Morgunblaðið - 30.05.1997, Page 40

40 FÖSTUDAGUR 30. MAÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MIIMNIIMGAR
JÚLÍUS
GÍSLASON
+ Júlíus Gíslason
fæddist á Hóli á
Langanesi 3. októ-
ber 1938. Hann lést
á hjartadeild
Landspítalans 22.
maí síðastliðinn.
Móðir hans er Sig-
ríður Hólm Samú-
elsdóttir (f. 22. jan-
úar 1918) nú á
Hvammi, dvalar-
\ heimili aldraðra á
Húsavík. Hann ólst
upp hjá fósturfor-
eldrum sínum, öm-
musystur sinni Ingi-
björgu Gísladóttur (f. 7. apríl
1887, d. á vordögum 1979) og
manni hennar Jóni Arnasyni (f.
11. maí 1894, d. á vordögum
1964). Yngri systir hans er Sara
Hólm, gift Jóni Arna Gunnlaugs-
syni. Börn þeirra eru Jón Arni,
Heiðdís og Ingibjörg. Fóstur-
systur Júlíusar eru Ólöf og
Steinþóra Jónsdætur. Steinþóra
er látin.
Hann kvæntist Ragnhildi Björg-
vinsdóttur árið 1969. Börn henn-
i ar eru Hrafnhildur Hrafnkels-
dóttir og Björgvin Hallgríms-
son. Þau slitu samvistum. Eftir-
lifandi sambýlis-
kona hans og lífs-
förunautur síðustu
nítján árin er Inga
Sigurlaug Þor-
steinsdóttir, þroska-
þjálfi. Júlíus gekk
þremur yngstu son-
um hennar í föður-
stað, Þorsteini, f.
1964, Haraldi, f.
1966, og Jóni Elvari,
f. 1968.
A meðan Júlíus var
á Hóli vann hann öll
sveitastörf, vega-
vinnu og smíðar.
Hann fór ungur til sjós og var
á ýmsum bátum og skipum en
lengst af á hjá útgerðarfélaginu
Ogurvík, fyrst háseti, síðan báts-
maður. Eftir að hann greindist
með hjartasjúkdóm árið 1987
hætti hann á sjónum að læknis-
ráði. Fljótlega hóf hann störf
hjá Securitas og var öryggis-
vörður í Seðlabankanum þar til
í apríl 1994, en þá var heilsu
hans þannig komið að hann gat
ekki lengur starfað við öryggis
gæslu. Utför Júlíusar fer fram
í Fossvogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 15.
Nú hefur kær vinur kvatt þennan
heim, þegar nóttin er næsta björt á
æskustöðvum hans og ailt er að lifna
af vetrardvalanum í sveitinni norður
undir Dumbshafi. Það er erfitt að
skilja af hveiju hann er tekinn í
burtu ekki eldri. En eins og Jonna
dóttir mín sagði: „Hann hefur verið
búinn að taka út sinn þroska."
■# Ég minnist margra góðra stunda
á heimili þeirra Ingu og Júlíusar,
þegar setið var við eldhúsborðið og
talað um heimsfréttirnar eða hús-
bóndinn sagði frá æskustöðvum sín-
um eða ferðum á farkostum hafsins
eins og aflaskipinu Ögra. Hann var
fróður maður sem hafði unnið fjöl-
breytt störf bæði til sjós og lands.
Júlíus var skarpgreindur, hafði gott
minni og sérstaka frásagnargáfu.
Hann lýsti atburðum og staðháttum
á myndrænan hátt. Hvort sem hann
sagði frá þokunni á afréttarlöndum
heimabyggðar sinnar eða björtum
sumarnóttum norðursins þá fannst
mér að ég hefði komið þar. Svo lif-
andi voru lýsingar hans á hestunum,
hundinum og öðrum dýrum á æsku-
heimilinu Hóli að það var líkast og
horft væri á myndband. Einnig varð
honum tíðrætt um fóstra sinn og
það leyndi sér ekki hvað honum
þótti mikið til hans koma. Fóstri
hans var fróður maður og átti mikið
af góðum bókum og það voru honum
kærkomnar stundir þegar tími
vannst til lestrar. Júlíus var bók-
hneigður og las mest fræðibækur
um hin ýmsu efni. En uppáhalds
lestrarefnið hans var um siglingar,
fiskveiðar og björgunarstörf. Það er
engum vafa undirorpið að fóstri
hans gaf drengnum unga, unglingn-
um og unga manninum gott vega-
nesti út í lífið. Júlíus talaði líka oft
um fóstru sína og hvað hún var söng-
elsk og söng vel. Myndarskapur
hennar í öllum verkum var víða ró-
maður. Á Hóli var tekið á móti öilum
sem að garði komu sem höfðingjum
og skipti þá ekki máli hvort gestur-
inn var ríkur eða snauður. Þannig
voru fósturforeldrarnir og þannig
var hann sjálfur. Það lýsir fróðleiks-
fýsn hans vel að innan við fermingu
las hann allar Islendingasögurnar á
fornmáli en þær voru til á heimilinu.
