Morgunblaðið - 15.12.1996, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 15. DESEMBER 1996
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
ÚT ER komin hjá Smekkleysu
geislaplatan íslensk þjóðlög með
hjónunum Mörtu Guðrúnu Hall-
dórsdóttur söngkonu og Erni
Magnússyni píanóleikara. Eru lög-
in sótt í nótnaheftið íslensk þjóð-
lög, valin og búin til prentunar af
Engel Lund, sem Almenna bókafé-
lagið gaf út árið 1960. Útsetning-
ar eru eftir Ferdinand Rauter.
„Það er eins og að hitta gamla
vini að syngja þessi lög,“ segir
Marta sem hefur kunnað þau frá
blautu barnsbeini. Hafa þau Örn
verið að spila og syngja lög úr
safni Engel Lund við ýmis tæki-
færi á undanförnum árum, en á
plötunni flytja þau það í fyrsta
skipti í heild sinni. „Við ætluðum
upphaflega að gera plötu með
blönduðu efni en sáum fljótlega
að þessi lög myndu standa fyllilega
fyrir sínu ein og sér. Það var góð-
ur og lærdómsríkur skóli að fara
í gegnum þessa einstöku bók,“
bætir Marta við.
„Það er ekki alltaf auðvelt að
gera sér grein fyrir því, hvers
vegna þjóðlög og textamir við þau,
gömul kvæði og stef, skuli vera svo
falleg og mikils virði sem þau eru,“
ritar Engel Lund í formála bókar-
innar. „Stundum getur verið, að
lagið sé ekki sérstaklega merkilegt
og orðin dálítið fátækleg, og samt
er það hvort tveggja saman góður
skáldskapur og gott lag. Maður
verður að gefa sér góðan tíma til
þess að lifa sig inn í þetta, hlusta
vel, ekki einungis eftir því, sem í
laginu býr, heldur líka því, sem er
á bak við orðin. Þá getur það gerzt,
sem er svo skemmtilegt, að litla
lagið og látlausu orðin verði saman
lifandi og máttug.“
Látleysi og heiðarleiki
Segir Örn þetta hveiju orði
sannara - það sé vandasamt verk
að vinna einfalt efni af þessu tagi.
Nekt laganna sé algjör, enda hafi
Gjafabréf
í Loftkast-
alann
ÚT eru komin gjafabréf sem gilda
á hvaða sýningu sem er í Loft-
kastalanum. Útgáfan er jólapakki
í gjafaöskju, nú fáanleg í flestum
bóka-, blóma- og hljómplötuversl-
unum á höfuðborgarsvæðinu.
í fréttatilkynningu segir, að
Loftkastalinn sé einkafyrirtæki,
sem byggi afkomu sína alfarið á
aðsókn og undirtektum almenn-
ings.
Nú standa yfir í Loftkastalanum
sýningar á Að sama tíma að ári,
Sirkús Skara Skrípó, Deleríum
Búbónis og barnaleikritinu Áfram
Latibær. Framundan er svo fyrir-
hugaður frumflutningur á leik-
ritunum Bein útsending eftir Þor-
vald Þorsteinsson, Betrayal eftir
Harold Pinter og Design for Living
eftir Noel Coward.
-----» ♦ ♦-----
Jólabarokk í
Gerðarsafni
HINIR árlegu jólabarokktónleikar
í Listasafni Kópavogs, Gerðar-
safni, verða á mánudag kl. 20.30.
Flutt verður frönsk barokktónlist
eftir L.A. Dornel, J.B. de Bois-
mortier, M. Marais, L.N. Cléram-
bault, Ph. de Lavigne og Fr. Cou-
perin.
Flytjendur eru Camilla Söder-
berg, Peter Tompkins, Martial
Nardeau, Guðrún S. Birgisdóttir,
Ólöf S. Óskarsdóttir og Elín Guð-
mundsdóttir og leika þau öll á 18.
aldar hljóðfæri.
Verð aðgöngumiða er 1.000 kr.
og verða þeir seldir við inngang-
inn. Ókeypis er fyrir börn.
