Morgunblaðið - 23.11.1996, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 23. NÓVEMBER 1996 49
Jólastjarna - vinsælt
skammdegis- og hátíðarblóm
JÓLASTJARNA er
komin í öndvegissæti
sem jólablóm ásamt
hyasintu - goðalilju.
Áferð og litskrúð
jólastjörnunnar er
mikið augnayndi,
sem lífgar upp allar
vistarverur þegar
skammdegið er mest
og margir dagar
drungalegir, jafn-
framt boðar
stjörnufegurð hennar
komu jóla. í Þýska-
landi hefur jólastjarn-
an einnig verið nefnd
Aðventustjarna, en
þar byrjaði hún oft
að sjást inni á heimilum í upphafi
aðventu.
Jólastjarnan rekur kyn sitt til
hinnar fjölskrúðugu mjólkuijurta-
ættar, en ýmsar tegundir hennar
innihalda safaþykkni sem er iíkt
og mjólk á litinn. Seitlar safinn
út ef plöntur særast og ber að
varast hann. Á latínu heitir jóla-
stjarnan Euphorbia pulcherrima,
en síðara orðið, tegundarheitið,
táknar hin undurfagra. Á meðal
garðyrkjulærðra var jólastjarna
einnig nefnd Poinsettia hér áður
fyrr.
í heimkynnum jólastjörnunnar
í hitabeltishéruðum SA-Mexikó
er hún marggreinóttur runni, allt
að 3 m á hæð þar sem skilyrði
eru hagstæðust.
Að sögn var það þýski náttúru-
fræðingurinn Alex-
ander von Humbolt,
sem kom auga á
runnann og sendi
örlítinn anga til
heimalandsins. Um
svipað leyti barst
runninn til Banda-
ríkjanna, en þar var
fyrst byrjað að
föndra að ráði við
ræktun plöntunnar
sem inniblóms.
Höfðu Bandaríkja-
menn frumkvæði í
kynbótum og rann-
sóknum mjög lengi.
Jólastjarnan á þó
nokkra ættingja sem
náð hafa útbreiðslu. Má t.d. nefna
glithala, koparlauf, tígurskrúð,
þyrnikórónu og kóralvið. Einnig
er um að ræða ýmsar stöngul-
safaplöntur sem minna mjög á
suma kaktusa t.d. gaddhyrnu og
rifjahnött. Ýmsir kannast sjálf-
sagt einnig við garðjurtirnar
mjólkurjurt og ostajurt sem eru
skrautlegir fjölæringar. Ættinni
tilheyra einnig nokkrar nytja-
plöntur eins og kassavarunninn
og brasilískt gúmmítré.
Lengi vel var jólastjarnan að-
eins ræktuð til afskurðar því menn
réðu ekki við að hemja vöxt, auk
þess stóð litskraut hennar stutt
við. Fyrir löngu hefur þó verið
komist að því að jólastjarnan hag-
ar sér þannig að vöxtur hennar
stöðvast og hún fer að undirbúa
blómmyndun þegar náttmyrkur
nálgast 13 klst á sólarhring. Sé
daglengd rofin þannig í 8 - 10
vikur, blómgast hún, en jafnframt
breytist liturinn á efstu blöðum
sprota, sem raða sér í þétta
stjörnu allt umhverfis blómin, sem
eru óásjáleg. Þessi litríku háblöð
voru lengi vel aðeins rauð, en
mannshöndinni hefur smám sam-
an tekist að laða fram rjómahvít-
an, bleikan og rauðgulan lit, og
einnig misjafnlega yijótt háblöð.
Þessi litbreyting eykur skrautgildi
jólastjörnunnar.
Umhirða: Jólastjarna er þoln-
ara inniblóm en aðrar blómstrandi
pottaplöntur, varðandi léleg birtu-
skilyrði. Henni verður samt að
velja bjartan stað, passlega hlýj-
an. Forðast ber of mikla nálægð
við hitagjafa og sneiða ber hjá
dragsúg. Hvorutveggja er mjög
háskalegt. Heppilegastur hiti er
18-21 gráða. Hærri hiti veldur
því að háblaðalitir fölna skjótlega,
en á hinn bóginn þolir jólastjarna
ekki öllu lægri hita en 15 gráður
því þá fellir hún neðstu blöðin.
Hafið þetta í huga í sambandi við
innkaup og heimflutning á plönt-
um. Lítið daglega eftir með vökv-
un og vökvið með ylvolgu vatni
þegar þörf reynist, en moldar-
klumpurinn þarf að haldast sæmi-
lega rakur. Verði klumpurinn of
þurr þannig að blöð fara að hanga
mætti dífa honum gætilega um
stund í volgt vatn.
