðumaður skrifstofunnar er
Martin V. Heinesen jarðfræðingur.
Hann vill ekki láta uppi nákvæmlega
hvaða svæði það eru sem hin er-
lendu olíufyrirtæki renna hýrustu
auga til, en segir þó að mest hafi
verið kannað á svæðinu fyrir sunnan
og austan Færeyjar. Allt frá árinu
1994 hafa víðtækar rannsóknir ver-
ið gerðar á öllu færeyska landgrunn-
inu. Þær rannsóknir hafa annars
vegar verið framkvæmdar af olíufé-
lögunum sjálfum og hins vegar af
sj álfstæðum olíurannsóknafyrir-
tækjum sem svo selja olíufélögunum
upplýsingar.
Hvað varðar kostnað við rann-
sóknirnar segir Heinesen að hann
megi nú telja í hundruðum milljóna
danskra króna eða sem samsvarar
milljörðum íslenskra króna, en ná-
kvæmlega hversu mörgum þori
hann ekki að segja neitt um. Sjálfir
hafa Færeyingar ekki lagt fjármagn
til rannsóknanna en skrifstofa yfir-
stjórnar olíumála hefur yfirumsjón
og eftirlit með þeim.
Martin Heinesen segir rannsókn-
irnar ýmist byggjast á jarðskjálfta-,
segul- eða þyngdarmælingum, auk
borana. Færeyska landgrunnið sé
jarðfræðilega og tæknilega erfitt
svæði, sökum basaltsins sem liggi
eins og þykkt teppi yfir öllu. Hann
segir jarðskjálftamælingarnar gera
mönnum kleift að sjá ýmsar
myndanir og form niðri í jarðskorp-
unni og jafnvel þó að þau ein geti
sjaldan sagt ákveðið fyrir um hvort
olía eða gas leynist undir yfirborðinu
þá megi út frá þeim draga ákveðnar
ályktanir um hvort tiltekin svæði séu
vænleg til frekari olíurannsókna.
Borað á Suðurey
Í júlí síðastliðnum var hafist
handa við að dýpka borholu sem
boruð var í Lopra á Suðurey árið
1981. Holan var á sínum tíma boruð
af Orkustofnun. Þegar kom niður á
2,2 km dýpi komu upp vandamál
og þá þótti of dýrt að halda áfram,
samkvæmt upplýsingum Orkustofn-
unar. Nú er verið að dýpka holuna
í 3,5 km. Nítján olíufélög standa að
boruninni og er markmið hennar að
komast í gegnum basaltið. „Vonir
standa til að þannig fáist vísbend-
ingar um samsetningu og þykkt
basaltsins og hvort undir því sé að
finna olíu. Hér er þó ekki um eigin-
legar olíuboranir að ræða, heldur
fyrst og fremst jarðfræðilegar
grunnrannsóknir," segir Martin Hei-
nesen og bætir við að ef allt gangi
að óskum muni borunum þar jafnvel
ljúka í þessari viku.
Hann leggur áherslu á að rann-
sóknirnar í Lopra séu aðeins eitt
Martin V. Heinesen
Morgunblaðið/RAX
Leyfi boðin út
næsta haust og
olíuleit hafin
sumarið 1998
verkefni af mörgum og að auk félag-
anna nltján sem þar komi við sögu
hafi fleiri lýst miklum áhuga á að
taka þátt í útboðinu sem gert er ráð
fyrir að hefjist á næsta hausti. Alls
séu nálægt 30 olíufyrirtæki meira
eða minna virk á svæðinu.
Samningaviðræður við
Breta ganga hægt
Landgrunnsmörkin milli Færeyja
og Bretlands eru nokkuð óljós og
ganga samningaviðræður þjóðanna
á milli afar hægt og treglega fyrir
sig, að sögn formanns færeysku
sendinefndarinnar, Árna Olafsson-
ar. Verði ekki komin niðurstaða í
Skotland I,
Á undanförnum árum hafa erlend olíufyrir-
tæki unnið að umfangsmiklum rannsóknum
á færeyska landgrunninu með olíuvinnslu í
huga. Olíuvinnsluleyfi verða boðin út næsta
haust og stefnt er að því að eiginlegar boran-
ir hefjist sumarið 1998. Margrét Svein-
björnsdóttir kynnti sér upphaf færeyska
olíuævintýrisins.