Þar sem
þjóðarhjart-
að slær
Morgunblaðið/Ásdís
HJÓNIN og tónlistarfólkið Örn Magnússon og Marta Guðrún
Halldórsdóttir ásamt syni sínum, Halldóri Bjarka.
aðalsmerki Engel Lund alla tíð
verið látleysi og heiðarleiki - „til-
gerð mun ekki hafa verið henni
að skapi“. Þar að auki þekki hvert
mannsbarn á íslandi mörg þessara
laga og geri sér því ákveðnar hug-
myndir um flutninginn.
Framan af öldinni báru fáir
nafn og menningu íslands víðar
en söngkonan Engel Lund, eða
Gagga Lund, eins og hún var oft
nefnd. Hún var af dönsku foreldri
en fædd í Reykjavík þar sem hún
ólst upp til ellefu ára aldurs. Eng-
el nam söng í Kaupmannahöfn,
París og Þýskalandi, þar sem hún
tók að helga sig þjóðlagasöng.
Varð hún þekkt þjóðlagasöngkona
víða um heim og hafði það fyrir
sið að ljúka öllum tónleikum sínum
á íslensku þjóðlagi. Engel hætti
að syngja opinberlega árið 1960
og settist þá að á íslandi, þar sem
hún fékkst meðal annars við
kennslu. Engel Lund lést síðastlið-
ið sumar, tæplega 96 ára að aldri.
Svo sem fram hefur komið voru
íslensk þjóðlög henni ávallt ofar-
lega í huga og segja Örn og Marta
það engum vafa undirorpið að fáir
hafi lagt jafn mikið af mörkum til
að gera þau að konsertefni. „Það
þurfti mikið hugrekki til að halda
því fram að þessi látlausu þjóðlög
ættu jafn mikið erindi í tónleika-
salinn og söngperlur þýskrar róm-
antíkur," segir Öm.
Eins og skuggi
Útsetningamar á plötunni eru
eftir austurríska píanóleikarann
Ferdinand Rauter sem var sam-
starfsmaður Engel Lund um ára-
tuga skeið. Lýkur Örn lofsorði á
verk hans. „Útsetningar Rauters
lita laglínuna á mjög látlausan og
viðeigandi hátt, svo lagið sjálft er
í öndvegi.“
Hjónin segja útgefandann,
Smekkleysu, eiga lof skilið. Þau
hafí aldrei mætt öðru en áhuga og
hvatningu þar á bæ, auk þess sem
þau hafí fengið að hafa fijálsar
hendur við upptökumar. „Það er
virkilega ánægjulegt að Smekkleysa
skuli vera farin að láta til sín taka
á þessu sviði líka,“ segir Öm en
útgáfan hefur, sem kunnugt er,
einkum sinnt dægurtónlist til þessa.
Örn og Marta era á einu máli
um að íslensku þjóðlögin séu sí-
fellt að vaxa. „Þar af leiðandi fer
því fjarri að það sé einhver enda-
punktur að gefa þau út á plötu,“
segir Marta og bóndi hennar talar
í svipuðum anda: „Maður finnur
fyrir rótum sínum í þjóðlögunum
enda spegla þau gleði og harm,
ástir og örlög íslendinga í gegnum
hundruð ára. Þjóðarhjartað slær í
þessum lögum."
Orgel í nýjum klæðum
Arni Arinbjamarson við orgelið
TONLIST
Grcnsáskirkja
ORGELTÓNLEIKAR
Ami Arinbjamarson. Verkefnj eftir
Buxtehude, Vivaldi, Bach, Pál ísólfs-
son og M. Reger. 10. desember.