Óli Valur Hansson
BLÓM
VIKUNNAR
349. þáttur
Umsjón Ágústa
B jörnsdóttir
AFMÆLI
JÓNAS
GÍSLASON
í DAG, 23. nóvember
1996, eru þau tímamót
í lífi sr. Jónasar vígslu-
biskups Gíslasonar, að
stundaglas hans_ stend-
ur á sjö tugum. Ég leyfi
mér að senda honum
opinbera kveðju, þegar
bæði höf og lönd skilja
okkur að. Enda þótt sr.
Jónas hafi horfið frá
opinberum störfum
vegna heilsubrests
miklu fyrr en komið
var að þeim tímamót-
um sem sjötíu árin eru,
ætla ég að dagurinn í
dag sé einmitt heppilegur til að
staldra við, þakka hið liðna og biðja
fararheilla inn í hið ókomna.
Kynni okkar hófust þegar sr.
Jónas kom til kennslu í kirkjusögu
við guðfræðideild Háskóla Islands
fyrir liðugum aidarfjórðungi. Kynn-
in hafa reyndar aíla tíð markast
af því sambandi kennara og nem-
anda sem þar komst á, þótt þróast
hafi i einlæga vináttu. Það er þá
einnig fyrsta meginerindi þessa
greinarstúfs að þakka honum vin-
áttuna. Hafa má það til marks um
varanleika hennar að hún hefur
ekki aðeins staðið í aldarfjórðung
heldur einnig staðið af sér skoð-
anaágreining í mörgum málum,
einkum framan af kynnum okkar.
í fersku minni eru löngu liðin kvöld
í hlýju skjóli á heimili þeirra hjóna,
Arnfríðar Arnmundsdóttur og sr.
Jónasar bæði meðan á námi stóð
og síðan á nýjum stað eftir að því
lauk. Þar var löngum margt spjall-
að; þar féllu bæði gullkorn og
ónytjuorð.
Sérstaklega ánægjulegt fram-
hald varð á þessum heimakvöldum
þegar þau hjónin bjuggu hjá okkur
hjónunum um þriggja mánaða skeið
í Heidelberg fyrir rúmum áratug.
Þar hófst hið síðara skeið okkar
samskipta og tók aðra
stefnu en okkur óraði
fyrir þá í átt til náins
samstarfs.
Þar er þá annað
meginerindi þessa
máls; að þakka sam-
starfíð. Aðrir verða til
að gera grein fyrir
margháttuðum störf-
um sr. Jónasar fyrir
kirkju og kristni í
þessu landi. Ég dvel
einungis við einn þátt.
í Skálholti, í skjóli
móður allra kirkna í
landinu, urðum við
nánir samverkamenn, þegar sá er
þetta ritar var ráðinn til að veita
Skálholtsskóla forystu á tímamót-
um. Sr. Jónas átti dijúgan þátt í
mótun nýrra áforma í sögu skólans
á viðkvæmum tíma, bæði sem
vígslubiskup og formaður skólaráðs
Skálholtsskóla beggja vegna við ný
lög um skólann frá 1993. Starfs-
tíma sr. Jónasar í Skálholti lauk
fyrr en hann hefði kosið og nokk-
urn gat grunað. Hann hefur þó
búið svo um hnútana að starfa hans
mun njóta um ókomin ár því að
merkasta framlag sr. Jónasar til
skólastarfsins er óefað Vídalíns-
sjóður Skálholtsskóla sem þau hjón-
in Arnfríður og hann, ásamt Leifi
Agnarssyni forstjóra Kassagerðar-
innar, stofnuðu fyrir réttu ári til
að efla kennslu í predikunarfræð-
um. Verður það framtak seint full-
þakkað. Fyrir hönd Skálholtsskóla
sendi ég sr. Jónasi vígslubiskupi
kveðjur mínar og heillaóskir. Per-
sónulega þakka ég honum sam-
starfið um þetta sameiginlega
áhugamál okkar beggja, á stórum
stundum og smáum, en þó mest
fyrir stundir kvölds og morgna í
Maríustúku í húsi Drottins í Skála-
holti.
Kristján Valur Ingólfsson.
i
i
t
i
I
i
I
. NÝTT GLER •
*
• Islensk myndlist •
• Nýtt úrval af plaggötum
í mörgum stærðum,
einnig í country-stíl
• Karton, sýrufrítt,
nýir litir.
• Úrval ramma úr tré og
áli auk rammalista.
Opið í dag kl. 11-18
Sunnudag kl. 13-18
RAMMA
• Nú getur þú séð þína mynd í réttum lit
Getum annast innrömmum fyrir jól.
Sérverslun með innrömmunarvörur
MIÐSTOÐIN Sigtúni 10 (Sóltún), sími 511 -1616.

1-
I