Morgunblaðið - 23.01.1997, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 23. JANÚAR 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
+
Um Tómasarguðspjall
o g „önnur villutrúarrit“
PRÓFESSOR Njörður P. Njarðvík
ritaði hinn 18. desember sl grein
undir heitinu Tómasarguðspjall, þar
sem hann segir frá því að hann
hafí komist yfir rit sem hafi haft
að geyma þetta „guðspjall“ Tómas-
ar, og það er nokkur undrunartónn
í prófessornum þegar hann segir frá
því hvernig sér hafí verið með öllu
ókunnugt um þetta verk. Þrátt fyrir
^að Njörður sé prófessor í íslenskum
bókmenntum er greinilegur áhugi
hans á guðfræði og kristinni trú
með því að hann hefur gefíð út rit
Hér er ekki verið að
ræða um trú, segir Odd-
ur Einarsson, heldur
sagnfræði.
þar sem hann tók saman orð Krists
og var það einnig heiti bókarinnar.
Nú mætti ætla að ekki væri langt
milli vistarvera hans og þeirra kol-
lega hans, prófessoranna í Guð-
fræðideildinni, og því hefði bók-
menntaprófessorinn getað sótt sér
alla þá sérfræðiaðstoð sem hann
þurfti við undirbúning bókar sinnar.
Svo hefur þó greinilega ekki verið,
enda nefnir hann að hann hafi verið
ásakaður um afskiptasemi af lærð-
um á því fræðasviði sem hann var
þarna greinilega að troða sér inná
í óþökk. Þá segist hann hafa borið
það undir fjóra presta sem hann var
kunnugur hvort þeir þekktu til rits-
ins, helmingur þeirra hafí þekkt það
af afspurn en enginn þeirra lesið
það, og nú er prófess-
orinn undrandi og ekki
er laust við að einnig
gæti nokkurs háðs í
orðum hans þegar hann
talar um deyfð og
áhugaleysi kirkjunnar
manna ef þeir fylgist
ekki betur með því sem
er að gerast í kristnum
fræðum og hvetur til
að menn sýni nýupp-
götvuðum texta um
boðskap Krists áhuga.
Á aðfangadag birtist
svar til prófessorsins
frá Friðrik Schram
guðfræðingi. Hann
skýrir þar mjög vel
hvers konar rit Tómasarguðspjall
og önnur slik rit eru, sem vissulega
eru fjölmörg, og síðan útskýrir hann
hveijar hinar ströngu kröfur voru
Oddur Einarsson
90 ára afmcelismót IR
Laugardalshöll
laugardaginn
25. janúar kl. 16:00
Bartova, evrópumethafi gegn
Völu Flosadóttur exrópumeistara
Jón Amar í einvígi við
heimsfrœgan tugþrautarmann
Þórdís Gísladóttir gegn bestu
hástökkvumm norðurlanda
Þulur: Ómar Ragnarsson
Bestu spretthlauparar landsins
mœta til leiks
Magnús Ver sýnir krafta sína
Gaui litli mœtir í veisluna
ÍM

FLUGLEIDIR
Bros-Bour 90 ára
BUNAÐAR
BANKINN
sem gerðar voru til
þeirra rita sem tekin
voru með í ritasafn
Nýja testamentisins.
„Astæðan fyrir þessum
ströngu kröfum“, segir
Friðrik, “-sem mörg,
annars góð kristin rit,
stóðust ekki- voru þær,
að þannig var reynt að
tryggja að villukenn-
ingar kæmust ekki í
Nýja testamentið."