p- ffl } yC 1 v w \ / i u —Y' ‘ f\ LAND; J \/NogEcUR y. MfifijJ
Ha Ro slé tton- /~~~J V, \ ■JtoU'/f v"\Y\\ tan f íRUÍjióQ
Samkomulag er
við Norðmenn
um miðlínu
Færeyingar viðurkenna
ekki Hvalbak sem grunn-
jSLAND línupunkt I setningu mið-
línu milli Færeyja og l'slands
^ q> San<)oy
V ^
Su&uroV
100 km
Outer
Baily
Bank
Fœröbank
Bailýs
Bank
\ A<\J
V-
o O
Færeyingar og Bretar deila um mið-
línu milli Færeyja og Bretlandseyja
þeirri deilu þegar leyfi til olíuvinnslu
verða boðin út verður ekki hægt að
hafa þau svæði sunnan og austan
Færeyja með í útboðinu sem óljóst
er hvorum megin marka liggja. Arni
segir þetta vera stóran óvissuþátt í
olíumálum Færeyinga og kveðst
ekkert geta sagt á þessari stundu
um möguleikana á samkomulagi.
Árni er einnig formaður nefndar
sem landstjórnin skipaði í þeim til-
gangi að semja sérstök olíuskatta-
lög. Hann segist sem minnst vilja
tjá sig um tillögur nefndarinnar fyrr
en hún hefur skilað af sér áliti til
landstjórnarinnar en verið sé að
kanna hina ýmsu möguleika. „Það
er ljóst að ef við ætlum að gefa olíu-
félögunum leyfi til olíuvinnslu í fær-
eyska landgrunninu þá verðum við
að fá einhvetjar tekjur í staðinn til
hins opinbera,“ segir hann.
Færeysk stjórnvöld leggja mikla
áherslu á umhverfismál í tengslum
við olíuleitina. Árni segir að sérstök
nefnd sé nú að vinna í því að endur-
skoða löggjöf um vistkerfi hafsins
með sérstöku tilliti til áhrifa olíu-
vinnslu á vistkerfið. „Það verða
gerðar mjög strangar umhverfis-
kröfur og fylgst mjög nákvæmlega
með því að olíufélögin uppfylli þær,“
segir hann.
Vistfræðirannsóknir
og námsstyrkir
Olíufélögin eru nú þegar farin að
keppast um að bjóðast til þess að
kosta rannsóknir á vistkerfi hafsins
í kringum Færeyjar. Þessar rann-
sóknir eru framkvæmdar af rann-
sóknastofnunum í Færeyjum. Einnig
hafa ýmis fyrirtæki lýst áhuga á
því að styrkja unga Færeyinga til
náms í erlendum háskólum þar sem
þeir geta sérhæft sig í greinum
tengdum olíuiðnaði. Fyrstu styrkj-
unum hefur þegar verið úthlutað.
Árni tekur fram að þetta sé ekkert
sem færeysk stjórnvöld hafi beðið
olíufélögin um eða skyldað þau til.
„Þetta er nokkuð sem þessi fyrir-
tæki gera vegna eigin hagsmuna
og það túlkum við sem svo að þau
hafi verulegan áhuga á svæðinu hér
í kring og samvinnu við Færey-
inga,“ segir Árni Olafsson.
ANDREI Kozyrev, fyrrum utanríkisráðherra Rússlands.
Rússar
. óttast
einangrun
Andrei Kozyrev fyrrverandi utanríkisráðherra
Rússa var nýlega á ferð um Kaupmannahöfn,
þar sem Sigrún Davíðsdóttir hlustaði á
manninn, sem löngum var gagnrýndur af lönd-
um sínum fýrir að ganga erinda Vesturlanda.
MAÐURINN er bara á fullu
að éta allt ofan í sig, sem
hann hefur áður sagt,“
varð einum áheyrenda að
orði, eftir að hafa hlustað á erindi
Andrei Kozyrevs fyrrverandi utanrík-
isráðherra Rússlands, er lét af störf-
um í ársbyijun. í tilefni af því að
Danir taka við forsæti í Öryggis- og
samvinnustofnun Evrópu, ÓSE, um
næstu áramót var nokkrum erlendum
stjórnmálamönnum og sérfræðingum
á sviði alþjóðastjórnmála boðið til
pallborðsumræðna um ÖSE, þeirra á
meðal Kozyrev.
