Morgunblaðið - 08.03.1997, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
LAUGARDAGUR 8. MARZ 1997 41^,
ARNI
ÞORSTEINSSON
+ Arni Þorsteins-
son var fæddur
í Hægindi í Reyk-
holtsdal 26. mai
1927. Hann andaðist
á heimili sinu í
Fyótstungu í Hvít-
ársíðu 3. mars síð-
astliðinn. Foreldrar
hans voru Þorsteinn
Einarsson bóndi frá
Skáney (1892-1984)
og Jónína Agatha
Ámadóttir frá
Flóðatanga (1891-
1934). Systkini Árna
sept. 1926, en Berg-
þór og Hjörtur fór-
ust í Úlfsvatni á
Arnarvatnsheiði 9.
júlí 1955. Sonur
Hjartar og Ingi-
bjargar er Hjörtur
Bergþór, f. 14. maí
1955, tónlistarmað-
ur á Selfossi, kvænt-
ur Helgu Brynjólfs-
dóttur. Þau eiga tvö
börn, Unu Björgu,
f. 22. maí 1975, og
Arna Víði, f. 4. nóv
1979. Börn Árna og
Ingibjargar eru tvö: 1) Jónína
sem lifðu frá frumbemsku vom:
Gísli, f. 30. nóv. 1918, Sigríður
Sigurbjörg, f. 24. mars 1923, Jón
Þorgeir, f. 30. okt. 1929, og
Dýmnn, f. 13. júlí 1931. Ámi
ólst upp með foreldram sínum
þar til móðir hans lést, en síðar
með föður sinum og systkinum.
Hinn 3. maí 1958 gekk Árni
að eiga eftirlifandi konu sína,
Ingibjörgu Bergþórsdóttur í
Fljótstungu, en foreldrar henn-
ar voru Kristín Pálsdóttir frá
Bjarnastöðum, f. 13. júlí 1885,
d. 15. ágúst 1965, og Bergþór
Jónsson í Fljótstungu, f. 8. okt.
1887. Ingibjörg átti áður Hjört
Rósinkar Jóhannsson, f. 21.
Með Áma í Fljótstungu er genginn
einn af mætustu bændum í Borgar-
firði, margfróður atorkumaður sem
verður öllum sem þekktu hann minn-
isstæður fyrir glaðværð og dreng-
skap. Það er ekki auðvelt hlutverk
að búa í Fljótstungu, við rætur Am-
arvatnsheiðar. Eins og Kristleifur á
Stóra- Kroppi orðaði það stendur
bærinn í snarbröttu túni framan í
lágum múla. Þar er Hallmundar-
hraun á aðra hönd, grátt og gróður-
lítið en setur þó voldugan og hríf-
andi svip á allt umhverfið þar sem
blómlegar sveitir og fjallaauðnir fall-
ast í faðma. Ofan af heiðinni geta
norðlensku vetrarhörkurnar teygt
kmmlur sínar af óbeislaðri grimmd
og stofnað í hættu lífi fólks og fén-
aðar. En kostaríkt sumarland bætir
þó að nokkra upp vetrarharðindin.
Ámi náði undrafljótt tökum á þvi
að nýta sér þessa jörð og það var
engu líkara en hann þekkti þar strax
frá upphafi lautir og holt, harðbala
og mýrarkeldur, hraunbungur og
birkiranna. Þar kom til næmi hans
GUÐRÚN
JÓNSDÓTTIR
Marta, f. 27. jan. 1959, en mað-
ur hennar er Guðbjöm Sig-
valdason. Þau eiga tvö börn,
Silju Hlín, f. 22. júlí 1987, og
Gísla Frey, f. 6. apríl 1991. 2)
Þorsteinn, dýralæknir í Frede-
rikshavn í Danmörku, f. 16.
mars 1966. Kona hans er Pia
Schoppe Hesselvig verkfræð-
ingur og viðskiptalögfræðing-
ur. Þau eiga þrjú börn, Jónas,
f. 3. sept. 1992, Nönnu, f. 28.
júní 1994 ojg Sif, f. 28. júní 1994.
Útför Arna fer fram frá
Reykholtskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14. Jarðsett
verður á Gilsbakka.
og minni, ásamt dugnaði og alúð að
hveiju sem hann gekk . Þegar Flat-
eyrarveðrið mikla gekk yfir í október
1995 kvaðst hann hafa lent í erfið-
ustu þrekraun ævi sinnar við að
bjarga fannbörðum fjárhópi og koma
honum í hús í blindöskubylnum. En
á liðnu hausti gat hann litið yfir
meiri heyfeng en nokkra sinni eftir
hagstætt árferði. Þannig er Fljót-
stunga. Ámi var fjármaður og fjár-
ræktarmaður ágætur, og á gamla
hólótta túninu efndi hann til skóg-
ræktar. Betri arftaka foður míns en
Árna mág minn hefðum við systkin-
in ekki getað hugsað okkur.