Móðir Júlíusar, Sigríður, var
heimilisföst á Hóli fyrstu tíu árin
og vann öll störf sem til féllu. Hún
stundaði einnig vinnu utan heimilis
og var oft kölluð til aðstoðar á bæj-
um þar sem erfiðleikar steðjuðu að.
Veðurglöggur var Júlíus með af-
brigðum og sá fyrir hvernig vindar
blésu á næsta degi. Hann mundi
einnig hvenær hin ýmsu veður geis-
uðu á sjó og landi, og hann mundi
ekki síður góðviðrisdaga á æskuslóð-
um sínum.
Júlíus var traustur heimilisfaðir
og góður uppalandi, eins og það unga
fólk sem hann ól upp ber glöggt vitni.
Hann var ekki gefínn fyrir að láta
bera á sér en samt var það svo að
eftir honum var tekið. Hann var
maður traustur og með eindæmum
bóngóður. Á heimili þeirra Ingu var
mjög gestkvæmt og þar var gott að
koma.
Ég vissi alltaf frá því að ég sá
Júlíus fyrst á heimili vinkonu minnar
Ingu, að hann var maðurinn sem
myndi færa henni og sonum hennar
gæfu.
Núna þegar komið er að kveðju-
stundinni og iitið er til baka vil ég
þakka allar þær stundir sem ég átti
á heimili þeirra Ingu og Júlíusar.
Um leið þakka ég alla aðstoð sem
þið veittuð mér og börnum mínum
á erfiðum stundum. Nú hefur stórt
skarð verið höggvið í vinahópinn sem
seint verður fyllt.
Aldraðri móður Júlíusar sem ekki
getur verið við útför sonar síns bið
ég allrar blessunar og bið þann sem
öllu stjórnar að styrkja hana í sinni
miklu sorg.
Ég votta Ingu, minni kæru vin-
konu, sonum hennar og Söru systur
hans og öllum öðrum aðstandendum
Júlíusar mína dýpstu samúð.
Freyja Jónsdóttir.
Nú er kær fósturfaðir okkar búinn
að kveðja þennan heim. Frá upphafi
kynna okkar hefur hann staðið við
bakið á okkur í gegnum þykkt og
þunnt. Ávallt gátum við leitað til
hans þegar erfiðleikar steðjuðu að
og alltaf var hann tilbúinn að að-
stoða okkur í einu og öllu. Ógleym-
anlegar eru siglingarnar sem við
fórum í með honum þegar hann var
á Ögra.
Okkur er orða vant að lýsa þeim
tilfinningum sem í bijóstum okkar
bærast, þegar við lítum til baka yfir
þau góðu verk sem hann hefur unn-
ið í gegnum tíðina, og verður ekki
gerð tilraun til þess hér.
Vertu sæll, kæri vinur, þú munt
alltaf vaka yfir velferð okkar. Megir
þú hvíla í friði, þú átt það svo sannar-
lega skilið.
Fóstursynir.
Það var fimmtudaginn 25. maí
að ég fékk þær fréttir að Júlli afi
minni væri látinn. Það var eins og
hluti af hjarta mínu hyrfi. Ég skynj-
aði ekki strax hvað var að gerast,
ég trúði því ekki. Vildi ekki trúa
þvi. Mér fannst einhverra hluta
vegna, að hann mundi aldrei fara.
Ég trúði því alltaf að hann myndi
ná sér. Það er örugglega ekkert jafn
sárt og að missa einhvern svona
náinn og sárin eru lengi að gróa.