Hinn 8. janúar sl rit-
ar prófessor Njörður
greinina „Enn um Tóm-
as.“ Kemur þá í ljós að
hann hafði fengið
nokkur viðbrögð við
fyrri grein sinni svo sem vænta
mátti, og upplýsir hann m.a. að ís-
lensk þýðing (væntanlega úr ensku)
hafi þegár verið gerð og verið lesin
í útvarpi fyrir nokkrum árum, og
jafnframt að útgáfu nýrrar þýðingar
sé að vænta sem unnið sé að beint
frá hinum koptíska texta. Jafnframt
hugleiðir prófessorinn sígildar
spurningar guðfræðinnar um hina
sögulegu persónu Jesú og þá rit-
skoðun sem fram fór á fyrstu öldum
kristninnar við val á ritum Nýja
testamentisins. Grein sinni lýkur
hann á athyglisverðum hugleiðing-
um um höfund Tómasarguðspjalls
og mismunandi áherslur og stefnur
í frumkristninni.
Ekki er að efa að ýmislegt í grein
prófessors Njarðar hlýtur að vekja
hörð viðbrögð og lesa má í lok grein-
ar hans að það er honum ljóst. Því
er nauðsynlegt að reyna að beina
umræðunni í þann farveg sem henni
hæfír. Hér er ekki verið að ræða um
trú, heldur miklu fremur um sagn-
fræði og ritskýringu þeirra heimilda
sem til eru. En er þá eitthvað nýtt
í málinu? Heimildirnar hafa verið til
í nærri tvö þúsund ár og þótt hver
kynslóð fræðimanna guðfræðinnar
hafi beitt tiltækum aðferðum til rit-
skýringar, þá hefur ekkert nýtt gerst.
Jú, það sem er nýtt er það að frá
árinu 1945 og í liðlega áratug þar á
eftir fannst gríðarlegt safn rita frá
fyrstu árum kristninnar og frá fyrstu
öld fyrir Krist. Þessi rit höfðu ekki
farið í gegnum ritskoðun kirkjuþing-
anna sem völdu ritin í Nýja testa-
mentið og voru því ósnortin af þeirri
skilgreiningu sem kirkjufeðurnir
höfðu gert á því hvað væri rétttrún-
aður og hvað villutrú. Eitt hinna
fyrstu rita sem þama fundust og
kennd eru við Chenoboskion-Nag
Hammadi var þetta svokallaða guð-
spjall sem kennt var við Tómas. Það
höfðu að vísu fundist brot af handrit-
um þessa rits í Egyptalandi áður og
í lok síðustu aldar voru hafnar rann-
sóknir á ritinu, en þéssir handritabút-
ar munu hafa verið verulega laskað-
ir og víða vantað mikið á textann.
Nokkrar enskar þýðingar munu hafa
verið gerðar eftir koptíska handritinu
og gefnar út undir mismunandi titl-
um og með mismunandi efnisskipan.
Þetta skiptir þó ekki meginmáli,
heldur hitt að fullyrðing prófessors
Njarðar um að hér gæti verið um
að ræða með elstu heimildum sem
til eru um boðskap Krists, gæti vel
verið rétt, þótt líklega sé hvorki unnt
að sanna né afsanna slíkt ef byggt
er á þessum texta eða þessum hand-
ritafundi eingöngu. Ýmis rit í rita-
safninu sem á eftir fannst, og kennt
hefur verið við Qumran, og sem lík-
legt er að hafi verið í eigu trúar-
reglu þeirrar sem nefnd hefur verið
Essenar eru ekki síður athyglisverð
en Tómasarguðspjall. Alla tíð síðan
hafa staðið yfir rannsóknir á þessum
textum og þrátt fyrir þá yfirþyrm-
andi skelfingu sem ætíð má lesa úr
augunum á sanntrúuðum fræði-
mönnum þegar eitthvað hróflar við
hefðbundinni túlkun á fræðunum
þeirra, þá hafa einstaka þeirra jafn-
vel gengið svo langt að tala um alger-
lega nýjan grundvöll kristindómsins
því það megi leiða að því sterk rök
að meginkjarnann í hinum einstæða
siðaboðskap Krists eins og hann
kemur fram í Nýja testamentinu sé
að finna í ritum sem fundust í Qumr-
an og sem sannanlega séu rituð
nokkru fyrir daga Krists. Hvernig
væri að bæta þessu inní umræðuna?
Höfundur er guðfræðingur og
fyrrum sóknarprestur.
4