Og víst er að maðurinn, sem fyrir
einu og hálfu ári nánast grét í ræðu-
stól í Kaupmannahöfn af örvæntingu
yfir stækkun Atlantshafsbandalags-
ins (NATO) segir nú með yfirvegaðri
ró að auðvitað verði NATO stækkað
og við öðru sé ekki að búast. Þegar
á hann er gengið segir hann að þar
sem NATO hafi verið stefnt gegn
Sovétveldinu, sé eðlilegt að hugsa sér
að Rússland gerist aðili að NATO.
Andstaðan við stækkun NATO sé því
fyrst og fremst andstaða við stækkun
án Rússlands og meðfylgjandi ein-
angrun. En hann viðurkennir líka að
hann geti talað öðruvísi nú, þegar
hann er óbreyttur þingmaður í rúss-
nesku dúmunni og ekki lengur utan-
ríkisráðherra. „Ráðherra verður að
vera talsmaður forsetans, því forset-
inn er kosinn, ekki ráðherrann. Sem
ráðherra gat ég ekki alltaf sagt allt,
sem ég vildi, en þegar ég varð að
tala mér þvert um geð sagði ég af
mér,“ segir hann.
„Takið ekki rússnesk
ummæli of alvarlega"
Niels Helveg Petersen utanríkisráð-
herra Dana segir um fyrrum rúss-
neskan starfsbróður sinn að með
hæglátri framkomu sinni hafi Kozyrev
sjálfur skapað aukið öryggi og traust
í samskiptum austurs og vesturs. Og
víst er að hæglát framkoma þessa
fyrrum ráðherra stingur í stúf við
marga landa hans og hann býr einnig
yfir ríku skopskyni, sem hann notar
óspart.
Kozyrev hóf mál sitt með kímnis-
glampa í augum, þegar hann sagði
enga ástæðu til að taka rússnesk
ummæli of alvarlega. Þar heyrðist
eitt og annað, en breytingarferlinu í
Rússlandi yrði ekki lengur snúið við,
það lægi í átt að vestrænu lýðræði.
Gangurinn sem ferðast væri eftir
væri þröngur og ekki lengur svigrúm
til stórra hiiðarsveiflna. Fyrr eða
seinna kæmi upp ný bylgja lýðræðis
í innri þróun Rússlands, ekki síðar en
í kringum næstu kosningar eftir tvö
til þijú ár, þegar rynni upp fyrir Rúss-
um að samvinna við Vesturlönd væri
eina færa leiðin.
Eftir hrun Sovétveldisins sagðist
Kozyrev stundum hafa heyrt þær
raddir í Rússlandi að rétt væri að
stofna bandalag gegn NATO, en svar
hans við slíkum vangaveltum hefði
jafnan verið: „Með hveijum?" og það
hefði nægt til að slá á þær vangavelt-
ur. Þessi ummæli framkölluðu hlátur
meðal áheyrenda. Hlutverk NATO í
■Evrópu væri ekki lengur dregið í efa
og meðal annars hefði Jevgeníj Prím-
akov utanríkisráðherra slegið því
föstu að bandalagið væri fullgildur
hlekkur í hinni evrópsku öryggiskeðju.
Hins vegar sagðist Kozyrev ekki
hvika frá að of geyst hefði verið farið
af stað með áætlanir um stækkun
NATO. Nú gæti það hins
vegar haft gagnverkandi
áhrif að loka NATO fyrir
nýjum meðlimum. Austur-
Evrópulöndin vildu fá aðild
að bandalaginu og ekki
einu sinni NATO gæti hindrað það,
bætti hann við kíminn á svip. Með
því að neita öllum slíkum áætlunum
dæmdi Rússland sig í einangrun, sem
þjónaði ekki hagsmunum landsins, er
þyrfti að finna leið til áhrifa í gegnum
samvinnu, en ekki með neitunarvaldi.
Karl Lamers, formælandi Kristilega
demókrataflokksins þýska í utanríkis-
málum og náinn samstarfsmaður
Helmut Kohls kanslara, undirstrikaði
að auk öflugs Evrópusambands og
Bandaríkjanna væri Rússland þriðji
aðilinn á sviði evrópskra öryggismála.
Hann var hins vegar ekki sammála
Kozyrev að of geyst hefði verið farið
af stað með stækkun NATO. Vandi
Rússa væri ekki NATO, heldur við-
vera Bandaríkjanna í NATO og þá
um leið í Evrópu. Lausnin á því væri
að hinn evrópski hluti NATO léki
stærra hlutverk, auk þess sem Evrópa
og Bandaríkin þyrftu að geta tekið
að sér verkefni utan álfunnar og til
þess þyrfti sterka, sameinaða Evrópu.