Minningarnar byrjuðu að hlaðast
upp. Ég man þegar ég var lítil og
ég kom í heimsókn til ömmu og afa
og við lékum okkur saman og mér
fannst svo skemmtilegt að fá að
toga í skeggið hans. Ég man að við
fórum oft saman að versla og við
keyptum alltaf bleika fiskinn (lax)
eins og við kölluðum hann því hann
var uppáhaldið mitt. Ég man að afi
og amma komu oft í heimsókn til
mín til Egilsstaða og ég fékk stund-
um að keyra með þeim hálfan hring-
inn um landið. Ég verð afa og ömmu
ævinlega þakklát fyrir að aka austur
til að vera við ferminguna mína.
Þótt veðrið hafi verið með versta
móti á þeim tíma.
Það átti ekki vel við afa að vera
veikur, eða bundinn vegna veikinda.
Hann hafði alla tíð verið athafnamað-
ur mikill og haft nóg fyrir stafni og
unnið alls konar störf á lífsleiðinni.
Minnisstætt er mér þegar hann
var á sjó og leyfði mér sem barni
að sjá þær vistarverur sem hann bjó
við um borð. Þar sýndi afi mér ýmis-
legt er laut að starfi hans um borð
og var það fyrir mig sem barn heilt
ævintýri sem aldrei gleymist.
Þetta eru allt minningabrot sem
verða geymd ásamt öðrum í huga
mér allt mitt líf og enginn getur
tekið frá mér. Minningar um afa eru
mér kærar.
Sunna.
Fyrir tæpum áratug flutti nýtt
fólk í húsið hjá okkur. Við mæðgurn-
ar bönkuðum upp á til að bjóða þau
velkomin og kynna okkur og kom-
umst að því að þau hétu Inga og
Júlíus. Frá þeim degi hafa þau Inga
og Júlíus verið hinn fasti póll í tilver-
unni hér í Þingholtsstrætishúsinu á
horninu. En nú er Júlíus horfinn og
Inga flytur ein í annað húsnæði og
þá lýkur tímabili í sögu hússins okk-
ar sem ekki kemur aftur en er litað
ljúfmennsku þeirra og hlýju sem
vart á sér sinn líka.
Það er ekki á neinn hallað og
engin minningargreinauppgerð þeg-
ar ég segi að Júlíus hafi verið sá
bónbesti maður sem ég hef kynnst.
Þegar dóttir mín ung vældi yfír því
að við værum ekki með Stöð 2 var
hún varla búin að sleppa orðinu á
efri hæðinni þegar hann var kominn
upp til að bjóða henni niður til sín
eldsnemma á laugardags- og sunnu-
dagsmorgnum, rétt eins og hann
hefði heyrt sífrið niður í gegnum
gólfijalirnar; sagðist hvort eð væri
vakna snemma sjálfur. Þegar hún
varð svolítið eldri og fékk hvergi
leigubíl til að komast í partí á gaml-
árskvöld þá varð Júlíus himinglaður
yfir að fá að aka henni um miðja
nótt; sagðist hafa haft nokkrar
áhyggjur af því að þetta yrði fyrsta
gamlárskvöldið sem hann þyrfti ekki
að skutla neinum neitt. Það var sama
hvað var, varla virtist hægt að gera
Júlíusi neitt betra en að biðja hann
um greiða, enda hefur hallað meira
og meira á vogarskálarnar milli
hæða gegnum árin.
Hinar skynlausu skepnur hafa oft
gleggra auga fyrir mannkostum en
við mannfólkið og það er engin til-
viljun að fljótlega eftir að Júlíus og
Inga fluttu í húsið tók kötturinn
okkar, hann Spotti, sig upp og flutti
búferlum niður til þeirra. Síðan hef-
ur ekki gengið hnífurinn á milli Júl-
íusar og kisa og sá síðarnefndi vart
komið upp til okkar nema í
skammæjar vísitasíur til að kanna
hvort ekki sé allt í sómanum og
hann geti áfram verið áhyggjulaus
hjá Júlíusi og Ingu. En eftir að Júl-
íus fór á sjúkrahúsið hefur hann
komið nokkru oftar og verið í honum
hálfgert eirðarleysi; kannski grunað
að hveiju drægi.
Það er sagt að maður komi í
manns stað, en nú þegar Júlíus er
horfinn og Inga að flytja, vitum við
mæðgur að lífið í húsinu okkar verð-
ur ekki samt aftur. Minningin um
Júlíus Gíslason og veru þeirra Ingu
hér í húsinu mun fylgja okkur alla
tíð og andi Júlíusar mun iifa hér í
Þingholtsstrætishúsinu á horninu á
meðan það stendur.