ORGEL og hljómburður eru vísindi
sem vert er að gæta vel að þá valið
er hljóðfæri hvort sem er í kirkju eða
venjulegan tónleikasal. Lítið hljóðfæri
með fáar raddir en skarpa „intonati-
on“ getur stundum þjónað stórri
kirkju með langa óman, eins getur
vitanlega stórt orgel þjónað sömu
kirkju, á annan máta þó. Lítið orgel
með mjúka eða rómantíska tónmynd-
un mundi ekki nægja þessari stóru
kirkju, en gæti átt vel heima í kirkju
með stutta eða enga óman, að því
tilskildu að raddimar væru mjög vel
og rétt mótaðar. Litla orgelið með
sára, eða skarpa tónmyndun, ætti
aftur á móti ekkert erindi í ómlitlu
kirkjuna. Halda mætti lengi áfram
þessari upptalningu og benda mætti
á þau mörgu mistök sem orðið hafa
í þessu vali og eru enn að gerast. í
Grensáskirkju virðast þau einu mi-
stök hafa átt sér stað að ekki hefur
verið gert ráð fyrir að þar kæmi org-
el né að hönnuður kirkjunnar hafi
haft minnstu þekkingu eða vitneskju
um af hvaða stærðargráðu slíkt hljóð-
færi hentaði kirkjunni. Þetta er
reyndar ekki eina tilfellið um slík
mistök á íslandi, en er engu að síður
óafsakanlegt. Eftir að hönnuðurinn
veit um þarfir kirkju og safn- aðar
getur hann byijað að teikna, ekki
fyrr, ef hann skilur þetta ekki á að
fá sér annað starf. Hitt skal viður-
kennt, kirkjan er fagurt hús og hljóm-
burður mjög lofandi. Þegar undirrit-
aður kom að kirkjunni minnti hún á
tvennt, víkingaskip og Dómkirkjuna
í Tromsö, sem gjaman er kölluð Is-
havskatedralen. Sú kirkja er afar
fögur og þar
gleymdist ekki að
gera ráð fyrir
stóru orgeli. Org-
anleikari kirkj-
unnar, Ámi Arin-
bjamarson, hóf
tónleikana með
Prelúdíu í g-moll
eftir D. Buxte-
hude. Ekki er
hættulaust að
byija tónleika
með þessari
prelúdíu, en Ámi
er sérlega örugg-
ur organleikari og
hættumar létu
ekki á sér kræla,
hann hélt öruggum höndum utan um
stíl og byggingu verksins svo úr varð
mjög góður flutningur. Aftur á móti
kom fljótlega í ljós að orgelið og kirkj-
an hefðu þolað mun fleiri raddir.
Hljómburðurinn í kirkjunni lofar mjög
góðu fyrir orgelið, en - mætti og
þyrfti að hafa lengri óman. Eins og
er verður tónninn nokkuð nakinn,
hljómurinn fær ekki nægjanlegt hold
á sig, sem er alveg óþarfí í Grensás-
kirkju sem hefur alla möguleika til
að láta orgel hljóma eins og það á
að hljóma. Trúað gæti ég að það eitt
nægði að fjarlægja eitthvað af tepp-
unum, sem virðist vera orðin ein-
hvers konar árátta einhverra sem
vilja kirkjunni vel, en er óþekkt fyrir-
brigði meðal kúltúrþjóða með tradi-
sjón. Þónokkuð stærra hljóðfæri, þar
sem verkin (í hljóðfærinu) njóta sín,
hlýtur að vera draumur kirkjunnar
og þess framúrskarandi organleikara
sem situr orgelbekk kirkjunnar. Megi
það verða næsta stórvirki sóknarinn-
ar.
Konsertinn eftir þá Vivaldi og
Bacch var í réttum félagsskap á litla
Christiansen-orgelið, persónulega
hefði ég þó kosið jaðarþættina örlít-
ið hraðar leikna. Það skal tekið fram
að orgelið í kirkjunni er það sama
og var í núverandi safnaðar- heimili
og var aldrei hugsað í stóra kirkju.
Ég leyfi mér að skjóta því hér inn,
að ein fegursta kirkja og eftirminni-
legasta orgel sem undirritaður hefur
kynnst, féllust svo í faðma að maður
fékk á tilfínninguna að kirkjan hefði
verið byggð utan um hljóðfærið, en
kannski þarf músíkalskan mann til
að hanna slíka smíð.