Ummæli Lamers gáfu Kozyrev til-
efni til að ítreka enn skoðun sína á
stækkun NATO og óvarkára mótun
þeirra hugmynda. Varðandi áætlan-
irnar þyrfti að koma til nokkurs kon-
ar skilningur í anda þýska heimspek-
ingsins Hegels á því að bæði form
þeirra og innihald skipti máli. Á Vest-
urlöndum væru sterk öfl innan NATO,
sem þyftu á óvini að halda til að halda
í tilverurétt bandalagsins, en í Rúss-
landi væru einnig öfl, sem
ættu erfitt með að halda í
sjálfsímynd sína án óvinar.
Þar væri stækkun NATO
skilin sem ráðstöfun gegn
Rússlandi og því hefði
hann reynt að ná samningum um
samvinnu við NATO áður en stækkun-
in yrði til þess að Rússum fylltust
þeirri tilfinningu að þeir hefðu verið
niðurlægðir.
Bandaríkin:
Evrópskt stórveldi
Daginn eftir ráðstefnuna um ÖSE
sat Kozyrev fyrir svörum á fámennum
fundi hjá dönsku utanríkismálastofn-
uninni og síðan á blaðamannafundi.
Spurningu Morgunblaðsins um af
hveiju hann talaði nú af svo mikilli
rósemd um stækkun NATO miðað við
í fyrra svaraði Kozyrev sem svo að
hann hefði ekki skipt um skoðun að
ótímabær stækkun væri vatn á myllu
öfgaafla í Rússlandi og um leið styrkti
hún þau vestrænu öfl, sem álitu að
NATO þyrfti að bregðast við ógnun
rússneskra öfgaafla. „Framan af
sagði ég alltaf að ég væri á móti
skyndilegri stækkun NATO, en var
síðan sagt að nota ekki lengur orðið
„skyndilegri". Kozyrev hleypur kapp
í kinn þegar hann rifjar upp að hvorki
honum né Jeltsín hafi nokkurn tímann
verið ógnað af NATO, en þeir hafi
staðið frammi fyrir gínandi skriðdrek-
um í Moskvu.
Eins og fleiri Rússar undirstrikar
Kozyrev að öryggi Evrópu sé einnig
undir Rússlandi kemið. „NATO var
stofnað til höfuðs Sovétveldinu, ekki
rússnesku þjóðinni. Það er enginn
millivegur: Ánnaðhvort er
litið á NATO sem óvin
Sovétveldisins eða Rússa.“
Rússland hafi gott sam-
band við öll aðiidarríki
NATO og það góða sam-
band eigi einnig að ná til sjálfs banda-
lagsins. í kjördæmi hans, Murmansk
sé mikill áhugi á traustum og góðum
samskiptum við flota NATO, en skor-
ið hafi verið á þau tengsl fyrirvara-
laust eftir ánægjulegt upphaf í því
viðfangi. „Rússland á að vera í flokki
stórveldanna, því það er stórt land.
Við viljum vera áttunda ríkið í hópi
sjö helstu iðnríkja heims. Sama gildir
um NATO, þar sem við viljum vera
með í hernaðarsamvinnu og fá að
selja vopn til ríkja NATO. Fyrir þessu
vildi ég beijast. Það er takmark sem
erfitt er að ná og einhveijir segja
kannski að það sé óraunhæft, en því
svara ég til að NATO verður ekki
leyst upp. Þá vaknar sú spurning
hvort ekki sé réttlætanlegt að beijast
fyrir raunverulegu markmiði."
Þegar blaðamaður Morgunblaðsins'
rifjar upp að Jeltsín hafi árið 1991
gefið sterklega til kynna að Rússar
hefðu áhuga á NATO-aðild og hvort
skilja megi andstöðuna við stækkun
NATO fremur sem andstöðu við að
Rússland sé ekki með í þeim umræð-
um, tekur Kozyrev undir það, en
bætir við að Jeltsín hafi verið stillt
upp við vegg af harðlínumönnum og
forsetinn hafi neyðst til að hverfa frá
þessari stefnu.