Við Gríma sendum Ingu og öðrum
aðstandendum Júlíusar okkar inni-
legustu samúðarkveðjur og þökkum
fyrir að hafa fengið að kynnast góð-
um dreng.
Ingunn Ásdísardóttir.
+ Marta Guðjóns-
dóttir fæddist á
Akranesi 12. mars
1906. Hún lést á
sjúkradeild dvalar-
heimilisins Selja-
hliðar 22. mars síð-
astiiðinn. Foreldrar
hennar voru Mál-
fríður Magnúsdótt-
ir, f. 23. okt. 1877,
d. 30. okt. 1950 og
,7 Guðjón Magnússon,
f. 28. ágúst 1884,
d. 5. nóv. 1969, skó-
smíðameistari í
Hafnarfirði. Marta
ólst upp hjá móðurfólki sínu á
Akranesi en fluttist til Reykja-
víkur 1918. Marta giftist Karli
Sigurðssyni, f. 8. des. 1904, d.
13. júní 1949, 25. júní 1936 og
áttu þau þrjú börn. Þau eru:
Kristín, f. 1. febrúar 1937, gift
Jóhannesi Helgasyni, f. 26. ág-
úst 1929, þau eiga fjögur börn.
2) Hrafnhildur, f. 30. júli 1943,
hún var gift Brynjari Snorra-
Mig iangar til að minnast Mörtu
Guðjónsdóttur nokkrum orðum.
Það má raunar segja að kynni
okkar hafi hafist við fæðingu mína,
þar sem hún bjó þá í sama húsi og
foreldrar mínir. Þá átti Marta
' þriggja og hálfsmánaðar gamla dótt-
syni, f. 26. nóv.
1938, d. 17. okt.
1995, og á tvö börn.
3) Jón Sigurður, f.
14. júlí 1946, kvænt-
ur Rósu Kjartans-
dóttur, f. 1. mars
1947 og eiga þau
tvö börn.
Marta var einn
vetur við nám í Al-
þýðuskólanum á
Hvítárbakka. Hún
vann ýmis störf auk
húsmóðurstarfa,
s.s. síldarsöltun,
fiskvinnu og ræst-
ingar, en síðar lengi við mötu-
neyti og veitingastarfsemi, síð-
ast í mötuneyti Landsbanka ís-
lands, Aðalbanka, til 73 ára ald-
urs og veitingahúsinu Sigtúni.
Hún var félagi í Góðtemplara-
reglunni frá tólf ára aldri til
dauðadags.
Útför Mörtu fer fram frá
Bústaðakirkju i dag og hefst
athöfnin klukkan 15.
ur, Kristínu og urðum við strax og
við fórum að hafa nokkurt vit hinar
bestu vinkonur. í okkar huga höfum
við alltaf verið vinkonur og stendur
sú vinátta enn þann dag í dag. Við
sátum saman í barnaskólanum og
vorum saman í barnastúkunni.
Ég vil einnig minnast Karls Sig-
urðssonar, eiginmanns Mörtu, sem
var einstakt góðmenni. Ég minnist
þess t.d. að oft fylgdi hann mér lan-
gleiðina heim eftir að ég hafði verið
hjá Kristínu, vinkonu minni. Karl
lést langt um aldur fram frá þremur
ungum börnum sínum og var það
Mörtu mjög þungbært. Á þeim árum
voru flestar mæður heimavinnandi
húsmæður, en þar sem Marta varð
ekkja á besta aldri og með þijú börn,
tólf ára, fimm ára og tveggja ára,
þurfti hún að fara að vinna utan
heimilis. Ég minnist þess að til að
byija með vann Marta við ræstingar
í Menntaskólanum í Reykjavík. Með
því að vinna seinni part dags gat
hún sjálf gætt yngri barnanna,
Hrafnhildar og Jóns, fyrri part dags-
ins en um eftirmiðdaginn tók Kristín
við að gæta systkina sinna meðan
mamma hennar var í vinnu. Kristín
var 12 ára er faðir hennar lést og
hafði notið ástar hans og umhyggju
lengur en yngri systkinin. Fráfall
föður hennar var henni mikið áfall
og hún syrgði hann mjög en þrátt
fyrir það axlaði hún þá ábyrgð sem
aðstæðurnar lögðu henni á herðar
og fórst henni vel. Það var Mörtu
og börnum hennar til gæfu á þessum
árum að Jón bróðir Karls studdi fjöl-
skylduna með ráðum og dáð og ef
til vill hefur það gert börnum Mörtu
kleift að menntast eins og hugur
þeirra stóð til, en þau áttu öll ein-
staklega létt með allt nám.