Á bemskuskeiði Áma heijaði
kreppan mikla á landið og foreldrar
hans bjuggu við lítil efni. Móðir hans
dó þegar hann var sjö ára og eftir
það þurfti faðir hans að flytja búferl-
um hvað eftir annað með böm sín
en var um tíma búlaus. Þegar kom
fram á fimmta áratuginn rættist úr
með efnahaginn og 1944 keypti Þor-
steinn Giljahlíð í Flókadal og þar bjó
þessi öðlingsmaður til æviloka, síðast
Útaf sofna vil ég glaður
undir þínura hlífðarvæng.
Minn góði Jesú, Guð og maður
geisli nú um mína sæng.
Engla þinna skjaldborg skær,
skelflng öll mín standi fjær.
Halla ég vil svo höfði mínu
hlífðarmóðir, að skauti þínu.
(Höf. ókunnur.)
Þetta var sú kvöldbæn, sem var
síðust í röð margra bæna, sem
amma kenndi mér í æsku og við
voram vanar að enda á fyrir svefn-
inn. Nú hefur hún sofnað svefnin-
um langa, 102 ára gömul, elsti íbúi
í Mýrdal, V-Skaftafellssýslu. í virð-
ingar- og þakklætisskyni langar
mig að minnast hennar lítillega.
Ég var líklega um eins og hálfs
árs gömul, þegar móðir mín, Guð-
finna Kjartanía (Gauja), missti föð-
ur minn úr berklun. Hún var þá
ófrísk af bróður mínum, Inga Ste-
fáni, og ákváðu afi og amma þá
að aðstoða mömmu við uppvöxt
okkar í Fagradal í Mýrdal. Um
langan aldur svaf ég inni hjá afa
og ömmu, en Ingi bróðir hjá
mömmu í næsta herbergi. Heima
í Fagradal voru einnig til húsa Jak-
ob (Addi) og Óskar, tveir yngstu
fullvaxta synir afa og ömmu. Heim-
ilið var stórt og gestkvæmt mjög.
í Fagradal var tvíbýli, en hálfbróð-
ir afa og frændi ömmu bjó með
fjölskyldu sinni í austari hlutanum,
en við í þeim vestari. Það var því
oft margt um manninn, einkum þó
á sumrin, er börnum var komið
fyrir í sveitinni í kaupavinnu. Ekki
man ég til þess að amma hækkaði
nokkurn tímann róminn þótt útaf
brygði, utan einu sinni, og þá við
fullorðna syni sína. Það mun hafa
verið um aðventuna, því ég man
eftir að Óskar frændi var í jólafríi
úr háskólanum. Við sátum við eld-
húsborðið og fullorðna fólkið fékk
sér kaffi eftir matinn. Óskar hellti
kaffi í bolla fyrir Adda og sagði:
„Segðu til!“ Addi sagði:
„Takk,... takk!“, en Óskar hélt
áfram og kaffið var farið að renna
úr bollanum, út á borð. Þá var
ömmu nóg boðið og atyrti synina,
sem létu kaffið fara til spillis. Á
svipuðum tíma stundi Addi upp
„til“ og Óskar stoppaði!
Amma var alltaf starfandi. í
svuntuvasanum geymdi hún
„pijónlesið" svo tíminn færi ekki
til spillis. Ennþá nýt ég góðs af
handpijónuðu vettlingunum frá
henni. Þegar ég var að læra að
lesa komu pijónarnir sér vel. Hún
benti með þeim á stafina í „Gagn
og gaman“, svo mér gengi betur
að stauta. Þær voru ófáar álfasög-
umar sem hún sagði okkur. Ennþá
hríslast um mig spennuhrollur,
þegar ég er ein úti nálægt einhveij-
um stórum steini, en notaleg eru
þau minningarbrot. Ég átti „ekta“
ömmu með fléttur og sem sagði
sögur og gaf mér Passíusálmana
sem ég því miður týndi, er við flutt-
um til Víkur, þegar ég var 12 ára.
Þá fluttu afi og amma að Sigurðar-
stöðum en við mamma og Ingi
bróðir í Hamarinn, elsta húsið í
Vík. Mér fannst notalegt hvað var
stutt að hlaupa yfir til þeirra og
aldrei kom maður að tómum kofun-
um þar. Amma var góður kokkur.