Hugdetta, sem breytti
rás sögunnar
Þó Kozyrev tali gjarnan um að
brýnt sé að horfa fram á veginn, en
vera ekki fastur í fortíðinni hefur
hann augljóslega gaman af að segja
sögur úr ráðherratíð sinni og þær
geta verið býsna lærdómsríkar. Heima
og héiman hafa rússneskir leiðtogar
verið gagnrýndir fyrir að hafa ekki
beitt sér fyrir öflugri sameiningu fyrr-
um Sovétlýðveldanna strax eftir upp-
lausn Sovétríkjanna 1991 en á því á
Kozyrev skýringu.
Hann segir það engum vafa undir-
orpið að til dæmis Rússland, Úkraína
og Hvíta-Rússland eigi sameiginlegra
hagsmuna að gæta og því hafi stjórn-
in í Moskvu hugleitt ákaflega í desem-
ber 1991 hvernig hægt væri að við^.
halda einingu lýðveldanna með skýr-
um hætti í takt við nýja tíma. Kjarni
málsins hafi verið að ná sambandi við
Úkraínu, en stjórn Míkhaíls Gorbatsj-
ovs Sovétleiðtoga hafi hikað, svo
Jeltsín hafi talað máli Úkraínu. Eftir
að Jeltsín varð forseti hefði verið
ákveðið að reyna fyrst til við Hvíta-
Rússland, sem væri móttækilegra og
leggja síðan rússnesk-hvít-rússneskan
sáttmála fyrir Úkraínumenn í von um
að þeir sæju þá að sér og samþykktu
samband fyrrum Sovétlýðveldanna.
Að sögn Kozyrevs var þetta einföW
áætlun í anda ítalska stjórspekingsins
Macchiavellis.
Undirbúningur lofaði góðu og Jelts-
ín, Kozyrev, Jegor Gaidar varaforsæt-
isráðherra og fleiri fóru í leiðangur
til Hvíta-Rússlands, þar sem Jeltsín
hélt ræðu á þing landsins og undir-
strikaði bræðralag þjóðanna. Það var
auðvelt, því áttatíu prósent íbúanna
eru Rússar. „Hugmyndin var rétt og
vel hugsuð," segir Kozyrev „og ég
hafði tekið þátt í að undirbúa ræðu
Jeltsíns. En Jeltsín á einstaklega erf-
itt með að lesa tilbúna ræðu til enda,
heldur kemur alltaf með eitthvað
óundirbúið í lokin og það gerði hann
einnig í þinginu. Við Gaidar gripum
andann á lofti, því við vissum að nA
mætti eiga von á einhveiju sérlega
óvæntu, en þegar Jeltsín dró upp
gamalt skjal úr jakkavasa sínum og
sagðist ætla að færa Hvíta-Rússlandi
að gjöf sem fyrsta vísi að þeirra eigin
skjalasafni, önduðum við léttar og
hugsuðum með okkur að gamalt skjal
gæti ekki skaðað.
Gjöfínni var gríðarlega vel tekið og
andrúmsloftið í þinginu var firna já-
kvætt. Jeltsín færðist allur í aukana
og byijaði að stauta sig fram úr text-
anum, sem var á forn-rússnesku.
Jeltsín var svo einbeittur við lesturinn
að éfni skjalsins fór framhjá honum
og hann tók ekki eftir hvernig and-
rúmsloftið í salnum gjörbreyttist.
Skjalið var nefnilega görnul staðfesk-
ing á yfirráðum rússneska keisarans
yfir Hvíta-Rússlandi eftir
auðmýkjandi sigur hans
yfir landsmönnum. Ræðan
endaði því í fullkominni
hörmung. Við Gaidar
eyddum því sem eftir lifði
dagsins að reyna að tala menn til, en
allt kom fyrir ekki. Sagan gleymdist
ekki.“
Kozyrev segist enn ekki vita hvaðan
Jeltsín fékk skjalið. Hvort það var
einhver einfeldningur, sem fékk hon-
um það, eða hvort Jeltsín var leiksopp-
ur afla, sem vildu koma í veg fyrír
áætlanir um öflugt sambandsríki.
Þar með var rúmlega sólarhrings
langri heimsókn Kozyrevs lokið. Hvort
þessi hægláti en skarpi maður á aftur
eftir að leika stórhlutverk í rússnesk-
um stjórnmálum er óvíst, en eitt er
víst að hann hefur frá mörgu að segja
og gerir það á sérlega skemmtilegan
hátt. r
Rússland í
flokki
stórveldanna
Ekki efast
um hlutverk
NATO