„Wachet auf“ eftir Bach er orðið
margsjóað í höndunum á Árna,
Prelúdíuna og fúguna í a-moll, eftir
Bach, minnist ég ekki að hafa heyrt
Árna leika áður og hlýtur hann að
fá aukastig fyrir að halda lífínu í
þessari löngu og krefjandi fúgu
Bachs. í Ostinato og fúghettu Páls
ísólfssonar kom eðiilega í ljós
raddfátækt orgelsins og gat góður
leikur Árna ekki bætt þar fyrir. Þrátt
fyrir þessar takmarkanir orgelsins
var Toccatan og fúgan í d-moll og
D-dúr eftir Reger það glæsilega leik-
in að anmarkar hljóðfærisins nær
því gleymdust. Reykjavík hefur eign-
ast eins konar íshafsdóm, og þar inn
verður að koma stórt og glæsilegt
orgel, enginn kotungshugsunarhátt-
ur má stöðva það.
Ragnar Björnsson
Jólatón-
leikar í
Hellubíói
TÓNLISTARSKÓLI Rangæ-
inga heldur sína árlega jóla-
tónleika þriðjudaginn 17. des-
ember í Hellubíói og miðviku-
daginn 18. desember á
Heimalandi og hefjast þeir
báða dagana kl. 20.30.
Þar munu nemendur sýna
afrtakstur starfsins á þessari
önn sem nú er að ljúka og
verður bæði boðið upp á söng
og hljóðfæraleik, þar sem
meðal annars lúðrasveit skól-
ans mun láta til sín heyra.
Aðgangur er ókeypis.
Jólatónleikar
í Grafarvogs-
kirkju
JÓLATÓNLEIKAR Tónskóla
grunnskólanna í Grafarvogi
verða í Grafarvogskirkju í dag
sunnudaginn 15. desember kl.
16.
Fram koma forskólanem-
endur úr Folda-, Hamra-,
Húsa- og Rimaskóla, píanó-
nemendur Tónskólans og
blásarar úr Skólahljómsveit
Grafarvogs.
Jólakaffi með
skáldskap
LEIKARAR og rithöfundar
mæta með jólabækurnar í
jólakaffi í Listaklúbbi Leik-
húskjallarans í dag sunnudag
klukkan 16 og er það jafn-
framt síðasta dagskrá klúbbs-
ins fyrir jól.
Það era leikkonurnar Helga
Bachmann og Edda Þórarins-
dóttir sem hafa umsjón með
dagskránni en lesið verður úr
nýjum bókum. Höfundar
þeirra era: Þórarinn Eldjárn,
Nína Björk Árnadóttir, Bragi
Ólafsson, Böðvar Guðmunds-
son, Guðmundur Andri Thors-
son, Vigdís Grímsdóttir, Ólaf-
ur Haukur Símonarson, Þor-
steinn Gylfason og Bjarni
Bjarnason.
Flestir höfundarnir lesa
sjálfir úr verkum sínum.
Ljóðrænt síð-
kjólakvöld
NOKKRAR konur ætla að
lesa uppúr verkum sínum á
síðum kjólum, á mánudags-
kvöld í Leikhúskjallaranum
kl. 20.30. Konurnar sem lesa
era: Begga, Dagný Kristjáns-
dóttir, Elísabet Jökulsdóttir,
Gerður Kristný, Jóhanna Álf-
heiður, sem les upp úr bók
mömmu sinnar Jóhönnu
Sveinsdóttur, Jóhanna Krist-
jónsdóttir, Linda Vilhjálms-
dóttir, Nína Björk Árnadóttir,
Vigdís Grímsdóttir og Vilborg
Dagbjartsdóttir. Kynnir verð-
ur Guðlaug María Bjarnadótt-
ir.
Aðgangur er ókeypis.
Smámyndir á
Jómfrúnni
ÓLAFUR Már Guðmundsson
opnar sýningu á smámyndum
á Jómfrúnni, Lækjargötu 4, í
dag, sunnudag, 15. desember
kl. 14.
Á sýningunni era 16 verk
unnin með akríllitum á pappír.
Sýningunni lýkur 31. des-
ember.