Ég man þegar kvenfélagsfundirnir
voru og ég fékk að fylgjast með í
eldhúsinu og búrinu. Ennþá finn
ég lyktina og tilhlökkunina þegar
allar konurnar komu, þá var veisla.
Ef ég ætti að lýsa ömmu í fáum
orðum þá væri það á þessa leið:
„Kvenskörungur, kvenréttinda-
kona, listakokkur, hannyrðakona,
sögumaður, hjúkrunarkona, eigin-
kona, húsmóðir og sönn ekta
amma. Guðmundur, eiginmaður
minn, gleymir aldrei fyrsta sam-
fundi við afa og ömmu. Honum
fannst sem hann væri kominn í
annan heim, þar sem gamli góði
tíminn réð ríkjum með sínum góðu
íslensku sveitasiðum. Ég og fjöl-
skylda mín, mamma og Ingi bróðir
og fjölskyldur þeirra, þökkum öll
ömmu samfylgdina og Guð gefi
henni frið og ró á himnum, þar sem
hún verður umvafin horfnum ást-
vinum.
Sigrún Ósk Ingadóttir.
+ Guðrún Jónsdóttir fæddist
í Reykjavík 27. október
1913. Hún lést á Elliheimilinu
Grund 2. janúar síðastliðinn og
fór útför hennar fram frá Frí-
kirkjunni í Reykjavík 10. jan-
úar.
Lífið er oft eins og fjörugur dans,
en á milli þerram við tárin og vitum
ekki hvað á okkur hefur dunið. Tá-
raskeiðin verða oft tíðari með áran-
um, en skilningur okkar sem standa
næst er oft lítill. Við viljum frekar
muna dansleikina og kátínuna, en
getur nokkur láð okkur það.
Merkileg kona hefur kvatt þenn-
an heim. Á ýmsu hefur gengið á
langri ævi, en hæst stendur í huga
mínum minningar bamsins og ungl-
ingsins. Amma Gunna var mér ákaf-
lega kær og voru_ alltaf með okkur
miklir kærleikar. í minningunni eru
hlýja og kærleiki ávallt það sem
kemur fyrst i hugann. Það var vin-
sælt að heimsækja ömmu Gunnu,
sitja og tala um heima og geima.
Hún innrætti mér virðingu fyrir
öðrum og eigum annarra, og inn-
rætti mér vandvirkni því hún fól
mér mörg „ábyrgðarstörf“ á heimili
sínu. Heimili hennar var minnis-
stætt öllum sem þangað komu, fal-
legt, virðulegt og hlýlegt. Þetta er
sú minning sem ég geng með mína
ævi, minning sem er hluti af sjálfum
mér.
Er ei sálin sama
sama mín og þín
sami guð sem gægist
gegnum augu þín
(höf. óþekktur)
En hver var amma Gunna? Hún
var fædd á Grundarstíg 21, var ein
af sex börnum hjónanna Margrétar
Sigríðar Brynjólfsdóttur og Jóns
Gíslasonar í Eyvakoti á Eyrarbakka.
Margrét dó í kjölfar spönsku veik-
innar 6. jan. 1919, og í anda þess
tíma var heimilið leyst upp og börn-
um þeirra komið fyrir. Jón var sjó-
maður og átti ekki annarra kosta
völ.
Amma var fimm ára þegar þetta
var. Þetta voru henni erfiðir tímar
og henni varð tíðrætt um þá. Mér
hefur verið sagt að gömul ljósmóð-
ir í Reykjavík sem hafi þekkt vel
til á heimili Margrétar og Jóns,
hafi komið börnunum fyrir á góðum
heimilum. Ömmu tóku hjónin Lo-
vísa ísleifsdóttir og Jón Eyvindsson
verslunarstjóri. Hjón þessi voru í
góðum efnum og bjuggu vel um
telpuna. Hún er lengst af alin upp
á Stýrimannastíg 9 og gekk í þá
daga undir nafninu Gunna Ey-
vinds. Ömmu gekk vel í skóla, lærði
á píanó, var með næmt tóneyra og
í skjóli Jóns sonar síns. Árin 1944-46
var Ámi í Reykholtsskóla en lauk
prófi úr bændadeild Hvanneyrar-
skóla árið 1949. Ekki er að efa að
honum hafi orðið mikið gagn að
þessu námi. En miklu skipti líka sí-
fellt sjálfsnám hans og fróðleiksfysn.