Marta var afar gestrisin og ég
man að oft voru margir gestir í eld-
húsinu hjá henni, en hýbýlin voru
þá mun þrengri en þau gerast að
jafnaði nú.
Kynni okkar Mörtu héldu áfram
þótt Kristín vinkona mín flytti úr
bænum. Ég held að Mörtu hafi allt-
af fundist hún eiga eitthvað í mér
og hún bar alla tíð hag minn og ijöl-
skyldu minnar fyrir bijósti.
Marta var mikilvirkur félagi í
Góðtemplarareglunni þar sem ég hef
einnig starfað. Hún gekk í barna-
stúkuna Æskuna árið 1918, en áður
hafði hún verið í barnastúku á Akra-
nesi. Hún lagði barnastúkunni lið
eftir mætti og var heiðursfélagi
hennar. í stúkunni Einingunni þar
sem við störfuðum var Marta for-
maður sjúkrasjóðsstjórnar um ára-
tuga skeið. Hún heimsótti þá félaga
sem áttu við veikindi að stríða og
átti hún einkar auðvelt með að tala
við þá sem áttu bágt og þurftu á
stuðningi að halda. Fyrir þetta vil
ég sérstaklega þakka. Mér er einnig
kunnugt um að hún var í tengslum
við starfsemi Rauða krossins og
heimsótti sjúklinga á þeirra vegum.
Marta var mestan hluta ævi sinnar
heilsugóð og gat því stundað vinnu
lengur en algengt er, enda eftirsóttur
starfskraftur. Ég man nú ekki eftir
öllum stöðunum sem hún starfaði á
en lengi vann hún ýmist í eldhúsi eða
við fatavörslu á veitinga- og skemmti-
staðnum Sigtúni og einnig við mötu-
neyti í Landsbankanum. Eftir að hún
var hætt að vinna vegna aldurs, kom
fyrir að hún leysti af matráðskonuna
í Landsbankanum. Það er sannarlega
guðsþakkar vert að halda heilsu og
starfsorku fram á gamals aldur en
slíkir eiga að jafnaði erfiðast með að
sætta sig við þegar starfsorkuna þver.
Síðustu árin dapraðist sjónin og heils-
an versnaði og rétt fyrir níræðisaf-
mælið veiktist hún alvarlega og var
við rúmið eftir það.
Ég kveð nú góðan vin og sam-
starfsmann og votta Kristínu,
Hrafnhildi og Jóni og fjölskyldum
þeirra mína dýpstu samúð.
Sigrún Gissurardóttir.
Við Einingarfélagar innan vé-
banda IOGT höfum undanfarin miss-
eri þurft að sjá á bak nokkrum af
okkar bestu félögum og nú seinast
Mörtu Guðjónsdóttur, sem nú er lát-
in á 92. aldursári.
Marta átti að baki tæplega 80 ára
félagsaðild að samtökum góðtempl-
ara, en hún hafði gengið í barna-
og unglingastúkuna Æskuna árið
1918. Síðar, 1938, gerðist hún fé-
lagi í Einingu og hafði því verið þar
félagi tæplega 60 ár og lengst af
virkur félagi, uns hár aldur og veik-
indi hömluðu þáttöku í starfinu fyrir
nokkrum árum.
Marta var um tíma gæslumaður
í Æskunni og sýndi starfsemi henn-
ar alla tíð stuðning á einn eða annan
hátt. Hún tók virkan þátt í starfi
Einingar. Þannig var hún um langt
skeið formaður sjúkrasjóðs, sem stóð
fyrir fjársöfnun til að unnt væri að
gleðja þá, sem eiga við sjúkleika að
stríða, og aldraða félaga.
Við Einingarfélagar minnumst
Mörtu á kveðjustund með þakklæti
fyrir langt samstarf og giftudijúgt
framlag og órofa tryggð við Eining-
una og verndarstúku hennar, Æsk-
una. Marta var á sínum tíma kjörin
heiðursfélagi Æskunnar, Einingar
og stórstúkunnar. Við blessum
minningu Mörtu og sendum börnum
hennar og öðrum ástvinum hugheil-
ar samúðarkveðjur.
Einar Hannesson.
MARTA
GUÐJÓNSDÓTTIR