Ættfræði, þjóðfræði og þekking á
landinu var sérgrein hans, og minnið
var ótrúlega gott og traust. Hann
þekkti heilar bæjaraðir í sveitum þar
sem hann hafði aldrei komið fyrr og
kunni þar skil á fólki og atburðum
svo að undram sætti.
Ekki fór hjá því að svo strang-
heiðarlegur og glöggur maður sem
Ámi var yrði valinn til ýmiss konar
trúnaðarstarfa því að fljótlega
ávann hann sér traust og vináttu
sveitunganna. Hann var lengi í
hreppsnefnd og formaður sóknar-
nefndar í fjölda ára. Reynsla af
misjöfnu árferði hefur kennt bænd-
um að á hveiju hausti þurfi að kanna
rækilega fóðurbirgðir í hverri sveit
og þann starfa hafði Árni um langt
skeið sem forðagæslumaður. Allan
sinn búskap var hann réttarstjóri í
Fljótstungurétt þar sem drifhvítt
safnið af Amarvatnsheiði er dregið
í dilka. Þangað íjölmenna fyrrver-
andi sveitungar hans úr Reykholts-
dal og Hálsasveit og hauststemning-
in er heillandi.
Þau Árni og Ingibjörg urðu með
fyrstu íslenskum bændum til að
stunda ferðamannaþjónustu. Þegar
sumargrös vora farin að gróa og
vorloftið tók að óma fóru aðrir er-
lendir og innlendir farfuglar að
koma til að stunda hestamennsku,
gönguferðir, veiðar og skoðunar-
ferðir í hraunhellinn mikla og fagra,
Víðgelmi. Sumir fylgdust með bú-
skapnum, en á næðisstundum var
skipst á ýmiss konar menningar-
fróðleik og vináttubönd voru bundin.
Af þessu höfðu þau hjónin mikla
gleði og félagsskap, og það hefði
ekki gerst nema af því að ferða-
mennimir voru líka ánægðir. Þau
gáfu líka ýmsum löndum sínum
kost á að reisa sér sumarbústaði í
fallegum skógarijóðram og hraun-
bollum landareignarinnar. Þar eign-
uðust þau góða granna sem voru
boðnir og búnir að sýna þeim vin-
semd og hjálpsemi, svo sem í smala-
mennskum. Á komandi vori höfðu
þau ráðgert að heimsækja vini í
Þýskalandi, en þeim fyrirætlunum
hafa örlögin nú breytt. Áma verður
ekki aðeins saknað af sveitungum
sínum þegar hann er nú horfinn
þeim sjónum um aldur fram. Hér
og þar út um lönd mun hinn glað-
væri, ærlegi og góðviljaði íslenski
bóndi líka verða harmdauði. Fyrst
var afar söngelsk. Hún vann um
tíma hjá heildsölu Garðars Gísla-
sonar, en þar kynntist hún afa,
Marinó Ólafssyni, þau giftust 16.
maí 1936 og bjuggu lengst af á
Reynimel 37, en einnig í nokkur
ár á Látrastönd 13 á Seltjarnar-
nesi. Ekki er annað hægt að segja
en afi hafi borið hana á höndum
sér alla ævi. Þau bjuggu lengst af
við gott fjárhagslegt öryggi og
gátu leyft sér meira en gerðist oft
á þessum tíma. Utanlandsferðir
voru því tíðar og heimili þeirra var
stórglæsilegt. Þeirra varð þriggja
barna auðið, og er fjöldi afkomenda
kominn vel á þriðja tuginn. Afi dó
26. maí 1985.
Amma var mjög náin fósturmóð-
ur sinni. Hún fylgdist þó alltaf vel
með systkinum sínum, vissi ávallt
flest um þau og þeirra afkomendur.
Hún geymdi myndir af sér og systk-
inum sínum nálægt hjarta sínu.
Söknuður og sorg voru tilfinningar
sem fylgdi þeirri athöfn þegar hún
sýndi mér myndimar af systkinum
sínum. Henni var ávallt tíðrætt um
yngstu systur sína Rósu sem var
árs gömul þegar móðir þeirra lést.
Amma sagði mér að til hefði staðið
að Rósa færi til Lovísu og Jóns en
á síðustu stundu hafi þau skipt um
skoðun og tekið ömmu. Rósa, sem
er ein systkinanna enn á lífi, var
ættleidd af góðu fólki (Guðmunds-
dóttir) og býr nú á Akranesi. Ömmu
var innrætt í bamæsku að hún hefði
eignast nýja fjölskyldu. Samband
hennar við systkini sín var því lítið
sem ekkert um ævina. Hún vissi
og fremst var Árni þó umhyggju-
samur heimilisfaðir og mest er sorg
fjölskyldu hans og kærra systkina.
En eftir lifir mannorð hans og góð
minning.
Páll Bergþórsson.
Ljúft er að leggjast til hvflu.
Sælt er að fá að sofna, sofna með
bros á vör. Það vora örlög Áma
bónda í Fljótstungu. Þetta era líka
örlög þeirra sem ennþá vaka. Ennþá
hefur vængur brotnað.
Það má segja um okkur Árna að
við höfum raglað saman rótum. í
Fljótstungu vora^mínar rætur, era
þar raunar enn. Á sama stað skaut
Ámi sínum rótum, föstum og sterk-
um. Þær urðu að stofni, stofninn'#'
að tré og tréð bar ávöxt. Hann kom
að Fljótstunguheimilinu í sorg. Það
varð hans hlutverk að sefa sorg,
rækta land og líf. Seinna að kveikja
nýtt líf. Hlutverki sínu sinnti Árni
af mikilli alúð. Fyrir það fær hann
engan silfurlampa, en við sem hrær-
umst í þessari fjölskyldu hljótum
að segja takk og við meinum það.
Hann talaði mikið og vissi margt.
Hafði þau augu sem sáu ákaflega
vel allt sem fyrir þau bar og þá tölvu
í hausnum sem festi það í minni.
Hann mundi jafn vel óframberanleg
nöfn á mönnum og götum í Finn-
landi og ömefnin í túninu í Fljóts-
tungu. Mundi mórauðu rolluna með
hvítu gimbrina norður í Miðfirði, jafnPr
vel og hundinn á heimilinu. Þetta
er furðulegt og skrítið en satt. Við
sem ennþá vökum munum hann þó
fyrst og fremst sem íslenskan bónda,
eiginmann, pabba og afa.
Mér finnst það leiðinlegt en á
elliáranum hefur samband mitt við
guð almáttugan ekki verið sem best.
Víða hef ég rekist á veggi illfæra
eða ófæra. Vona samt að ömmur
mínar sem höfðu betra samband,
hafi haft rétt fyrir sér. Þá mun Ámi
í Fljótstungu halda áfram að fylgji^
ast með. Hann mun fylgjast með
hvort rollurnar renni til fjalla eða
rölti niður í hraun, hvort tún grænki,
fuglar syngi og fljótin renni. Óþarfi
er að taka fram með hveiju hann
fylgist fyrst og fremst.
Systir mín góð. Þú ert sú kerling
sem ert tryggari en tröll og traust
eins og fjall. Þess vegna hefurðu
aldrei brotnað þó að högg hafi verið
hörð. Mundu að þér hefur líka verið
klappað á kinn. Með kveðju til krakk-
anna, tengdabama og krakka-
krakka. Lifðu svo heil og eigðu fal-
lega elli.
Þinn litli bróðir,
Jón Bergþórsson.
hins vegar hvað þeim leið og hvem-
ig þeim gekk í lífinu.
Síðustu 30 ár ævi sinnar átti
amma við depurð að stríða, sem er
erfiður kross að bera. Hún var lang-
tímum saman veik en síðan þegar
hún jafnaði sig héldu henni engin
bönd. Þessa litla hnellna kona vann
þá upp á stuttum tíma' allt sem
hafði legið í láginni áður. Þessar
miklu sveiflur vora henni ekki síður
en fjölskyldunni erfiðar.
Síðustu árin bjó amma á Elliheim-
ilinu Grand og undi sér vel. Hún
hélt áfram að fá sína depurð, en
aðhald það og hlýja sem starfsfólk
Grandar bjó henni verður mér áváfS^
ofarlega í huga. Ég kom við hjá
ömmu á aðfangadag til að óska
henni gleðilegra jóla. Tvö af börnum
mínum vora með. Hún var hress.
Nokkram dögum áður höfðum við
tekið myndir af henni og nýfæddri
dóttur okkar og varð henni tíðrætt
um það hveijum bömunum líktust.
Hún dró upp myndimar af systkin-
um sínum og sjálfri sér frá bams-
aldri. Mynd af móður hennar, Mar-
gréti, hékk í öndvegi upp á vegg.
Að sjálfsögðu líktust bömin mín
henni og hennar ætt í einu og ölh^
Heimsókn okkar var stutt því hún
átti von á elstu dóttur sinni, Lovísu
Margréti, móður minni í heimsókn,
og átti eftir að klæða sig upp. Nokkr-
um dögum síðar var amma öll.
Minningin um ömmu verður mér
ávallt kær, hlýja þín, alúð og kær-
leiki hefur reynst mér gott vegar-
nesti. **
Þorsteinn Njálsson.